از زاغه‌ها تا کوهستان‌ها، با زنان بی‌باک پاکستانی آشنا شوید—بازماندگان، موتورسواران، پزشکان—که پیشگام کمپین‌های ملی ریشه‌کنی فلج اطفال‌اند و در خط مقدم، جایی که بیشترین اهمیت را دارد، اعتمادسازی می‌کنند.
زنان در قلب مبارزه
در مسیر طولانی و دشوار پاکستان برای ریشه‌کنی فلج اطفال، گروهی بی‌صدا اما مؤثر به ستون فقرات این مبارزه تبدیل شده‌اند: زنان.
این زنان در برخی از سخت‌ترین و دورافتاده‌ترین مناطق — از روستاهای خشک کوهستانی گرفته تا زاغه‌های پرجمعیت شهری — فعالیت می‌کنند و نه تنها با واکسن در دست، بلکه با اراده‌ای تزلزل‌ناپذیر پیشتاز این نبرد هستند. آنان رهبران اجتماعی، بازماندگان، موتورسواران، مادران و پزشکانی هستند که رهبری بهداشت عمومی را در برابر موانع عظیم از نو تعریف می‌کنند.
عایشه رضا: از بازمانده تا نماد قدرت
داستان عایشه رضا با تراژدی آغاز می‌شود، اما به پیروزی ختم می‌شود. او در دو سالگی به فلج اطفال مبتلا شد و با فلج جزئی در پای چپ خود بزرگ شد، در کشوری که آگاهی درباره واکسیناسیون اندک بود. اما به جای تسلیم شدن، عایشه مبارزه شخصی‌اش را به مأموریتی تبدیل کرد تا هیچ کودکی مانند او رنج نبرد.
امروز او به‌عنوان "بسیج‌کننده اجتماعی" و واکسیناتور در لاهور فعالیت می‌کند، خانه به خانه می‌رود تا خانواده‌های مردد را قانع کند. تلاش‌هایش او را به چهره‌ای شناخته‌شده در حوزه سلامت جهانی تبدیل کرده است. در سال ۲۰۲۴، بانک توسعه اسلامی در مراسم پنجاه‌سالگی خود از او به‌عنوان نماد امید در مبارزه جهانی با فلج اطفال تجلیل کرد.
او می‌گوید: "ممکن است راه رفتن برایم دشوار باشد، اما هیچ کارزاری را از دست نمی‌دهم. هدفم این است که همه کودکان آزادانه راه بروند".
موتورسواران پشتون: واکسیناسیون فراموش‌شدگان
در منطقه مرزی جنوبی لکی مروت، جایی که سنت‌های محافظه‌کارانه و زمین‌های ناهموار دسترسی به خدمات درمانی را دشوار کرده‌اند، دو زن خارق‌العاده—بخت روزا و بسمینه—به عنوان پیشگامان ظاهر شده‌اند. آن‌ها تحت ابتکار واکسیناسیون کوچ‌نشینان، با موتورسیکلت به سراغ جوامع عشایری می‌روند که دائماً در حال جابجایی‌اند.
کارشان سخت و خطرناک است. آنان با شک‌وتردید بزرگان، راه‌های صعب‌العبور و خطرات محیطی مواجه‌اند، اما بیش از ۲۸۰۰ کودک را واکسینه کرده و بیش از ۲۰۰ خانواده مردد را قانع کرده‌اند.
بخت می‌گوید: "این کودکان مثل فرزندان خود ما هستند. نمی‌توانیم بگذاریم فراموش شوند".
ویژگی ممتاز کار آنان، فقط تعداد کودکانی که به آن‌ها رسیده‌اند نیست، بلکه تمرکزشان بر گروه‌های به‌حاشیه‌رانده‌شده—خصوصاً زنان بارداری که به دلیل نبود کارکنان زن بهداشتی به خدمات دسترسی نداشتند—است. تلاش آنان در حال شکستن موانع فرهنگی و ایجاد الگوهای جدیدی برای مشارکت اجتماعی است.
دکتر سَرْوَت وجاهت شیخ: پایش در خط مقدم
در حالی که برخی قهرمانان در میدان مبارزه می‌کنند، برخی دیگر در داده‌ها و شناسایی پیشگام‌اند. دکتر سَرْوَت وجاهت شیخ، افسر نظارت بیماری سازمان جهانی بهداشت در کراچی، چشم‌انداز تشخیص زودهنگام را در منطقه متراکم «ملیر» دگرگون کرده است.
با درک این نکته که موارد شناسایی‌نشده منجر به شیوع خاموش بیماری می‌شوند، دکتر سَرْوَت تعداد ایستگاه‌های پایش را از ۴۳ به ۹۳ افزایش داد و بیش از ۱۵۰ خبرچین محلی را برای گزارش علائم فلج ناگهانی—نشانه بارز فلج اطفال—آموزش داد.
آزمون بزرگ او در سال ۲۰۲۴ زمانی رخ داد که کودکی در منطقه "ابراهیم حیدری" علائم بیماری را نشان داد. کودک جان باخت و خانواده عزادار در ابتدا حاضر به همکاری نبودند. دکتر سَرْوَت هفته‌ها برای جلب اعتماد و گرفتن مجوز جمع‌آوری نمونه تلاش کرد. در نهایت، پشتکار او منجر به تأیید اولین مورد فلج اطفال در ملیر طی بیش از یک دهه شد. این مورد یک واکنش سریع واکسیناسیون را به دنبال داشت و دولت سند به طور رسمی از او قدردانی کرد.
غلبه بر چالش‌ها: زمین، اعتماد و سنت
میدان مبارزه با فلج اطفال در پاکستان فقط جغرافیایی نیست—احساسی، فرهنگی و ساختاری هم هست. این زنان با موانعی مانند:
- ننگ اجتماعی، به‌ویژه در مناطق روستایی یا محافظه‌کار؛
- تهدیدهای امنیتی، از جمله در مناطقی که قبلاً به کارکنان بهداشتی حمله شده؛
- محدودیت‌های لجستیکی، مانند نبود جاده مناسب، فقدان زنجیره سرد و کمبود تجهیزات؛
- تردید فرهنگی، جایی که افسانه‌هایی درباره واکسن هنوز رواج دارند؛
مواجه‌اند. با این حال، آنان پایداری می‌کنند. استقامت‌شان عامل کلیدی در اعتمادسازی با جوامعی است که مدت‌ها در برابر مداخلات دولتی مقاومت کرده‌اند.
فراتر از واکسن: قدرت همدلی
کار این زنان صرفاً تزریق قطره نیست. آن‌ها روابط می‌سازند، ترس‌ها را آرام می‌کنند، والدین را آموزش می‌دهند و مطمئن می‌شوند که هیچ کودکی جا نمی‌ماند. آنان در حال دگرگون کردن دیدگاه عمومی نسبت به نه‌فقط فلج اطفال، بلکه جایگاه زنان در سلامت عمومی و رهبری اجتماعی هستند.
دکتر سَرْوَت می‌گوید: "شکست دادن فلج اطفال فقط به واکسن مربوط نیست. به اعتماد، پایداری و شفقت نیاز دارد".
تأثیر آنان چندوجهی است: بهبود سلامت کودکان، توانمندسازی زنان و تقویت توان دولت برای ارائه خدمات اساسی در سطح محلی.
به سوی پاکستانِ عاری از فلج اطفال
پاکستان هنوز یکی از دو کشور باقی‌مانده در جهان است که فلج اطفال در آن بومی است، اما رؤیای ریشه‌کنی هرگز به این اندازه نزدیک نبوده است. نقش زنان شجاعی که اغلب بی‌نام اما همیشه حیاتی‌اند، همان چیزی است که سرنوشت را رقم خواهد زد.
با بهبود پایش، دسترسی فراگیر، تأمین مالی پایدار، و ادامه حمایت از ابتکارات زن‌محور، پاکستان می‌تواند به زودی به صف کشورهای عاری از فلج اطفال بپیوندد.
نتیجه‌گیری: حجاب به‌عنوان نماد قهرمانی
تصویر زنی با حجاب که جعبه واکسن را حمل می‌کند، سوار بر موتورسیکلتی خاک‌آلود از روستاها می‌گذرد یا در زاغه‌ای شلوغ والدین مردد را قانع می‌کند، اکنون نماد انقلاب بهداشت عمومی در پاکستان است. این زنان فقط کارکنان خط مقدم نیستند؛ آن‌ها قهرمانان ملی‌اند که معنای خدمت را از نو تعریف می‌کنند.
و همان‌طور که همچنان پیاده، سوار یا با هر وسیله‌ای به مناطق ناشناخته می‌روند، تنها واکسن حمل نمی‌کنند، بلکه امید نسلی کامل را با خود می‌برند.
جنگ پاکستان با فلج اطفال نه در آزمایشگاه‌ها یا دفاتر دولتی، بلکه در اتاق‌های نشیمن، کوچه‌ها و مسیرهای کوهستانی در حال پیروزی است—به لطف شجاعت آرام و بی‌وقفه زنانی با حجاب.
نظر شما