روند رأی گیری انتخابات مجلس سنا پاکستان تحت نظارت کمیسیون انتخابات پاکستان (ECP) از ساعت ۹ صبح روز ۳ مارس ۲۰۲۱ میلادی در مجلس ملی و مجالس ایالتی آغاز شد و تا ساعت ۵ عصر ادامه یافت. پس از پایان رای گیری نتایج آن به شرح زیر اعلان شد:

"تحریک انصاف پاکستان" یعنی حزب حاکم به رهبری عمران خان نخست وزیر کشور ۱۸ کرسی (۱۸ کرسی با احتساب ۱۱ کرسی ایالت پنجاب اعلان شد زیرا رای گیری در ایالت پنجاب ماه قبل صورت گرفته بود)  از ۴۸ کرسی مجلس سنا را به دست آورد. "حزب مردم پاکستان" به رهبری آصف علی زرداری رئیس جمهور اسبق ۸ کرسی و حزب "مسلم لیگ ن" به رهبری نواز شریف نخست وزیر اسبق ۵ کرسی مجلس سنا را به دست آوردند. "حزب مردمی بلوچستان" ۶، "جنبش متحد ملی" ۲، "جمعیت علماء اسلام فضل الرحمان" ۳، "حزب ملی مردمی" ۲، "حزب ملی بلوچستان مینگل" ۲، "مسلم لیگ ق" ۱ و کاندید آزاد ۱ کرسی از مجلس سنا را بدست آوردند.

با این حساب مجموع اعضای حزب حاکم یعنی "تحریک انصاف پاکستان" در مجلس سنا به ۲۵ کرسی رسید.

هشت سناتور "حزب مردم پاکستان" پس از اتمام دوره خود بازنشسته می شوند، در حالی که در انتخابات روز ۳ مارس این حزب با پیروزی ۸ کرسی، موقعیت خود را حفظ کرد و در مجموع ۲۱ کرسی اش در مجلس سنا باقی ماند.

حزب "مسلم لیگ ن" با شکست تنها توانست ۵ کرسی را بدست آورد و مجموع کرسی هایش در مجلس سنا به ۱۸ کرسی کاهش یافت.

"حزب مردمی بلوچستان" که سه سناتورش در حال بازنشسته شدن هستند، توانست ۶ کرسی جدید را بدست آورد و مجموع کرسی هایش در مجلس سنا به ۱۳ رسید.

در مجموع ۷۸ نامزد از ایالت های سِند، خیبرپختونخوا، بلوچستان و قلمرو اسلام آباد در انتخابات روز ۳ مارس برای کسب ۳۷ کرسی مجلس سنا به رقابت پرداختند.

مجلس سنا پاکستان

مجلس سنا تاکنون یک نهاد قانونگذار ۱۰۴ عضوی بوده است و هر یک از نمایندگان یک دوره شش ساله را به پایان می رساند، مگر در موارد استعفا، رد صلاحیت یا شرایط استثنایی. تمام اعضای مجلس سنا یک باره انتخاب نمی شوند بلکه هر سه سال یکبار نیمی از اعضای مجلس سنا و نیمه دیگر ۳ سال بعد انتخاب می شوند.

در سال ۲۰۲۱ میلادی، ۵۲ سناتور (که در سال ۲۰۱۵ میلادی انتخاب شدند) در حال بازنشستگی هستند، در حالی که ۵۲ سناتور باقیمانده که در سال ۲۰۱۸ میلادی انتخاب شدند در سال ۲۰۲۴ میلادی بازنشسته می شوند. اما این بار به دلیل ادغام مناطق قبیله ای (FATA) تحت نظارت دولت فدرال در ایالت خیبر پختونخوا، این انتخابات تنها برای ۴۸ کرسی برگزار شد. بنابراین، سنا اکنون ۱۰۰ عضو خواهد داشت، ۲۳ سناتور از هر ایالت و ۴ سناتور از اسلام آباد منتخب می شوند، در حالی که ۴ سناتور باقیمانده که متعلق به مناطق قبیله ای (FATA) سابق بودند، در سال ۲۰۲۴ میلادی بازنشسته خواهند شد.

اگر ۲۳ کرسی ایالتی را هم تقسیم کنیم، ۱۴ کرسی عمومی، ۴ کرسی تکنوکرات یا علماء، ۴ کرسی اختصاصی برای زنان و یک کرسی اقلیت بوجود می آید.

روند انتخابات مجلس سنا

سناتورها با رأی مخفی و شیوه تک‌رأی انتقال‌پذیر (Single Transferable Vote) منتخب می شود.

چهار مجالس ایالتی به عنوان کالج انتخاباتی تلقی می شوند در حالی که فقط برای انتخاب سناتورهای اسلام آباد، کالج انتخاباتی مجلس ملی در نظر گرفته می شود.

فدرال (نیاز به ۱۷۱ رای برای انتخاب سناتور)

در حال حاضر، ۳۴۱ عضو از ۳۴۲ نماینده مجلس ملی موجود هستند(یک نماینده بر اثر ابتلا به بیماری درگذشت). حزب حاکم یعنی تحریک انصاف پاکستان ۱۵۷ کرسی مجلس ملی، حزب مسلم لیگ ن ۸۳ کرسی، حزب مردم پاکستان ۵۵ کرسی، متحده مجلس عمل ۱۵ کرسی، جنبش متحد ملی ۷ کرسی، حزب مردمی بلوچ ۵ کرسی، مسلم لیگ ق ۴ کرسی، حزب ملی بلوچستان ۴ کرسی، ائتلاف بزرگ دموکراتیک ۳ کرسی، مسلم لیگ مردمی ۱، حزب مردمی ملی ۱، و دیگران ۵ کرسی را در اختیار دارند.

ایالت پنجاب (نیاز به ۴۷ رأی برای انتخاب سناتور)

تعداد کل کرسی های مجلس ایالت پنجاب ۳۷۱ کرسی است، اما در حال حاضر فقط ۳۶۸ نماینده موجود هستند، که از این تعداد ۱۸۱ نماینده متعلق به حزب تحریک انصاف، ۱۶۵ نماینده متعلق به حزب مسلم لیگ ن، ۱۰ نماینده متعلق به مسلم لیگ ق، ۷ نماینده متعلق به حزب مردم و ۵ نماینده متعلق به سایر احزاب یا مستقل هستند.

ایالت سِند (نیاز به ۲۲ رای برای انتخاب سناتور)

تعداد کل کرسی های مجلس ایالت سِند ۱۶۸ کرسی است که در حال حاضر ۹۹ کرسی در اختیار حزب مردم و ۲۱ کرسی در اختیار جنبش متحد قومی است. ائتلاف بزرگ دموکراتیک ۱۴ کرسی، تحریک لبیک ۳ کرسی و متحده مجلس عمل ۱ کرسی را در اختیار دارد.

ایالت خیبر پختونخوا (نیاز به ۱۹ رأی برای انتخاب سناتور)

پس از ادغام مناطق قبیله ای (FATA) در ایالت خیبر پختونخوا، تعداد کل کرسی های مجلس ایالتی به ۱۴۵ کرسی می رسد که از این تعداد ۹۴ کرسی در اختیار حزب تحریک انصاف است. ۱۴ کرسی متعلق به مجلس متحد عمل، ۱۲ کرسی حزب مردمی ملی،  ۷ کرسی حزب مسلم لیگ ن، ۵ کرسی حزب مردم، ۴ کرسی باپ، ۳ کرسی جمعیت علماء اسلام فضل الرحمان، ۱ کرسی مسلم لیگ ق، ۱ کرسی جماعت اسلامی و ۴ کرسی مستقل است.

ایالت بلوچستان (نیاز به ۹ رأی برای انتخاب سناتور)

تعداد کل کرسی های مجلس ایالت بلوچستان ۶۵ کرسی است که از این میان ۲۴ کرسی متعلق به حزب مردمی بلوچستان، ۱۰ حزب ملی بلوچستان، ۱۰ مجلس متحد عمل، ۷ حزب تحریک انصاف، ۴ حزب ملی مردمی، و باقی کرسی ها متعلق به سایر احزاب است.

ملاحظات

در انتخابات سنا یک کرسی عمومی اسلام آباد در کانون توجه قرار گرفت. یوسف رضا گیلانی نخست وزیر اسبق و نامزد مشترک جنبش دموکراتیک پاکستان (PDM) با شکست غیر منتظره دکتر حفیظ شیخ نامزد حزب حاکم، کرسی عمومی سنا از اسلام آباد را به خود اختصاص داد. هر چند که کرسی زنان از اسلام آباد را نامزد حزب حاکم برد، لیکن پیروزی یوسف رضا گیلانی باعث سرخوردگی حزب حاکم به رهبری عمران خان نخست وزیر شد.

از مجموع ۳۴۱ رأی نمایندگان مجلس ملی برای انتخاب کرسی عمومی اسلام آباد ۳۴۰ رای به صندوق انداخته شد. یوسف رضا گیلانی با ۱۶۹ رأی در مقابل ۱۶۴ رای، عبدالحفیظ شیخ نامزد حزب حاکم را شکست داد. ۷ رای نیز به دلایل مختلف باطل اعلام شد.

این کرسی اسلام آباد تمام انتخابات را تحت شعاع قرار داد به طوری که چنان به نظر می رسد که حزب تحریک انصاف به رهبری نخست وزیر کاملا در انتخابات سنا شکست خورده است. حال آنکه چنین نیست. هر چند حزب حاکم به تنهایی اکثریت سنا را در اختیار ندارد ولی به لحاظ اکثریت ساده با ۲۵ کرسی در جایگاه نخست قرار دارد. رای گیری مخفی انتخابات سنا از گذشته زمینه را برای شایعه درخصوص خرید و فروخت رای فراهم ساخته است. در انتخابات اخیر نیز زمزمه هایی از خرید و فروخت آرای سنا به گوش رسید. چنانچه حزب حاکم به رهبری نخست وزیر با نگرانی از این وضعیت و بیم از اینکه بسیاری از نمایندگانش با دریافت پول خیانت کرده و رای خود را به اپوزیسیون بدهند، یک اصلاحیه قانون اساسی را ارائه کرد، لیکن این اصلاحیه از سوی اپوزیسیون رد شد. مطابق این اصلاحیه انتخابات سنا از طریق رای گیری آزاد صورت می گرفت تا مانع خرید و فروخت آرا و خیانت نمایندگان دولتی شود. پس از مخالفت اپوزیسیون دولت این اصلاحیه را تحت عنوان فرمان دولتی به دیوان عالی کشور برد. لیکن دیوان عالی کشور هم با استناد به ماده ۲۲۶ قانون اساسی آن را رد کرد و گفت مطابق ماده ۲۲۶ قانون اساسی، انتخابات مجلس سنا باید از طریق رای گیری مخفی و به شیوه گذشته انجام شود.

در چنین شرایطی اپوزیسیون فضایی را بوجود آورد که عمران خان به جهت ترس از شکست در انتخابات سنا و عدم محبوبیت در بین مردم این چنین تلاش می کند. از طرفی دولت هم با قاطعیت نشان میدهد که رای نمایندگان خرید و فروخته می شود. شایعه ای که از گذشته هم پیوسته وجود داشته است.

در چنین شرایطی احزاب اپوزیسیون در سایه جنبش دموکراتیک پاکستان، یوسف رضا گیلانی را به عنوان نماینده مشترک خود برای کرسی عمومی سنا از اسلام آباد نامزد کردند. بر خلاف مجالس ایالتی، کرسی مجلس سنا از اسلام آباد توسط نمایندگان مجلس ملی منتخب می شوند. در مجلس ملی هم حزب حاکم یعنی تحریک انصاف در اکثریت قرار دارد. لذا شکست در رقابت کرسی اسلام آباد به منزله شکست حزب حاکم و از دست دادن مشروعیت مردمی تلقی شده است. بلافاصله پس از پیروزی نامزد مشترک جنبش دموکراتیک پاکستان، احزاب اپوزیسیون با جوش و خروش آن را جشن گرفتند و انتخابات سنا را شکست بارز و نشانه عدم محبوبیت دولت دانستند.  

پس از شکست کرسی عمومی اسلام آباد، عمران خان نخست وزیر در یک سخنرانی تلویزیونی آن را شکست دموکراسی خواند و از کمیسیون انتخابات به شدت انتقاد کرد. وی همچنین گفت حتی اگر به قیمت خاتمه دولت هم باشد، پرونده های فساد مالی سران اپوزیسیون را نخواهد بست و از مجازاتشان کوتاه نخواهد آمد. وی گفت در این انتخابات رای فروخته نشد، بلکه وجدان بشری فروخته شد. وی همچنین گفت در روزهای آینده برای کسب رای اعتماد به مجلس ملی خواهد رفت، تا اپوزیسیون بداند هنوز هم دولت در بین مردم محبوبیت دارد و رای اعتماد مجلس نیز دیگر مخفی نیست.