تنوع مذهبی در آلمان طی دهه های اخیر به طور قابل توجهی افزایش یافته است. در سال 1950، تقریباً 96 درصد جمعیت آلمان هنوز به دو فرقه بزرگ مسیحیت یعنی کاتولیک و پروتستان تعلق داشتند. در آن زمان، تعداد پیروان ادیان دیگر و کسانی که مذهبی نبودند، در مجموع تنها 4.4 درصد بودند. اما طبق گزارش رصد دینی 2023 «بنیاد برتلزمان» «Religion Monitor 2023» ، امروز این تصویر مذهبی در کشور آلمان بسیار متفاوت شده است. بر این اساس، تنها 50 درصد از مردم آلمان مسیحی هستند که 44.6 درصد کاتولیک، 34.7 درصد پروتستان و 3.7 درصد ارتدوکس هستند. نسبت اعضای کلیساهای پنطیکاستی و آزاد 2.3 درصد است. تقریباً 36 درصد دیگر جمعیت به هیچ جامعه مذهبی تعلق ندارند. این تحقیق نشان داد دومین جامعه مذهبی آلمان بعد از مسیحیت، اسلام با 8.5 درصد است. مذاهب اسلام نیز در آلمان متنوع است و شامل سنی ها، شیعیان، علویان و سایر فرقه ها می شود. پس از آن در گروه های مذهبی هندوئیسم (1.3 درصد)، بودیسم (0.9 درصد) و یهودیت (0.3 درصد) قرار دارند. بیش از یک سوم از آلمانی ها (35.9 درصد) خود را متعلق به هیچ جامعه مذهبی نمی دانند و این یک گروه بزرگ اجتماعی است.

این رصد دینی در آلمان نشان داد اکنون بسیاری از مردم آلمان دین و ایمان خود را چیزی خصوصی و فردی می دانند. 25 درصد افراد اصلاً در مراسم های دینی جمعی شرکت نمی کنند،57 درصد به طور نامنظم شرکت می کنند. اکثر مردم این کشور دینداری متوسطی دارند. اما شکاف فزاینده ای بین یک سوم جمعیتی که هیچ ارتباطی با دین ندارند و گروه کوچکتری از جمعیت که زندگی آنها به شدت تحت تأثیر مذهب است، وجود دارد که به ویژه شامل افرادی می شود که دارای مذهب انجیلی / کلیسای آزاد / پنطیکاستی یا سنی هستند.یک سوم مردم در آلمان نگران افزایش تنوع مذهبی در این کشور هستند. بر اساس گزارش رصد دینی 2023  بنیاد  برتلزمان، 38 درصد از افراد بدون وابستگی مذهبی و 34 درصد از اعضای فرقه های مسیحی اظهار داشتند که پلورالیسم مذهبی به عنوان یک تهدید تلقی می شود. ترس از تنوع مذهبی با 20 درصد کمترین میزان را در میان مسلمانان و بیشترین شیوع را در میان هندوها با 61 درصد دارد. در مقایسه با رصد دینی سال 2013 ، میزان گشودگی مردم نسبت به پیروان سایر ادیان کاهش یافته است. در حالی که در سال 2013، 89 درصد از کل پاسخ دهندگان گفتند که باید «به روی همه ادیان باز بود». در اما در رصد دینی جدید این میزان به 80 درصد کاهش یافته است. موافقت با این جمله که «هر دینی یک هسته حقیقت دارد» با 13 امتیاز کاهش یافت و به 59 درصد رسیده است و 93 درصد با این جمله کلی موافقند که هر کس باید آزادی تغییر یا کنار گذاشتن دین خود را داشته باشد.به گفته جامعه اسلامی Millî Görüş  آلمان، نتایج این رصد مذهبی هنوز امیدوارکننده است، اما حاکی از برخی روندهای نگران کننده است . آنها از سیاستمداران خواستار یک سیاست مذهبی هستند که برای زمان حال مناسب و به تنوع مذهبی و عقیدتی در این کشور متعهد باشد. جنبه مثبت این مطالعه آن است که آزادی مذهب مندرج در قانون اساسی آلمان همچنان با استقبال روبرو است هرچند در مقایسه با ده سال گذشته کاهش یافته است. این واقعیت که ترس از کثرت دینی با 20 درصد کمترین میزان را در میان مسلمانان دارد نیز دلگرم کننده است، اما تسلی کوچکی است. این جامعه اسلامی همچنین اظهار نگرانی کرد که دانش در مورد زندگی مذهبی در آلمان نسبتاً پایین است. از هر چهار نفر در آلمان فقط یک نفر می گوید که چیزهای زیادی در مورد زندگی مسلمانان می داند که این امر هشداری برای آنها به عنوان یک جامعه اسلامی است.

مطالعه بنیاد موسسه برتلزمان نشان می‌دهد که تماس‌های شخصی در اوقات فراغت - برای مثال در باشگاه‌های ورزشی یا مکان‌های ملاقات فرهنگی - پل‌ های ارتباطی را بین اعضای جوامع مذهبی مختلف ایجاد می‌کند، اما به‌طور بسیار متفاوتی توزیع می‌شوند. حدود 80 درصد مسلمانان در اوقات فراغت مکرر با افراد دیگر ادیان تماس دارند که در میان مسیحیان تقریباً 37 درصد است. در گروهی که هیچ ارتباط بین ادیانی ندارند، کمتر از یک پنجم (19 درصد) دیدگاه مثبتی نسبت به تنوع مذهبی دارند ما در میان کسانی که تماس های مکرر بین ادیان را تجربه می کنند، 40 درصد کثرت را غنی سازی می دانند.

مطالعه «زندگی با هم در تنوع مذهبی» نقشه مذهبی آلمان را بر اساس داده های رصد دینی 2023 تجزیه و تحلیل می کند. «یاسمین المنوار»، کارشناس مذهبی در بنیاد برتلزمان می گوید: «ارقام ما نشان می دهد که تکثر و فردی شدن حوزه مذهبی به طور قابل توجهی درآلمان افزایش یافته است.. قدردانی متقابل و همزیستی موفق امری بدیهی نیست، بلکه وظیفه سیاست دینی و جوامع دینی است.

به گفته بنیاد برتلزمان، حدود 4360 نفر در آلمان در ژوئن و ژوئیه 2022 برای این رصد دینی مورد بررسی قرار گرفتند.

منبع: bertelsmann-stiftung - zeit - islamiq