سابقه و تاریخچه روابط

سال 2022 صدوچهلمین سال روابط دیپلماتیک دو کشور صربستان و ایالات متحده بود. روابط دیپلماتیک برای اولین بار بین پادشاهی صربستان و ایالات متحده آمریکا در سال 1882برقرار شد. از سال 1918 تا 2016، ایالات متحده روابط خود را با پادشاهی یوگسلاوی، جمهوری فدرال سوسیالیستی یوگسلاوی و جمهوری فدرال یوگسلاوی (بعدها صربستان و مونته نگرو) حفظ کرد که صربستان جانشین قانونی آنها در نظر گرفته می شود. از نظر دولت آمریکا، صربستان نقطه راهبردی کلیدی در بالکان در چهارراه اجتماعی، سیاسی و جغرافیایی اروپای شرقی و غربی است و این کشور توجه خاصی به آن دارد.

در پایان قرن نوزدهم، ایالات متحده با برقراری روابط دیپلماتیک با کشورهای تازه در حال ظهور در این منطقه، از جمله صربستان، تلاش کرد از خروج امپراتوری عثمانی از بالکان استفاده کند. دو کشور مذکور در طول جنگ جهانی اول، متحد بودند. پس از جنگ، صربستان با مونته نگرو و سرزمین هایی که قبلاً تحت حاکمیت اتریش-مجارستان بودند متحد شد تا یک کشور واحد اسلاوی جنوبی را ایجاد کند که بعداً یوگسلاوی نام گرفت. این کشور تا آغاز جنگ جهانی دوم روابط دیپلماتیک با ایالات متحده داشت. درطول جنگ جهانی دوم در یوگسلاوی، ایالات متحده از سلطنت طلبان چتنیک صرب در مبارزه با کمونیست های پارتیزان حمایت کرد. چتنیک‌ها در نهایت به پارتیزان‌ها باختند و یوگسلاوی به یک دولت کمونیستی تک حزبی تبدیل شد که رهبر پارتیزان یوسیپ بروزویچ تیتو در راس آن قرار داشت.

در پایان جنگ، یوگسلاوی و ایالات متحده روابط دیپلماتیک ضعیفی برقرار کردند. پایان جنگ منجر به مهاجرت گسترده پناهندگان از یوگسلاوی شد که بسیاری از آنها صرب هایی بودند که به ایالات متحده نقل مکان کردند. این به ایجاد اولین دیاسپورای (مهاجرین )  مهم صرب ها در ایالات متحده کمک کرد. برخی از آن پناهندگانی که پس از جنگ در ایالات متحده مستقر شدند، ناراضیان ضد کمونیستی بودند که سعی کردند با استفاده از ایالات متحده به عنوان صحنه‌ای برای تعقیب اهداف ضد کمونیستی، تیتو را در طول جنگ سرد تضعیف کنند.

در طول فروپاشی یوگسلاوی، ایالات متحده درگیر درگیری های جنگی و اقتصادی شد، به ویژه با صربستان، که در آن زمان جمهوری فدرال یوگسلاوی نامیده می شد. ایالات متحده تحریم هایی را اعمال کرد و بمباران ناتو علیه یوگسلاوی در سال 1999 آغاز شد. در این دوره موج دیگری از مهاجرت صرب ها رخ داد و بسیاری از پناهندگان از صربستان وارد ایالات متحده شدند.در طول دهه 2000 روابط دیپلماتیک بین ایالات متحده و یوگسلاوی احیا شد.پس از سال 2006 و جدایی مونته نگرو، صربستان به عنوان یک کشور جانشین، روابط قبلی جمهوری فدرال یوگسلاوی را ادامه می دهد. مقامات موقت در استان جنوبی صربستان کوزوو و متوخیا، تحت نام کوزوو، در فوریه 2008 استقلال خود را از صربستان به طور یکجانبه اعلام کردند که ایالات متحده آن را به رسمیت شناخت.

اگرچه مذاکرات بین بلگراد و پریشتینا توسط نمایندگان اتحادیه اروپا هدایت می شود، اما مقامات آمریکایی که بالکان را به خوبی می شناسند - از فیلیپ ریکر و متیو پالمر، از ریچارد گرنل گرفته تا گابریل اسکوبار - نیز در آن شرکت می کنند.

طی پانزده سال گذشته، سیاست خارجی آمریکا به دیگر نقاط جهان مانند افغانستان و عراق معطوف بوده است، اما آنها همیشه «به بالکان به یک چشم نگاه کرده اند». در روابط معاصر صربستان و آمریکا، موضوع کوزوو و متوخیا قطعاً موضوع مهم و محوری بوده است.

روابط اقتصادی

در سال 2021، کل مبادلات در مجموع 996.2 میلیون دلار (صادرات 512.9 میلیون دلار واردات 483.3 میلیون دلار) بوده است.

از سال 1998، ایالات متحده بیش از 1.1 میلیارد دلار به صربستان برای ادغام در نهادهای منطقه ای و غربی کمک کرده است.  https://www.state.gov/u-s-relations-with-serbia، نظامیان دو کشور از طریق برنامه مشارکت برای صلح ناتو و همچنین مستقیماً از طریق برنامه مشارکت بین ایالتی به رهبری گارد ملی اوهایو از سال 2006 با یکدیگر همکاری می کنند.

رئیس جمهور فعلی ایالات متحده، جو بایدن، بالاترین مقام آمریکایی است که در قرن بیست و یکم از صربستان دیدن کرد - او در اوت 2016 به عنوان معاون وقت رئیس جمهور آمریکا در بلگراد بود. با این حال، این تغییر چندانی در تصویر شهروندان صربستان درباره آمریکا ایجاد نکرد.

شرکت های آمریکایی حدود 4 میلیارد دلار در صربستان سرمایه گذاری کرده اند و بیش از 20000 کارگر در آنجا استخدام کرده اند. از جمله سرمایه گذاران برجسته ایالات متحده در این کشور می توان به NCR، Philip Morris، Molson Coors، Ball Packaging، Coca-Cola، PepsiCo، Cooper Tire، Ametek و Van Drunen Farms اشاره کرد. بسیاری دیگر از شرکت های ایالات متحده، از طیف گسترده ای از بخش های صنعتی و خدماتی، حضور چشمگیری دارند. علاقه فزاینده‌ای از سوی شرکت‌های فناوری اطلاعات (IT) ایالات متحده، با تأکید ویژه بر فرصت‌ها در دولت الکترونیک، محاسبات ابری، دیجیتالی‌سازی، یکپارچه‌سازی سیستم‌ها و امنیت فناوری اطلاعات، افزایش یافته است. NCR، مایکروسافت، اوراکل، FIS و IBM همگی در صربستان فعالیت‌های مرتبط با فناوری اطلاعات و تعداد فزاینده‌ای از استارت‌آپ‌های فناوری اطلاعات دارند. متخصصان IT صربستان بسیار مورد توجه هستند.

دیدگاه مردم صربستان نسبت به آمریکا

با وجود تلاش های فراوان برای تقویت روابط صربستان و آمریکا، بر اساس نظرسنجی مارس 2022 توسط موسسه امور اروپا، تقریبا نیمی (49.5 درصد) از شهروندان صربستان، ایالات متحده آمریکا را دشمن صربستان معرفی کردند. تنها حدود 17 درصد از مردم معتقد بودند که واشنگتن دوست بلگراد است و یک سوم پاسخ دهندگان هم (33.4 درصد) اظهار داشتند که پاسخ را نمی دانند.   https://www.bbc.com/serbian/lat/srbija-64096549 . این موضوع به به بمباران و تجاوز گسترده ناتو به رهبری آمریکا در دهه 1990 باز می گردد. عامل دیگر نفوذ روسیه و رویکرد مردم صربستان به شرق است.

روابط علمی و فرهنگی صربستان و آمریکا

بسیاری از دانشجویان صرب پس از جنگ جهانی اول در ایالات متحده تحصیل کردند. کمیته آموزشی بین المللی صربستان توسط پروفسور روزالی اسلتر مورتون در سال 1919 تأسیس شد و به زودی توسط وزارت آموزش رسمی شد. مورتون اولین زن پروفسور در نیویورک بود در مجموع 61 دانش آموز (بیشتر از صربستان امروزی) در نسل اول ثبت نام کردند. کالج های مختلف آمریکایی به نشانه حسن نیت و مشارکت برای تحصیل رایگان در اختیار دانشجویان صرب قرار گرفت. چنین اقداماتی تنها یکی از جنبه های روابط خوب در همه زمینه ها در آن زمان بود.

فیلم های آمریکایی بیش از 50 درصد از نمایش های خارجی در سینماهای یوگسلاوی را در دهه 1930 تشکیل می دادند و چارلی چاپلین مورد علاقه مردم بلگراد بود. در همان دوره، موسیقی جاز رایج شد و چندین نوازنده آمریکایی مانند آرتور روبینشتاین در بلگراد نواختند.

بچه‌ها با فیلم های دیزنی بزرگ شدند و فیلم‌ها و سریال‌های آمریکایی را تماشا کردند، در یوگسلاوی آثار مدرن‌ترین و مهم‌ترین نقاشان آمریکایی - مانند جکسون پولاک و اندی وارهول - به نمایش گذاشته شد.

امروزه نیز گسترش همکاری های فرهنگی و علمی از طریق پروژه های مشخص به ویژه در زمینه آموزش، فرهنگ، دیجیتالی کردن و فناوری اطلاعات و برنامه های تبادل و بورسیه تحصیلی برای دانشجویان و کارشناسان دنبال می شود.

مرکز مطالعات ایالات متحده آمریکادر دانشگاه بلگراد، Centre for Studies of the United States of America در سال 2004 تأسیس شد که مطالعات کارشناسی ارشد ایالات متحده و برنامه های آموزشی حرفه ای مرتبط را سازماندهی می کند. این برنامه ها بر تاریخ ایالات متحده، سنت سیاسی لیبرال و تفکر لیبرال معاصر در ایالات متحده، سیستم های اقتصادی و حقوقی، ارزش های آمریکایی و فرهنگ عامه، تاریخ سیاست خارجی ایالات متحده، سیاست خارجی و امنیتی معاصر و روابط صربستان و آمریکا تمرکز دارند. این مرکز بازدیدها، میزگردها و سخنرانی های اساتید خارجی و مقامات عالی را سازماندهی می کند. همچنین در زمینه تحقیق و انتشار فعالیت دارد. این مرکز یک کتابخانه گسترده ایجاد کرده است.

فرصت های مطالعاتی:

• برنامه تحقیقاتی بدون مدرک فولبرایت برای دانشجویان دکترا 2024-2025
• مسابقه برنامه تحصیلات تکمیلی فولبرایت 2024-2025
• برنامه تبادل جهانی کارشناسی (Global UGRAD) برای 2023-2024

گوشه های آمریکا American Corners   :

مراکز فرهنگی آمریکا به نام "گوشة آمریکائی" یا "اتاق امریکا" محصول پروژه مشترک سفارت آمریکا، مراکز فرهنگی و مؤسسات علمی تحقیقاتی صربستان هستند. سفارت آمریکا در بلگراد با همکاری کتابخانه شهر بلگراد و مرکز فرهنگی خانه جوانان در 2003 اقدام به بنیانگذاری و بازگشایی گوشة آمریکا نمود و به همین نحو به منظور بسط فعالیت های خود و پیشی گرفتن از رقبای خود علاوه بر بلگراد شعبه‌هایی در هفت شهر مهم دیگر از جمله : نیش (2003)، نووی ساد (2004)، کراگویواتس 2005،  بویانوواتس (2005)، ورانیه 2005،‌ سوبوتیتسا (2006) و نووی پازار (2009) تأسیس نمود.

از جمله برنامه های این مراکز عبارتند:

• برگزاری کلاسهای رایگان آموزش زبان انگلیسی
• ارائه تستهای GMAT, TOEFL, SAT, GRE
• کارگاه‌های آموزش و توسعه حرفه‌ها
• پخش فیلم های سینمایی و مستند
• انواع کارگاه ازجمله ورکشاپ برای پرکردن فرم های کالج‌ها و دانشگاه‌های آمریکایی
• کارگاه تکمیل فرم کاریابی
• کارگاه کودکان
• برنامه کنسرت موسیقی با شرکت گروهای هنری آمریکایی
• برگزاری مراسم روز کالج - در این مراسم که در سالن‌های بزرگ خانه جوانان برگزار می‌شود بیش از 40 موسسه آموزش عالی به معرفی برنامه‌های آموزشی خود می پردازند و فارغ‌التحصیلانی که قبلا در مؤسسات آموزش عالی آمریکا تحصیلاتشان را به پایان رسانده اند، با دعوت گوشه آمریکا تجربیات درسی و پژوهشی خود را در اختیار علاقمندان و دانشجویان آتی قرار می‌دهند.

گوشه های فرهنگی امریکا با سازماندهی مرکز آموزشی آکادمیک بین‌المللی آمریکا در صربستان همه ساله در "روز کالج" در ماه نوامبر اطلاعات لازم و کافی را در اختیار محصلین و دانشجویان علاقمند قرار می‌دهند و در مورد چگونگی دریافت بورس تحصیلی و زندگی در آمریکا آنها را راهنمایی می‌کنند. 

مراجعه کنندگان به این مراکز امکان دسترسی به کتابخانه‌های الکترونیک 30 پایگاه اطلاع رسانی آمریکا را در زمینة کلیه علوم دارند و اطلاعاتی که می‌تواند در اختیار هر شهروند آمریکایی در ایالات متحده گذاشته شود مورد استفاده مراجعین نیز خواهد بود.

مهاجرت و گردشگری

تعداد قابل توجهی دیاسپورای آمریکایی صرب در ایالات متحده وجود دارد. در سال 2007 در مجموع 172834 نفر از ملیت یا تبار صرب به عنوان ساکن در ایالات متحده ثبت شد. اولین موج مهاجران صرب به ایالات متحده در دهه 1970 ثبت شد، زمانی که بسیاری از کارگران کارخانه صرب به دیترویت مهاجرت کردند تا برای فورد اتومبیل بسازند. در سال 2011، صربستان در رتبه دوم جهان (پس از گینه بیسائو) در فرار سرمایه انسانی قرار گرفت. فرار مغزها به ایالات متحده و کانادا به عنوان یک پدیده مزمن در صربستان است.

بر اساس داده های آمریکا، 189671 آمریکایی صرب الاصل ثبت شده اند، در حالی که خود مؤسسات آمریکایی تخمین می زنند که این تعداد به طور قابل توجهی بیشتر است. برآورد انجمن های صرب در ایالات متحده از 600000 تا 1000000 عضو جامعه صربستان متفاوت است.

در سال 2020 تعداد 440000 آمریکایی از صربستان دیدن کرده اند که بطور متوسط هر نفر  3200دلار هزینه کرده است.

چشم انداز روابط آمریکا با صربستان

روابط ایالات متحده با صربستان به دلیل مداخلات گذشته ایالات متحده در درگیری های بوسنی و کوزوو و به رسمیت شناختن استقلال کوزوو توسط ایالات متحده، گاهی اوقات پر تنش بوده است. با این وجود، به نظر می رسد روابط بین واشنگتن و بلگراد درحال بهبود و گسترش است.

ایالات متحده به طور دائم به صربستان و بالکان غربی علاقه مند است. همکاری های اقتصادی بین صربستان و ایالات متحده در زمینه هایی مانند انرژی، زیرساخت ها و فناوری های جدید به ویژه برای توسعه همکاری ها درحال گسترش است.

سرمایه گذاران آمریکایی علاوه بر ایجاد تعداد قابل توجهی شغل در صربستان، مسئول تغییر بسیار مهمتری نیز هستند. آنها نوع جدیدی از اخلاق کاری و سیستم های سازمان یافته را به صربستان آوردند که رقابت را در محل کار تشویق می کند. اینها عمدتاً شرکت هایی هستند که افراد جوان و با مهارت بالا را استخدام می کنند. برخی از آنها دقیقاً به این دلیل که فرصت کار در شرکت های آمریکایی را پیدا کردند که در آنها پیشرفت شغلی قابل پیش بینی دارند، ماندند تا آینده حرفه ای خود را در صربستان بسازند.

به گفته کریستوفر هیل سفیر آمریکا در صربستان: روابط صربستان و ایالات متحده آمریکا در حال بهبود است، چه دوجانبه و چه تجاری، سرمایه گذاری آمریکا در صربستان 4.5 میلیارد دلار ارزش دارد و شرکت های آمریکایی مصمم به سرمایه گذاری در آینده صربستان و نسل بعدی آن هستند.

اورلیچ رئیس پارلمان صربستان نیز معتقد است صربستان در حال توسعه روابط خود با ایالات متحده بر اساس احترام و درک متقابل است و ما انتظار داریم همکاری صربستان و ایالات متحده از طریق برقراری گفت‌وگوهای دوجانبه راهبردی از لحاظ رسمی نیز به سطح بالاتری ارتقا یابد."

در زمینه تغییر نگرش افکار عمومی نسبت به آمریکا هر چند تغییر دیدگاه نسل گذشته نسبت به آمریکا غیر ممکن به نظر می رسد اما سرمایه گذاری های فراوان در حوزه های اقتصادی، علمی، هنری، فرهنگی و... نشان دهنده برنامه ریزی و تلاش گسترده برای تربیت نسل جدید همسو با ارزش های آمریکایی است.