چکیده

شیعه از زمان های طولانی وارد اندونزی شده و تاکنون رشد چشمگیری داشته است . یکی از عوامل پذیرش شیعه توسط جامعه اندونزی بعد عقلانیت آن بود که مبلغان همیشه جنبه علمی، عقلانی و استدلالی این مکتب را، علاوه بر بعد اخلاقی آن، بر همه مقدم داشته و می دارند.

در این بخش مروری بر ورود و گسترش شیعه در اندونزی خواهیم داشت که مهم ترین مرحله آن به دوران پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران درسال 1979 مربوط است و به دنبال آن، مؤسسات و سازمان های رسمی تاسیس شده که به اختصار اشاره می شود:

شیعه برای اولین بار به منطقه آچه، جزیره سوماترای اندونزی وارد شد. نمادهای موجود نشان می دهد که آثار فارسی از قرن دوازدهم میلادی در آنجا مشهود است. بنابر این اسلامی که برای اولین بار وارد آن منطقه شد، دارای گرایش تشیع بود.

تشکیل جامعه شیعه در اندونزی را پس از پایان قرن نوزدهم تا اوایل دهه 1980 میلادی همزمان با افزایش تعداد مهاجرت های حضرمی ها از یمن به مجمع الجزایر اندونزی که سادات بودند، باید دانست.

پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران درسال 1979، شیعه مورد توجه بسیاری از دانشجویان و دانشگاهیان و متفکرین قرار گرفت . کتاب های ترجمه شده از چهره های مهم انقلاب اسلامی ایران مانند حضرت امام خمینی، شهید مطهری، علامه طباطبایی، شهید باهنر، شهید بهشتی، دکتر علی شریعتی و غیره مورد مطالعه و مباحثه آنها قرارگرفتند. ورود آثار اندیشمندان مسلمان ایرانی به اندونزی برای بسیاری از روشنفکران این کشور یک واحه بود. مباحث فلسفی و عرفانی مثلا، در گفتمان های تفکر شیعه هرگز پایانی ندارد و بحثهای جدیدی به وجود می آید. و این باعث شگفت زدگی و  ایجاد علاقه آنها نسبت به مکتب تشیع گردیده است.

نهادهای مختلف (ده ها)، چه در قالب حوزه علمیه (مدارس دینی شبانه روزی) و چه در شکل مجالس تعلیم در سراسر اندونزی در سال های 1989 - 1995 میلادی راه اندازی شدند که به یادگیری علوم اسلامی و آموزه های اهل بیت (ع) می پرداختند.

سازمان های رسمی اهل بیت اندونزی به نام اتحادیه جماعت اهل بیت اندونزی (IJABI: ایجابی) برای اولین بار در سال 2000 میلادی در باندونگ که مسؤولیت ریاست شورای آن به عهده آقای دکتر جلال الدین رحمت و ریاست اجرایی آن به عهده آقای دکتر دیمیتری ماهایانا بود، و به دنبال آن، سازمان اهل بیت اندونزی (ABI: ابی) درسال 2011 میلادی در جاکارتا که ریاست شورا به دست آقای دکتر عمر شهاب و ریاست اجرایی به دست آقای سید حسن العیدروس واگذار شد، تاسیس گردیدند.

محور این نوشتار شخصیت معاصر و مؤثر دکتر جلال الدین رحمت، بنیانگذار اولین سازمان شیعه در اندونزی «ایجابی» خواهد بود. نقش مهم این بزرگوار در گسترش علمی شیعه معاصر در اندونزی (بدون چشم پوشی از جایگاه ویژه سایر اساتید و مبلغان و سادات و علما و ...)، در خلاصه بیوگرافی آن منعکس خواهد شد.

در پایان به معرفی اتحادیه «ایجابی» و سازمان «ابی» و نیز سخنران توانا و برجسته از سادات و نقش شبکه تلویزیون هادی تی وی در گسترش علمی شیعه در اندونزی اشاره ای خواهیم داشت.

فعالیت های علمی شیعه معاصر در اندونزی

مقدمه

تشیع به عنوان عضوی از گروه های اسلامی در طول تاریخ توسعه یافته و از مرزهای مناطق اسلامی عبور کرد که شامل مجمع الجزایر اندونزی و حتی مالایی و آسیای جنوب شرقی نیز شد. بسیاری از آثار تشیع در مناطق آسیای جنوب شرقی یافت می شود.

تشیع در مجمع الجزایر اندونزی در قرن هفتم و هشتم میلادی معرفی شده بود. برخی از نویسندگان تاکید بر آن دارند که دو شخصیت از میان اولیای نه گانه، به ویژه سُنَن کالیجاگا و شیخ سیتی جِنار بودند که تشیع را در میان مسلمانان جاوه ترویج می کردند.

تشکیل جامعه شیعه در واقع پس از پایان قرن نوزدهم تا اوایل دهه 1980 میلادی همزمان با افزایش تعداد مهاجرت های حضرمی ها از یمن به مجمع الجزایر اندونزی آغاز شد. بنابراین، منشأ جامعه شیعه در این منطقه حضرمی ها، به ویژه سادات از اولاد پیامبر اکرم (ص) و اهل بیت (ع) بودند. تعدادی از خانواده های سادات حضرمی شیعه مانند المُحضار، بن یحیی، شهاب، الجُفری، الحدّاد، السقّاف و... بودند و هستند. با این حال، همه این خانواده های سادات از پیروانان مکتب شیعه نبودند و نیستند، و حتی اکثریت آنها سنی بودند و هستند.

در زمان معاصر، بی شک و تردید، پیروزی انقلاب اسلامی ایران در سال 1979 میلادی به رهبری امام خمینی (ره) زمینه مناسب برای گسترش شیعه در اندونزی را ایجاد کرد. این انقلاب نیز بسیاری از اندونزیایی ها را به خود جلب نموده و منابع و کتاب ها در خصوص انقلاب و امام خمینی (ره) مورد مطالعه قرار گرفته و گرایش به تشیع در میان آنها، به ویژه جوانان و دانشگاهیان به وجود آمده است.

از اوایل دهه 1980 میلادی، تعدادی از مؤسسات به طور فزاینده در شهرهای مختلف کشور تاسیس شد و همچنین تعداد زیادی از نشریات، کتاب های ترجمه شده اندیشمندان شیعه مانند امام خمینی (ره)، شهید مطهری، علی شریعتی، علامه طباطبایی و غیره را چاپ کردند و می کنند.

مراحل گسترش شیعه در اندونزی

ورود و گسترش شیعه در اندونزی، چهار مرحله را پست سر گذاشته است: اولین مرحله آن همزمان با ورود اسلام به این سرزمین از طریق مبلغان اولیه ایرانی مقیم گجرات بود. شیعه برای نخستین بار وارد منطقه آچه بود. ماراه سیلو ملقب به ملک الصالح، اولین پادشاه از پادشاهی سامودرا (اقیانوس) پاسای واقع در آچه، گرایش اسلام شیعه را داشت. گسترش شیعه در آچه نیز مدیون چهره های علمایی برجسته مانند حمزه فنصری، شمس الدین بن عبدالله الساماترانی، نورالدین الرانیری، برهان الدین، و اسماعیل بن عبدالله بود.

با این حال، در زمان سلطنتی سلطان اسکندر ثانی (دوم)، قدرت سلطنتی در آچه به دست علمای اهل سنت افتاد. از همان زمان، شیعیان هویت خود را آشکار نکردند و تبلیغ و ترویج شیعه را به صورت تقیه ای انتخاب کرده و ترجیح دادند.

لذا، گسترش شیعه در آن زمان بیشتر جنبه فرهنگی و عرفانی (صوفی) دارد، نه ایدئولوژیکی. برخی از سنت ها و فرهنگ ها در مناطق اندونزی این ادعا را تایید می کند. برای مثال، مراسم تابوت است که اغلب جامعه شهر بِنگکولو واقع در استان بنگکولوی جزیره سوماترا و شهر پریامن واقع در استان سوماترای غربی در 1 تا 10 محرم هر ساله برگزار می کنند. بیش از هزار نفر این مراسم را دنبال می کنند. آنها یک درام عظیم را به یاد فاجعه قتل عام خانواده پیامبر و شهادت امام حسین در کربلا انجام می دهند. مردم نمی دانستند که مراسم تابوت یک سنت شیعه است. تا کنون استانداری یا شهرداری و شهروندان این مراسم را برگزار می کنند، اگر چه آنها شیعه نیستند.

آداب و رسوم در میان اهل سنت مانند زیارت قبور و ساخت گنبد در قبرستان از سنت های شیعه است. تعالیم وحدت وجود که در جزیره جاوه و سوماترا رایج بوده است، عبارت است ازدیدگاه کلامی و عرفانی (تصوف فلسفی) مناسب با مکتب شیعه.

نفوذ شیعه درگسترش اسلام در اندونزی درجامعه نهضت العلماء (بزرگترین سازمان اسلامی در اندونزی با بیش از 80 میلیون عضو) به عنوان یک نماینده از گروه اهل سنت، مشهود است و این نفوذ بسیار قوی است که حتی آقای عقیل سراج (رئیس کنونی نهضت العلماء) اظهار داشت که سنت خواندن برزنجی و دباعی در میلاد خوانی پیامبر (ص) از سنت شیعه محسوب می شود. و همچنین عبدالرحمن وحید، رئیس اسبق و نوه بنیانگذار این سازمان، نهضت العلماء را شیعه فرهنگی توصیف می کرد.

تشکیل و حفظ جامعه شیعه که همزمان با افزایش تعداد مهاجرت های حضرمی ها به ویژه سادات از یمن به مجمع الجزایر اندونزی رخ داد، جزء این مرحله محسوب می شود. تشیع بیشتر در میان آنها رواج داشت و از آنها ترویج می شد. بنابراین، شیعیان آن زمان بسیار بسته بودند و به طور کامل باورهای شیعی خود را از مردم اطرافشان پنهان می کردند. به جای ترویج آن به صورت آشکارا، شیعیان ترجیح دادند آموزه های تشیع را به نزدیکان و بستگان خود مانند اعضای خانواده تبلیغ کنند.

با این وجود، محمد جواد مغنیه، یکی از روحانیون شیعه لبنان و مؤلف کتاب «الفقه علی المذاهب الخمسۀ»، در کتاب خود «الشیعۀ فی المیزان» که در سال 1973 میلادی منتشر شد، اشاره کرد که تعداد پیروان شیعه در اندونزی در آن زمان به یک میلیون نفر رسید.

سپس دومین مرحله از ورود و گسترش شیعه در اندونزی را می توان پس از پیروزی انقلاب اسلامی در ایران سال 1979 میلادی به رهبری آیت الله روح الله امام خمینی (ره) و با سقوط محمد رضا پهلوی دانست.

امام خمینی توجه مسلمانان درسراسر جهان، از جمله دانشجویان و دانشگاهیان در اندونزی را به خود جلب کرد. شخصیت امام خمینی برای جنبش های اسلامی در اندونزی که همیشه در مبارزه های سیاسی با شکست مواجه شده بودند، به عنوان امید جدید و نماد یک کشور جهان سوم که در برابر آمریکا ایستاده، تلقی می شد.

در اندونزی افرادی بودند که در ابتدا جذب اندیشه های شیعه مانند تفکرات انقلابی و اسلامی حضرت امام خمینی، شهید مطهری، علامه طباطبایی، شهید بهشتی، شهید باهنر، علی شریعتی و حتی آیت الله محمد باقر صدر با آثار ارزشمند و گرانبهای آنها شدند، نه اصل تشیع. آثار آنها، به ویژه علی شریعتی در دانشگاه ها مورد استقبال قرار می گرفت. اندونزی در آن زمان نیز در پایان دوران نوین بود که بسیاری از دانشجویان پس از ممنوعیت دولت برای انجام فعالیت های اجتماعی به مساجد بازگشتند. آنها کتابهای مربوط به انقلاب ایران، آشنایی با شیعه، ایدئولوژی و فلسفه آن را مورد مطالعه و مباحثه قرار می دادند. سپس شیعیان از میان دانشجویان و دانشگاهیان که مرکز فعالیت آنها مساجد دانشگاه ها بود، به وجود آمدند. بنابراین، دومین مرحله گروه شیعه در اندونزی به طور کلی عبارت بودند از روشنفکران دانشگاهی که تنها به عنوان یک جنبش فکری محسوب می شدند.  در این حال، حتی مردم و جامعه در مورد اشتغالات دانشجویانی که به مطالعه شیعه می پرداختند، نگرانی نشان ندادند.

سومین مرحله از گسترش شیعه در اندونزی مربوط به کسانی است که قبل از انقلاب تحصیل کردنه بودند و به اندونزی برگشتند و در میان افراد بسیار محدود آموزش دادند. پس از آن، گروه­های فکری آنها به تبلیغ با رویکردهای مختلف شروع کردند.

در مرحله دوم شیعیان به تفکر انقلابی علاقه مند شده بودند، اما گروه مرحله سوم با مفاهیم فقهی آمدند و به آموزش فقه شیعه پرداختند. از اینجا بود که بذرهای اختلاف و حتی درگیری آغاز شد. زمانی که شیعه با ابعاد فکری آن رواج داشت، مشکلی پیش نیامد چون اغلب موافق بودند. اما هنگامی که به مرحله فقهی رسید، اختلافات و تفاوت­های آرا به وجود آمد.

مرحله چهارم نیز وجود دارد و آن زمانی است که شیعیان به تشکیل انجمن ­ها یا سازمان­های مردمی رسمی ثبت شده در وزارت کشور شروع کردند. به عنوان مثال، انجمن جماعت اهل بیت اندونزی معروف به «ایجابی» است که در 1 جولای 2000 میلادی تاسیس شد. و 11 سال پس از آن، سازمان اهل بیت اندونزی که به سازمان «ابی» شهرت پیدا کرده است، درسال 2011 میلادی در جاکارتا بنیانگذاری گردید. در این دوره شیعیان در مناطق مختلف به طور رسمی موجودیت خود را به ملأ عام از طریق برگزاری مناسبات مانند عاشورا، اربعین، عید غدیر، شهادت امام علی، ولادت حضرت زهرا، ولادت امام مهدی (ع) و... در قالب برنامه های متنوع نشان می دهند.

خصوصیت این مرحله این است که گسترش تشیع از طریق ترویج آموزه های فقهی که در مناطق مختلف باعث ایجاد اختلافات و حتی درگیری ها در جامعه شده است، در اولویت قرار نگرفته است، بلکه از راه اخلاق (بزرگ نمایی اخلاق پیامبر (ص) و اهل بیت (ع)) و آموزه های عرفانی غنی اهل بیت (ع) بهره برده شده است. با این رویکرد هم وحدت اسلام و مسلمانان و صلح و آرامش و امنیت کشور محفوظ است و هم آموزه های اهل بیت عصمت (ع) ترویج می شود.

فعالیت های علمی شیعه معاصر در اندونزی (با تکیه بر سیره علمی دکتر مرحوم جلال الدین رحمت)

دکتر جلال الدین رحمت در شهر باندونگ 29 آگوست 1949 میلادی برابر با 7 شهریور 1328 هجری شمسی به دنیا آمد. او به عنوان یکی از اندیشمندان و مبلغان اسلامی مشهور در اندونزی شناخته شده است.

دوران نوجوانی خود را در کتابخانه ای دولتی به جا مانده از زمان هلندی گذراند. آنچنان غریق کتاب­های فلسفی بود که کأنّه با فلاسفه آشنا شد و حتی تحت تاثیر اندیشه­های اسپینوزا و نیچه قرار گرفت. علاوه بر آن، پدرش نیز یک قفسه مملو از کتاب­های عربی از جمله احیاء علوم الدین غزالی داشت. او چنان متأثر کتاب احیا بود و تاثیر بزرگی به او گذاشته است.

او به شهر قم برای تعمیق عرفان و فلسفه اسلامی از روحانیون سنتی سفری داشت و پس از آن به استرالیا برای تحصیل در خصوص تغییرات و تحولات سیاسی و روابط بین الملل از دانشگاهیان مدرن دانشگاه ملی استرالیا رفت.

پس از آن به اندونزی برگشت و در چندین دانشگاه به تدریس پرداخت. به طور خاص، او درس عرفان را در کالج اسلامی (ICAS) که خود به همراه چند تن از اندیشمندان تاسیس کردند، راه اندازی کرد.

او به عنوان یک دانشمند، عضو سازمان های مختلف حرفه ای، ملی و بین المللی شده است و به عنوان سخنران، در سمینارها و کنفرانس­های مختلف حضور فعالی داشته و به عنوان مبلغ، در مجالس تعلیم و مساجد مشغول به ارائه توصیه های دینی بوده است. یکی از آن مجالس تعلیم مشکات نام دارد که مرکز بحث و مطالعه عرفانی است و به عنوان فعال سازمانی، بنیانگذار و رئیس شورای انجمن جماعت اهل بیت اندونزی (ایجابی) است که از ابتدای تاسیس در 1 جولای 2000 میلادی تاکنون دارای 100 شعبه در سراسر کشور با حدود 2.5 میلیون عضو است.

به عنوان یک اندیشمند و متفکر، ده ها کتاب در رشته های مختلف علمی و موضوعی نوشته و می نویسد. بیش از 50 کتاب تولید کرده که توسط چند ناشر برجسته منتشر شده است. در مدت زمانی سعی می کرد روشنگری فکری و تبلیغی خود را از طریق دنیای سایبری گسترش دهد. علاوه بر فعالیتهای دانشگاهی به عنوان استاد دانشگاه در دانشگاه های مختلف، به تبلیغ و خدمت رسانی به مستضعفان نیز می پرداختند. وی نیز به دنیای تربیتی توجه زیادی داشته و دارد که در سال 1997 میلادی مدرسه راهنمایی رایگان به نام مطهری و السجادیه ویژه دانش آموزان از خانواده های فقیر در باندونگ تاسیس کرد. با این کار امیدوار بوده است که مدارس مطهری در سراسر میهن اندونزی راه اندازی شود تا بچه ­های فقیر از دسترسی به آموزش و پرورش خوب و باکیفیت با همه امکانات آن محروم نگردند.

رابطه نزدیکی با گروه های ادیان دیگر و ویژگی مدارا نسبت با پیروان سایر ادیان و مذاهب داشت. لذا، اغلب به کلیساها و اجلاس مسیحیان برای ارائه سخنرانی و صحبت دعوت می شدند. آرزو داشت وحدت میان امت اسلامی را مشاهده کند و حتی پلی برای تحقق برادری دینی (الاخوه الاسلامیه) ایجاد کند. و در نقطه اوج از تلاش برای ایجاد این مهم، مجلس برادری سنی و شیعه اندونزی معروف به مُحسن = MUHSIN (Majelis Ukhuwwah Sunni Syiah Indonesia) را به همراه حاج داود پولیراجا، یکی از مسؤولان مجلس مساجد اندونزی در 20 مه 2011 در جاکارتا تاسیس کردند. تلاش دیگروی این بود که می خواهد چهره واقعی اسلام «رحمۀً للعالمین» را نشان دهد. به عبارت دیگر، اسلامی که ابعاد منطقی – مترقی (مدرن) بدون ترک دستور العمل­های قرآن و سنت دارد، منظور است. رویکرد نسبت به اسلام میانه رو در قالب «فکر» و «ذکر» متناسب، می تواند از دو صخره افراط و تفریط لیبرالیسم و ​​بنیادگرایی عبور کند.

بُعد دیگری از شخصیت دکتر جلال الدین رحمت

دکتر جلال الدین رحمت یک نام بیگانه در زمینه عرفان شهری نیست و حتی می توان گفت که او کسی است که زمینه­سازی مباحث عرفانی در میان گروه­های طبقه متوسط ​​شهری، یعنی تجار، مقامات، سیاستمداران، افراد مشهور و حرفه ای از پیشینه­های مختلف با ​​تحصیلات بهتری، بوده است.

مراکزی برای مباحث عرفانی همچون تزکیه سِجاتی (Tazkia Sejati)، بیت عقیله، مشکات را تاسیس کرد. در همین مراکز به ارائه مطالب عرفانی به جامعه شهری که تشنگی معنوی نسبت به اسلام را دارند، پرداخته و می پردازد. با تجربه و تحصیلات در کشورهای مانند آمریکا و استرالیا، با اصطلاحات طبقه متوسط ​​شهری کاملا آشنایی داشت و مدل مطلوب مورد علاقه جامعه در تبلیغ اسلام را می دانستند. به همین دلیل، تبلیغ وی به راحتی مورد پذیرش مخاطبان خود که بیشتر آنها محصل اند و اقتصاد خوبی دارند، قرار گرفته است. در تبلیغ خود اسلام را با درک منطقی تر، ساده و آسان ارائه داده و از مستضعفان اقتصادی، آموزشی و سیاسی دفاع می کرد. وی به همراه چند تن در 3 اکتبر 1988 مؤسسه ای به نام مطهری را تاسیس کردند. یکی از اهداف تأسیس آن مؤسسه بالا بردن آگاهی اسلامی از طریق فعالیت های تبلیغی برنامه ریزی شده و حرفه ای با مسلح بودن با علوم مدرن و گنجینه های علوم اسلامی سنتی است. در باندونگ که موفق شد، فعالیت های خود نیز در جاکارتا شروع به گسترش داد. با حمایت مالی و امکانات از خانواده حاج سودرمونو، معاون اسبق رئیس جمهور سوهارتو (1988 تا 1993)، یک مرکز مربوط به تصوف به نام مؤسسه "تزکیه سِجاتی" را تاسیس کرد. سپس در سال 2004، مجمعی ویژه برای بحث و مطالعات تصوف به نام "مجمع جلال الدین" تاسیس کرد و فعالیت آن در حال حاضر به صورت ماهیانه در دانشگاه پارامدینه جاکارتا برگزار می شود. در سال 2003 به همراه چند تن از شخصیت های دانشگاهی اندونزی و ایرانی کالج اسلامی – دانشگاه پارامدینه را راه اندازی کرد و حتی او یکی از بنیانگذاران مرکز اسلامی (ICC) جاکارتا بود. علاوه بر فعالیت های تبلیغی، به ارائه سخنرانی های دینی در مکان های مختلف، تدریس در دانشگاه اسلامی شریف هدایت الله جاکارتا، کالج اسلامی – دانشگاه پارامدینه، و دانشگاه پادجاجاران باندونگ مشغول بوده است. آشنایی وی با دنیا تصوف از آنجا شروع شد که به یک کنفرانس در کلمبیا سال 1984 میلادی دعوت شد و شرکت کرد. در آن کنفرانس ​​با دانشمندان ایرانی که درک عمیقی از تصوف داشتند، ملاقات کرد و از آنها شگفت زده شد. کتاب­های بسیاری درباره مباحث عرفانی به او اهدا شد. پس از بازگشت از آن کنفرانس، به دنیای تصوف از جمله افکار علمای شیعه ایران مانند امام خمینی، مرتضی مطهری و غیره بسیار علاقه مند شد. آن روحانیون علاوه بر داشتن سطح علمی بالا، از مزیت اخلاقی فوق العاده برخوردار بودند. لذا، جای تعجب نیست که از آن زمان، نوشته­های خود از نقل قول های آنها خالی نبوده و نیست. امام خمینی را به عنوان یک مبارز توانمند و در عین حال یک عارف بزرگ دید که از راه فعالیت­های سیاسی خود توانست جهان را به لرزه در آورد و حتی حساب ویژه ای برای دولت ستمگر آمریکا باز کند. از آن زمان، تصوف را به عنوان مطالب اصلی در تبلیغ خود انتخاب کرد. بنابراین، از دهه 1990 میلادی تا به حال، مباحث عرفانی (معنوی) را برای ارائه در تبلیغ خود نسبت به سایر مباحث بیشتر ترجیح داده است.

ورود به دنیای سیاست

جلال الدین رحمت به عنوان یک متخصص ارتباطات شناخته شده است. کتاب «روانشناسی ارتباطات» که در سال 1985 میلادی پس از بازگشت از دانشگاه آیووا نوشته شد، به عنوان شاهکار خود مشهور است و به کتاب درسی در آموزش ارتباطات و روانشناسی در اندونزی تبدیل گردیده است. به همین دلیل بود که او را مرجع اصلی در زمینه ارتباطات، از جمله ارتباطات سیاسی می شناختند. علاوه بر اینکه یکی از سخنرانان اصلی در زمینه علوم اسلامی و شخصیت های آموزشی با تاسیس چندین مدرسه مشهور و ممتاز است، نویسنده و سخنران در بحث­های ارتباطات سیاسی هم هست. وی در سال 2014 میلادی یکی از نامزدهای پارلمان از طرف حزب دموکراسی اندونزی مبارز به ریاست خانم مِگاواتی سوکارنو پوتری، دختر سوکارنو نخستین رئیس جمهور اندونزی بود. در نهایت، 39.082 رای مردم جاوه غربی را کسب کرد و به مجلس راه یافت. زمانیکه از او در خصوص راهیابی به مجلس سوال شد، گفت که چون دارای دو بال است: بال اول عبارت بود از داوطلبان که از اعضای حزب بودند و با حمایت مالی حرکت کردند. بال دوم بال طلایی بود، یعنی داوطلبان علاقه مند هزینه های تبلیغات را به عهده گرفتند و لذا، کمترین هزینه را برای تبلیغات نسبت به سایر نامزدان از جیب خود حرج کرد.

آثار مهم دکتر جلال الدین رحمت

دکتر جلال الدین رحمت را می توان در ردیف مبلغان فعال و سازنده دانست. در مسیر فعالیت های خود، بسیاری از آثار علمی اعم از کتب، مجلات، بولتن یا خبرنامه ها، مقالات، مقدمات و پیشگفتار های کتب را تولید کرده و در کتاب فروشی ها منتشرکرده است. بیش از 50 عنوان کتاب نوشت که به برخی از آنها اشاره می شود:

1. اسلام جایگزین [Islam Alternatif]، (ناشر میزان، 1986) مجموعه­ای از سخنرانی ها در دانشگاه فناوری باندونگ (ITB) است و تاکنون 8 بار چاپ شده است. این کتاب شامل 5 بخش است که در هر بخش چند موضوع وجود دارد: بخش اول، راجع به اسلام رحمۀً للعالمین صحبت می کند. بخش دوم، در خصوص اسلام منجی مستضعفان بحث می کند. بخش سوم، اسلام و تربیت جامعه است. بخش چهارم، اسلام و علم و دانش را مطرح می کند. بخش پنجم، به اسلام مکتب تشیع اشاره دارد.
2. اسلام واقعی [Islam Aktual] (ناشر میزان، 1991) مجموعه­ای از مقالات در مورد اسلام است که توسط چند رسانه مشهور مانند تِمپو، گالا، کُمپاس، پیکیران رعیت، پنجی ماشاراکت، جاوا پست و بریتا بوانا منتشر شده بود.
3. تأملات عرفانی [Renungan-renungan Sufistik] (ناشر میزان، 1991) خوانندگان را به موافقت خود نسبت به فرمان های خدا، عشق پیامبر (ص) و ائمه اطهار (ع)، مهربانی متقابل نسبت بندگان خدا، مقاومت در برابر خواسته های شهوت و مبارزه علیه شیاطین دعوت می کند.
4. یادداشت های جلال الدین رحمت [Catatan Kang Jalal] (ناشر روسدا، 1997) مجموعه ای از نوشته های منتشر شده در رسانه های مختلف از دهه 1990 است. چشم اندازهایی که نویسنده در این کتاب می خواست مطرح کند عبارت بودند از چشم انداز رسانه ها، چشم انداز سیاسی، چشم انداز آموزشی، چشم انداز تحول اجتماعی، چشم انداز فمینیسم و ​​چشم انداز لزوم و ایجاد برادری میان مسلمانان.
5. اصلاحات عرفانی [Reformasi Sufistik] (ناشر پوستاکا هدایه، 1998) پاسخی به مشکلات رخ داده در جامعه، اعم از سیاسی، رهبری ملی، خشونت اجتماعی، دموکراسی، عدالت، الگوی رهبری پیامبر (ص) تا مسایل عرفانی است.
6. جلال الدین رحمت به مشکلات معاصر اسلام پاسخ می دهد [Jalaluddin Rakhmat Menjawab Soal-soal Islam Kontemporer] (ناشر میزان، 1998) مجموعه ای از پرسش و پاسخ از 1980 تا 1998 در مسجد سلمان واقع در دانشگاه علم و فناوری باندونگ و مسجد جامع المنوره است. کتاب به 4 بخش ذیل تقسیم شده است: 1) بحث در مورد عبادت محض. 2) بحث در مورد معامله. 3) بحث در مورد اهل بیت (ع). 4) تفسیر و روایات و مسائل معاصر.
7. دستیابی به عشق الهی: روشنگری عرفانی [Meraih Cinta Ilahi: Pencerahan Sufistik] (ناشر روسدا، 2000) مسائل عرفانی را بیشتر مطرح می کند و از خوانندگان فرا می خواند که چگونه محبوبان خدا شوند. راه آن را عبادت آیینی و عبادت اجتماعی می داند. نویسنده همچنین ما را به بازنگری در تاریخ گذشته امت اسلامی دعوت می کند و نیز تفسیر سوره های کوتاه را ارائه می دهد.
8. تفسیر عرفانی سوره فاتحه [Tafsir Sufi Al-Fatihah] (ناشر روسدا، 1999) به طور کلی در مورد اینکه آیا تفسیر عرفانی ضروری یا گمراه کننده است، بحث می کند.
9. عشق به پیامبر گرامی (ص) [Rindu Rasul] (ناشر روسدا2002) به طور ویژه، خوانندگان را برای نزدیک تر شدن، شناخت، درک، معرفت و عشق نسبت به رسول گرامی، انسان منتخب، پیامبر الگو و شفاعت دهنده در آخرت دعوت می کند.
10. تقدیم اخلاق بر فقه [Dahulukan Akhlak Di Atas Fikih] (ناشر مطهری، 2002) حاوی این پیام است که مسلمانان به دلیل اختلافات فقهی مورد اعتقاد خود نباید به تفرقه بیفتند.
11. ترجمه صحیفه سجادیه (2003).
12. دستیابی به سعادت [Meraih Kebahagiaan]، 2004 نشان می دهد که سعادت و شقاوت نتیجه انتخاب ما است.
13. تعریف از مرگ [Memaknai Kematian]، 2006 مباحث اسکاتولوژیکی در مورد مرگ، زندگی پس از مرگ، آخرت، ملاقات با خدا، اجتناب از سوء خاتمه، معنی مهم در زیارت قبور، شفاعت (نتیجه عشق به اهل بیت) و غیره را بر اساس قرآن و روایات ارائه می دهد.
14. اسلام و پلورالیسم، اخلاق قرآنی در موضع گیری نسبت به اختلافات [Islam dan Pluralisme, Akhlak Al-Quran dalam Menyikapi Perbedaan] (ناشر میزان، 2006) می خواهد سوالات از قبیل: آیا اسلام تنها دین مورد قبول نزد خدا است؟ آیا غیر از مسلمانان مانند مسیحیان، هندوئی ها، بودائی ها و غیره نجات پیدا می کنند؟ آیا غیر مسلمانان نیز شایستگی ثواب اعمال را خواهند داشت؟ چگونه به سایر ادیان نگاه کنیم، موضع گیری در وجود این اختلافات چیست؟ و ... از مبنای قرآنی پاسخ دهد.
15. خلیفه علی بن ابی طالب (ناشر روسدا).
16. فاطمه زهرا، تفسیر بالمأثور [Fatiah Az-Zahra, Tafsir bi Al-Ma’tsur]، (ناشر روسدا 1994) که توسط ناشر میزان در 2011 تحت عنوان حکمت های قرآنی [Quranic Wisdom] مجددا چاپ شد.
17. زینب کبری (روسدا).
18. ای محمد من: اشعار عاشقانه برای پیامبر (ص) [Oh, Muhammadku: Puisi Cinta Untuk Nabi]، (مطبوعات مطهری، 2001).
19. المصطفی، مقدمه ای بر مطالعات منتقدانه از تاریخ پیامبر (ص) [Al-Mustafa, Pengantar Studi Kritik Tarikh Nabi] (مطبوعات مطهری، 2002 و چاپ مجدد در 2008).
20. مدرسه معنوی: بندگی به خدا در ماه مبارک [Madrasah Ruhaniah: Berguru Pada Ilahi Di Bulan Suci]، (ناشر میزان پوستاکا، 2005).
21. راه به سوی خدا [The Road to Allah] (ناشر میزان، 2007)
22. راه به سوی محمد [The Road to Muhammad] (ناشر میزان، 2009)
23. تفسیر سعادت [Tafsir Kebahagiaan] (2010)
24. راه رحمت – در زدن به درگاه الهی [Jalan Rahmat - Mengetuk Pintu Tuhan] (2011)
25. دعا چراغ جادوگر نیست – درک اسرار ذکر و اخلاق دعا به خدا [Doa Bukan Lampu Aladin - Mengerti Rahasia Zikir dan Akhlak Memohon Kepada Allah] (2012)
26. سنت پیامبر (ص): بحث و بررسی 14 حدیث [2012]
27. مفهوم سازی دکترین اسلامی در تاریخ [Kontekstualisasi Doktrin Islam dalam Sejarah] (ناشر دانشگاه پارامدینه – جاکارتا، 1994)
28. اجتهاد در نگاه ها (ناشر میزان، 1994)
29. بازسازی و تأمل دینی اسلامی [Rekonstruksi dan Renungan Religius Islam] (ناشر دانشگاه پارامدینه – جاکارتا، 1996)
30. به دنبال رهبر امت – بحث رهبری اسلامی در میان تنوع و تعدد جوامع [Mencari Pemimpin Umat - Polemik tentang Kepemimpinan Islam di Tengah Pluralitas Masyarakat] (ناشر میزان، 1999)
31. سخنرانی های عرفانی [Kuliah-Kuliah Tasawuf]، (پوستاکا هدایه، 2000)
32. افکار متفرقه: مجموعه ای از پیشگفتارها [Afkar penghantar: sekumpulan pengantar] (2016) مجموعه ای از مقدمه هایی است که برای کتاب ها با عناوین و رشته های متنوع جمع آوری شده است. نویسنده به بازنگری و بررسی مجدد تاریخ اسلام و معنی تربیت فرا می خواند. او نیز خوانندگان را به تعمیق روانشناسی، جامعه شناسی، سیاست و حتی ادبیات دعوت می کند.
33. رمز و راز وصیت پیامبر (ص) [Misteri Wasiat Nabi] (ناشر مشکات، 2015) خلاصه پایان نامه دکترای دفاع شده نویسنده در دانشگاه اسلامی علاء الدین شهر ماکاسار، سولاوسی جنوبی است که عنوان اصلی آن «منبع سنت پیامبر: مطالعه تاریخی تاریخ تشریع» بود. نویسنده طبق عنوان کتاب بر این باور است که رسول خدا (ص)، ادامه دهنده رساله و جانشین در ارتباط با دین اسلام پس از خود را تعیین کرده بود و در آن خصوص وصیت نمود. محتویات کتاب عبارتند از: سنت نبوی، سنت صحابه، پیشینه اعتقادی دو مکتب بزرگ میان اصحاب، ردیابی اختلافات اساسی ایدئولوژیکی این دو مکتب و...

سرانجام جلال الدین رحمت اندیشمند مسلمان در سال 2019 بدلیل ابتلا به ویروس کرونا در سن 71 سالگی دار فانی را وداع گفت.

  

تهیه و تنظیم: محمد رضا ابراهیمی

منابع:

http://www.id.haditv.com/

https://ressay.wordpress.com/2008/01/06/hadi-tv/

https://safinah-online.com/wawancara-seputar-komisi-bimbingan-dan-dakwah-dewan-syura-abi/

http://www.ahlulbaitindonesia.or.id/berita/sejarah-ahlulbait-indonesia/

http://www.ijabi.or.id/tentang-kami.html

https://www.majulah-ijabi.org/beranda-ustadz-jalal/dr-jalaluddin-rakhmat-untuk-semua