دکتر محمد یونس طغیان ساکایی، استاد بازنشسته ادبیات دانشگاه کابل، در سن ۶۸ ساله‌گی در آمریکا در اثر بیماری سرطان درگذشت. درگذشت او مایه تأثر و تألم جامعه فرهنگی و ادبی افغانستان شده است. ده‌ها شاعر، نویسنده، پژوهشگر و سیاست‌مدار مرگ ساکایی را ضایعه‌ای جبران‌ناپذیر برای جامعه ادبی کشور دانسته‌اند. او ۳۸ سال در دانشگاه کابل به تدریس تاریخ ادبیات و ادبیات حماسی مشغول بود و در تمام این دوران، به تحقیق و پژوهش در زمینه ادبیات‌شناسی پرداخته است. دکتر ساکایی شش عنوان کتاب درسی برای دانشجویان ادبیات تألیف کرده است. «نظم در دری (متون شعر حماسی)، در شناخت فردوسی و شاهنامه (فردوسی‌شناسی)»، «تاریخ ادبیات در سده‌های هفتم و هشتم هجری (عصر مغول)»، «تاریخ ادبیات در سده‌های نهم و دهم هجری (عصر تیموریان)»، «متون تاریخی برای دوره کارشناسی ارشد» و «متون تعلیمی برای دوره کارشناسی ارشد» از کتاب‌های چاپ‌شده او هستند. ساکایی همچنین رسالات و مقالات متعددی را در حوزه ادبیات، به‌ویژه در زمینه شاهنامه‌پژوهشی نوشته و منتشر کرده است. او مدتی نیز در بخش ادبیات روزنامه ۸صبح همکاری داشته و مقالاتش را در زمینه ادبیات و شاهنامه‌پژوهشی از طریق این رسانه منتشر کرده است.
استاد طغیان ساکایی علاوه بر تدریس در دانشگاه کابل و برخی دانشگاه‌های دیگر، در حوزه شاهنامه‌پژوهی زبانزد خاص و عام بود. وی مدتی را به‌عنوان رییس دانشگاه بغلان نیز خدمت کرده و زاده شهرستان اندراب این ولایت بود. او بامداد شنبه، ۱۲ مهر، در اثر بیماری سرطان در بیمارستان «استنفورد» کالیفرنیای آمریکا چشم از جهان فرو بست. نزدیکانش گفته‌اند که او ابتدا از ناحیه گوش مورد جراحی قرار گرفت، اما پس از این عمل، علایم سرطان در کبدش ظاهر شد و فرصت درمان را از او گرفت.
استاد ساکایی افزون بر شاهنامه‌پژوهی و تدریس در دانشگاه، شاعر نیز بود. او در ۲۹ ژوئیه سال جاری میلادی در صفحه فیسبوک خود که گویی از رنج و اندوه درد جانکاهش خبر می‌داد، چنین نوشته است:
«یک چتر سیاه دایمی شام غمت – سر کرده فرو زمانه در دام غمت
تا دیده به چشم روز روشن نکنی – هرگز نبرد جغد شب از بام غمت»
آقای ساکایی درباره بیماری خود در ۲۰ اوت ۲۰۲۵ در صفحه فیسبوکش نوشته بود: «به اطلاع عزیزان خود می‌رسانم که دیروز از بیمارستان مرخص شدم. ازدعا و خواست و آرزوی همه دوستان به خاطر اعاده صحت خود، مشکورم. پروسه تداوی ادامه دارد و امیدوارم که دیگر مشکلات جدی پیش نیاید. تطبیق دواهای مخلف اسباب ضعف مقاومت عمومی بدن را بالا برده و دکتران معالج خبرگیری‌های بالینی را مسالت نمی‌دانند، خانواده من به تلفن‌های دوستان جواب می‌دهند.»
مرگ این استاد بازنشسته ادبیات دانشگاه کابل و شاهنامه‌پژوه، واکنش‌های گسترده‌ای در شبکه‌های اجتماعی به‌دنبال داشته است. علاوه بر نویسنده‌گان، شاعران و جامعه فرهنگی، صدها تن از دانشجویانی که در کلاس‌های او حضور داشته‌اند نیز درگذشت استاد ساکایی را ضایعه‌ای بزرگ برای جامعه علمی و دانشگاهی کشور توصیف کرده‌اند.
استاد نیستانی انجیریان، استاد دانشکده ادبیات دانشگاه کابل، در واکنش به درگذشت طغیان ساکایی نوشته است: «استاد ساکایی در پهنه ادب پربار و گران‌سنگ فارسی دری، به جهان شاهنامه دل بسته بود و در این زمینه نوشته‌های ارزشمندی به یادگار گذاشته است. استاد خوب و مهربان بود و غریبانه و پاک زیست. غم و اندوه رنجدیده‌گان و بی‌نوایان در دل و سودای رهایی آنان در سر داشت؛ مگر ای بسا آرزوها که خاک شده.»
دکتر محمد امین احمدی، رییس سابق دانشگاه ابن‌سینا و پژوهشگر امور دینی، درگذشت دکتر طیغان ساکایی را به جامعه علمی و دانشگاهی کشور تسلیت گفته و او را دانشمندی متواضع، فرهیخته و صادق توصیف کرده است. احمدی تاکید کرده که ساکایی از هرگونه تظاهر، نخوت و ریا پاک بود.
پر تو نادری، شاعر و نویسنده، در سوگ طغیان ساکایی نوشته است که دیگر شانه‌ای برای گریستن ندارد و آرزو کرده کاش کسی بود که سر بر شانه‌هایش بگذارد و در سوگ او بگرید. او افزوده است: «خبرهای بامدادی در این سرزمین تلخ‌تر و سیاه‌تر از شام‌های تاریک و دودآلود است. استاد طغیان ساکایی، استاد دانشگاه کابل، دانشمند فرهیخته، شاعر و شاهنامه‌شناس کم‌نظیر کشور، به تعبیر حکیم عمر خیام، با هفت هزار ساله‌گان سر به سر شد. او از خادمان بزرگ زبان و ادبیات پارسی دری بود و بخش عمده زندگی خود را در پژوهش در سرزمین‌های اسطوره، تاریخ و فرهنگ شاهنامه صرف کرد. نوشته‌ها و کتاب‌های ارزشمندی از استاد ساکایی به یادگار مانده است.»
پرتو نادری افزوده است: «خیلی دلتنگم و با خودم می‌گریم؛ اما سخت دلم می‌خواهد دوستی باشد، از میان جماعت یاران هم‌دل، دست در گردنش کنم و تا می‌توانم در سوگ آن عزیز بزرگوار بگریم.»
سمیع حامد، شاعر و نویسنده، در واکنش به درگذشت طغیان ساکایی نوشته است: «استاد طغیان از جوانی تا واپسین لحظه‌ها با مهرورزی درس داد و پژوهش کرد، نگذاشت آذرخش روشنگری خاموش شود. بخش زیادی از شاعران امروز افغانستان که اکنون خود استاد ادبیات‌اند، شاگردان کلاس‌های او در دانشگاه کابل و بلخ هستند. او هر جا می‌رفت، فضایی صمیمانه ایجاد می‌کرد و شاهنامه را زبان باز می‌کرد.»
انتشارات تاک با ابراز تسلیت نوشته است: «فایل نهایی کتاب «حدیث رستم»، دومین جلد از مجموعه شش جلدی کتاب‌های «هفت‌خان»، را برایش فرستادیم تا آخرین نگاه را بنیدازد تا اگر مشکلی نیست، کتاب را منتشر کنیم. دریغا که اکنون خبر درگذشتش را می‌خوانیم. ما از این‌که نتوانستیم مجموعه کتاب‌هایش را زود منتشر کنیم، شرمنده اوییم، اگر عمر [باقی] باشد، بر سر قول مان هستیم.»
انجمن قلم افغانستان به مناسبت درگذشت طغیان ساکایی نوشته است: «استاد ادبیات، پژوهشگر دانا، توانا و پویا بود که تا واپسین نفس‌هایش نوشت، آموزش داد و در روشنگری و نوآوری تلاش کرد.»
افزون بر نهادهای فرهنگی و فعالان عرصه‌های مختلف، صدها تن از دانشجویان استاد ساکایی نیز درگذشت او را تسلیت گفته و برای جامعه علمی، فرهنگی و دانشگاهی کشور مایه تأثر دانسته‌اند. ضیاءالحق مهرنوش، یکی از دانش‌آموخته‌گان دانشگاه کابل، در سوگ ساکایی نوشته است: «استاد ساکایی عمر گران‌بها و شریف خود را صرف کارهای شریف کرد. حتی در زندان ستمگر و سردی هجران و دوری از میهن، قلم بر زمین نگذاشت و تا توان داشت، نوشت و نور و روشنایی تولید کرد.»
واکنش‌ها به درگذشت استاد ساکایی در شبکه‌های اجتماعی چنان گسترده است که گویی معلمی مهربان، همه را ساکت کرده و جهانی تاریک شده است.
منبع: روزنامه هشت صبح
تاریخ:12/7/1404
لینک:
https://8am.media/fa/the-eternal-silence-of-afghanistans-shahnameh-scholar-sakai-passed-away-thousands-of-miles-away-from-the-land-of-shahnameh/
نظر شما