به رغم آن که افغانستان هرگز با تفرقه مذهبی مواجه نبوده است، اما در عین حال، در کنار جنگ‌های گسترده داخلی، یکی از اصلی‌ترین موانع توسعه کشور، تفرقه مذهبی و دامن زدن به اختلافات فرقه‌ای ـ تکفیری است.

تجربه‌های تلخ گذشته در کشورهای مختلف اسلامی نشان می‌دهد که هر بار شکاف مذهبی و قومی تشدید شده، پیامد آن چیزی جز خون‌ریزی، فقر و عقب‌ماندگی نبوده است. در مقابل، تقویت وحدت اسلامی و همدلی دینی، می‌تواند بستر یک جامعه باثبات و توسعه‌یافته را فراهم کند؛ زیرا هنگامی که مردم بر پایه محبت، احترام متقابل و اخوت دینی گردهم آیند، ظرفیت‌های ملی برای پیشرفت علمی، اقتصادی و اجتماعی آزاد خواهد شد.

پیامدهای گسترش اندیشه‌های تکفیری

جنگ‌های داخلی نیم‌قرن گذشته، بستر ذهنی ـ اجتماعی بخشی از مردم افغانستان را برای پذیرش باورها و رویکردهای تکفیری مبتنی بر غیریت‌سازی پیروان مذاهب و فرق دینی، فراهم ساخته و کمابیش نشانگانی از این رویکرد در برخی نحله‌های فکری و گروه‌های اجتماعی، مشاهده می‌شود. عینی‌ترین و عریان‌ترین نمادها و نمونه‌های این رویکرد، بارها در حملات خونین و مرگبار گروه‌های تکفیری به مساجد و مراکز عبادی ـ آموزشی و ترور علما و نخبگان دینی کشور تبارز یافته و ضربات سخت و سهمگینی بر روح و روان جمعی مردم افغانستان وارد کرده است.

این جریان‌ها نه تنها امنیت روانی جامعه را بر هم زده‌اند، بلکه روند رشد فرهنگی و علمی نسل جوان را نیز متوقف ساخته‌اند و در صورت ادامه گسترش این تفکر، آینده افغانستان با خطر انزوای جهانی و عقب‌ماندگی بیشتر مواجه خواهد شد. بنابراین، علما، دانشگاهیان، رسانه‌ها و همه مراکز علمی ـ فرهنگی وظیفه دارند آسیب‌های این اندیشه خطرناک را به صورت شفاف و مستند برای افکار عمومی بیان و بازگو کنند.

نقش رسانه‌ها در ترویج فرهنگ گفت وگو

رسانه‌ها باید در تولیدات خود از هرگونه محتوای اختلاف‌برانگیز پرهیز کرده و به جای آن، فرهنگ گفت وگوی عقلانی و دینی را ترویج کنند. علما می‌توانند با تبیین آموزه‌های اسلامی، به‌ویژه آیات و روایاتی که بر برادری، عدالت و همبستگی تأکید دارند، بستر یک فرهنگ مشترک مبتنی بر همدیگرپذیری دینی را فراهم کنند. رسانه‌ها نیز وظیفه دارند این پیام‌ها را با زبانی ساده و قابل ‌فهم برای همه، به گوش مردم برسانند تا فرهنگ گفتگوی عقلانی جایگزین خشونت غیرعقلانی شود.

عدالت اجتماعی، بنیان وحدت

یکی از عوامل مهم ایجاد اختلافات قومی و مذهبی، نبود عدالت اجتماعی است. فقر، تبعیض، بی‌سوادی، فساد اداری و محرومیت ساختاری، زمینه‌ساز نارضایتی و دشمنی‌های داخلی می‌شود. اگر حکومت و نهادهای مدنی با برنامه‌ریزی جدی در جهت اجرای عدالت اجتماعی گام بردارند، اقوام و مذاهب مختلف افغانستان با احساس برابری، مسیر وحدت را در پیش خواهند گرفت. رسانه‌ها باید این مهم را به‌عنوان یک اولویت ملی برجسته کنند.

دین؛ عنصر وحدت‌بخش در جامعه

دین اسلام در ذات خود پیام‌آور وحدت، برادری و عدالت است. اگر برداشت‌های نادرست و تحریف‌شده برآمده از قرائت‌های قشری و روایت‌سازی‌های تحمیلی از تاریخ و پیشینه اجتماعی ـ سیاسی کشور کنار گذاشته شود، دین می‌تواند اصلی‌ترین عنصر وحدت‌بخش در جامعه افغانستان باشد. علما و رسانه‌ها باید در روایت‌های خود اسلام را به عنوان منبع محبت، همکاری و امید معرفی کنند و اجازه ندهند قرائت‌های افراطی و تفرقه‌افکنانه تکفیری، تصویر دین را در ذهنیت جامعه مخدوش سازد.

دشمنان وحدت اسلامی

آشکار است که برخی رهبران و شخصیت‌ها در داخل افغانستان، با دامن زدن به شکاف‌های قومی و مذهبی به دنبال منافع شخصی یا خارجی هستند. نقد و افشای چنین چهره‌هایی، وظیفه‌ای ملی است. در سطح کلان‌تر، آمریکا، انگلیس و دیگر قدرت‌های غربی طی دهه‌های اخیر از سیاست «تفرقه بینداز و حکومت کن» برای تضعیف اسلام و کشورهای اسلامی بهره‌برداری حداکثری کرده‌اند و افغانستان نیز بخشی از این بازی بوده است. رسانه‌ها باید این نقش تخریبی را برای افکار عمومی افشا کنند تا مردم در دام پروژه‌های بیگانه گرفتار نشوند.

وطن‌دوستی و وظیفه رسانه‌ها

علما و رسانه‌های افغانستان باید مخاطبان خود را به وطن‌دوستی، حفظ عزت ملی، پرهیز از نفرت‌پراکنی قومی و مذهبی و تلاش برای وحدت اسلامی تشویق کنند. این پیام باید در برنامه‌های تلویزیونی، رادیویی، شبکه‌های اجتماعی و مطبوعات به‌طور مداوم تکرار شود.

همچنین رسانه‌ها باید آثار مثبت وحدت اسلامی را با ارائه نمونه‌های تاریخی و معاصر برای مردم روشن سازند؛ نمونه‌هایی که نشان می‌دهد اتحاد، همواره قدرت‌آفرین و تفرقه همواره ویرانگر و تضعیف‌کننده بوده است.

نتیجه‌گیری
امروز افغانستان در شرایطی بسیار حساس و شکننده قرار دارد. از یک‌سو، خطر افراط‌گرایی و دخالت‌های خارجی کشور را تهدید می‌کند و از سوی دیگر، فرصت بازسازی و حرکت به سوی آینده‌ای باثبات وجود دارد. کلید عبور از این بحران‌ها، احیای تفکر اخوت اسلامی و تکیه بر وحدت دینی و ملی است. علما و رسانه‌ها به عنوان سکان‌داران هدایت فکری جامعه، در این مسیر نقشی حیاتی دارند؛ نقشی که اگر با تعهد و آگاهی ایفا شود، می‌تواند افغانستان را از گرداب اختلافات و آفت دوگانگی‌های فرقه‌ای نجات داده و به سوی توسعه و آرامش هدایت کند.
منبع: خبرگزاری دید

لینک:

https://didpress.com/172508/