یاد داشت هایی از سخنان خانم دکتر تویوکو موریتا

در نشست

 «نگاهی به تغییرات جدید در جامعۀ ژاپن با محوریت خانواده‌های ژاپنی»

خانم موریتا ابتدا خود را معرفی کرد :

سال ۱۳۸۹ بعنوان مربی زبان ژاپنی در دانشگاه تهران به مدت پنج ماه تدریس کردم.

زاده اوساکا هستم.زبان فارسی را در دانشگاه مطالعات خارجی اوساکا خواندم و لیسانس گرفتم.فوق لیسانس و دکترا را در دانشگاه کوبه گذرانده ام.کوبه شهری بزرگ با بندری بزرگ  است  که خارجیان انجا خیلی زیاد هستند.اولین مسجد ژاپن در ان شهر در سال ۱۹۳۵ ساخته شده است.  مسجد زیبایی است .در ان شهر  زلزله ویرانگری امدو خرابیهای زیادی ببار آورد.اما ان مسجد هیچ اسیبی ندید.

۱۰ سال در شهر کوبه زندگی کرده ام .

سپس بعد از ازدواج ٬  ۲۰ سال در شهر کاگوشیما ٬ شهری زیبا و ساحلی ٬  زندگی کرده ام و استاد دانشگاه بودم.. ان شهر به مردسالاری  مشهور است.

 در این اواخر نیز به دانشگاه یوکوهاما -شهر یوکو هاما-رفته ام و عضو هیات علمی هستم.

سال گذشته شش ماه به توکیو امدم برای تدریس به بچه هایی که می خواهند در ژاپن تحصیل کنند.

امتحان قبول شدم و سال گذشته  امدم ایران و الان در سفارت کار می کنم و کارهای اداریم خیلی زیاد است.

خانم موریتا در ادامه سخنرانی خود را ارایه کرد:

ایرانیها با خانواده ژاپنی اوشین اشنا هستند که مربوط به گذشته است.و قدیمی شده است.

سریال ٬ ببر با بال ٬ چند ماهی است در تلویزیون زاپن نمایش داده می شود.    ببر قوی است و با بال خیلی قویتر می شود این سریال جدیدا پخش می شود.  داستان خانمی که در سال ۱۹۳۸ وکیل شد.برای اولین با در ۱۹۳۸ سه زن وکیل شدند .این سریال در باره یکی از انهاست.انها به مشکلات زنان و خانواده خیلی توجه داشتند. دانشگاه تهران در سال ۱۹۳۴ تاسیس و در سال ۱۹۳۵ ده  زن را پذیرفته است.در ژاپن هم تقریبا در همین زمان حضور زنان را بعنوان وکیل داریم .

لایحه اصلاح قانون تغییر نام همسر بعد از ازدواج از سال ۱۹۹۵ در مجلس ژاپن مطرح شده اما هنوز به تصویب نرسیده است.شمار زیادی از خانم ها مایلند اسم خانوادگیشان بعد از ازدواج حفظ شود.  تغییر نام خانوادگی بعد از ازدواج باعث می شود که فرد برای تغییر همه اسناد قانونی و هویتی خود دچار زحمت شود و به ادارات مختلف مراجعه کند و هزینه پرداخت کند .مثلا برای تغییر گواهینامه حدود ۱۵ دلار پرداخت می گردد.

 البته اخیرا عملا اجازه داده اند بعد از ازدواج هر نام خانوادگی خواستند استفاده  کنند.من چند سال است از دو اسم استفاده می کنم..هم اسم خودم هم اسم همسرم.در گذرنامه در گواهینامه...فقط در بانک  باید یک نام خانوادگی باشد

از سی سال پیش هر شنبه شب یک سریال از تلویزیون نمایش داده می شود با محوریت یک خانواده ٬   خانواده متشکل از پدر ٬ مادر٫ فرزند ٬ پدر بزرگ و مادر بزرگ است.در این سی سال اصلا تغییری در این ترکیب و سبک زندگی انها داده نشده است..

بعد از دوره ٬ ادو ٬  دوره ٬ میجی٬  امد. از ۱۹۶۸ که حکومت مرکزیت یافت و سیستم ثبت ملی راه افتاد و باید همه اسم خانوادگی داشته باشند.بعد سیستم ٬ اییه ٬-خانه- مطرح شد که برای هر فردی نقش تعیین گردید و برای خانم ها سخت بود. در شهرداری جدول واحد خانواده تعیین گردید که  بخش های شوهر و زن و بخش فرزند دارد.فرزند که ازدواج کند از واحد بیرون می شود .اسمش سیستم  ٬ کووسکی٬ است .رییس خانواده -پدر- در باره همه چیز از جمله مدرسه بچه و ازوداج .. تصمیم می گیرد.۱۸۹۸ تا ۱۹۴۷ این سیستم ادامه داشت.بعد از جنگ جهانی دوم تغییراتی داده شد.دمکراسی امد.قانون اساسی گفت زن و مرد برابر هستند.سیستم اییه  عوض شد.پدر دیگر حق تصمیم گیری ندارد.در سن ۱۸ سالگی بچه می تواند تصمیم بگیرد و با کسی ازدواج کند.می تواند تصمیم بگیرد کدام مدرسه برود.اما ثبت نام واحد خانوده ٬ سیستم کووسوکی ٬ مانده  است. هم چنان باید در شهرداری حاضر شد و واحد خانوادگی خود را تعیین کرد.هنوز همین سنت وجود دارد و افراد کارت شناسایی جدای از خانواده ندارند.این سیستم فقط در ژاپن و چین و تایوان وجود دارد. ثبت  نظام خانواده در دوره میجی تا سال ۱۹۹۰ برای رشد توسعه اقتصادی ژاپن خیلی خوب کار کرد. بعد از جنگ جهانی دوم نیز بیش از ۹۰ در صد مردم که ازدواج می کردند مرد در خارج خانه کار می کرد و زن در داخل خانه.در چنین وضعیتی واحد خانواده کارایی دارد. کلا در جهان بعد از انقلاب صنعتی بخش عمومی از بخش خصوصی جدا شد.مردان در بخش عمومی و زنان در بخش خصوصی کار می کردند.کار در خانه نگهداری بچه و نگهداری سالمند و مراقبت از شوهر ٬  خصوصی و کار زنان بود.اما با تغییر وضع اقتصادی این شیوه ادامه نمی یابد.  سیستم مالیات و حقوق بازنشستگی و ...در دولت ٬ همه  بر مبنای این نقش بوده است.یک خانواده یک دفتر بیمه درمانی داشت.تا ۲۰۱۴ همین بود.الان برای هر نفر یک کارت سلامتی می دهند.دولت ژاپن به سختی در سیستم خانواده محور تغییر ایجاد می کند.خانم هایی که در بیرون کار می کنند خیلی زیاد شده اند.  ۱۰ درصد خانم ها بعد ازجنگ بیرون کار می کنند.الان ۷۰ درصد.  ۱۹۹۰ نقطه تلاقی است.زمانی که اقتصاد ژاپن رشد پیدا کرده است.  در ژاپن هم ازدواج مانند ایران کم شده است. ۲۸ درصد مردان تا اخر عمر ازدواج نمی کنند.زنان ۱۷ درصد تا اخر عمر ازدواج نمی کنند

در میان مردانی که کار رسمی دارند ۱۹ در صد ازدواج نمی کنند.خانم هایی که کار رسمی دارند ۲۴درصد ازدواج نمی کنند.زنان دوست ندارند با کسی که حقوق کمتری دارد ازدواج کنند. ۴۰ در صد مردم ژاپن کار رسمی ندارند.

خانم ها بعد از ازدواج کارشان را ادامه می دهند.تغییر اسم خانوادگی یک معضل برای انهاست.دولت گوش نمی دهد.

حقوق اجتماعی و یارانه یا تامین اجتماعی  ٬ خانواده محور است.وقتی تنها زندگی می کنند کارشان سخت می شود.به ترتیب خانواده تک نفره ٬ دو نفره ٬ سه نفره زیاد شده است.

میزان طلاق همیشه ۳۰ درصد بوده است.

علاوه بر سریالی که قبلا اشاره کردم  از پنجاه سال پیش ژاپنی ها یک سریال می بینند که خانواده ای با سه فرزند را نشان می دهد.تغییر نمی دهند.

این روزها بعضی شرکت ها نیز به مشکل خانم ها اذعان دارند و می گویند که برای کارمندانشان تغییر اسم خانوادگی خیلی سخت است.این سیستم ثبت خانواده محوری  تا کی ادامه پیدا می کند معلوم نیست.اما معضل بزرگی است.

من به خانواده قایل هستم.اما به گفتگوی داخل خانه برای مشکلات معتقدم که با هم باید تلاش کنند.

خانم هایی که کار اکادمیک می کنند و قبل از ازدواج کتاب ومقاله نوشته اند وقتی بعد از ازدواج نامشان تغییر می کند در ارجاعات و ...دچار مشکلاتی می شوند که نارضایتی انها را مضاعف است.