مقدمه

مهاجرت ایرانیان به فرانسه پس از انقلاب اسلامی ایران در سال (۱۳۵۷/۱۹۷۹) به طور چشمگیری افزایش یافت و در دهه‌های اخیر روندی متنوع و چندبعدی به خود گرفته است. این گسترش مهاجرت تحت تأثیر عوامل سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی بوده است. در ادامه به روند گسترش این مهاجرت پرداخته می‌شود: [۱] [۲]

دهه ۱۳۶۰/۱۹۸۰: موج اولیه مهاجرت پس از انقلاب اسلامی

پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، مردم انقلابی خواستار محاکمه افراد موثری بودند که درتصمیمات سرکوبگرانه و ظالمانه رژیم ستمشاهی نقش داشتند. از طرفی اقتضای هر انقلابی تصفیه نهادهای دولتی و حاکمیتی از افرادی است که در ارتباط با گروهها و افراد ضد انقلاب مردمی بودند. موج دستگیریها و مصادره أموال و محاکمه سران آنها پس از انقلاب، به‌ویژه در میان مخالفان جمهوری اسلامی، شامل فعالان سیاسی در گروهکهای مختلف، اعضای گروه‌های چپ، و سلطنت‌طلبان زمینه ساز فرار این افراد به همراه خانواده خود به کشورهای دیگر از جمله فرانسه بود. از سوی دیگر آغاز جنگ تحمیلی از سوی حکومت بعثی عراق موجب بی خانمانی و ایجاد رعب و وحشت و إحساس نا امنی در برخی افراد جامعه شد که تعلقات انقلابی نداشتند و امکانات مهاجرت به کشورهای دیگر نیز برای آنها فراهم بود. لذا دلیل دوم موج مهاجرت اولیه پس از انقلاب از ایران وقوع جنگ ایران و عراق (۱۳۵۹-۱۳۶۷/۱۹۸۰-۱۹۸۸) بود ، که باعث افزایش مهاجرت خانواده‌هایی شد که به دنبال امنیت و زندگی بهتر بودند.

بسیاری از مهاجران این دوره به دنبال پناهندگی سیاسی بودند و عمدتا از طبقات مرفه، تحصیلکرده با رویکرد غربگرایی بودند. در میان این افراد بخشی از بازیگران سینما و تلویزیون و خواننده هایی که تمایل به رعایت شئونات اسلامی و شرعی حاکم در آن زمان را نداشتند نیز وجود دارد.

دهه ۱۳۷۰/۱۹۹۰: افزایش مهاجرت دانشجویان و متخصصان

پس از پایان جنگ تحمیلی و آغاز دوره سازندگی اقتصادی و نیاز به رشد علمی در کشور و از سویی محدودیتهای دانشگاهی و ظرفیتهای علمی کشور و البته جذابیت سیستم آموزشی فرانسه برای ایرانیان، به‌ویژه در زمینه‌هایی چون مهندسی، علوم پایه، و پزشکی موج دیگری از مهاجرتها را به کشورهای غربی از جمله فرانسه فراهم کرد.

مهمترین ویژگی این دوره تمرکز  مهاجران بر تحصیلات عالی و دستیابی به فرصت‌های شغلی در اروپا بود و این گروه فارغ از اینکه به اهداف تحصیلی خود دست یافتند یا خیر، موجب شکل‌گیری جوامع کوچک ایرانی در شهرهای دانشگاهی بزرگ تر چون پاریس، لیون،   مارسی، استراسبورگ و نیس شدند.

دهه ۱۳۸۰/۲۰۰۰: مهاجرت اقلیت‌ بهایی و برخی فعالان فرهنگی

اگر چه جمعیتی از بهاییان ایران در همان ابتدای انقلاب اسلامی در ایران مهاجرت کردند، بخشی از آنها بدون ابراز مذهب و با هدف گسترش ارتباطات و گروههای داخلی و ارتباط با عناصر وابسته به خود در خارج از کشور در ایران باقی ماندند. اما محدودیتهای مختلف شغلی و تحصیلی و نظارت بیش از پیش دستگاههای امنیتی موجب افزایش فشارها بر این گروهها شد واقدام به مهاجرت کردند. در کنار این اقلیتها یهودیان و مسیحیانی نیز ایران را ترک کردند که البته دلایل آن با بهاییان متفاوت است و بیشتر به دلیل قرابت فرهنگی مذهبی اقدام به مهاجرت کرده اند.

برخی از هنرمندان و نویسندگان نیز در این دوره ایران را ترک کردند که دلیل اصلی آن را فضای سیاسی حاکم بر ایران قلمداد می کنند.

رشد جریان لیبرال فرهنگی در دوره سازندگی  از یک سو و فضای سیاسی حاکم از سوی دیگر شرایط رشد مهاجرت‌های مبتنی بر دلایل مذهبی و فرهنگی را ایجاد کرد به نحوی که برخی  هنرمندان و فعالان فرهنگی که به دنبال فضایی آزاد برای فعالیت‌های خود بودند از ایران مهاجرت کردند.

دهه ۱۳۹۰/۲۰۱۰: مهاجرت اقتصادی و خروج نخبگان

تحریم‌های اقتصادی و بحران‌های مالی که شرایط اقتصادی در ایران را دشوارتر کرد و افزایش میل به زندگی در کشورهای دارای رفاه و امنیت بیشتر دلیل اصلی مهاجرت در این دوره است. ویژگی مشترک این دوره موج جدیدی از خروج نخبگان علمی و متخصصان حرفه‌ای از کشور است و شاهد گسترش مهاجرت سرمایه‌گذاران و کارآفرینان به دنبال فرصت‌های تجاری در فرانسه و کشورهای حوزه شنگن هستیم.

دهه ۱۴۰۰/۲۰۲۰: مهاجرت‌های چندگانه و پیچیده

در سالهای اخیر شرایط اقتصادی، سیاسی و فرهنگی ایران پیچیدگی های فراوانی برای زندگی فراهم آورده است. رشد بسیار شبکه های اجتماعی، ایجاد یاس و نا امیدی و سیاه نمایی اغراق امیز وضعیت داخلی ایران و تصمیمات نامناسب مدیریتی موجب برخی اعتراضات داخلی و مواجهه برخی گروه ها با حاکمیت شد. تداوم این وضعیت موجب شده از نظر روانی، بعضی از ایرانیان آرامش و امنیت خود را در جایی غیر از ایران جستجو کنند. فارغ از اینکه این تصمیم درستی است یا خیر، تلاش برای مهاجرت به هر نحو ممکن، موجب پیدایش مهاجرتهای چند وجهی شده است.

مهمترین ویژگی مشترک  این دهه ترکیبی از مهاجرت‌های سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و تحصیلی است و البته سیاستهای دولتهای غربی از جمله کانادا برای سرمایه گذاری و یا فرانسه برای تحصیل و گسترش شبکه‌های اجتماعی مهاجران ایرانی در فرانسه و نقش آن‌ها در سازمان‌دهی این جریان را نباید از نظر دور داشت.

برخی از عوامل اصلی  مهاجرت ایرانیان به فرانسه را می توان به اختصار در موارد زیر بیان کرد.

۱.     سیستم پناهندگی فرانسه:

فرانسه به‌عنوان یکی از کشورهای پذیرنده پناهجویان، مقصدی محبوب برای ایرانیانی بوده که به دلایل سیاسی و اجتماعی مهاجرت کرده‌اند. اگر چه قوانین مربوط به پناهندگی سیاسی یا اجتماعی دائما در حال تحول است و با رویکردهای دولتهای مختلف در دهه گذشته خود را منطبق کرده است، اما بنا بر سیاست کلان فرانسه در بهره گیری از دیپلماسی فرهنگی با  هدف  جذب و آموزش و شکل دادن جریانات فرهنگی منطبق بر ارزشهای جمهوری فرانسه در کشورهای هدف از جمله ایران، زمینه  پناهندگی برای اتباع ایرانی همیشه فراهم بوده است. [۳]

۲.     ارتباطات تاریخی و فرهنگی:

دلیل دیگر انتخاب این کشور که عموما ایرانیان در انگیزه نامه های درخواست ویزا به آن اشاره دارند، روابط دیرینه فرهنگی ایران و فرانسه و جذابیت زبان و فرهنگ فرانسوی برای ایرانیان است.

۳.     سیستم آموزشی و فرصت‌های تحصیلی:

تقریبا همه دانشگاه‌های دولتی فرانسه از نظر جمهوری اسلامی ایران معتبر هستند و مدارک تحصیلی آن مورد تایید است  و از سوی دیگر  هزینه‌های پایین‌تر تحصیل در مقایسه با سایر کشورهای اروپایی و خدمات حمایتی اجتماعی از دانشجویان را می توان از دلایل انتخاب فرانسه برای مهاجرت به فرانسه دانست.

۴.     موقعیت جغرافیایی و سیاسی:

فرانسه به‌عنوان یکی از کشورهای تأثیرگذار در اروپا، می تواند فرصت‌هایی برای زندگی، کار، و فعالیت‌های فرهنگی فراهم ‌کند. اما نزدیکی جغرافیایی کشورهای اروپایی  به ایران به نحوی که دسترسی آنها به ایران در زمان حداکثر یک روزه فراهم است نیز از دلایل ترجیحی برای مهاجرت می باشد.

 

با این مقدمه به طرح سوال اصلی می پردازیم. حضور این مهاجران برای جمهوری اسلامی ایران چه پیامدهایی دارد؟

حضور مهاجران ایرانی در فرانسه پیامدهای متنوعی برای جمهوری اسلامی ایران دارد. این حضور می‌تواند فرصت‌هایی برای گسترش روابط فرهنگی و علمی ایجاد کند، اما در عین حال، تهدیدهایی مانند افزایش فشارهای سیاسی و ادعاهای نقض حقوق بشر را نیز به همراه دارد. مدیریت این روابط و بهره‌برداری از فرصت‌ها نیازمند دیپلماسی فعال، تقویت ارتباطات فرهنگی و کاهش دلایل مهاجرت در داخل کشور است .

دراین مقاله تلاش می‌کنیم تا رابطه گروه‌های مختلف مهاجرین ایرانی در فرانسه با جمهوری اسلامی را از جنبه‌های مختلف اجتماعی، سیاسی، و فرهنگی بررسی کنیم. هدف نهایی ارائه تحلیل جامعی از این موضوع است که آیا این مهاجرین می‌توانند فرصتی برای تعامل بهتر ایران با جهان باشند یا چالشی برای سیاست‌های داخلی و بین‌المللی کشور محسوب می‌شوند.

بخش اول / دسته‌بندی مهاجرین ایرانی در فرانسه

مهاجرین ایرانی به فرانسه را می توان به گروههای مهاجرین سیاسی، کار و دانشجویی، مهاجرین اقلیت بهایی، مهاجرین هنرمند و فرهنگی و مهاجرین سرمایه گذار و کارآفرین تقسیم کرد. [۴]

  الف. مهاجرین سیاسی

بسیاری از مخالفان جمهوری اسلامی مدعی هستند که اعضای احزاب سیاسی، فعالان مدنی، روزنامه‌نگاران و وکلا، به دلیل محدودیت‌های سیاسی مجبور به ترک ایران شده‌اند. آنها در تبلیغات خود دلایل اصلی مهاجرت خود را دستگیری، حبس طولانی‌مدت و اعدام برخی از اعضای گروه‌های سیاسی منتسب به خود می دانند. این افراد دلیل مهاجرت خود را نبود آزادی بیان، محدودیت‌های فعالیت‌های مدنی و سیاسی، و سرکوب تظاهرات اعتراضی، ذکر می کنند.

این گروه از مهاجرین که عموما وابستگی مالی به سازمانهای امنیتی دارند تلاش می کنند تا فعالیتهای زیر را در فرانسه تداوم بخشند.

• سازمان‌دهی اعتراضات:

این گروه اغلب رهبری تظاهرات و تجمعات اعتراضی در فرانسه را برعهده دارند. نمونه‌هایی مانند اعتراضات گسترده پس از فوت مهسا امینی، و یا تجمعات کوچک تر با همکاری و هماهنگی دولتی برای ترسیم چهره منفی از ایران از فعالیت این گروه مهاجرین است.

• ارتباط با رسانه‌ها و نهادهای بین‌المللی:

این افراد عموما از تاییدات سازمانهای امنیتی برخوردارند و  به رسانه‌های مختلف دعوت شده  و یا با سازمان‌های حقوق بشری همکاری فعال می‌کنند تا بنا بر ادعای خود صدای معترضان داخلی ایران را به گوش جهانیان برسانند.

• افزایش فشار دیپلماتیک:

همچنین از نتایج هدایت شده فعالیتهای مستمر این گروه از مهاجرین می‌توان به افزایش فشارهای بین‌المللی علیه جمهوری اسلامی در مجامع جهانی اشاره کرد.

ب. مهاجرین کار و دانشجویان

 فرصت‌های اقتصادی و تحصیلی فرانسه برای ایرانیان جذاب است. دانشگاه‌های معتبر فرانسه در زمینه‌های علوم پایه، پزشکی، مهندسی و هنر، دانشجویان ایرانی را جذب می‌کنند. و البته چنان که بیان شد هزینه‌های پایین تحصیل نسبت به دیگر کشورهای اروپایی، فرانسه را به مقصدی جذاب برای دانشجویان ایرانی تبدیل کرده است. بسیاری دیگر نیز به دنبال فرصتهای اقتصادی  به دلیل شرایط اقتصادی دشوار و تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران،  در فرانسه هستند.

دانشجویان ایرانی در فرانسه انعکاس باورها و فرهنگ عمومی داخل کشور در فرانسه هستند. چنانکه برخی در داخل ایران خود را ملزم به رعایت فرهنگ اسلامی می دانند و یا بالعکس در داخل از رعایت شئونات اسلامی و تقیدات مذهبی سر  باز می زدند در ادامه تحصیل در خارج از کشور نیز همان مسیر را در پیش می گیرند. برخی به ایجاد تشکلهای اسلامی و یا جذب در انجمن اسلامی دانشجویان ایرانی در اروپا و انجام فعالیتهای فرهنگی مذهبی علاقمند هستند و برخی انجمنهای فرهنگی ایرانی سکولار را تشکیل می دهند. از ویژگی مشترک دانشجویان ایرانی آن است که در زمان حضور در فرانسه امکان تغییر جهت گیری و تمایل در آنها وجود دارد و ممکن است افرادی با مشاهده واقعیتهایی از زندگی غربی به باورهای اساسی فرهنگی اسلامی تمایل پیدا کنند و در این مسیر تقویت شوند و یا عده ای به زندگی غربی خو کنند و سمت و سوی سکولار بگیرند. در هر حال برخی از این دانشجویان پس از فارغ‌التحصیلی می‌توانند با بازگشت به ایران یا همکاری با نهادهای داخلی، دانش و فناوری را به کشور منتقل کنند.

به همین نحو در خصوص مهاجرین کار، این مهاجرین می‌توانند تجارب کاری خود را در فرانسه تقویت کنند.

ج.     مهاجرین بهایی

این گروه از مهاجرین از هر فرصتی برای فعالیت سیاسی اجتماعی و فرهنگی علیه ایران استفاده می کنند. فرانسه نیز با سیستم سکولار خود محیطی فراهم می‌کند که این گروه‌ها بتوانند به آزادی کامل مذهبی دست یابند. آن‌ها فعالیت‌های انتقادی علیه ایران دارند و برخی از اعضای این گروه‌ها از طریق رسانه‌ها و سازمان‌های بین‌المللی، مواردی را به عنوان نقض حقوق بشر در ایران مستندسازی و منتشر می‌کنند. البته بخشی از این مهاجرین بر مسائل مذهبی و اجتماعی تمرکز دارند و علاقه‌ای به فعالیت‌های سیاسی نشان نمی‌دهند ولی ارتباط فرهنگی و اختلاط این افراد با جامعه مهاجرین ایرانی خصوصا قشر جوان و بی اطلاع از مسائل بهاییت می تواند تهدیدی فرهنگی قلمداد گردد.

چ. هنرمندان و روشنفکران

خروج برخی از هنرمندان و نویسندگان به دلیل محدودیت‌های فرهنگی در ایران به دلایل ادعایی از جمله محدودیت در انتشار آثار، سانسور، و ممانعت از برگزاری رویدادهای هنری، گروه دیگری از مهاجرین را شکل داده است.  بسیاری از هنرمندان مهاجر در ایران شهرت زیادی ندارند و عموما پس از مهاجرت نیز توان فرهنگی جدید و حمایت لازم در فرانسه را جذب نمی کنند. لذا یا به سمت مسائل سیاسی می روند تا با همراهی رسانه های غربی مواضع ضد ایرانی آنها را تقویت کنند و از این طریق امرار معاش کنند و یا در تشکلهای کوچک فرهنگی به کارهای هنری خود می پردازند و زندگی حداقلی دارند. در هر حال آزادیهای لیبرالیستی در فرانسه این کشور را به یکی از مقاصد اصلی هنرمندان ایرانی تبدیل نموده است.

بسیاری از این هنرمندان به ترویج هنر و فرهنگ ایرانی می‌پردازند و به نوعی سفیران غیررسمی ایران در فرانسه هستند. اما از سوی دیگر ازمنتقدان سیاست‌های فرهنگی جمهوری اسلامی ایران هستند و برخی از آن‌ها سیاست‌های فرهنگی جمهوری اسلامی را به‌ویژه در زمینه محدودیت‌های زنان و آزادی بیان به‌شدت نقد می‌کنند

ح.       کارآفرینان و سرمایه‌گذاران

فرانسه محیطی نسبتا مناسب برای سرمایه‌گذاری و کسب‌وکار فراهم کرده است که برای مهاجرین ایرانی فرصت‌هایی ایجاد می‌کند. این گروه از مهاجرین ایرانی می‌توانند نقشی موثر در تقویت ارتباطات اقتصادی بین ایران و فرانسه ایفا کنند. از طریق سرمایه‌گذاری‌های مشترک، انتقال فناوری، و توسعه پروژه‌های اقتصادی، آن‌ها قادرند فرصت‌هایی برای همکاری‌های تجاری و علمی ایجاد کنند که به بهبود روابط اقتصادی بین دو کشور منجر شود. با این حال، تحریم‌های اقتصادی اعمال‌شده علیه ایران یکی از محدودیت‌های عمده‌ای است که مانع از گسترش تعاملات تجاری در بسیاری از حوزه‌ها شده و ظرفیت‌های این گروه را در برخی موارد محدود کرده است.

این دسته‌بندی بیانگر تنوع گسترده مهاجرین ایرانی در فرانسه[۵] و تأثیرات دوسویه آن‌ها بر ایران و جامعه فرانسه است. هر یک از این گروه‌ها به نحوی در ابعاد اجتماعی، سیاسی و اقتصادی ایران تأثیرگذار هستند و نقش خاص خود را ایفا می‌کنند. تحلیل دقیق این گروه‌ها و روابط آن‌ها با ایران می‌تواند به درک بهتر پیچیدگی‌ها و ظرفیت‌های این تعاملات کمک کند و راهکارهایی برای بهره‌گیری از فرصت‌ها و مدیریت چالش‌ها ارائه دهد.

بخش دوم: رابطه مهاجرین ایرانی با ایران

۱.     حفظ ارتباط با وطن:

بسیاری از مهاجرین ایرانی، حتی آن‌هایی که به دلایل سیاسی، مذهبی یا اقتصادی از کشور مهاجرت کرده‌اند، همچنان ارتباط عمیق فرهنگی و عاطفی خود را با ایران حفظ می‌کنند. این ارتباط از طریق شرکت در جشن‌ها و آیین‌های ملی مانند نوروز و یلدا، استفاده از زبان فارسی در میان خانواده و دوستان، و حفظ آداب و رسوم ایرانی در زندگی روزمره مشهود است. علاوه بر این، رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی نقشی کلیدی در تقویت این پیوند دارند. پلتفرم‌هایی مانند اینستاگرام، تلگرام ویوتیوب به مهاجرین این امکان را می‌دهند که نه‌تنها با خانواده و دوستان خود در ایران در تماس باشند، بلکه از تحولات اجتماعی، فرهنگی و سیاسی کشور مطلع شوند. همچنین، رسانه‌های فارسی‌زبان و سایتهای پخش فیلم با ارائه محتواهای مرتبط، ارتباط مهاجرین با وطن را زنده نگه می‌دارند. این ابزارها به مهاجرین کمک می‌کنند که حتی در دورترین نقاط جهان، احساس نزدیکی به وطن خود داشته باشند.

نوستالژی یکی از عوامل کلیدی در حفظ ارتباط مهاجرین ایرانی با وطن است. مهاجرین ایرانی از طریق مشاهده ویدیوهای مرتبط با فرهنگ ایران، گوش دادن به موسیقی‌های محلی، و دنبال کردن محتوای فرهنگی ایرانی در پلتفرم‌هایی مانند یوتیوب، اینستاگرام و تلگرام، حس نزدیکی خود به وطن را تقویت می‌کنند. این ارتباط عاطفی به‌ویژه در میان نسل اول مهاجرین که خاطرات زیادی از زندگی در ایران دارند، بسیار پررنگ است. موسیقی‌های سنتی، فیلم‌های قدیمی، و تصاویر از شهرهای زادگاه آن‌ها، نه‌تنها یادآور گذشته هستند، بلکه به آن‌ها کمک می‌کنند تا هویت فرهنگی خود را حفظ کنند. این حس نوستالژیک، پلی عاطفی میان زندگی مهاجرین در خارج از کشور و ریشه‌هایشان در ایران ایجاد می‌کند و اغلب به ابزاری برای تقویت ارتباطات فرهنگی و اجتماعی با وطن تبدیل می‌شود.

 

۲.      فعالیت‌های انتقادی و ضدیت با جمهوری اسلامی ایران

مهاجرین سیاسی ایرانی، به‌ویژه کسانی که به دلیل  سیاسی کشور را ترک کرده‌اند، در فضای بین‌المللی نقش فعالی در انتشار انتقادات علیه جمهوری اسلامی ایفا می‌کنند. این فعالیت‌ها از طریق رسانه‌ها، سازمان‌های بین‌المللی، و ایجاد اتحادهای پراکنده، تأثیرات قابل‌توجهی بر چهره ایران در مجامع جهانی دارند.

یکی از ابزارهای اصلی مهاجرین سیاسی برای ابراز انتقادات خود، همکاری با رسانه‌های بین‌المللی و سازمان‌های حقوق بشری است. آن‌ها با استفاده از رسانه‌هایی مانند بی‌بی‌سی فارسی، ایران اینترنشنال و صدای آمریکا، مواردی را به عنوان نقض حقوق بشر در ایران را مستندسازی و جریان سازی می کنند. همچنین، سازمان‌های حقوق بشری نظیر عفو بین‌الملل و دیده‌بان حقوق بشر، بستری برای انتشار گزارش‌هایی از وضعیت حقوق بشر در ایران فراهم می‌کنند. مهاجرین سیاسی از این فرصت‌ها برای برجسته کردن مسائل سیاسی، اجتماعی و مذهبی در ایران استفاده می‌کنند.
علاوه بر این، این مهاجرین با ارائه اسناد، مدارک و شواهد ادعایی به نهادهای بین‌المللی مانند سازمان ملل، نقش مهمی در تدوین قطعنامه‌های حقوق بشری علیه جمهوری اسلامی دارند. تأثیرگذاری آن‌ها در جریان سازی در افکار عمومی جهانی درباره مسائل داخلی ایران قابل‌توجه است.آن‌ها همچنین با سازمان‌دهی کمپین‌های بین‌المللی و لابی‌گری با سیاستمداران، زمینه‌ساز وضع تحریم‌های جدید یا افزایش فشارهای دیپلماتیک بر جمهوری اسلامی می‌شوند.

 

تأثیر این فعالیت‌ها بر چهره ایران در مجامع جهانی

الف) افزایش فشارهای دیپلماتیک

فعالیت‌های انتقادی مهاجرین سیاسی تأثیر مستقیمی بر سیاست‌های بین‌المللی علیه جمهوری اسلامی دارد. گزارش‌های منتشرشده از سوی این مهاجرین و کمپین‌های آنان منجر به تشدید فشارهای دیپلماتیک بر ایران می‌شود. به‌عنوان مثال، این تلاش‌ها می‌توانند به وضع تحریم‌های جدید یا محکومیت‌های رسمی در سازمان ملل منجر شوند.

ب) تغییر افکار عمومی

فعالیت‌های مهاجرین سیاسی، تصویری از ایران به‌عنوان کشوری با مشکلات جدی در زمینه حقوق بشر و آزادی‌های مدنی ارائه می‌دهند. این تصویرسازی، دیدگاه جهانیان را نسبت به ایران تحت تأثیر قرار داده و ممکن است بر روابط دیپلماتیک و تجاری ایران با سایر کشورها نیز اثر بگذارد.

ج) چالش برای حکومت

جمهوری اسلامی، مهاجرین سیاسی را به «سیاه‌نمایی» علیه کشور متهم می‌کند و آن‌ها را بخشی از کمپین‌های ضدایرانی می‌داند که هدفشان تضعیف جایگاه ایران در عرصه بین‌المللی است. این رویکرد باعث شده تا جمهوری اسلامی ایران در مواجهه با فعالیت‌های مهاجرین، به اتخاذ مواضع تهاجمی بپردازد و فعالیت‌های آن‌ها را به‌عنوان بخشی از تلاش‌های دشمنان خارجی معرفی کند. باید دقت نمود که عدم ایجاد تمایز میان گروههای مختلف مهاجرین وعدم تفاوت در رویکردها نسبت به مهاجرین ایرانی، زمینه یارگیری و جذب را در این گروهها فراهم می آورد.

۳.     نقش مثبت و فرصتهای مهاجران اقتصادی و تحصیلی

مهاجرین ایرانی مقیم فرانسه علاوه بر فعالیت‌های سیاسی و اجتماعی، تأثیرات مثبتی در زمینه‌های اقتصادی و فرهنگی نیز دارند. این تأثیرات از طریق سرمایه‌گذاری در ایران، انتقال دانش و فناوری، و همکاری‌های بین‌المللی قابل مشاهده است.

۱. سرمایه‌گذاری مهاجران اقتصادی در ایران

الف) حفظ ارتباط اقتصادی

بخش قابل‌توجهی از مهاجرین اقتصادی ایرانی، حتی پس از مهاجرت، ارتباط خود را با ایران حفظ کرده و در توسعه اقتصادی کشور نقش‌آفرینی می‌کنند. این ارتباط به دو صورت مستقیم و غیرمستقیم انجام می‌شود:

• ارسال پول: مهاجرین ایرانی با ارسال کمک‌های مالی به خانواده‌ها و دوستان خود در ایران، به تأمین معیشت آن‌ها و بهبود اقتصاد محلی کمک می‌کنند.
• سرمایه‌گذاری در کسب‌وکارهای محلی: برخی از مهاجرین در پروژه‌های مختلف اقتصادی، از جمله در زمینه املاک، کشاورزی، و تجارت سرمایه‌گذاری می‌کنند و بدین ترتیب فرصت‌های شغلی در ایران ایجاد می‌کنند.

ب) چالش‌ها و فرصت‌ها

اگرچه تحریم‌ها و محدودیت‌های بانکی مانع بزرگی برای انتقال سرمایه و تعاملات گسترده اقتصادی است، اما برخی از مهاجرین از طریق استفاده از روابط شخصی و شبکه‌های تجاری، این موانع را دور می‌زنند. این گروه نه‌تنها به تقویت اقتصاد محلی کمک می‌کند، بلکه به‌عنوان پل ارتباطی بین ایران و بازارهای خارجی نیز عمل می‌کند. با این حال، نبود شفافیت در قوانین اقتصادی داخلی ایران، یکی از چالش‌های عمده‌ای است که این سرمایه‌گذاری‌ها را محدود می‌کند.

۲. انتقال دانش و تجربیات حرفه‌ای

الف) نقش متخصصان و دانشجویان

بسیاری از ایرانیان مقیم فرانسه در حوزه‌های علمی، پزشکی، و فناوری اطلاعات فعالیت دارند و تجربیات ارزشمندی در این زمینه‌ها کسب کرده‌اند. این افراد از طریق بازگشت موقت به ایران یا همکاری با دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی داخلی، دانش خود را به اشتراک می‌گذارند. به‌ویژه در حوزه‌هایی مانند علوم پایه، مهندسی، و فناوری‌های پیشرفته، تأثیر این مهاجرین به‌خوبی قابل مشاهده است.

ب) همکاری‌های بین‌المللی

متخصصان ایرانی مقیم فرانسه از طریق ایجاد و توسعه پروژه‌های مشترک علمی و تحقیقاتی، به تقویت روابط علمی و فناوری بین ایران و اروپا کمک می‌کنند. این همکاری‌ها می‌تواند در ارتقای جایگاه علمی ایران و دسترسی به فناوری‌های پیشرفته تأثیرگذار باشد.

ج) نمونه‌های موفق

ایرانیان مقیم فرانسه در برخی از حوزه‌های علمی و فناوری نقش‌های برجسته‌ای ایفا کرده‌اند:

• نانوفناوری: همکاری در پروژه‌های پیشرفته و انتقال دانش به ایران.
• انرژی‌های تجدیدپذیر: توسعه طرح‌های مربوط به انرژی خورشیدی و بادی.
• علوم پزشکی: مشارکت در تحقیقات و درمان بیماری‌های نادر و انتقال تجربیات نوین به داخل کشور.

 

رابطه مهاجرین ایرانی با ایران از جنبه‌های مختلفی تعریف می‌شود. بسیاری از آن‌ها، حتی در شرایط انتقادی، ارتباط فرهنگی و عاطفی خود را با وطن حفظ می‌کنند. از سوی دیگر، فعالیت‌های انتقادی برخی گروه‌ها بر سیاست‌های بین‌المللی تأثیرگذار بوده و می‌تواند چالشی برای جمهوری اسلامی باشد. درعین‌حال، نقش مثبت مهاجرین اقتصادی و علمی در تقویت تعاملات اقتصادی و فرهنگی بین ایران و فرانسه، فرصتی برای توسعه داخلی ایران فراهم می‌کند.

 

بخش سوم: تهدیدها و فرصت‌ها برای ایران

حضور مهاجرین ایرانی در فرانسه تهدیدها و فرصت‌های متعددی برای جمهوری اسلامی ایران ایجاد کرده است. از یک سو، فعالیت‌های سیاسی و انتقادی آن‌ها می‌تواند فشارهای بین‌المللی بر ایران را افزایش دهد و چالش‌هایی برای سیاست‌گذاران داخلی ایجاد کند. از سوی دیگر، مهاجرین فرهنگی و هنری، همراه با متخصصان و کارآفرینان موفق، می‌توانند سفیرانی برای معرفی ایران به جامعه جهانی باشند و پل‌هایی برای تقویت تعاملات اقتصادی و علمی فراهم کنند. درعین‌حال، گروهی از مهاجرین نیز رابطه‌ای خنثی با ایران دارند و بیشتر بر زندگی شخصی خود متمرکزند. مدیریت این روابط نیازمند برنامه‌ریزی دقیق و دیپلماسی فعال است.

۱.     تهدیدها

از تهدیدات اصلی که در این مقاله به آن پرداخته‌ایم، انتقادات مهاجرین سیاسی و مذهبی ایرانی نسبت به جمهوری اسلامی ایران و تأثیر آن بر افکار عمومی جهانی است. این مهاجرین با انتشار اطلاعاتی درباره نقض حقوق بشر در ایران، توجه نهادهای بین‌المللی و رسانه‌ها را به مشکلات داخلی کشور جلب می‌کنند. این اطلاعات از طریق گزارش‌های مستند، تصاویر و ویدئوها در رسانه‌های جهانی و شبکه‌های اجتماعی به اشتراک گذاشته می‌شود. علاوه بر این، سازمان‌دهی کمپین‌های جهانی توسط این مهاجرین باعث بسیج افکار عمومی و فشار بیشتر بر نهادهای بین‌المللی برای اتخاذ مواضع قاطع‌تر علیه ایران می‌شود. اثرگذاری این کمپین‌ها بر تصمیم‌گیری‌های سیاسی کشورهایی مانند فرانسه و اتحادیه اروپا نیز یکی از پیامدهای مهم این فعالیت‌هاست.

حضور گروه‌های اپوزیسیون در فرانسه و سازمان‌دهی اعتراضات توسط آن‌ها نیز تهدید دیگری است که می‌تواند تأثیرات منفی بر سیاست‌های بین‌المللی ایران داشته باشد. مخالفان سیاسی با برگزاری تجمعات، تظاهرات و ارائه پیام‌های انتقادی نسبت به جمهوری اسلامی، بر سیاست‌مداران فرانسوی و افکار عمومی این کشور تأثیر می‌گذارند. این فعالیت‌ها می‌تواند به تغییر سیاست‌های دیپلماتیک یا تشدید فشارها بر ایران منجر شود. همچنین، گسترش شبکه‌های بین‌المللی توسط این گروه‌ها از طریق همکاری با نهادهای حقوق بشری و رسانه‌های خارجی، ظرفیت آن‌ها برای ایجاد تأثیرات گسترده‌تر را افزایش داده است.

برای مقابله با این تهدیدات،   در این مقاله پیشنهادهایی ارائه شده است که از جمله آن‌ها تقویت دیپلماسی فرهنگی، ایجاد تعاملات سازنده با جوامع ایرانی خارج از کشور و سرمایه‌گذاری در رویدادهای فرهنگی و هنری است. علاوه بر این، مدیریت شفاف‌تر مسائل حقوق بشری در داخل کشور و ارائه پاسخ‌های سریع و دقیق به انتقادات بین‌المللی می‌تواند از تأثیرات منفی این فعالیت‌ها بکاهد. تصمیمات کارشناسی‌شده، اقدام به‌موقع و متناسب، و فعال بودن دیپلماسی جمهوری اسلامی ایران نقش مهمی در خنثی‌سازی این اقدامات دارد. دیپلماسی فعال می‌تواند با تبیین سیاست‌های شفاف، حضور مؤثر در مجامع بین‌المللی، و تقویت ارتباطات فرهنگی، نقش مثبت و موثری در تغییر افکار عمومی و کاهش فشارهای خارجی ایفا کند. این رویکرد می‌تواند هم تهدیدها را کاهش دهد و هم فرصت‌های جدیدی برای تعامل بین‌المللی ایجاد کند.

۲.     فرصتها

مهاجرین هنری و فرهنگی به‌عنوان سفیران فرهنگی ایران

مهاجرین هنری و فرهنگی ایرانی مقیم فرانسه می‌توانند سفیرانی برجسته برای معرفی فرهنگ و هنر ایران در جهان باشند. این افراد با برگزاری نمایشگاه‌های هنری، اجرای کنسرت‌ها و انتشار آثار ادبی، پیام‌آور غنای فرهنگی و تمدنی ایران در عرصه بین‌المللی هستند. رویدادهایی که توسط این هنرمندان برگزار می‌شود، فرصتی طلایی برای ارتقای تصویر ایران در میان جوامع جهانی فراهم می‌کند. با حمایت‌های بیشتر و هماهنگی بهتر میان نهادهای فرهنگی داخلی و این هنرمندان، می‌توان تأثیرگذاری این فعالیت‌ها را دوچندان کرد و گام‌های مؤثری در جهت تقویت هویت ملی در خارج از مرزها برداشت.

دیپلماسی فرهنگی یکی از کلیدهای موفقیت در بهبود روابط بین‌المللی است، و مهاجرین هنری و فرهنگی ایرانی می‌توانند در این زمینه نقش‌آفرینی کنند. رایزنان فرهنگی ایران در خارج از کشور، به‌ویژه در کشورهایی مانند فرانسه، می‌توانند با برنامه‌ریزی و هماهنگی رویدادهای مشترک هنری، جشنواره‌ها و کنسرت‌ها، فضایی برای تعامل و تبادل فرهنگی ایجاد کنند. این اقدامات نه‌تنها به معرفی هرچه بهتر فرهنگ ایران کمک می‌کند، بلکه بستری برای دیپلماسی نرم فراهم می‌آورد که تأثیرات بلندمدت مثبتی بر روابط بین‌المللی خواهد داشت. بی‌تردید، با تدبیر مناسب و هماهنگی فعال، این فعالیت‌ها می‌توانند تأثیرات مثبتی در کاهش سوءبرداشت‌ها و بهبود افکار عمومی نسبت به ایران داشته باشند.

سرمایه‌گذاری در این اقدامات از الزامات موفقیت است. هرچند ممکن است اجرای این برنامه‌ها هزینه‌بر باشد، اما با مدیریت و برنامه‌ریزی مناسب، می‌توان این هزینه‌ها را به‌عنوان سرمایه‌گذاری در مسیر تقویت وجهه بین‌المللی ایران و خنثی کردن تهدیدات میلیونی علیه تصویر ایران در رسانه‌ها و مجامع بین‌المللی تلقی کرد. این سرمایه‌گذاری‌ها می‌توانند به تعادل‌بخشی افکار عمومی کمک کرده و ایران را به‌عنوان کشوری با فرهنگی غنی و تمدنی ارزشمند در سطح جهانی معرفی کنند. چنین رویکردی نه‌تنها هزینه‌های ناشی از مقابله با تهدیدات را کاهش می‌دهد، بلکه تعاملات بین‌المللی ایران را به مسیر مثبت‌تری هدایت می‌کند.[۶] بنابراین هر رویداد هنری در کشوری مانند فرانسه که بر مبنای هنر به انتقال مضامین و مفاهیم و محتواهای مد نظر می پردازد، گام مهمی در راستای پیشبرد اهداف دیپلماسی عمومی تلقی میشود.

ایجاد پل‌های اقتصادی و علمی از طریق مهاجرین موفق

مهاجرین موفق ایرانی مقیم فرانسه نقش مهمی در انتقال دانش و فناوری به ایران و تقویت روابط اقتصادی بین دو کشور دارند. متخصصان ایرانی در حوزه‌های مختلف علمی و فناوری می‌توانند از طریق مشارکت در پروژه‌های مشترک یا بازگشت‌های موقت به ایران، تجربیات ارزشمند خود را منتقل کنند. این همکاری‌ها می‌تواند به پیشرفت علمی و فناورانه کشور در حوزه‌هایی مانند فناوری اطلاعات، نانوفناوری، پزشکی و انرژی‌های تجدیدپذیر کمک کند و جایگاه ایران را در این عرصه‌ها ارتقا دهد.

علاوه بر این، کارآفرینان و سرمایه‌گذاران ایرانی مقیم فرانسه با سرمایه‌گذاری در پروژه‌های مشترک می‌توانند به تقویت روابط اقتصادی میان ایران و فرانسه کمک کنند. این سرمایه‌گذاری‌ها، به‌ویژه در بخش‌هایی مانند گردشگری، کشاورزی، صنایع دستی و فناوری، نه‌تنها به ایجاد فرصت‌های شغلی در ایران منجر می‌شود، بلکه می‌تواند به توسعه اقتصادی و ارتقای کیفیت تولیدات داخلی کمک کند. با رفع موانع قانونی و ارائه تسهیلات ویژه به این کارآفرینان، می‌توان به افزایش این نوع تعاملات اقتصادی امیدوار بود.

از سوی دیگر، شبکه‌های مهاجرین موفق می‌توانند به‌عنوان پلی میان ایران و دانشگاه‌ها و شرکت‌های فرانسوی عمل کنند. این افراد با ایجاد ارتباطات جدید، زمینه‌ساز تبادلات علمی و فناوری و حتی ایجاد فرصت‌های همکاری در حوزه‌های صنعتی و تجاری خواهند بود. استفاده از ظرفیت این شبکه‌ها، از طریق برنامه‌ریزی و تعامل سازنده میان نهادهای داخلی و مهاجرین، می‌تواند راهی مؤثر برای توسعه پایدار و تقویت جایگاه ایران در عرصه‌های اقتصادی و علمی جهانی باشد.

رابطه با مهاجرین ایرانی غیر فعال و خنثی با ایران

بخش قابل‌توجهی از مهاجرین ایرانی، به‌ویژه دانشجویان و متخصصان، رابطه‌ای خنثی با مسائل سیاسی دارند. این افراد بیشتر بر زندگی شخصی و حرفه‌ای خود متمرکز هستند و علاقه‌ای به درگیری در موضوعات سیاسی یا مشارکت در اعتراضات و جنبش‌های اجتماعی نشان نمی‌دهند. تمرکز اصلی آن‌ها بر تحصیل، توسعه حرفه‌ای، و بهبود شرایط زندگی خود و خانواده‌شان است. این رویکرد بی‌تفاوتی به سیاست، اغلب در نسل‌های دوم و سوم مهاجرین نیز مشاهده می‌شود، که در کشور مقصد رشد کرده‌اند و ارتباط کمتری با مسائل سیاسی ایران دارند.

این گروه از مهاجرین تأثیر مستقیمی بر سیاست‌های داخلی یا خارجی جمهوری اسلامی ایران ندارند. با این حال، از طریق حفظ ارتباطات خانوادگی و فرهنگی، همچنان بخشی از هویت خود را با ایران مرتبط نگه می‌دارند. این ارتباط معمولاً به شکل تعاملات عاطفی با خانواده و دوستان در ایران، ارسال کمک‌های مالی یا سفرهای دوره‌ای به کشور دیده می‌شود. اگرچه این نوع تعاملات عموماً غیرسیاسی است، اما می‌تواند نقش مثبتی در تقویت روابط فرهنگی بین ایران و جامعه مهاجرین ایفا کند.

جمهوری اسلامی ایران می‌تواند با برقراری تعامل سازنده و بدون ایجاد اختلال در ثبات و زندگی شخصی این افراد، از توانمندی‌ها و نقش‌آفرینی آن‌ها به‌عنوان متخصصان و فرهیختگان توانمند بهره گیرد. ایجاد زمینه‌هایی برای مشارکت داوطلبانه این افراد در پروژه‌های علمی، اقتصادی و فرهنگی، می‌تواند بستری برای استفاده از ظرفیت‌های آن‌ها فراهم کند. سیاست‌های حمایتی و تعاملات شفاف نیز می‌تواند مهاجرین خنثی را ترغیب کند تا ارتباطات بیشتری با ایران برقرار کنند و از دانش و مهارت‌های خود برای کمک به توسعه کشور بهره ببرند. چنین رویکردی می‌تواند به تقویت جایگاه ایران در عرصه‌های بین‌المللی کمک کند و رابطه مهاجرین با وطن را به سطحی سازنده‌تر ارتقا دهد.

بخش چهارم: نگاه به آینده

 نگاه به آینده رابطه ایران با مهاجرین ایرانی در فرانسه نیازمند رویکردی جامع است. از یک سو، استفاده از پتانسیل‌های فرهنگی، علمی و اقتصادی مهاجرین می‌تواند فرصتی برای توسعه داخلی و بهبود تصویر ایران در جهان باشد. از سوی دیگر، مدیریت هوشمندانه روابط با گروه‌های مخالف و کاهش تأثیرات منفی فعالیت‌های رسانه‌ای نیازمند شفافیت، دیپلماسی فعال و سیاست‌گذاری‌های استراتژیک است. با اجرای چنین برنامه‌هایی، می‌توان از ظرفیت‌های گسترده مهاجرین برای پیشبرد منافع ملی بهره‌برداری کرد.

  مدیریت روابط میان جمهوری اسلامی و گروه‌های مخالف در خارج از کشور

برای مدیریت روابط میان جمهوری اسلامی و گروه‌های مخالف در خارج از کشور، بهره‌گیری از رویکردهای چندبعدی شامل ابزارهای سیاسی، اجتماعی، و فرهنگی ضروری است. در حوزه سیاسی، کشورهای پیشرو معمولاً از ابزار دیپلماسی فعال و شفاف استفاده می‌کنند. یکی از راهکارهای مؤثر، ایجاد کانال‌های گفت‌وگو میان دولت و مخالفان است. این گفت‌وگوها می‌توانند از طریق میانجی‌گری نهادهای بی‌طرف یا سازمان‌های بین‌المللی انجام شوند. هدف این تعاملات کاهش تنش‌ها و یافتن نقاط مشترک برای همکاری است. همچنین، تدوین سیاست‌هایی برای رفع نگرانی‌های مخالفان و ارائه پاسخ‌های قانع‌کننده به انتقادات می‌تواند موجب کاهش فعالیت‌های مخرب و جلب اعتماد آن‌ها شود. کشورهای پیشرو معمولاً با ایجاد پلتفرم‌های مشترک در قالب کنفرانس‌ها یا میزگردهای سیاسی، زمینه‌ای برای تبادل نظرات و کاهش شکاف‌های سیاسی فراهم می‌کنند.

در زمینه اجتماعی و فرهنگی، استفاده از دیپلماسی نرم یکی از ابزارهای کلیدی است. کشورهای موفق با حمایت از برنامه‌های فرهنگی، علمی، و هنری در میان جوامع مهاجر، تلاش می‌کنند تا هویت ملی و فرهنگی خود را تقویت کنند و ارتباط میان مهاجرین و کشور مبدأ را حفظ کنند. در این راستا هر برنامه ای که بتواند این گروه مهاجرین را حول محور ایران گردآورد حاوی ارزش فراوان است. برگزاری رویدادهای فرهنگی، تقویت زبان و هنر ملی، و ایجاد ارتباطات میان دانشگاه‌ها و مراکز علمی، ابزارهایی مؤثر برای کاهش فاصله میان مخالفان و دولت‌ها هستند. همچنین، استفاده از رسانه‌های بین‌المللی برای انتشار پیام‌های مثبت و ارائه روایت‌های شفاف و سازنده، از راهکارهای دیگر است. این رویکردها نشان می‌دهند که مدیریت مؤثر روابط نیازمند سیاست‌گذاری متوازن، شفافیت، و تعامل فعال در تمامی سطوح است. جمهوری اسلامی ایران نیز می‌تواند با بهره‌گیری از این تجربه‌ها و به‌کارگیری استراتژی‌های مشابه، به کاهش تنش‌ها و بهبود روابط با گروه‌های مخالف در خارج از کشور دست یابد.

جلب اعتماد عمومی و کاهش درگیری‌ها در روابط با مخالفان

یکی از کلیدی‌ترین راهکارها برای بهبود روابط میان جمهوری اسلامی و مخالفان در خارج از کشور، جلب اعتماد عمومی از طریق افزایش شفافیت در سیاست‌گذاری و مدیریت داخلی است. شفافیت می‌تواند با ارائه اطلاعات دقیق و صادقانه درباره برنامه‌ها، سیاست‌ها و عملکرد حکومت محقق شود. دولت‌ها در کشورهای پیشرو، با تدوین سیاست‌هایی شفاف و پاسخگو، اعتماد عمومی را تقویت می‌کنند. ایجاد سازوکارهای نظارتی مستقل و امکان مشارکت عمومی در تصمیم‌گیری‌ها می‌تواند مخالفانی را که به دلایل ساختاری و سیاسی کشور را ترک کرده‌اند، به تعامل مثبت‌تر با حکومت تشویق کند. همچنین، اصلاح برخی قوانین مرتبط با حقوق شهروندی و تقویت عدالت اجتماعی می‌تواند به کاهش انتقادات مخالفان کمک کند و زمینه را برای تعامل سازنده فراهم آورد.

در کنار افزایش شفافیت، کاهش درگیری‌ها از طریق اجتناب از برخوردهای تقابلی و مخرب با مخالفان در خارج از کشور، راهکار مهم دیگری است. اتخاذ رویکردی غیرتقابلی، با تمرکز بر دیپلماسی نرم و ایجاد بسترهای گفتگو، می‌تواند از تقویت مواضع مخالفان در عرصه بین‌المللی جلوگیری کند. کشورهایی که در مدیریت روابط با مخالفان موفق بوده‌اند، معمولاً از گفت و گوی سازنده و احترام‌آمیز در مواجهه با انتقادات استفاده کرده‌اند و از اقدامات تنش‌زا مانند تهدید یا تحقیر اجتناب کرده‌اند. همچنین، تمرکز بر برنامه‌های فرهنگی، علمی و اقتصادی که بتواند بر منافع مشترک تأکید کند، می‌تواند به کاهش تنش‌ها و افزایش تعامل منجر شود. جمهوری اسلامی ایران نیز می‌تواند با اتخاذ چنین رویکردهایی، روابط خود با مخالفان را بهبود بخشد و تصویر مثبتی در عرصه بین‌المللی ایجاد کند.

 چگونه می‌توان از پتانسیل مهاجرین استفاده کرد؟

ایجاد تعامل بیشتر با جامعه ایرانیان خارج از کشور از طریق پروژه‌های فرهنگی و اقتصادی

۱.     تقویت دیپلماسی فرهنگی

دیپلماسی فرهنگی یکی از مؤثرترین ابزارها برای ایجاد تعامل مثبت با جامعه ایرانیان خارج از کشور است. سازماندهی رویدادهای فرهنگی مانند جشنواره‌های هنری، نمایشگاه‌های صنایع دستی و همایش‌های ادبی با مشارکت مهاجرین هنری و فرهنگی، می‌تواند فرصتی برای نمایش غنای فرهنگ و هنر ایرانی در سطح بین‌المللی فراهم کند. این رویدادها به مهاجرین هنری اجازه می‌دهند تا ضمن ارتباط با وطن، نقش فعالی در معرفی ایران به جهان ایفا کنند.
علاوه بر این، ایجاد انجمن‌های ایرانی در کشورهایی مانند فرانسه، با حمایت دولت ایران، می‌تواند به تقویت پیوندهای فرهنگی و اجتماعی مهاجرین با وطن کمک کند. این انجمن‌ها می‌توانند به بستری برای تبادل نظر، حفظ هویت فرهنگی و ایجاد ارتباطات مؤثر میان مهاجرین و نهادهای داخلی تبدیل شوند. همچنین، ارائه بورسیه‌ها و تسهیلات ویژه برای مشارکت مهاجرین در پروژه‌های توسعه فرهنگی ایران، فرصتی برای جذب استعدادهای ایرانی خارج از کشور فراهم می‌آورد و باعث می‌شود آن‌ها به صورت فعال در فرآیندهای فرهنگی و اجتماعی کشور مشارکت کنند.

۲.     پروژه‌های اقتصادی

در حوزه اقتصادی، تشویق مهاجرین اقتصادی برای سرمایه‌گذاری در پروژه‌های زیرساختی، فناوری و گردشگری می‌تواند به توسعه اقتصادی ایران کمک شایانی کند. مهاجرین ایرانی که دارای توان مالی و تجربه در زمینه‌های مختلف اقتصادی هستند، می‌توانند از طریق سرمایه‌گذاری در بخش‌هایی مانند انرژی‌های تجدیدپذیر، کشاورزی هوشمند و توسعه مناطق گردشگری، نقش مؤثری در ارتقای ظرفیت‌های اقتصادی کشور ایفا کنند.
همچنین، تسهیل در ایجاد کسب‌وکارهای مشترک میان مهاجرین و کارآفرینان ایرانی داخل کشور، از طریق رفع موانع قانونی و مالی، می‌تواند به تقویت روابط اقتصادی میان ایران و جوامع ایرانی خارج از کشور منجر شود. بهبود زیرساخت‌های بانکی برای تسهیل انتقال سرمایه و ارائه مشوق‌های مالیاتی برای سرمایه‌گذاران ایرانی مقیم خارج، از دیگر راهکارهایی است که می‌تواند این تعاملات اقتصادی را گسترش دهد. این اقدامات نه‌تنها به توسعه اقتصادی کمک می‌کند، بلکه پیوندهای اجتماعی و فرهنگی میان مهاجرین و ایران را نیز تقویت می‌کند.

استفاده از ظرفیت‌های علمی و اقتصادی دانشجویان و کارآفرینان

۱.     شبکه‌سازی علمی

یکی از روش‌های مؤثر برای بهره‌گیری از ظرفیت‌های علمی دانشجویان و پژوهشگران ایرانی مقیم فرانسه، ایجاد پلتفرم‌های همکاری میان دانشگاه‌های ایران و این افراد است. این پلتفرم‌ها می‌توانند از طریق برنامه‌های تحقیقاتی مشترک، تبادل دانشجویان و ایجاد پروژه‌های نوآورانه، به تقویت جایگاه علمی ایران کمک کنند. دانشگاه‌های ایرانی می‌توانند با ارائه فرصت‌هایی برای دانشجویان و پژوهشگران ایرانی خارج از کشور، آن‌ها را به مشارکت در پروژه‌های ملی جذب کنند.
همچنین، دعوت از اساتید و محققان ایرانی مقیم خارج برای برگزاری کارگاه‌ها، کنفرانس‌های علمی و سخنرانی‌های تخصصی در ایران، می‌تواند بستری برای انتقال دانش و تجربیات جدید به کشور فراهم کند. این همکاری‌ها نه‌تنها باعث ارتقای علمی دانشگاه‌های داخلی می‌شود، بلکه ارتباطات قوی‌تری میان نخبگان ایرانی خارج از کشور و نهادهای علمی داخل کشور ایجاد می‌کند.

۲.     تقویت تعاملات اقتصادی

در حوزه اقتصادی، کارآفرینان ایرانی مقیم فرانسه با تجربه‌های بین‌المللی خود می‌توانند به بهبود فضای کسب‌وکار داخلی در ایران کمک کنند. این افراد می‌توانند از طریق مشاوره، سرمایه‌گذاری در شرکت‌های نوپا، و راه‌اندازی کسب‌وکارهای جدید در ایران، تجربه‌های ارزشمند خود را در اختیار کارآفرینان داخلی قرار دهند. ایجاد برنامه‌های حمایتی برای تسهیل بازگشت این افراد به ایران یا تشویق آن‌ها به سرمایه‌گذاری، از جمله راهکارهای مؤثر در این زمینه است.
علاوه بر این، توسعه مناطق آزاد اقتصادی در ایران می‌تواند بستری مناسب برای جذب سرمایه‌های مهاجرین فراهم کند. این مناطق با ارائه تسهیلات ویژه مانند معافیت‌های مالیاتی، کاهش موانع بوروکراتیک، و زیرساخت‌های مناسب، محیطی جذاب برای سرمایه‌گذاری مهاجرین اقتصادی ایجاد می‌کنند. این رویکرد نه‌تنها باعث تقویت ارتباطات اقتصادی با ایرانیان مقیم خارج از کشور می‌شود، بلکه به رشد اقتصادی و اشتغال‌زایی در داخل ایران نیز کمک شایانی می‌کند.

ایران عزیز در سال‌های اخیر گام‌های مثبتی در توسعه مناطق آزاد اقتصادی برداشته است، اما برای جذب سرمایه‌گذاری خارجی، این مناطق نیازمند اصلاحات و بهینه‌سازی بیشتری هستند. یکی از مهم‌ترین چالش‌ها برای سرمایه‌گذاران خارجی، پیچیدگی‌های بوروکراتیک است که روند سرمایه‌گذاری را طولانی و پرهزینه می‌کند. برای افزایش جذابیت این مناطق، لازم است فرآیندهای قانونی و اداری به حداقل کاهش یابد و با ایجاد سیستم‌های شفاف و دیجیتالی، امکان پیگیری سریع و ساده امور اداری فراهم شود.

علاوه بر این، یکی از دغدغه‌های اصلی سرمایه‌گذاران خارجی، تضمین امنیت مالی و کاهش ریسک‌های احتمالی است. افزایش نظارت بر امنیت مالی سرمایه‌گذاران از طریق وضع قوانین شفاف، ایجاد بیمه‌های سرمایه‌گذاری و تقویت نظارت بر اجرای قراردادها، می‌تواند اعتماد سرمایه‌گذاران خارجی را جلب کند. ارائه تسهیلات ویژه مانند معافیت‌های مالیاتی بلندمدت و کاهش تعرفه‌های واردات و صادرات در مناطق آزاد، ابزارهای دیگری برای تشویق سرمایه‌گذاران خارجی به فعالیت در این مناطق هستند.

با توجه به پتانسیل بالای مناطق آزاد ایران در جذب سرمایه‌گذاران بین‌المللی، ضروری است این مناطق به استانداردهای جهانی نزدیک‌تر شوند. ایجاد یک فضای رقابتی و تضمین امنیت سرمایه، همراه با رفع موانع بوروکراتیک، می‌تواند مناطق آزاد را به موتور محرک توسعه اقتصادی کشور تبدیل کند و نقش آن‌ها را در تعاملات اقتصادی بین‌المللی به‌ویژه با مهاجرین اقتصادی ایرانی در خارج از کشور تقویت کند.

تشویق مهاجرین به مشارکت در روایت‌های مثبت از ایران

یکی از راهبردهای کلیدی برای تقویت ارتباطات با جوامع ایرانی خارج از کشور، تشویق مهاجرین به مشارکت در ارائه روایت‌های مثبت از ایران است. این مشارکت می‌تواند از طریق تعاملات فرهنگی، علمی و اقتصادی صورت گیرد. برگزاری رویدادهای فرهنگی مانند نمایشگاه‌های هنری، جشنواره‌های فیلم ایرانی، کنسرت های موسیقی یا همایش‌های ادبی در کشورهای محل اقامت مهاجرین، فرصتی برای نمایش غنای فرهنگی و تمدنی ایران ایجاد می‌کند. مهاجرین هنری و فرهنگی می‌توانند در این برنامه‌ها نقش فعالی ایفا کرده و به معرفی ایران در عرصه بین‌المللی کمک کنند.

در حوزه علمی، دعوت از دانشجویان، محققان و اساتید ایرانی مقیم خارج برای مشارکت در پروژه‌های تحقیقاتی مشترک یا سخنرانی در کنفرانس‌های داخلی، می‌تواند تصویری مثبت از توانمندی‌های علمی ایران ایجاد کند. ایجاد فرصت‌های پژوهشی مشترک و تسهیل ارتباط بین نخبگان ایرانی داخل و خارج از کشور، زمینه‌ای برای تبادل دانش و تقویت همکاری‌های علمی فراهم می‌کند. این تعاملات علمی نه‌تنها به بهبود جایگاه ایران در جامعه علمی جهانی کمک می‌کند، بلکه به مهاجرین ایرانی این فرصت را می‌دهد که نقش مؤثری در پیشرفت کشور ایفا کنند.

تشویق مهاجرین به تعاملات سازنده، مستلزم ایجاد یک فضای دوستانه و ارائه حمایت‌های لازم از سوی نهادهای دولتی و فرهنگی است. فراهم کردن شرایط برای شنیده شدن روایت‌های مثبت و ارزشمند مهاجرین درباره فرهنگ، تاریخ و دستاوردهای ایران، می‌تواند به بهبود تصویر ایران در میان جوامع بین‌المللی کمک کرده و ارتباط عمیق‌تری میان مهاجرین و وطن ایجاد کند. این اقدامات، در بلندمدت، به تقویت هویت ملی و افزایش تعاملات سازنده میان ایران و جوامع ایرانی در سراسر جهان منجر خواهد شد.

نتیجه‌گیری:

رابطه ایران با مهاجرین ایرانی مقیم فرانسه، ماهیتی پیچیده و دوگانه دارد که از چندین لایه اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و اقتصادی تشکیل شده است. از یک سو، این مهاجرین می‌توانند با انتقال دانش و فناوری، مشارکت در پروژه‌های اقتصادی، و معرفی فرهنگ و هنر ایرانی به جهان، فرصت‌های بی‌نظیری برای تعاملات فرهنگی، علمی و اقتصادی فراهم کنند. نقش این افراد به‌عنوان سفیران غیررسمی ایران در عرصه بین‌المللی، می‌تواند در بهبود تصویر کشور و تقویت جایگاه آن در جوامع جهانی مؤثر باشد.

از سوی دیگر، فعالیت‌های سیاسی برخی مهاجرین، به‌ویژه مخالفان جمهوری اسلامی، می‌تواند چالش‌هایی برای سیاست‌های داخلی و خارجی ایران ایجاد کند. این فعالیت‌ها، شامل انتشار اطلاعات درباره نقض حقوق بشر و سازمان‌دهی کمپین‌ها و تظاهرات بین‌المللی، فشارهای سیاسی و دیپلماتیک بر ایران را افزایش داده و به تقویت دیدگاه‌های انتقادی در افکار عمومی جهانی منجر می‌شود.

ضرورت سیاست‌گذاری هوشمندانه

مدیریت این رابطه دوگانه، نیازمند سیاست‌گذاری دقیق و هوشمندانه است. دیپلماسی فعال و بهره‌برداری حداکثری از ظرفیت‌های مثبت مهاجرین، می‌تواند به کاهش تنش‌ها و استفاده بهتر از فرصت‌های موجود کمک کند. شفافیت در سیاست‌گذاری، ارائه تسهیلات و حمایت از مهاجرین اقتصادی، علمی و فرهنگی، و تقویت دیپلماسی فرهنگی از جمله اقداماتی است که می‌تواند روابط ایران با جوامع ایرانی خارج از کشور را بهبود بخشد.

علاوه بر این، تعامل سازنده و تقویت ارتباط با مهاجرین، با رویکردی غیرتقابلی و احترام به نیازها و نگرانی‌های آن‌ها، می‌تواند بستری برای همگرایی بیشتر ایجاد کند. این تعامل شفاف، نه‌تنها به مدیریت بهتر چالش‌های سیاسی کمک می‌کند، بلکه فرصت‌های بیشتری برای بهبود روابط ایران با جهان و بهره‌گیری از ظرفیت‌های جوامع ایرانی خارج از کشور فراهم می‌آورد. در نهایت، این سیاست‌ها می‌توانند به تقویت هویت ملی و افزایش تعاملات سازنده در عرصه بین‌المللی منجر شوند.

پیشنهادات بر اساس تجربیات موفق جهانی

۱.      نیاز به دیپلماسی فرهنگی برای بهبود روابط با جامعه ایرانیان خارج از کشور

یکی از راهکارهای مؤثر برای ارتباط عمیق‌تر با جوامع ایرانی خارج از کشور، استفاده از دیپلماسی فرهنگی است که بسیاری از کشورها برای تقویت پیوندهای اجتماعی و فرهنگی با مهاجرین خود به‌کار گرفته‌اند. برگزاری رویدادهای فرهنگی و هنری یکی از روش‌های موفق در این زمینه است. حمایت از جشنواره‌های هنری ایرانی در فرانسه، برنامه های ملی مانند جشن نوروز، نمایشگاه‌های صنایع دستی و برنامه‌های ادبی می‌تواند باعث تقویت هویت فرهنگی مهاجرین و ایجاد پیوندهای عاطفی میان آن‌ها و وطن شود. کشورهای موفق مانند فرانسه و چین، با تقویت ارتباط با هنرمندان و نویسندگان مهاجر، توانسته‌اند هنر و ادبیات ملی خود را به مخاطبان بین‌المللی معرفی کنند.

راه‌اندازی مراکز فرهنگی ایرانی در شهرهای مهمی مانند پاریس و لیون، مشابه مراکز فرهنگی سایر کشورها نظیر "گوته اینستیتوت" آلمان یا "آلیانس فرانسه"، می‌تواند بستری مناسب برای برگزاری دوره‌های زبان فارسی، موسیقی سنتی و آشنایی با تاریخ ایران فراهم کند. این مراکز می‌توانند علاوه بر مهاجرین، مخاطبان غیرایرانی را نیز به فرهنگ و تمدن ایران علاقه‌مند کنند. همچنین، همکاری نزدیک با دانشگاه‌ها و مؤسسات فرانسوی از طریق انعقاد توافق‌نامه‌های فرهنگی و پروژه‌های تحقیقاتی مشترک درباره فرهنگ و تاریخ ایران، راهی مؤثر برای معرفی بهتر ایران به جامعه جهانی است.

 

۲.     تقویت برنامه‌های حمایتی برای حفظ ارتباط عمیق‌تر با مهاجرین موفق

برای بهره‌برداری از ظرفیت‌های مهاجرین موفق، کشورهایی مانند هند، برنامه‌های جامع شناسایی و حمایت از متخصصان، کارآفرینان و دانشجویان مقیم خارج از کشور را پیاده کرده‌اند. ایران نیز می‌تواند با ایجاد بانک‌های اطلاعاتی از متخصصان و کارآفرینان ایرانی مقیم فرانسه، به شناسایی توانمندی‌های آن‌ها پرداخته و از آن‌ها برای مشارکت در پروژه‌های علمی، اقتصادی و فرهنگی داخلی دعوت کند.

اجرای برنامه‌های تشویقی مانند ارائه تسهیلات مالیاتی، کاهش موانع قانونی برای سرمایه‌گذاری، و ارائه بورسیه‌های آموزشی برای فرزندان مهاجرین می‌تواند انگیزه بیشتری برای مهاجرین موفق جهت همکاری با ایران ایجاد کند. همچنین، تعامل با نسل دوم مهاجرین که ممکن است پیوندهای کمتری با ایران داشته باشند، از طریق برگزاری کارگاه‌های فرهنگی و آموزشی، می‌تواند آن‌ها را با هویت ملی و ارزش‌های فرهنگی ایرانی آشنا کرده و ارتباط آن‌ها با وطن را تقویت کند. ایجاد فرصت‌هایی برای مشارکت این نسل در پروژه‌های علمی و اجتماعی داخل کشور نیز به تقویت این پیوندها کمک خواهد کرد.

۳.     نقش دولت در اجرای پیشنهادها

دولت‌ها در جهان با بهره‌گیری از نهادهای فرهنگی و دیپلماتیک، نقش مهمی در تقویت ارتباط با مهاجرین ایفا می‌کنند. وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و سازمان‌های دیپلماسی فرهنگی می‌توانند با طراحی برنامه‌های فرهنگی و علمی در خارج از کشور، نقش کلیدی در اجرای این پیشنهادها داشته باشند. سفارت‌های ایران نیز با همکاری انجمن‌ها، دانشگاه‌های محلی و جوامع ایرانی، می‌توانند به‌عنوان پل‌های ارتباطی مؤثر عمل کرده و تعاملات فرهنگی و علمی را تسهیل کنند.

علاوه بر این، شفافیت و اعتمادسازی در سیاست‌ها، یکی از عوامل موفقیت در جلب مشارکت مهاجرین است. ارائه اطلاعات دقیق، تصمیم‌گیری شفاف و برخورد غیرقضاوت‌گرایانه با مهاجرین می‌تواند اعتماد آن‌ها را جلب کرده و انگیزه بیشتری برای همکاری فراهم کند. این اقدامات نه‌تنها به بهبود ارتباطات با جامعه ایرانیان خارج از کشور کمک می‌کند، بلکه تصویر مثبتی از ایران در سطح بین‌المللی ایجاد خواهد کرد.

در پایان برای ارائه نمونه هایی نسبتا موفق از ارتباط کشورها با مهاجرین به معرفی چند کشور پرداخته میشود:

مثال‌هایی از کشورهایی که در ارتباط با مهاجرین خود موفق عمل کرده‌اند

۱.     هند

هند یکی از موفق‌ترین کشورها در برقراری ارتباط با جامعه مهاجرین خود است. دولت هند از طریق برنامه‌هایی مانند "Pravasi Bharatiya Divas" (روز هندیان مقیم خارج) که هر ساله برگزار می‌شود، مهاجرین هندی را به مشارکت در توسعه کشور تشویق می‌کند. این برنامه شامل کنفرانس‌های اقتصادی، فرهنگی و علمی است و مهاجرین موفق را برای همکاری در پروژه‌های بزرگ زیرساختی و فناوری جذب می‌کند. همچنین، هند با ایجاد "Overseas Indian Facilitation Centre" (مرکز تسهیل مهاجرین هندی)، بستری برای ارتباط مستقیم مهاجرین با دولت فراهم کرده است. این مراکز به مسائل مهاجرین رسیدگی کرده و اطلاعات و فرصت‌های سرمایه‌گذاری در هند را ارائه می‌دهند.

۲.      چین

چین با برنامه‌هایی مانند "Thousand Talents Program"برنامه هزار استعداد،  توانسته است دانشمندان و کارآفرینان چینی مقیم خارج را به بازگشت به کشور یا همکاری در پروژه‌های تحقیقاتی جذب کند. این برنامه مشوق‌های مالی سخاوتمندانه، امکانات پژوهشی پیشرفته و حمایت قانونی را به متخصصان ارائه می‌دهد. همچنین، دولت چین از طریق ایجاد مراکز فرهنگی چینی در کشورهای مختلف و برگزاری جشنواره‌های بزرگ مانند سال نو چینی، ارتباط فرهنگی قوی با جامعه مهاجرین برقرار کرده و تصویر مثبتی از کشور خود ارائه داده است.

۳.      ایرلند

ایرلند با اجرای برنامه "Global Irish" تلاش کرده است ارتباطات خود با جامعه مهاجرین ایرلندی را تقویت کند. این برنامه شامل شبکه‌سازی گسترده میان مهاجرین ایرلندی و دولت است. همچنین، ایرلند از طریق برگزاری جشنواره‌های فرهنگی در کشورهای مختلف، پیوندهای عاطفی و فرهنگی میان مهاجرین و کشور مبدأ را تقویت کرده است. این کشور همچنین از طریق ایجاد فرصت‌های سرمایه‌گذاری در بخش فناوری و گردشگری، مهاجرین را به مشارکت در توسعه اقتصادی کشور تشویق کرده است.

۴.      فیلیپین

فیلیپین با جمعیت گسترده مهاجرین خود، یکی از کشورهایی است که در مدیریت و استفاده از ظرفیت‌های مهاجرین موفق بوده است. دولت فیلیپین از طریق "Overseas Workers Welfare Administration (OWWA)" خدماتی مانند آموزش مهارت، حمایت قانونی، و برنامه‌های بازگشت برای کارگران مقیم خارج ارائه می‌دهد. این برنامه‌ها به حفظ ارتباط عمیق میان مهاجرین و کشور کمک می‌کند و به جذب سرمایه‌گذاری و انتقال مهارت‌ها منجر می‌شود.