عید میلادالنبی، که به عنوان سالروز ولادت پیامبر اسلام حضرت محمد (ص) شناخته می‌شود، در پاکستان جایگاهی عمیقاً معنوی و فرهنگی دارد. این روز صرفاً یک تعطیل عمومی نیست، بلکه روزی است برای ابراز عشق، تأمل و همبستگی جمعی در بزرگداشت پیامبر. این مناسبت در میان سنت‌های مختلف اسلامی به‌گونه‌های متفاوت گرامی داشته می‌شود: اهل‌سنت در دوازدهم ربیع‌الاول و شیعیان در هفدهم همین ماه ـ که همزمان با سالروز ولادت امام جعفر صادق (ع) نیز هست ـ آن را جشن می‌گیرند. این تنوع در پاکستان پذیرفته شده و هفته میان دوازدهم تا هفدهم ربیع‌الاول غالباً به‌عنوان نمادی از وحدت و احترام مشترک به پیام پیامبر توصیف می‌شود.
پیشینه
سنت بزرگداشت ولادت پیامبر به جهان اسلام در قرون میانه بازمی‌گردد. نخستین جشن‌های عمومی میلادالنبی در اواخر قرن یازدهم در مصر و تحت حکومت فاطمیان ـ به‌عنوان جشنی شیعی ـ برگزار شد. این آیین‌ها شامل تلاوت قرآن، قربانی حیوانات، خطبه‌های عمومی و ضیافت‌ها بود. در قرن دوازدهم، حاکمان اهل‌سنت، به‌ویژه نورالدین زنگی در سوریه، جشن میلاد را در سنت عمومی اسلامی جای دادند. بعدها در دوران امپراتوری عثمانی، میلادالنبی در سال ۱۹۱۰ به‌طور رسمی به‌عنوان جشن ملی شناخته شد و الگویی پدید آورد که امروز نیز در بسیاری از کشورهای مسلمان ادامه دارد.
پاکستان پس از استقلال در سال ۱۹۴۷، میلادالنبی را به‌عنوان تعطیل رسمی در تقویم ملی جای داد؛ اقدامی که هویت کشور را به‌عنوان سرزمینی برای مسلمانان و تجلی عشق به پیامبر تثبیت کرد. امروزه این مناسبت در پاکستان ترکیبی از سنت‌های کهن و جلوه‌های فرهنگی بومی است و به یکی از پرشورترین آیینهای مذهبی سال بدل شده است.
ایمان و آیین مردم پاکستان
در پاکستان، میلادالنبی نه تنها یک تعطیل رسمی بلکه نمایش پرشور ایمان است. روز با شلیک سلام‌های توپ آغاز می‌شود ـ ۳۱ گلوله در پایتخت و ۲۱ گلوله در مراکز ایالتی ـ که نشانه‌ای از احترام به پیامبر است. پرچم ملی بر فراز ساختمان‌های عمومی برافراشته می‌شود و مساجد، خیابان‌ها و اماکن عمومی با چراغ‌ها، پرچم‌های سبز و پارچه‌نوشته‌ها آذین‌بندی می‌گردند.
مراسم مذهبی در قلب این جشن‌ها قرار دارد. کنفرانس‌های سیرت‌النبی در سراسر کشور برگزار می‌شود، جایی که علما و اندیشمندان درباره آموزه‌های پیامبر ـ از رحمت و عدالت گرفته تا مهربانی و رهبری ـ سخن می‌گویند. مسابقات تلاوت قرآن و نعت‌خوانی (شعر در مدح پیامبر) نیز برگزار می‌شود که اغلب مشارکت گسترده دانشجویان و جامعه را به همراه دارد.
راهپیمایی‌های عمومی (جلوس) نیز ویژگی بارز این روز است، به‌ویژه در میان جوامع سنی بریلوی. این راهپیمایی‌ها با سرودهای مذهبی، نعت‌خوانی و توزیع غذا و شیرینی همراه است. برای بسیاری از پاکستانی‌ها، جشن‌ها از مراسم فراتر می‌رود و به اقدامات اجتماعی و خیریه‌ای گره می‌خورد: کمک به یتیم‌خانه‌ها، بیمارستان‌ها و مراکز نگهداری نیازمندان، و توزیع غذای رایگان، که همه بازتابی از پیام همدلی و خدمت به همنوعان است.
برای شیعیان، گرامیداشت در هفدهم ربیع‌الاول اهمیت ویژه‌ای دارد، چراکه همزمان با سالروز ولادت پیامبر (ص) و امام جعفر صادق (ع) است. این آیین بُعدی خاص به تجربه پاکستانی می‌بخشد و نشانگر ارادت مشترک میان فرق مختلف اسلامی است. هفته میان دوازدهم تا هفدهم ربیع‌الاول که هفته وحدت نامیده می‌شود، نمادی از تلاش برای نزدیکی و همبستگی میان اهل‌سنت و شیعه در عشق مشترکشان به پیامبر است.
از این رو، میلادالنبی در پاکستان چیزی فراتر از یک سنت تاریخی است؛ این روز بیان زنده‌ای از ایمان، وحدت و هویت ملی است که با عمق معنوی و غنای فرهنگی جشن گرفته می‌شود.
دیدگاه آیت‌الله خامنه‌ای درباره وحدت شیعه و سنی
مقام معظم رهبری تأکید می‌کنند که یکی از اهداف اصلی قدرت‌های استکباری، به‌ویژه آمریکا و صهیونیست‌ها، ایجاد تفرقه میان مسلمانان شیعه و سنی است. بمب‌گذاری‌ها، کشتارهای فرقه‌ای و تبلیغات، بخشی از طرح‌های سازمان‌یافته برای تضعیف جهان اسلام است. ایشان خاطرنشان می‌سازند که این اقدامات از سوی مسلمانان واقعی انجام نمی‌شود، بلکه مزدوران دشمنان اسلام در پس آن قرار دارند.
ایشان تأکید می‌کنند که مسلمانان باید هوشیار باشند و فریب نخورند و درک کنند که مشترکاتشان ـ ایمان به اسلام، پیامبر اکرم (ص)، قرآن، نماز، حج، جهاد و شریعت ـ بسیار بیشتر از اختلافاتشان است. وحدت اسلامی به معنای ادغام مذاهب نیست، بلکه به معنای احترام متقابل، روابط دوستانه و گفت‌وگوی علمی بدون دشمنی است.
رهبر انقلاب یادآور می‌شوند که شخصیت‌های بزرگی چون امام علی (ع) مورد احترام هم شیعه و هم سنی هستند و باید نماد وحدت باشند نه تفرقه. کسانی که به اختلافات دامن می‌زنند، نه خادمان شیعه‌اند و نه اهل سنت، بلکه در خدمت دشمنان اسلام قرار دارند.
وحدت حقیقی اسلامی یعنی بردباری در برابر اختلافات، مهربانی متقابل و ایستادن در کنار یکدیگر در برابر تهدیدهای خارجی. تمرکز بر تعالیم و سیره پیامبر اکرم (ص) راه حفظ عزت، اقتدار و استقلال امت اسلامی است.
شیوه های برگزاری
مراسم جشن در پاکستان طیف وسیعی از فعالیت‌ها را شامل می‌شود:
۱. محافل مذهبی و نشست‌های سیره‌النبی
بخش اصلی جشن، برگزاری نشست‌های سیره‌النبی و محافل مذهبی است. علما در این مجالس به بررسی زندگی پیامبر، مبارزات او برای عدالت و نقش وی به عنوان معلم و اصلاح‌گر می‌پردازند. نعت‌خوانی با الحان روح‌انگیز نیز بخش جدانشدنی این محافل است.
۲. تزئین خیابان‌ها و خانه‌ها
شهرها، روستاها و مناطق مختلف پاکستان با چراغانی، پرچم‌های سبز و بنرها آذین می‌شوند. مساجد با گل‌آرایی و خوشنویسی مزین شده و بناهای مهم مانند مینار پاکستان و مسجد بادشاهی نورافشانی می‌شوند.
۳. راهپیمایی‌ها (جلوس‌ها)
در بیشتر شهرها، به‌ویژه از سوی جامعه اهل سنت بریلوی، راهپیمایی‌های بزرگ برگزار می‌شود. در این مراسم، مردم با نظم خاص نعت می‌خوانند، پرچم‌ها را برافراشته و شیرینی و غذا توزیع می‌کنند.
۴. خدمات اجتماعی و خیریه
بسیاری از مؤسسات و افراد در این روز سفره‌های همگانی (لنگر)، درمانگاه‌های رایگان و کمک به نیازمندان را تدارک می‌بینند که بیانگر پیام اجتماعی پیامبر اسلام (ص) در حمایت از محرومان است.
۵. رسانه‌ها و بسترهای دیجیتال
امروزه رسانه‌های سنتی و شبکه‌های اجتماعی به تقویت شور و حال این روز کمک می‌کنند. برنامه‌های تلویزیونی و فضای مجازی پر از نعت‌خوانی‌ها، مقالات و محافل آنلاین می‌شود.
تفاوت‌های مذهبی و هفته وحدت
اگرچه بسیاری از اهل سنت، به‌ویژه بریلوی‌ها، دوازدهم ربیع‌الاول را با شکوه برگزار می‌کنند، اما گروه‌های دیوبندی و اهل حدیث این مراسم را بدعت می‌دانند و ترجیح می‌دهند در سکوت بگذرانند. در مقابل، شیعیان پاکستان ولادت پیامبر اسلام (ص) را در هفدهم ربیع‌الاول جشن می‌گیرند که همزمان با ولادت امام جعفر صادق (ع) است.
برای کاهش این شکاف مذهبی، فاصله بین ۱۲ تا ۱۷ ربیع‌الاول در پاکستان با عنوان هفته وحدت شناخته می‌شود. این ابتکار که ریشه در اندیشه‌های آیت‌الله خمینی دارد، امروز در پاکستان به فرصتی برای برگزاری کنفرانس‌های مشترک، نشست‌های بین‌مذهبی و گفت‌وگوهای وحدت‌آفرین بدل شده است.
تأثیر اجتماعی و اقتصادی
جشن میلادالنبی صرفاً یک آیین مذهبی نیست، بلکه یک پدیده اجتماعی است. این روز ارزش‌های دینی را به نسل جوان منتقل کرده و فضای انسجام اجتماعی ایجاد می‌کند. از سوی دیگر، بازارهای محلی، صنعت تزئینات، چاپ کتاب‌های نعت و حتی رسانه‌ها نیز از این جشن منتفع می‌شوند.
اهمیت امروزین
در شرایطی که پاکستان و جهان اسلام با چالش‌هایی چون افراط‌گرایی، اختلافات مذهبی و بحران‌های اخلاقی روبه‌رو هستند، عید میلادالنبی بار دیگر پیام پیامبر اسلام (ص) مبنی بر رحمت، عدالت و همزیستی را زنده می‌کند. هفته وحدت نیز به نماد تلاش برای کاهش اختلافات فرقه‌ای و ایجاد همبستگی در جامعه اسلامی پاکستان بدل شده است.
جمع‌بندی
عید میلادالنبی در پاکستان، فراتر از یک جشن مذهبی، به آیینهای از هویت ملی، انسجام اجتماعی و عشق معنوی به پیامبر اسلام (ص) تبدیل شده است. این مناسبت با وجود تفاوت‌های مذهبی ــ برگزاری در دوازدهم ربیع‌الاول از سوی اهل سنت و هفدهم همان ماه از سوی شیعیان ــ عملاً به بستری برای هفته وحدت بدل شده است؛ هفته‌ای که تلاش دارد شکاف‌های مذهبی را به همگرایی و احترام متقابل پیوند دهد.
پیشینه تاریخی این جشن نشان می‌دهد که میلادالنبی از ابتدا رنگ‌وبوی اجتماعی و فرهنگی داشته و امروز نیز در پاکستان چنین است: از تزئین خیابان‌ها و برگزاری محافل سیره‌النبی گرفته تا راهپیمایی‌ها، نعت‌خوانی‌ها و فعالیت‌های خیریه که روح خدمت و همدلی را تقویت می‌کنند. رسانه‌های سنتی و فضای مجازی نیز این شور را به سطحی ملی و حتی فراملی رسانده‌اند.
از منظر اجتماعی، میلادالنبی نه تنها ارزش‌های دینی را به نسل جوان منتقل می‌کند بلکه در شرایط پرچالش امروز، همچون پاسخی به افراط‌گرایی، خشونت و اختلافات فرقه‌ای عمل می‌کند. از منظر اقتصادی نیز، بازارها، صنایع تزئینات و نشر مذهبی از این شور و نشاط بهره‌مند می‌شوند.
با توجه به هشدار رهبران دینی همچون آیت‌الله خامنه‌ای مبنی بر سوءاستفاده دشمنان برای تفرقه‌افکنی، جشن میلادالنبی در پاکستان معنای عمیق‌تری پیدا می‌کند: این روز نماد ایستادگی در برابر توطئه‌های خارجی و یادآوری این حقیقت است که مشترکات مسلمانان ــ عشق به پیامبر، ایمان به قرآن و شریعت ــ بسیار فراتر از اختلافات است.
به این ترتیب، عید میلادالنبی در پاکستان نه تنها یک سنت تاریخی، بلکه یک پیام زنده برای امروز است: پیام وحدت، رحمت، و بازگشت به آموزه‌های پیامبر اسلام (ص) به‌عنوان راه نجات و پیشرفت امت اسلامی.
منابع:
https://www.dawateislami.net/events/en/rabi-ul-awal
https://www.hrnww.com/?p=10931
http://en.imam-khomeini.ir/en/n43970/Imam-Khomeini-came-up-with-the-idea-of-the-Islamic-Unity-Week
نظر شما