روزنامه دیپلومات – ۱۹ آوریل
محمد اکبر نوتزای از مقاله نگاران پاکستان در روزنامه دیپلومات درباره تهدیدهای داعش می نویسند.

با توجه به رویکرد سهل‌انگارانه پاکستان در قبال گروه‌های افراطی مذهبی، داعش توانست از این موقعیت استفاده کرده زمینه را برای نفرگیری در این کشور مهیا کند.

از زمان ظهور دولت اسلامی یا داعش در سال ۲۰۱۴، زمانی که این گروه تروریستی بر شمال عراق و شرق سوریه تسلط یافت، به درستی این باور وجود داشت که داعش برای گسترش و نفوذ خود در پاکستان به زمان بیشتری نیاز ندارد. دولت اسلامی از مزایای خاک حاصلخیز بهره خواهد برد، زیرا پاکستان ده ها سال است که بذر افراط گرایی مذهبی و فرقه ای را می کارد.

مانند سایر کشورها، ظهور داعش زنگ خطر را در راهروهای قدرت در پاکستان به صدا درآورد. نهادهای امنیتی در پاکستان علیه سایر گروه‌های تروریستی، به‌ویژه شبکه فرقه‌ای و مخوف لشکر جنگهوی که می‌توانند به داعش بپیوندند، اقدامات جدی انجام دادند.

قابل ذکر است که اقدام ضربتی نیروهای امنیتی پاکستان منجر به کشته شدن ملک اسحاق، یکی از بنیانگذاران و رهبر  لشکر جهنگوی می شود. اسحاق در ۲۹ ژوئیه ۲۰۱۵ در تیراندازی پلیس به همراه دو پسرش و ۱۱ شبه نظامی دیگر متعلق به لشکر جهنگوی کشته شد. بر اساس گزارشات در آن زمان، اسحاق در حال پیوستن به داعش بود و او را به یک مسئله امنیتی و در نتیجه هدف اصلی دولت پاکستان تبدیل می کرد.

مرگ اسحاق تنها بخشی از عملیاتی بود که برای از بین بردن شبه نظامیان رادیکال لشکر جهنگوی در مناطق مختلف کشور صورت گرفت.  طرفداران لشکر جهنگوی که زیر پرچم داعش جمع شده بودند در انتقام مرگ اسحق به هدف قرار دادن تأسیسات دولتی، غیرنظامیان و شیعیان پاکستانی ادامه دادند.

کشتن ملک اسحق نتوانست مانع از گسترش شاخه های داعش در پاکستان و سایر نقاط منطقه، به ویژه در همسایگی افغانستان شود، حتی زمانی که نیروهای آمریکایی در آن حضور داشتند. علیرغم سرکوب‌های دولتی، داعش توانست در پاکستان گسترش یابد، زیرا افراط‌گرایی مذهبی قبلاً  در این کشور سابقه زیادی داشت و هواداران گروه های به شدت افراطی از جمله لشکر جهنگوی و جنبش طالبان پاکستان براحتی به این گروه به شدت خوفناک پیوستند.

همراهی با افراط گرایی تحت حمایت دولت که از زمان دیکتاتور سابق ژنرال ضیاءالحق در سال های ۱۹۷۷-۱۹۸۸ افزایش یافت، افراط گرایی مذهبی در پاکستان نیز در رقابت منطقه ای ایران و عربستان تقویت شده است. انقلاب ایران در سال ۱۹۷۹ و حمله شوروی به افغانستان هر دو با احساسات مذهبی و فرقه‌ای در پاکستان آمیخته شد. منافع ایران در صدور دیدگاه‌های انقلابی خود در مورد اسلام شیعی، ترس عربستان از افزایش نفوذ ایران را بیشتر کرد. بخشی از پاسخ عربستان سعودی تأمین مالی تعداد قابل توجهی از مدارس در منطقه و همچنین حمایت از جنگجویانی بود که با تهاجم شوروی به افغانستان وارد عرصه شدند.

برخی استدلال می‌کنند که ظهور داعش در پاکستان تازه‌ترین تکرار رقابت دیرینه ایران و عربستان سعودی است که همیشه پیامدهای بدی را به همراه داشته است. امروز، رقابت ایران و عربستان به تروریسم فرقه‌ای تبدیل شده است.

یقینا رشد داعش در خاک پاکستان بهای سنگینی است که این کشور باید به خاطر اجازه دادن به افراط گرایی مذهبی برای چندین دهه بپردازد. متأسفانه به نظر می رسد که پاکستان از تجربیات تلخ گذشته خود درس عبرت نگرفته است.

لازم به ذکر است که برخی از سرکوب‌های این کشور علیه گروه های به شدت افراطی  مؤثر بوده است. در سال ۲۰۱۵، سازمان های امنیتی و اطلاعاتی موج سرکوب را بر اساس برنامه اقدام ملی (NAP)، با تدوین ۲۰ ماده ضد تروریسم کشور تشدید کرد. این سرکوب ها به طور قابل توجهی حملات مرتبط با افراط گرایان را کاهش داد و گروه های شبه نظامی از جمله داعش را به خواب زمستانی برد. بر اساس برخی گزارش‌ها، در سال‌های بعد، عناصر داعش در پاکستان برای سازماندهی مجدد و پیوستن به نیروهای خود با شبه‌نظامیان داعش در افغانستان به افغانستان رفتند.

اما اکنون به نظر می رسد که ستیزه جویان به رهبری داعش بار دیگر در حال تقویت خود هستند. گفته می‌شود که شبه‌نظامیان داعش پس از سرکوب آنها توسط طالبان افغانستان از افغانستان به پاکستان نقل مکان کرده‌اند. طالبان افغانستان تا حدی تهدید داعش را در افغانستان خنثی کرده است. این امر برای پاکستان که ممکن است به پایگاه مطلوب گروه تروریستی تبدیل شود، یک خطر بالقوه است.

دو کشور مرزی طولانی و منفذدار مشترک دارند. خطر تردد فرامرزی توسط گروه های تروریستی مقامات پاکستانی را بر آن داشت تا مرز با افغانستان را حصار بکشند. اما دولت افغانستان با این اقدام مخالف بود. اکنون طالبان که از اوت ۲۰۲۱ کنترل کل کشور را دوباره به دست گرفته، حتی از پیشینیان خود در مخالفت با ایجاد حصار مرزی توسط مقامات پاکستانی سرسخت تر هستند. اگرچه حصارکشی تقریباً کامل شده است، اما طالبان افغانستان برای نشان دادن مخالفت خود، در برخی نقاط مرز با پاکستان حصار کشیده اند. در بحبوحه اختلاف بین دولت‌ها، برخی از گروه های ممنوعیت الفعالیت، از جمله عناصر داعش، همچنان می‌توانند برای فرار از سرکوب هر دو طرف، بین دو کشور حرکت کنند.

عناصر فرقه گرای سنی، از جمله داعش، با وجود سرکوب های مکرر علیه آنها، هنوز در پاکستان حضور دارند. دلایل داخلی و بین المللی برای این امر وجود دارد: بی میلی اسلام آباد برای سرکوب کامل و بدون تبعیض گروه های طرفدار نفرت فرقه ای و ستیزه جوی مذهبی، همراه با توانایی ستیزه جویان برای فرار از مرزها در مواردی با دستگاه امنیتی پاکستان ادامه دارد. از این رو، این گروه ها، از جمله داعش، می توانند در هر زمانی دوباره در پاکستان ظهور کنند.

در برخورد با چالش داعش، امروز حاکمان پاکستان از گذشته درس نمی گیرند. تا زمانی که دولت در برابر خشونت مذهبی اقدام نکند شهروندان بی گناه در پاکستان به نام دین و فرقه به کام مرگ کشیده خواهند شد. در بسیاری دیده شده است که سازمان های امنیتی پاکستان به جای مقابله با ستیزه جویی، از آن حمایت     می کنند تا رویکردی محدود و امنیتی محور از سوی دولت دنبال شود. این همان چیزی است که باعث ایجاد تهدید نوظهور داعش شده است که همچنان در پاکستان ویرانی به بار می آورد.