سرزمین سند از دیرباز به‌عنوان سرزمین مدارا و همزیستی شناخته می‌شود. خاک آن پرورشگاه عارفان، اولیا و مصلحانی بوده که زیارتگاه‌هایشان همچنان گواهی بر روح صلح و همزیستی مسالمت‌آمیز است. از درگاه لال‌شهباز قلندر، بیت‌شاه و سچل سرمست گرفته تا مکان مقدس هندوها در سادهو بلو، همه و همه نشانگر سنت دیرپای تکثر دینی‌اند. در این میان، زیارتگاه اودیرو لعل جایگاهی ویژه دارد، چرا که در آن مسجد و معبد در کنار هم قرار دارند و هم مسلمانان و هم هندوها با احترام برابر، به یک قدیس واحد عشق می‌ورزند.
پیشینهٔ تاریخی
خاستگاه اودیرو لعل در لایه‌های تاریخ، افسانه و نمادهای معنوی پیچیده است. مورخانی چون بهیرو مل اَدوانی و حسین بادشاه روایت‌های گوناگونی در باب حیات او نقل کرده‌اند:
- بر پایهٔ یک روایت، اودیرو لعل در شهر نصرپور و در سال ۱۰۰۷ تقویم سندی، همزمان با جشن چیتی چند (امروز به‌عنوان سال نو سندی شناخته می‌شود) دیده به جهان گشود.
- روایتی دیگر او را به مقابله با ستمگری مرخ‌شاه حاکم تهته پیوند می‌زند؛ حاکمی که به اجبار مردم را به تغییر دین وامی‌داشت. دعای مظلومان بر کنار رود سند موجب ظهور سواری شد که به‌عنوان فرستادهٔ الهی برای دفاع از ضعیفان شناخته شد.
- برخی نیز عنوان «اودیرو لعل» یا جهوللال را برگرفته از ارتباط معنوی او با آب دانسته و پیوندش با رود سند را نمادین می‌شمارند.
از این‌رو، اودیرو لعل در حافظهٔ جمعی، هم به‌عنوان جهوللال نزد هندوها و هم به‌عنوان ولی صالح نزد مسلمانان شناخته می‌شود و یادآور قداست مشترک تاریخ سند است.
ساختار منحصر به فرد زیارتگاه
ترکیب این زیارتگاه خود مظهر وحدت در کثرت است:
- مسجد ویژهٔ زائران مسلمان.
- معبد محل نیایش پیروان هندو.
- و مزار اودیرو لعل که در میان این دو بنا جای دارد و پلی نمادین میان دو سنت دینی پدید می‌آورد.
درون آن، اشیای مقدسی چون کفش چوبی (چخدی) و ظروف قدیمی نگهداری می‌شود. معماری بنا رنگ‌وبوی دورهٔ مغولی دارد و برخی پژوهشگران آن را گسترش‌یافته به فرمان شاه‌جهان می‌دانند.
آیین‌ها و جشن‌ها
بزرگ‌ترین آیین زیارتگاه، جشن سالانهٔ چیتی چند در ماه آوریل است که هزاران زائر از پاکستان، هند و دیاسپورای سندی در سراسر جهان بدان می‌پیوندند. در این مراسم:
- چراغ‌ها به نشانهٔ نور الهی افروخته می‌شوند.
- میوه، شیرینی و گل سرخ در طبق‌های آراسته تقدیم می‌گردد.
- آیین بهرانو با نان‌های آردی، ظرف‌های برنجین و سرودهای مذهبی برگزار می‌شود.
- بهجان‌ها، پنجرا و رقص دَندیا فضای شور و معنویت می‌آفریند.
- در معبد شیوا، دامادان پیش از ازدواج برای طلب برکت حضور می‌یابند و آیین شادمانهٔ پاره کردن لباس‌ها نیز مرسوم است.
برای مسلمانان، تلاوت قرآن و خواندن دعا در این مکان معمول است و همین امر زیارتگاه را به فضای مشترک تقدس میان دو دین بدل ساخته است.
آموزه‌های نمادین و معنوی
از دیدگاه الهیاتی، زیارتگاه اودیرو لعل پیام‌های جاودانه‌ای در خود دارد:
- یگانگی بشریت: همان‌گونه که رودخانه میان تشنگان فرق نمی‌گذارد، رحمت الهی نیز عام و همگانی است.
- مدارا و تسامح دینی: مسلمان و هندو در این مکان خود را جویندگان یک فیض واحد می‌دانند.
- عدالت در برابر ستم: مقابلهٔ اودیرو لعل با مرخ‌شاه یادآور رسالت دین در حمایت از مظلومان است.
- میراث زندهٔ سند: این زیارتگاه نمونه‌ای جهانی از همزیستی مسالمت‌آمیز است.
چالش‌های امروز
با وجود جایگاه معنوی آن، زیارتگاه با مشکلاتی روبه‌رو است:
- محدودیت‌های ویزا مانع حضور آزادانهٔ زائران سندیِ هندی و دیگر کشورهاست.
- کمبود امکانات رفاهی، زیارت را دشوار می‌کند.
- نیاز به حفاظت و سامان‌دهی دولتی احساس می‌شود؛ همانند آنچه برای زائران سیک در ننکانه صاحب فراهم است.
با رفع این موانع، این مکان می‌تواند به کانون بین‌المللی همزیستی ادیان بدل گردد.
نتیجه‌گیری
زیارتگاه اودیرو لعل قرن‌هاست که آینهٔ جان سند و معجزهٔ زندهٔ همزیستی است. اینجا مسلمان و هندو نه به‌عنوان رقیب، بلکه به‌عنوان همسفران راه معنویت گرد هم می‌آیند. در جهانی که اغلب گرفتار تفرقهٔ دینی و سیاسی است، اودیرو لعل حقیقتی فراتر را به یادمان می‌آورد:
«انسانیت بر هر جدایی مقدم است و خداوند به همه تعلق دارد».
بر عهدهٔ عالمان، رهبران و دولت‌هاست که پاسدار چنین مکان‌هایی باشند، چرا که حفظ این زیارتگاه‌ها نه تنها میراث مشترک ما را زنده می‌دارد بلکه بذر صلح را برای نسل‌های آینده می‌افشاند.
نظر شما