سمینار «خانواده در سنت ارتدوکس و اسلامی» عصر روز سه شنبه اول خرداد 1403 برابر 21 می 2024 از سوی مجمع خانواده و رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در صربستان با همکاری انجمن زنان فعال و اداره ارتباطات فرهنگی بین المللی زنان وخانواده سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی در محل خانه خبرنگاران بلگراد برگزار گردید.در ابتدای سمینار لبویشا ریستیچ  رئیس انجمن صربی- روسی و دبیر نشست با توجه به حادثه غم انگیز سانحه سقوط بالگرد و جان باختن رئیس جمهور اسلامی ایران و هیات همراه، با تسلیت این حادثه، با مرور مختصر زندگی آیت ا.. رئیسی شخصیت و اقدامات ایشان در عرصه داخلی و بین المللی  را موردتجلیل قرار داد و سپس یک دقیقه سکوت اعلام کرد.

خلاصه سخنرانی های ارائه شده: 

دکتر ولادیمیر دیمیتریویچ پروفسور زبان و ادبیات صربستان:

ازدواج مسیحی پیوند خدادادی زن و مرد است. اولین معجزه ای که مسیح انجام داد زمانی بود که در عروسی در قانا آب را به شربت تبدیل کرد. پولس برای باکره گی بسیار ارزش قائل است و آن را ستایش می کند و سَنت یووان لیستویچنیک St. Jovan Listvičnik  رهبانیت را "نور برای همه مردم" می نامد. اگرچه باکره گی بیش از ازدواج است، زیرا مسیح و مریم مقدس باکره بودند، ازدواج نیز مورد برکت خدا و تقدیس کلیسا است. به عنوان مسیحیان ارتدکس، ما باید همیشه باکرگی و زندگی رهبانی را ستایش کنیم، اما هرگز نباید علیه ازدواج صحبت کنیم، زیرا خود خدا یک مرد و یک زن را در یک خانواده متحد می کند. ازدواج راز بزرگی است، چنانکه پولس رسول می‌گوید: «به همین دلیل مرد پدر و مادر خود را رها می‌کند و به همسر خود می‌پیوندد و آن دو یک جسم می‌شوند.» این یک راز بزرگ است و من در مورد مسیح و کلیسا صحبت می کنم.

کسانی که در ازدواج متحد می شوند، از کلیسا فیض دریافت می کنند تا با رعایت احکام مسیح به یکدیگر کمک کرده و از یکدیگر حمایت کنند.سَنت نیکولای اوهرید و ژیکی بر سخنان پولس رسول تأکید می کنند: "ازدواج خالص و شرافتمندانه، از ترس خداوند، واقعاً ظرف روح القدس است." ازدواج یک هدف معنوی و مقدس دارد: زن و شوهر باید در راه ملکوت بهشت ​​به یکدیگر کمک کنند. به همین دلیل است که زندگی خانقاهی و زناشویی از نظر هدفی که می خواهند به آن برسند یکسان است. هم افراد رهبان و هم افراد متاهل باید از دستورات مسیح پیروی کنند و با زندگی در کلیسا روح خود را تطهیر کنند.

ازدواج یک هدف عملی نیز دارد - حفظ عفت و پاکدامنی همسر و به دنیا آوردن فرزند. ازدواج اگر طهارت را حفظ کند بدون فرزند هم برکت دارد. در عهد عتیق، نداشتن فرزند به عنوان نفرین تلقی می شد، اما سنت جان کریزوستوم توضیح می دهد: «همانطور که ما در مسیح از مرگ به زندگی برخاستیم، لازم نیست که وقتی می میریم، فرزندانی از خود به جای بگذاریم». در واقع، بسیاری از مسیحیان متأهل هستند که نمی توانند بچه دار شوند."

یک ازدواج موفق مسیحی شامل انواع مختلفی از عشق است: دوستی، مهربانی، محبت، و مهمترین آنها میل به رشد در عشق به خدا است.

پیوند جنسی زن و شوهر عنصر فیزیکی عشق زناشویی است. محکم نگه داشتن یک ازدواج بدون اشکال دیگر عشق که با آن همراه است کافی نیست. اگر یک زوج متاهل سعی کنند بر اساس آموزه های کلیسا با روحیه عشق و بخشش زندگی کنند، آنگاه عشق جسمانی که به وسیله آن زن و شوهر یک تن می شوند، جلوه ای از عشق کاملی است که آنها نسبت به یکدیگر دارند. زوج‌های متاهل توسط میل جنسی هدایت نمی‌شوند، بلکه نیازهای جنسی خود را در چارچوب عشقی که با کمک کلیسا ایجاد کرده‌اند، اعمال می‌کنند. سخنان پولس رسول مبنی بر اینکه زن و شوهر باید با توافق و نه به خواست یکی از آنها از روابط جنسی خودداری کنند نیز مهم است. پرهیز در روزهای روزه داری انجام می شود که ما خود را وقف نماز و اعمال ایمانی می کنیم.

با سرود  شهدای مقدس، کلیسا به تازه ازدواج کرده هایی که ازدواج می کنند یادآوری می کند که زندگی خانوادگی بر اساس ایمان و اجرای احکام انجیل، حمل صلیب ساخته شده است - راهی برای عشق متقابل فداکارانه، فروتنی و صبر، و استقامت شجاعانه. از سختی ها بر سر آنها تاج گل هایی می گذارند که از قدیم الایام نماد شهادت و پیروزی به شمار می رفته است. «خوشا به حال مردی که آزمایش را تحمل می کند، زیرا هنگامی که آزمایش شود، تاج حیات را که خداوند به دوستدارانش وعده می دهد، دریافت خواهد کرد» (یعقوب 1، 12).

از کتاب مقدس، برکت والدین شرط یک ازدواج پایدار و سعادتمند در نظر گرفته شده است. در مراسم عروسی مخفیانه، کشیش چنین دعا می کند: «خدایا، پدر و مادری را که آنها را بزرگ کرده اند، به خاطر بسپار، زیرا برکت والدین، خانه های فرزندان را برپا می کند. آنها باید با هدایت عشق و خرد از آن استفاده کنند.

خانم دکتر فاطمه ابراهیمی هیات علمی دانشگاه و رئیس اداره ارتباطات فرهنگی بین المللی زنان سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی 

خانواده به عنوان اصلی ترین نهاد اجتماعی و سنگ بنای جوامع با نقش تاثیرگذار در رشد و تعالی و شکل گیری هنجارها است اما در هزاره ی سوم با تلاطم و متغیرهای اثرگذار متعدد از درون و بیرون در عرصه ی جهانی مواجه و دچار محرومیت ها، آسیب‌ها و نابسامانی‌هایی است که نیازمند عزمی جدی، برای نجات آن می‌باشد. نگاه به انسان و خانواده سالم در دنیای کنونی، نگاهی یک بعدی و فاقد جامعیت و همه سونگرانه ادیان توحیدی است. آن‌چه خانواده را در نگاه دین، از جایگاهی رفیع برخوردار کرده، کارکردهای منحصر به فردی است که از خانواده، بنیانی مقدس و از ازدواج، پیمانی الهی می‌سازد. خانواده‌ سالم، خانواده‌ای است که با زوجیت بین زن و مرد بر اساس پیمان مقدس شکل می گیرد و  کانون محبت، انعطاف و رحمت است و همه درکنار هم و حامی همدیگرندوهر فردی از اعضای خانواده امکان و فرصت رشد و توانمندی در همه ابعاد را پیدا می کند تا به تعالی برسد و زنان بعنوان محور اصلی خانواده جایگاه مهم خود را دریافته و به خوبی در کنار سایر نقش ها ایفای نقش کنند.

در ادامه تمایل دارم در خصوص اهداف تشکیل خانواده از منظر اسلام نکاتی را به عرض برسانم.. ضرورت تشکیل خانواده و ازدواج در شریعت اسلامی اهدافی چند را دنبال می‌کند:

 سکونت و آرامش

از عمده‌ترین نیازهای بشر، احساس آرامش و امنیت است و این نیاز به شکل بی‌بدیلی در کوچکترین نهاد اجتماعی یعنی خانواده مرتفع می گردد.

خداوند متعال در قرآن کریم می‌فرماید:

وَ مِن ءایاتِهِ اَنْ خلق لکم مِن انفسکم اَزواجا لتسکنوا  اِلیها و جعل بینکم مَوَدَةً و رَحْمةً اِنّ فی ذلک لَایاتٍ لقومٍ یتفکَّروُن

از نشانه‌های خداوند این است که از خود شما برایتان همسرانی قرار داد تا در کنار آنها آرام گیرید و میان شما دوستی و صمیمیت به‌وجود آورد، راستی برای مردمی که بیندیشند در این کار نشانه‌هایی است.

 ضابطه‌مندی در ارضای غریزه و بقای نسل

یکی از غرایز اصلی انسان، غریزه جنسی است که در صورت بی‌بندوباری آن جامعه دچار آسیب و بحران فراوانی در لجام‌گسیختگی اخلاقی خواهد شد. در شریعت اسلام توجهی جدی به این غریزه و هدایت آن در جهت مصالح اجتماعی صورت گرفته است. دراین دیدگاه هم راستا با نگاهی تحریمی به مسائل خلاف عفت چون خیانت جنسی، هم‌جنس‌گرایی و... از سویی دیگر جهت هدایت غریزه جنسی در بقای نسل انسانی تنها راه ارضای آن در حریم خانواده و از طریق ازدواج ممکن می‌گردد.

 مشارکت در مسیر تکامل معنوی

در اسلام زوجین، همگام با یکدیگر می‌توانند مسیر تکامل بشری را هر چه بهتر طی نمایند بگونه‌ای که تعبیر این چنین است که با ازدواج نیمی از دین آدمی در امان قرار می‌گیرد و مصونیت می‌یابد.

پیامبر اسلام در این باره می‌فرماید:

من تزوج احرز نصف دینه هر آنکه ازدواج کند نیمی از دینش را حاصل کرده است.

در این بینش در ارتباط با همسرگزینی به در نظر داشتن خصلت‌هایی چون اخلاق نیک، ایمان و تعهد تأکید شده است و این نکته برآن دلالت دارد که خوی و خصلت‌های زوجین در یکدیگر تأثیر داشته و می‌تواند در رشد و کمال یا انحطاط و سقوط اخلاقی آنان نقش داشته باشد.

تربیت نسل

یکی از اغراض مهم ازدواج که پس از تولید مثل و بقای نوع در رتبه‌ای بالاتر قرار دارد، تربیت نسل است. پدر و مادر بهترین مربیان برای تربیت فرزندان می‌باشند. بگونه‌ای که واگذاری بحث مهم تربیت به سازمانها و نهادهای دیگر در جامعه غیر از حریم خانواده باعث گسستگی نسل‌ها، کم شدن محبّت و در نهایت خلأ در کارکرد اصلی خانواده می‌شود

خانم مونا یوسفسپاهیچ کارشناس ارشد علوم اسلامی و مدیر انجمن زنان فعال

آموزش خانواده ها در سنت اسلامی شامل نکات زیر است:

-اسلام و اصلاحات اجتماعی، خانواده به عنوان سلول اولیه

- در اسلام خانواده نه تنها پیوند زیستی، بلکه پشتوانه معنوی و اخلاقی جامعه است

- اینکه منابع اسلام، یعنی قرآن و کریم و احادیث نبوی، ازدواج را به عنوان اساس خانواده تشویق کرده و تنها خانواده ای است که در اسلام به رسمیت شناخته شده است.

- ازدواج مایه خیر و برکت است

- ازدواج بر اساس حقوق و تکالیف اعضای خانواده باشد

- وظیفه پدر انتخاب همسر صالح و تکیه گاه مادی و معنوی فرزندان است.

- وظیفه مادر در تربیت فرزندان، شیر دادن و محبت به آنها

- الزام فرزندان به احترام به والدین...

-ما همه شبانیم و همه مسئول گله خود هستیم.... کلکم راع و کلکم مسئول عن رعیته

-بهترین شما کسانی هستند که برای خانواده خود بهترین هستند و من برای خانواده خود بهترینم..

یانیا تودوروویچ روزنامه‌نگار ارتدکس

خانواده پر برکت

ازدواج و خانواده از آغاز نسل بشر مورد برکت خداوند بوده است. خدای پدر آدم و حوا را برکت می دهد: متولد شوید، زیاد شوید، زمین را پر کنید و بر آن تسلط پیدا کنید. خدای پسر این ازدواج را در عروسی در قانا( جلیل) برکت می دهد و آب را به شراب تبدیل می کند. روح القدس ازدواج در کلیسا را ​​برکت می دهد، که کشیش در عروسی همسران آن را فرا می خواند.این نعمتی که بر خانواده است هرگز از بین نخواهد رفت، زیرا تداوم نسل بشر را حفظ می کند. خانواده در چندین سطح وجود دارد: در حوزه بیولوژیکی - اتحاد نژاد بشر است. در حوزه اجتماعی - یک جامعه اجتماعی است. در نهادی - قانونی بودن رابطه؛ در روانشناختی - ثبات رشد شخصیت؛ از نظر مادی - برای دو نفر آسان تر از یک نفر در مسیر زندگی است. در معنویت - وسیله ای برای نجات همه اعضای آن.

خانواده و ازدواج راه پر برکتی برای رستگاری هستند: یک شاهکار زندگی واقعی که در آن تمام جنبه های رشد شخصی مسیحی تحقق می یابد: با چشم پوشی مداوم از خود برای خیر دیگران. رشد فضایل رحمت، مهربانی، گذشت، تفاهم، فداکاری، فروتنی... زیرا همه اینها به حفظ جامعه و رشد معنوی شخصیت کمک می کند. ازدواج یک شاهکار مستمر عشق هم به خدا و هم برای انسان است که شرط لازم سعادت و پیشرفت است.

خانواده کلیسای خانگی است که در آن شوهر رئیس خانواده است و فرزندان و زن ارگانیسم الهی-انسانی کلیسای مسیح همراه با سایر اعضا. خانواده از طوفان جان سالم به در بردند: نوح به همراه همسر، پسران، دامادهایش نجات یافتند... خانواده از آخرالزمان سدوم و عموره جان سالم به در بردند: لوط صالح به همراه همسر و دخترانش نجات یافتند... ما در زمانه ای زندگی می کنیم. که می خواهد خانواده طبیعی را با اشکال دیگر اجتماع پیوند دهد. زیرا اگر مجموعه افراد سالم در خانواده از بین برود، دستکاری فرد ضعیف شده که در برابر عوامل دنیا تنها و ناتوان است، آسانتر می شود، به همین دلیل است که باید خانواده را به عنوان خیر و برکت خداوند حفظ کنیم.همه چیز می گذرد و این مد می گذرد و خاندان مقدس مبارک باقی می مانند که از دروازه های بهشت ​​وارد ملکوت عصر آینده می شوند که مجلس صالحان مقدس و مبارک است.

خانم عمرا خلیلویچ خانواده به عنوان کلید بازگشت جامعه به خداباوری

  نگرش دوگانه به خانواده و هویت آن در نظام معرفتی خداباورانه دینی از یک سو و نظام معرفتی انسان محورانه غرب مدرن از سویی دیگر تفاوت مبنایی و کامل دارد. به همین دلیل، در این زمینه می توان به دو گونه سخن گفت. یک بار می توانیم به تفاوت هایی اشاره کنیم که در سطح رو بنایی خود را نشان می دهند. بهترین بروز چنین تفاوت های روبنایی در ساختارهای اخلاقی اجتماعی است و ما امروزه در بسیاری از جوامع شاهد از هم گسستگی بنیان های سنتی خانواده می باشیم. خانواده در دنیای امروز جایگاهی را که سابقاً به عنوان محور و اصلی ترین بنیاد جامعه در اختیار داشت از دست داده است. بررسی موردی جایگاه هایی را که خانواده سابقاً در اختیار داشت و هم اکنون در این زمینه ها نقش مهمی را ایفا نمی کند، گونه نخست پژوهش در مسأله خانواده است. ولیکن گونه دوم پرداختن به این مسأله اشاره به مبانی نظری و فکری ای می باشد که موجب این تفاوت در نگرش ها شده اند. ریشه اصلی سست شدن بنیان خانواده در نظام فکری غرب به انسان محوری و دوری انسان از خدا برمی گردد. اگوست کنت یکی از مؤسسین جامعه شناسی مدرن در فرانسه دوره های سه گانه ای را برای رشد بشریت در نظر گرفته است. در ساحت رشد اندیشه ی بشریت او معتقد است که انسان ابتدا از مرحله دین گذر کرده است، سپس به مرحله فلسفه و متافیزیک رسیده و در نهایت، در عصر امروز، وارد مرحله علم تجربی گشته است. هم زمان با این سه مرحله ی رشد اندیشه، انسان در ساحت اخلاق نیز پیشرفت سه گانه ای داشته است. بدین صورت که در مرحله ای که انسان ها علم به محیط پیرامون خود نداشته و علت تمام اتفاقات خود را از سر نادانی، خدا و موجودات ماورایی تلقی می کردند، خانواده حرف اول را در تعلیم مباحث اخلاقی دنبال می کرد. لیکن در مرحله ای که انسان از دین و خداباوری گذر کرده و به مرحله فلسفه رسیده بود، نظام اخلاقی او را پادشاهان و امرای حکومت های بزرگ تعیین می کردند. در نهایت، هم اکنون که اندیشه بشریت به قدری پیشرفت کرده که به جای خدا به علم مدرن تجربی اکتفا می کند، دیگر نه نیازی به دین است و نه نیازی به خانواده. ملاک های اخلاقی را در این دوره اصل جامعه معرفی می کند. تدقیق در آرای اگوست کنت به خوبی بیانگر این مسأله است که برگشت جوامع امروزین از خانواده ریشه در برگشت آنان از نظام خداباوری دارد. فلذا چنان چه بخواهیم مسأله جایگاه خانواده در دنیای مدرن را به صورت ریشه ای مورد واکاوی و تحقیق قرار دهیم، باید انسان محوری غربی را مورد نقد قرار دهیم. گو این که بسیاری از مشکلات بشر امروز ریشه در پشت کردن او به ادیان توحیدی و قرار دادن انسان در جایگاه خدا دارد.شایان یادآوری است این سمینار بصورت زنده از کانال یوتیوب خانه خبرنگاران پخش گردید و فیلم کامل آن در نشانی زیر در دسترس علاقمندان است:

 https://www.youtube.com/watch?v=cyQXTfaJ244&t=2s

1403/03/01