تعدادی از خبرنگاران در افغانستان از تشدید محدودیت‌های آزادی بیان و مشکلات در دسترسی به اطلاعات شکایت دارند.  به گفته‌­ی آنان، طالبان حتی از ارائه­‌ی اطلاعات به خبرنگارانی که تحت کنترل این گروه فعالیت دارند، خودداری می‌کنند. این خبرنگاران می‌افزایند که اطلاعات ارائه ‌شده به رسانه‌های وابسته به حاکمیت طالبان نیز ناکافی و ناقص است. همچنین خبرنگاران و رسانه‌هایی که در تبعید فعالیت می‌کنند، با مشکلات و چالش‌های جدی در عرصه‌­ی دسترسی به اطلاعات مواجه هستند. آنان می‌گویند که با وضع محدودیت‌های شدید علیه رسانه‌ها و کاربران شبکه‌های اجتماعی، روز به ‌روز دسترسی به اطلاعات برای رسانه‌های در تبعید نیز دشوارتر می‌شود.

تعدادی از خبرنگاران و فعالان رسانه‌ای در افغانستان با ابراز نگرانی می‌گویند که به‌دلیل نبود دسترسی به اطلاعات دقیق و به ‌موقع، در تهیه مطالب خبری و فعالیت روزمره با مشکلات جدی روبه‌رویند. به گفته­ی‌ آنان، اکثر منابع خبری به‌دلیل ترس از بازداشت، از ارائه اطلاعات خودداری می‌کنند.

اسما (مستعار)، یکی از خبرنگاران در افغانستان، می‌گوید که در حال حاضر در نهادهای دولتی تحت کنترل طالبان، سخنگویان این گروه نیز اجازه ندارند آزادانه با رسانه‌ها گفت‌وگو کنند. به گفته‌ او، حتی اگر گفت‌وگو انجام شود، اطلاعات لازم را در اختیار رسانه‌ها قرار نمی‌دهند.

این خبرنگار می‌گوید: "من از سخنگوی شهرداری [طالبان در کابل] درباره یک هتلی که در وسط خیابان ساخته شده بود و قرار بود تخریب شود، پرسیدم. او در پاسخ گفت که بلی این هتل را تخریب می‌کنیم؛ اما ده دقیقه پس از انتشار خبر تماس گرفت  و خواستند که آن خبر را حذف کنم و گفتند: «ما چنین حرفی نزده‌ایم». در حالی که صدای ضبط‌شده‌اش موجود بود. نمی‌فهمم که یا پولی رد و بدل شده بود یا دلیل دیگری در میان بود، چون تنها ده دقیقه پس از انتشار خبر، با من تماس گرفتند."

اسما می‌افزاید که نه‌تنها نهادهای دولتی تحت کنترل طالبان، بلکه دفترهای شخصی نیز هیچ‌گاه حقیقت را نمی‌گویند و همیشه منافع اقتصادی و سیاسی خود را ترجیح می‌دهند.  

خبرنگاران در افغانستان می‌گویند که در بسیاری موارد، منابع رسمی دولتی تحت کنترل طالبان، اطلاعات را به‌صورت سانسور شده، جانب‌دارانه و به نفع این گروه ارائه می‌کنند. به گفته آنان، در مواردی حساس مانند نقض حقوق بشر یا مسائل امنیتی، این منابع به‌طور کامل از ارائه داده‌ها خودداری می‌کنند و اجازه نشر چنین خبر و گزارشی را نمی‌دهند.

نرگس (مستعار)، خبرنگار، می‌گوید که سخنگویان طالبان هر گاه در مورد فساد، نحوه توزیع کمک‌ها یا مواردی مانند خودکشی‌ها اطلاعات خواسته شود، پاسخ رد می‌دهند و هیچ‌گاه اجازه نمی‌دهند که روی مسائل امنیتی مثل قتل و کشتار و موضوعات مشابه کار شود.

این خبرنگار می‌گوید: "یک‌بار موارد دزدی ماشین‌ها افزایش یافته بود و مردم شکایت داشتند. من گزارشی تهیه کردم، اما هیچ نهادی پاسخ نداد. چون نمی‌شد فقط با تکیه بر اطلاعات شفاهی مردم پیش رفت، ناچار شدم گزارش را کنار بگذارم. در حالی‌که سه تا چهار روز برای آن گزارش زحمت کشیده بودم."

سانسور گسترده و خودسانسوری شدید در میان خبرنگاران و منابع خبری، یکی از چالش‌های اصلی جامعه رسانه‌ای افغانستان است. فعالان رسانه‌ای به‌دلیل ترس از بازداشت یا تهدیدات امنیتی، ناگزیر می‌شوند تنها اخبار مورد تأیید طالبان را منتشر یا حتی از تولید محتوا صرف‌نظر کنند.

زهره (مستعار)، خبرنگار، می‌گوید: "طبیعی است که وقتی فعالیت رسانه‌ای تحت سلطه طالبان انجام می‌شود، سانسور به‌صورت صددرصدی وجود دارد. هیچ خبری بدون سانسور منتشر نمی‌شود و بسیاری از رسانه‌ها مجبور به خود سانسوری شده‌اند."

این خبرنگار تصریح می‌کند که منابع خبری نیز همین وضعیت را دارند، چون آنها هم به نوعی نگران هستند. چندین منبع که با یک تلویزیون یا کانال یوتیوب مصاحبه کرده بودند، بازداشت و شکنجه شده‌اند. به همین دلیل مردم حق دارند که برای حفظ جان خود، به خود سانسوری پناه ببرند.

یکی از خبرنگاران در تبعید که نمی‌خواهد نامش در گزارش ذکر شود، می‌گوید: "طالبان آزادی بیان و دسترسی به اطلاعات را در افغانستان نابود کرده‌اند. آنچه در رسانه‌های تحت حاکمیت این گروه منتشر می‌شود، اطلاعات مهندسی ‌شده‌ای است که تنها اهداف این گروه را تعمیم می‌دهد. رسانه‌های خصوصی در افغانستان با بحران جدی‌تری در دسترسی به اطلاعات مواجه هستند و برای استمرار کارهایشان، ناچار به تبلیغ و ترویج ارزش‌های طالبان می‌شوند."

این خبرنگار می‌افزاید: "طالبان تصویر برداری موجودات زنده را غیر اسلامی می‌دانند، اما به رسانه‌های که به نفع این گروه کار می‌کنند اجازه تصویر برداری در منابع معدود را می‌دهند. اگر منافع شخصی طالبان در میان نباشد، دیگر رسانه‌ای به جز بلندگوهای این گروه وجود نخواهد داشت، اما به‌رغم همه چالش‌ها هنوز این رسانه‌ها می‌توانند چراغ اطلاع‌رسانی را روشن نگه‌دارند".

این خبرنگار تبعیدی می‌گوید: "به هر اندازه که محدودیت‌ها بر رسانه‌های داخلی افزایش یابد، دسترسی به اطلاعات برای رسانه‌های خارج از کشور نیز دشوارتر می‌شود. طالبان با اعمال سانسور شدید و منع آزادی بیان، حتی کاربران شبکه‌های اجتماعی که به ‌صورت مستعار فعالیت می‌کنند را نیز از ارائه اطلاعات ترسانده‌اند."

وزارت اطلاعات و فرهنگ طالبان به‌تازگی با صدور دستورالعمل تحت عنوان «برنامه برگزاری برنامه‌های سیاسی (میزگردها) در افغانستان»، رسانه‌ها را موظف کرده است که برنامه‌های سیاسی خود را پیش از پخش، برای تأیید به این وزارت ارسال کنند. همچنین، تحلیلگران برنامه‌ها تنها در صورتی اجازه حضور در میزگردها و برنامه‌های خبری را خواهند داشت که پس از تأیید این وزارت، کارت هویت ویژه‌ای از طالبان دریافت کنند.

در همین حال، مرکز خبرنگاران افغانستان به تازگی اعلام کرده که در شش ماه نخست سال ۲۰۲۵، دست کم ۱۴۰ مورد نقض آزادی رسانه‌ها و خبرنگاران در افغانستان ثبت کرده است که نشان می‌دهد این رویدادها نسبت به مدت مشابه سال قبل حدود ۵۶ درصد افزایش یافته است. یافته‌های این مرکز همچنین نشان می‌دهد که طالبان روند سرکوب آزادی رسانه‌ها را با شتاب بیشتری ادامه داده‌اند. این مرکز افزوده که بیشتر موارد ثبت شده در شش ماه گذشته شامل ۱۲۰ مورد تهدید ماهیتی رسانه‌ها و یا تهدید و ارعاب کارمندان رسانه‌ها بوده است.

مرکز خبرنگاران تأکید کرده است که موارد ممنوعیت تصاویر موجودات زنده براساس قانون «امر به معروف و نهی از منکر طالبان» اعمال شده است. به گفته این مرکز، در شش ماه گذشته روند ممنوعیت نشر تصاویر زنده در رسانه‌ها که در سال ۲۰۲۴ به‌طور رسمی در ولایات قندهار، تخار، بادغیس، هلمند و ننگرهار ابلاغ شده بود، به ۱۴ ولایت دیگر از جمله نورستان، فراه، بدخشان، بغلان، نیمروز، جوزجان، زابل، پروان، کندز، بامیان، فاریاب، دایکندی، پنجشیر و لغمان نیز گسترش یافته است.

براساس یک پژوهش تازه دانشگاه لایپزیگ، ۷۱ درصد خبرنگاران گفته‌اند که به ‌صورت منظم خود سانسوری می‌کنند. مهم‌ترین دلیل آنها، «حفظ امنیت جانی همکاران و اعضای خانواده» ذکر شده است. همچنین ۹۰ درصد خبرنگاران تأیید کرده­اند ‌که برای حفاظت از منابع، از انتشار برخی گزارش‌ها صرف‌نظر کرده‌اند.

پیش از این، دفتر هیات معاونت سازمان ملل متحد در افغانستان (یوناما) در گزارشی اعلام کرده بود که از ۱۵ آگست ۲۰۲۱ تا ۳۰ سپتامبر ۲۰۲۴، طالبان دست‌کم ۲۵۶ بار خبرنگاران را بدون دلیل بازداشت و شکنجه کرده‌اند. 

منبع: روزنامه هشت صبح

لینک:

https://8am.media/fa/censorship-and-suppression-of-the-media-by-the-taliban-the-process-of-accessing-information-has-become-more-difficult/