ژاپن به عنوان یکی از مهم‌ترین کشورهای صنعتی جهان که تا سال ۲۰۱۱ میلادی، پس از آمریکا دومین کشور قدرتمند صنعتی بود و پس از آن، با یک درجه کاهش، جای خود را به چین واگذار کرده‌است، به‌رغم درگیری‌های شدیدی که در جریان جنگ جهانی دوم با آمریکا داشت، اما پس از آن با تحمیل قراردادهای مختلف متفقین به این کشور، بر عرصه‌های مختلف سیاسی، فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و یا حتّی دینی این کشور سیطره یافته‌است، به گونه‌ای که بر اساس اسناد موجود، حتّی نفوذ و تسلط حکومت بر معابد شینتو، حمایت از دیدگاه‌های مذهبی شینتو و... را ملغی و دولت را از هر گونه دخالت و حمایت از برنامه‌های مذهبی و دینی ممنوع کرد و جدایی دین و سیاست را به صورت کامل عملیاتی نمود.

در ادامه، ژاپن با اتخاذ سیاست‌های مختلف، مسیر توسعه را در پیش گرفت و با عنایت به ضعف جدی در منابع طبیعی و ذخایر نفت، گاز و... با اتکا به نیروی انسانی و ویژگی‌های فرهنگی منحصربه‌فرد، از جمله سخت‌کوشی، نظام‌مندی، فرمانبرداری، سلسله‌مراتب اجرایی و... به کشوری با صادرات فناوری و تکنولوژی مبدل گردید و در این میان، با توجه به حضور جدی آمریکا در زمینه‌های اقتصادی و نیز پایگاه‌های مختلف نظامی از یک سو، و گسترش روزافزون روابط دو طرف، همکاری‌های دو کشور توسعه یافته‌است تا جایی که در تمام عرصه‌ها، ژاپن هماهنگی‌های فراوان و جدّی را با آمریکایی‌ها معمول داشته‌است و از نگاه برخی از کارشناسان، حتّی می‌توان تعبیر تبعیت و دنباله‌روی از سیاست‌های آمریکایی را درباره ژاپن به‌کار برد.

نکته درخور تأمل دیگری که بیشتر در میان برخی از اقشار علاقه‌مند به آمریکا در ژاپن به چشم می‌خورد و تبلیغات رسانه‌ها، به‌ویژه رسانه‌های آمریکایی‌ هم در این زمینه بی‌تأثیر نبوده، تلاش تاریخی برای توجیه اقدام آمریکا در حمله اتمی به هیروشیما و ناکازاکی و یا حتّی بمباران‌های وحشتناک توکیو است که آن را به خرابه‌هایی تبدیل نمود که کمتر از بمب‌های اتمی هم نبوده‌است. در واقع، چنین تبلیغ می‌کنند که اگر ژاپنی‌ها زودتر با آمریکا همراهی می‌کردند و به کشتی‌های آمریکایی حمله نمی‌کردند و به عبارتی، دست از جنگ می‌کشیدند و مقاومت نمی‌کردند، آمریکایی‌ها هم این اقدام را علیه ژاپن انجام نمی‌دادند و بدین صورت، حمله آمریکا را در پی مقاومت ژاپنی‌ها و نظامی‌گری آنان توجیه می‌کنند. هرچند این منطق و تحلیل را نمی‌توان در هر جایی، به‌ویژه در میان اقشار ملّی‌گرای ژاپن مطرح نمود، چون این نگاه را ناشی از تحلیل رسانه‌های آمریکایی‌ها می‌دانند.

از نگاه اجتماعی هم باید گفت که بخش عمده‌ای از مردم نگاه مثبتی به آمریکا دارند و سیاست‌های ژاپن را در راستای سیاست‌های آمریکا مثبت قلمداد می‌کنند. علاوه بر این، در دوره نخست‌وزیری «آبه» که احتمالاً تا نوامبر ۲۰۱۹ ادامه یابد و بدین ترتیب، رکورد طولانی‌ترین دوره نخست‌وزیری را هم خواهد شکست، این روابط از تمام دوره‌های پیشین گسترش بیشتری یافته است و دیدارهای چندباره با دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، تدارک بالاترین سطح میزبانی متقابل و... را می‌توان دنباله‌روی سیاست‌های این کشور قلمداد نمود تا جایی که در آوریل ۲۰۱۹ میلادی و در جریان سفر نخست‌وزیر ژاپن به آمریکا و پس از بازی گلف با رئیس‌جمهور این کشور، با اتخاذ سیاست کمتر دیده‌شده از سوی ژاپنی‌ها، بر بازگشت ایران به اتخاذ سیاست‌های صلح‌آمیز در منطقه و توقف صادرات نفت تأکید نمودند.

بنابراین، می‌توان گفت آمریکا با مدیریت متمرکز پس از جنگ در این کشور، حضور جدی نظامی، تبلیغات گسترده رسانه‌ای و... توانسته جایگاه ویژه‌ای را در ژاپن به خود اختصاص دهد و در حال حاضر نیز این کشور با داشتن حدود ۱۶۱ دیپلمات اعزامی[۱]، در کنار تعداد زیادی از کارکنان محلی، یکی از بزرگترین سفارت‌خانه‌ها در ژاپن محسوب می‌شود و به نظر می‌رسد با بحران جدّی در شبه‌جزیره کُره، تهدیدها و نفوذ منطقه‌ای و جهانی چین، تهدیدهای تروریستی، به‌ویژه اعلام داعش مبنی بر نفوذ بیش از پیش در منطقه شرق آسیا و... می‌توان شاهد توسعه بیش از پیش این ارتباط‌ها بود و رئیس‌جمهور آمریکا نیز اعلام کرده اولین مقامی خواهد بود که پس از بر تخت نشستن امپراطور جدید به این کشور سفر خواهد کرد و با وی دیدار خواهد داشت.

در همین زمینه، باید گفت که علاوه بر حضور آمریکا در قالب سفارت‌خانه این کشور در ژاپن، ۱۰۸ پایگاه بزرگ و کوچک نظامی و ۴۹ هزار نفر نظامی، این کشور از طریق انجمن آمریکا و ژاپن[۲] نیز فعالیت‌های فرهنگی مختلفی در ژاپن اجرا می‌نماید. این انجمن که نشانی اینترنتی آن، http://ajstokyo.org است، با داشتن حدود ۳۰ شعبه در سراسر ژاپن، در زمینه‌هایی مثل موارد ذیل فعالیت می­کند:

ـ مشاوره و معرفی دانشگاه‌های آمریکا و نحوۀ گرفتن پذیرش

ـ برگزاری کلاس‌های معارفه برای دانش‌آموزان دبیرستانی ژاپنی برای ادامه تحصیل در آمریکا

ـ تبادل دانشجو

ـ معرفی جاذبه‌های گردشگری آمریکا و آژانس‌های مسافرتی و هتل‌ها

ـ برگزاری تورهای یک‌روزۀ قدم زدن گروهی در شهرهای ژاپن

ـ برگزاری تورهای گردشگری

ـ برگزاری کنسرت‌های آواز محلی و معاصر

ـ برگزاری نمایشگاه عکس از جاذبه‌های گردشگری

ـ برگزاری مراسم‌ ملّی

ـ برگزاری نمایشگاه نقاشی

ـ معرفی هنرمندان و پژوهشگران از طریق گردهمایی‌ها، کارگاه‌های آموزشی و سخنرانی‌ها در دانشگاه‌ها، سفارت و فرهنگسراها

ـ کلاس‌های آموزش زبان انگلیسی

ـ اعزام مدرس زبان انگلیسی

ـ تأسیس آموزشگاه زبان انگلیسی

ـ معرفی طبیعت آمریکا

ـ معرفی غذاهای آمریکایی و اقوام

ـ آموزش آشپزی غذاهای آمریکایی

ـ لباس‌های سنّتی اقوام آمریکا

ـ برگزاری رقص‌های اقوام

در هیئت ‌مدیره این انجمن، ۴ آمریکایی و ۹ ژاپنی حضور دارند و رئیس افتخاری آن، همواره سفیر آمریکا در ژاپن است. یک معاون ژاپنی و یک معاون آمریکایی فعالیت‌های انجمن را مدیریت و پیگیری می‌نمایند و نکته درخور توجه، حضور ۸ مشاور در ترکیب مدیریت، از جمله شرکت هواپیمایی آنای ژاپن، میتسوبیشی و برخی دیگر از شرکت‌هاست که حمایت‌های لازم را از برنامه‌ها انجام می‌دهند.

این انجمن در سال ۱۹۱۷ میلادی به وسیله متخصصان ژاپنی و آمریکایی تأسیس شده‌است که یکی از قدیمی‌ترین انجمن‌های همکاری ژاپن با دیگر کشورهاست و درباره این انجمن تأکید شده که «با احترام به تاریخ، فرهنگ، عادات، شخصیت‌های ملّی دو کشور، تبادلات و رایزنی‌های فرهنگی، آموزشی، منابع انسانی و دانش را انجام می‌دهد».

برگزاری سمینارها و گردهمایی‌های مرتبط با تاریخ و موضوعات مشترک دو طرف در ژاپن و آمریکا، برگزاری گردهمایی دوسالانه به نام «سمپوزیوم بین‌المللی انجمن آمریکا و ژاپن»، برنامه سال نو در محل اقامت سفیر آمریکا در ژاپن، اعطای کمک‌هزینه‌های پژوهشی به پژوهشگران مرتبط با حوزه آمریکا از طریق سفارت، برنامه بازدید از پایگاه‌های نظامی آمریکا در ژاپن، دیدن اسب‌سواری در سکوهای اختصاصی (وی.آی.پی) و ویژه، مسابقات گلف که ۳ نوبت در سال برگزار می‌شود و... نیز از جمله فعالیت‌های دیگر این انجمن هستند.

در این مجموعه، افراد به طرق مختلف به عنوان عضو پذیرفته می‌شوند و سالانه باید هزینه‌های مرتبط با عضویت طلایی، نقره‌ای و برنزی را نیز پرداخت نمایند. برای عضویت هم باید یکی از اعضای فعلی به عنوان معرف، نامه درخواست را امضاء کند و در صورتی که این گونه نباشد، ‌باید درخواست آنان بررسی و تأیید شود، ضمن اینکه امکان عضویت گروهی و فردی نیز وجود دارد.

از جمله مزایای عضویت در این انجمن عبارت است از:

- ارتباط مستقیم و ملاقات بی‌واسطه با متخصصان روابط بین‌المللی آمریکا و ژاپن و نیز رهبران کسب و کار

- شرکت در برنامه‌های متنوع و تقویت روابط دو کشور

- شرکت مسئولان ارشد سفارت‌خانه و احزاب‌ در سخنرانی‌های سفیران آمریکا که در واقع، رؤسای افتخاری انجمن هستند

- بازدید از پایگاه‌های نظامی آمریکا

- بهره‌مندی از همکاری میان اعضا

- شرکت در برنامه‌های انجمن در آمریکا و ژاپن و دیگر برنامه‌های مورد نظر در سراسر آمریکا