جایزه نوبل ادبیات یکی از معتبرترین جوایز جهان ادبی است. از زمان آغاز به کار در سال 1901، بسیاری از نویسندگان با استعداد از سراسر جهان تجلیل شده است. با این حال، یک مشاهدات تلخ همچنان ادامه دارد: آفریقا تا حد زیادی در بین برندگان این جایزه کمتر حضور دارد، در حالی که اروپا و آمریکای شمالی با سه چهارم نویسندگان برنده در رتبه بندی غالب هستند.

از 118 برنده تا به امروز، تنها پنج نویسنده آفریقایی به کسب جایزه نوبل ادبیات موفق شده اند. آنها وول سویینکا، نجیب محفوظ، نادین گوردیمر، جان ماکسول کوتزی و عبدالرزاق گورنه هستند. اگرچه این نویسندگان به طور غیرقابل انکاری مستحق جایزه خود بودند، اما غیرقابل انکار است که تولیدات ادبی آفریقا به طور کلی به طور گسترده ای کمتر ارائه شده است.

الرا برتو، محقق در CNRS و متخصص ادبیات آفریقا، این تفاوت را برجسته می کند. او به RFI گفت که پنج نویسنده برنده جایزه از سال 1901 در مقایسه با غنا و تنوع تولیدات ادبی آفریقا بسیار کم هستند. به عقیده او، در شیوه‌ای که ادبیات جهان در نظر گرفته می‌شود، ادعایی نسبت به جهان‌شمول وجود دارد، اما این جهان‌شمولی در واقعیت به شدت اروپامحور است.

سپس این سوال مطرح می شود که چرا نویسندگان آفریقایی اغلب توسط کمیته نوبل فراموش می شوند. برخی معتقدند این به دلیل فراوانی نویسندگان با استعداد در اروپا و آمریکای شمالی است. سامی چاک، نویسنده توگویی و برنده جایزه بزرگ ادبی آفریقای سیاه، همیشه در ستون های RFI ادعا می کند که بوباکار بوریس دیوپ، بن اوکری یا میا کوتو در آفریقا به تعداد زیادی وجود ندارد. به گفته وی، کسانی که شایسته جایزه نوبل هستند، در اقلیت هستند، حتی اگر کیفیت کارشان غیرقابل انکار باشد. برای او همچنین سابقه طولانی ناپیدا بودن ادبیات آفریقا وجود دارد.

دلیل دیگر این عدم بازنمایی در زبان های مورد استفاده نویسندگان آفریقایی نهفته است. از میان پنج برنده آفریقایی، چهار نفر به زبان انگلیسی و تنها یک نفر به زبان عربی ادبی نوشتند. نویسندگان فرانسوی زبان آفریقایی، به نوبه خود، اغلب احساس می کنند فراموش شده اند. فرانسه با 16 نویسنده از سال 1901 تاکنون، تا حد زیادی بر رتبه بندی کشورهای برنده جایزه غالب است. بنابراین، زبان های آفریقایی، مانند ولوف یا سواحیلی، اغلب به نفع زبان های اروپایی نادیده گرفته می شوند.

Ngugi wa Thiong'o، نویسنده کنیایی که اغلب به عنوان کاندیدای بالقوه جایزه نوبل یاد می شود، در این زمینه جالب است. از زمان انتشار کتابش « برای استعمارزدایی از ذهن » در سال 1986، که در آن از استعمار زدایی زبانی حمایت می کرد، نوشتن به زبان انگلیسی را متوقف کرد و خود را منحصراً وقف زبان مادری خود، کیکویو کرد. این موضع چالشی برای اروپا محوری ادبیات است و نیاز به شناخت و ترویج زبان های آفریقایی را برجسته می کند.

اگرچه ترجمه می تواند به نویسندگان آفریقایی اجازه عبور از مرزهای زبانی را بدهد، اما برای تضمین دیده شدن بین المللی آنها کافی نیست. سامی چاک به RFI تاکید می کند که این سوال در مورد تعداد افرادی که به زبان های آفریقایی می خوانند نیز مطرح می شود. نویسندگان آفریقایی برای شکستن سلطه های نمادین به اعتبار و شناسایی محلی نیاز دارند. این امر مستلزم ایجاد جوایز ادبی در آفریقا و توسعه مؤسسات انتشاراتی قدرتمند در این قاره است.

در حال حاضر، بسیاری از نویسندگان آفریقایی توسط مؤسسات انتشاراتی بزرگ در اروپا منتشر می شوند و برای شناخت به جوایز ادبی اروپا وابسته هستند. این سیستم متمرکز مشروعیت، استقلال و دید بین المللی آنها را محدود می کند. بنابراین بازنگری در سازوکارهای شناخت ادبی و ترویج نویسندگان آفریقایی ضروری است.

ابتکارات خاصی برای اصلاح این وضعیت انجام شده است. برای مثال، جایزه کین برای ادبیات آفریقا که در سال 2000 تأسیس شد، با هدف ترویج و پاداش دادن به نویسندگان نوظهور آفریقایی است. این به برجسته کردن استعدادهای متعدد و تشویق تولید ادبی آفریقا کمک کرد.

علاوه بر این، تنوع هیئت داوران جایزه ادبی بین المللی می تواند به نمایندگی بهتر نویسندگان آفریقایی کمک کند. برای جلوگیری از تعصب و تعصب فرهنگی، مهم است که اعضایی از مناطق مختلف جهان و فرهنگ‌های مختلف را شامل شود.

در نهایت، حمایت و ترویج مؤسسات انتشاراتی آفریقایی که نقش مهمی در انتشار آثار ادبی آفریقا دارند، ضروری است. تقویت این مؤسسات انتشاراتی به نویسندگان آفریقایی امکان دسترسی بهتر به بازار بین المللی کتاب و دیده شدن را می دهد.

https://www.seneplus.com/culture/lafrique-et-les-ecrivains-oublies-du-nobel-de-litterature