- اتهام ازدواج و داشتن فرزند توسط گارگین دوم (Catholicos)
- در اواخر ماه می و اوایل ژوئن ۲۰۲۵، نیکول پاشینیان، نخست‌وزیر ارمنستان، رسماً اعلام کرد که کاتولیکوس گارگین دوم (Catholicos Karekin II) برخلاف سوگند تهجّد، دختر دارد و خواستار کناره‌گیری او شد (en.apa.az).
- رسانه‌های وابسته به دولت نیز عکس‌هایی را از دختر ادعایی او منتشر کردند؛ کلیسا این اقدامات را «توطئه علیه وحدت ملی» خوانده .
- بازداشت علما و برنامه‌ریزی برای حذف کاتولیکوس
- در ادامه، حکومت چند تن از روحانیون نزدیک به کلیسا (از جمله اسقف باگرات گالستانیان و میکائیل آجپاهیان) را بازداشت کرد؛ با این اتهامات که قصد کودتا یا فروپاشی قانون اساسی را داشته‌اند .
- پاشینیان خواستار تاسیس شورایی شد تا جایگزین کاتولیکوس از سوی دولت یا حامیان آن «انتخاب» شود .
- هسته اعتراضات مردمی
- اعتراضاتی در ایچمیادزین و ایروان شکل گرفت، که صدای یاران کلیسا را در دفاع از روحانیون بلند کرد. برخی از شهروندان، نیروهای امنیتی را در محل دستگیری آجپاهیان متوقف کردند تا مانع از بازداشتش شوند
- (apnews.com).
| عامل |
توضیح |
| دولت |
معتقد است رهبری کلیسا باید پاسخگویی داشته و در صورت شکستن سوگند، کاردینالی از پست عالی کنار گذاشته شود. |
| کلیسا |
این اقدامات را به‌عنوان تهاجمی علیه استقلال و جایگاه دینی‌اش می‌بیند و آن را محکوم کرده است. |
| عموم مردم |
واکنش‌های متفاوتی دارند: برخی از دولت حمایت می‌کنند و برخی دیگر طراحی این روند را خطری برای وحدت ملی تلقی می‌کنند. |
جمع‌بندی
این اعتراضات واقعاً در جریان است و محور اصلی آن، اتهامات نسبت به کاتولیکوس گارگین دوم و تنش پی‌درپی میان دولت سکولار و کلیسای قدرتمند آرمنیان ارمنستان است. وضعیت بسیار پرتنش بوده و رویدادهای مهم حقوقی و مذهبی قابل‌توجهی در این زمینه در حال شکل‌گیری هستند.
۲. پیش‌زمینه تاریخی
کلیسای حواری ارمنی، که مقر اصلی آن در اِچمیادزین واقع شده است، یکی از قدیمی‌ترین کلیساهای جهان محسوب می‌شود و از نقش برجسته‌ای در هویت ملی، تاریخی و معنوی مردم ارمنستان برخوردار است. رهبر این کلیسا، عنوان "کاتولیکوس کل ارامنه" را دارد و مقام او بالاتر از اسقف‌های منطقه‌ای است.
۳. آغاز بحران
در اواخر ماه می ۲۰۲۵، نخست‌وزیر ارمنستان، نیکول پاشینیان، در اظهاراتی رسمی اعلام کرد که کاتولیکوس گارگین دوم سوگند تجرد خود را نقض کرده و دارای فرزندی دختر است. این ادعا برای نخستین بار از سوی منابع نزدیک به دولت و رسانه‌های وابسته منتشر شد و با عکس‌هایی ادعایی از دختر رهبر کلیسا همراه بود.
منبع:
APA News — Armenian PM: Garegin II broke his vow of celibacy and has a child
۴. واکنش کلیسا
کلیسای اچمیادزین این اظهارات را به‌شدت رد کرد و آن را یک حمله سیاسی و توطئه‌ای برای تضعیف نهاد مقدس کلیسا» دانست. کلیسا اعلام کرد که افشای این اطلاعات دروغین با هدف تحت فشار قرار دادن رهبران مذهبی صورت گرفته و دولت قصد دارد در امور روحانیت دخالت مستقیم کند.
۵. بازداشت روحانیون و تشدید بحران
در پی تشدید بحران، مقامات امنیتی ارمنستان اقدام به بازداشت چند تن از روحانیون ارشد، از جمله اسقف میکائیل آجاپاهیان و اسقف باگرات گالستانیان کردند. اسقف گالستانیان از منتقدان جدی دولت بوده و پیش‌تر خواستار کناره‌گیری نخست‌وزیر شده بود.
این بازداشت‌ها موجب واکنش تند کلیسا و نیز حضور گسترده معترضان در خیابان‌های ایچمیادزین و ایروان شد. در یکی از صحنه‌های کم‌سابقه، مردم مسیر نیروهای امنیتی را سد کردند تا مانع بازداشت یک روحانی شوند.
منابع:
AP News — Crowds block Armenian security forces seeking to arrest a clergyman
Armenian authorities arrest an archbishop and accuse him of plotting against the government
۶. پیامدهای سیاسی و اجتماعی
دولت پاشینیان تلاش دارد با تشکیل یک شورای جدید دینی، فرآیند انتخاب کاتولیکوس آینده را به‌گونه‌ای بازنگری کند که وابستگی کمتری به ساختار سنتی کلیسا داشته باشد. این امر از سوی نهاد کلیسا به‌عنوان تلاش برای سکولاریزه‌کردن کامل حکومت و حذف دین از عرصه عمومی تلقی شده است.
در سطح اجتماعی، این بحران موجب شکاف عمیقی میان حامیان دولت و هواداران کلیسا شده و احتمال می‌رود شکلی از بحران مشروعیت دوگانه در ارمنستان پدید آید.
۷. تحلیل و نتیجه‌گیری
| نهاد |
موضع |
| دولت |
مدعی نقض سوگند روحانی و لزوم شفاف‌سازی است و برخی بازداشت‌ها را در چارچوب امنیت ملی توجیه می‌کند. |
| کلیسا |
این روند را حمله‌ای به استقلال نهاد مذهبی و تلاش برای تضعیف کلیسا در ساختار قدرت ارمنستان می‌داند. |
| جامعه |
دچار دوگانگی شدید میان سنت‌گرایان حامی کلیسا و نواندیشان سکولارِ نزدیک به دولت شده است. |
اگر این تنش‌ها ادامه یابد، امکان وقوع یک بحران سیاسی-اجتماعی وسیع‌تر در تابستان ۲۰۲۵ وجود دارد.
8. وضعیت اعتراضات و تحرکات خیابانی
الف) آغاز اعتراضات
اولین موج از اعتراضات مردمی در شهر اچمیادزین، مقر اصلی کلیسای حواری ارمنی، و سپس در ایروان پایتخت شکل گرفت. این تجمعات عمدتاً توسط پیروان کلیسا، طلاب دینی، اعضای جنبش‌های سنت‌گرای مسیحی و برخی گروه‌های محافظه‌کار سازماندهی شد.
شرکت‌کنندگان با در دست داشتن پرچم‌های مذهبی، تصاویر رهبران کلیسا و شعارهایی مانند:
دست از سر کلیسا بردارید
گارگین مقدس ماست
و
دولت، به دین رحم کن
خواهان توقف فشارها بر رهبران کلیسا شدند.
ب) برخورد پلیس با معترضان
در روزهای بعد، نیروهای پلیس با استناد به عدم مجوز رسمی تجمع ، اقدام به متفرق‌کردن گروهی از معترضان کردند. در برخی مناطق از جمله حوالی اچمیادزین و منطقه کنترون ایروان، برخوردهای فیزیکی، بازداشت و درگیری‌های لفظی و محدود گزارش شد.
ویدیوهایی که در شبکه‌های اجتماعی منتشر شده، نشان می‌دهد که در مواردی معترضان به صف نیروهای امنیتی گل پرتاب کرده یا شعارهای تندی علیه نخست‌وزیر سر داده‌اند.
9. دیدگاه‌های مردمی و فضای عمومی
الف) طرفداران کلیسا
بخش قابل توجهی از شهروندان ارمنستان، به‌ویژه در مناطق روستایی، حومه‌ها، و در میان سالخوردگان، همچنان کلیسا را نماد وحدت ملی و حافظ هویت تاریخی ارمنی می‌دانند.
این گروه معتقدند که افشای اطلاعات شخصی درباره کاتولیکوس، فارغ از صحت یا عدم صحت آن، حرکتی تحقیرآمیز و بی‌سابقه علیه نهاد مقدس کلیسا است.
❝ اگر حتی اشتباهی رخ داده، این مسئله باید در درون کلیسا رسیدگی شود، نه با تحقیر عمومی. ❞
— یک پیرمرد ساکن اچمیادزین
ب) طرفداران دولت و سکولاریسم
از سوی دیگر، جوان‌ترها، نخبگان دانشگاهی، و فعالان مدنی در ایروان با دیدگاهی متفاوت به موضوع نگاه می‌کنند. آنان از افشاگری دولت و شفاف‌سازی استقبال کرده و خواهان جدایی کامل دین از دولت هستند.
❝ کلیسا در سیاست دخالت کرده، حالا نوبت پاسخگویی است. جامعه مدرن نمی‌تواند با رهبرانی که دروغ می‌گویند و قدرت را انحصاری می‌خواهند، پیش برود. ❞
— دانشجوی رشته علوم سیاسی، دانشگاه ایروان
ج) مواضع رسانه‌ها
رسانه‌های وابسته به دولت مانند Public TV of Armenia و CivilNet به‌صورت گسترده به پخش جزئیات اتهامات علیه کلیسا پرداخته‌اند، در حالی‌که رسانه‌های نزدیک به کلیسا یا مستقل‌تر همچون Armenian Weekly یا Azatutyun سعی کرده‌اند تحلیل‌های بی‌طرف‌تری ارائه دهند.
10. پیامدهای احتمالی بحران
| حوزه |
پیش‌بینی پیامدها |
| سیاست داخلی |
احتمال افزایش شکاف دولت و مخالفان سنت‌گرا، تضعیف پایگاه مردمی پاشینیان، و احتمال تظاهرات طولانی‌مدت |
| ساختار دینی |
تضعیف اعتبار رهبر فعلی کلیسا؛ احتمال تشکیل شورای موقت مذهبی برای جانشینی در آینده |
| روابط دولت و کلیسا |
کاهش اعتماد، قطع حمایت‌های رسمی دولت از برخی نهادهای کلیسایی |
| افکار عمومی |
افزایش بی‌اعتمادی اجتماعی و تردید نسبت به صداقت نهادهای رسمی اعم از دینی یا دولتی |
11. نتیجه‌گیری نهایی
بحران اخیر در ارمنستان، نه فقط نزاعی شخصی میان یک روحانی و یک سیاستمدار، بلکه نمادی از تقابل ساختاری دو نهاد دیرین در تاریخ این کشور است: نهاد دینی سنتی و دولت مدرن سکولار.
در حالی‌که ارمنستان همواره کوشیده میان این دو توازن برقرار کند، تحولات اخیر نشان می‌دهد که چالش‌های پیش رو در مسیر دموکراسی‌سازی، شفافیت، و احترام به باورهای عمومی هنوز باقی است.
12. منابع و مراجع
- APA News: Armenian PM: Garegin II broke his vow of celibacy
- AP News: Crowds block security forces seeking to arrest a clergyman
- AP News: Archbishop arrested in Armenia over plotting charges
- [CivilNet.am – Reporting on church-state crisis in Armenia]
- گفتگوهای میدانی در شبکه‌های اجتماعی ارمنی (YouTube, Facebook, TikTok)
13. تشدید درگیری‌ها و اعلام وضعیت اضطراری
- روز ۲۷ ژوئن ۲۰۲۵، تلاش نیروهای امنیتی برای بازداشت میکائیل آجاپاهیان در مقر کلیسای حواری ارمنی (اچمیادزین) با حضور چندهزار نفری همراه شد و مردم با ایجاد محاصره، مانع عملیات شدند. نیروهای امنیتی عقب نشستند و آجاپاهیان با شرط گفت‌وگو با بازپرس‌ها، تسلیم شد .
- پلیس با حکم دادگاه، آجاپاهیان را برای مدت دو ماه بازداشت کرد. وی اتهام فراخوان به سرنگونی خشونت‌آمیز را قاطعاً رد کرده .
14. بازداشت دو روحانی برجسته
- باگرات گالستانیان در ۲۵ ژوئن دستگیر شد. وی و ۱۳ نفر دیگر به توطئه‌چینی برای کودتا متهم شدند و مظنونان متهم به سازماندهی صدها نیروی مسلح خیابانی، استفاده از بمب و ایجاد ناامنی شده‌اند .
- این اقدامات عملاً نشان از برخورد سخت دولت با منتقدان مذهبی دارد در حالی که دولت می‌گوید کودتا را دفع کرده است.
15. حضور گسترده پلیس و امنیت خیابان‌ها
- حضور گسترده پلیس در حوالی دادگاه‌ها و معابر مشخص‌شده گزارش شد. در مقابل در سایر مناطق هم مردم تجمع کردند تا در صورت احتمال بازداشت، ممانعت کنند .
- کلیسا از پیروان خواست آرامش را حفظ کنند و از تحریکات دولت فاصله گرفته‌اند .
16. واکنش‌های عمومی
الف) مواضع حامیان کلیسا
- احساس می‌کنند دولت با سیاستی سرکوبگرانه و تهاجمی می‌خواهد کلیسا را ضعیف کند و مقدسات ملی را زیر پا بگذارد.
- در شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌های وابسته، این پیام منتشر شده که روز معیوبی در تاریخ ملت ارمن است .
ب) نظرات موافقان دولت
- پاشینیان اعلام کرده که یک کودتای مذهبی با حمایت کلیسای سازمان‌یافته و برخی نخبگان اقتصادی رخ می‌داد و جلوی آن گرفته شده است .
- حامیان دولت معتقدند اقدامات اخیر، دفاع ضروری از نظام دموکراتیک در برابر تهدید داخلی است.
17. بعد رسانه‌ای و بین‌المللی
- رسانه‌هایی مانند Reuters، AP News و AFP این وقایع را به‌صورت گسترده پوشش داده‌اند و در گزارش‌های خود بر رخنه‌های سیاسی میان نهادهای دینی و دولتی تأکید کرده‌اند .
- واکنش نظام بین‌الملل، در مواردی از جمله روسیه، خواستار آرامش و گفت‌وگو شده است؛ روسیه این موضوع را مسئله داخلی ارمنستان دانسته .
18. چشم‌انداز براساس تحرکات جنبش‌ها
- جنبش Sacred Struggle به رهبری گالستانیان و حمایت علما، طی سال گذشته چندین دوره تجمع و اعلام اعتصاب کرده است؛ این بار نیز مردم آماده حمایت هستند.
- جوانان سکولار در پایتخت از دولت و حفظ نهادهای رسمی حمایت می‌کنند؛ به‌ویژه پس از دستگیری کسانی که آن‌ها را عامل روسیه می‌دانند (ajc.com).
- انتخابات ۲۰۲۶ در پیش است و دولت به‌دنبال تثبیت قدرت خود و کاهش نفوذ کلیسا در عرصه سیاسی خواهد بود.
19. جمع‌بندی کامل وضعیت
| محور |
نکات کلیدی |
| ماهیت اعتراضات |
واکنش مردمی به دستگیری روحانیون و اتهام به کودتا |
| حضور امنیتی |
گسترده، در اطراف اچمیادیین و دادگاه‌ها |
| برخورد حکومت |
صراحت در بازداشت دوتن از روحانیون ارشد |
| مردم و رسانه‌ها |
جامعه دو قطبی: سنت‌گرایان مذهبی – سکولارهای مدرن |
| روابط بین‌المللی |
واکنش آرام و درخواست گفت‌وگوی داخلی |
| افق پیش‌رو |
تداوم بحران تا انتخابات ۲۰۲۶؛ احتمال مذاکرات و اصلاحات نهادی |
20 . منابع و مراجع
- Reuters – Armenia order to arrest senior priest… (reuters.com)
- AP News – Crowds block… / Armenian authorities arrest another top cleric… (apnews.com)
- Wikipedia – 2025 Armenian coup attempt allegations, Armenian political crisis (2020–present), Bagrat Galstanyan, Nikol Pashinyan (en.wikipedia.org)
- منابع خبری بین‌المللی (AFP, AA) – برخورد نیروها در مقابل کلیسا
نظر شما