مقدمه

"محصولات فرهنگی" به بازه وسیعی از انواع محصولات فیزیکی و غیر فیزیکی اطلاق میشود که در بر دارنده بخشی از هویت فرهنگی یک ملت است. در آن میان، وسعتی قابل توجه از محصولات صوتی، صوتی-تصویری، صنایع دستی و... را می توان یافت.

در خصوص قوانین حاکم بر خرید محصولات فرهنگی غیر فیزیکی، صوتی و صوتی-تصویری نظیر انواع فیلم و سریال و انیمیشن و موسیقی و ... ظاهرا اطلاعات مستند ثبت شده یا مسیری مرحله بندی شده وجود ندارد. برای اطمینان از این امر بیش از 12 تماس/مراجعه به بخشهای مختلف وزارت فرهنگ فرانسه و شبکه های تلویزیونی (فرانس 2، 3، اف 4، 5 و فرانس زیرو) انجام گرفت. همچنین جستجو در میان اسناد مربوط به "کدهای تجاری" و "قوانین تجارت" نیز حاکی از آن بود که قوانینی واضح و مکتوب برای این امر وجود ندارد. با توجه به اینکه –طبق توضیحات دریافت شده- برای خرید و فروش چنین آثاری لازم است خریدار مستقیما با تهیه کننده اثر مواجه شود و نظر مثبت وی را جلب نماید، بررسی داشتن مجوز فروش یا سند مالکیت مادی و معنوی اثر و بررسی وجود یا عدم وجود تعارض منافع بر عهده خریدار می باشد. (این خریدار می تواند یک شبکه تلویزیونی دولتی، یک شبکه وی او دی، یا یک شخص حقیقی باشد)

اما در خصوص محصولات فیزیکی آنچه دارای قوانین واضح و مشخصی است، واردات محصولات فرهنگی مرتبط با میراث فرهنگی است. سند قوانین (EU) 2019/880 پارلمان اروپا و شورای 17 آوریل 2019 بصورت کامل در این باره صحبت نموده است. سند مذکور در سه بخش به این محصولات می پردازد:

دسته A

معرفی کالاهای فرهنگی شخص ثالث مندرج در قسمت الف ضمیمه آیین نامه شماره 2019/880 در صورتی که این کالاها به طور غیرقانونی از کشور محل کشف یا ساخت خود خارج شده باشند، ممنوع است.

دسته بندی و تعاریف:

-  مجموعه ها و نمونه های نادر جانورشناسی، گیاه شناسی، کانی شناسی، آناتومی و اشیاء مربوط به دیرینه شناسی.

- کالاهای مربوط به تاریخ از جمله تاریخ علم و فناوری، تاریخ نظامی و اجتماعی و همچنین مرتبط با زندگی رهبران ملی، متفکران، پیشروان و هنرمندان و رویدادهای مهم ملی.

- محصولات کاوش های باستان شناسی (معمولی / مخفیانه) یا اکتشافات باستان شناسی در خشکی یا زیر آب.

- محصولات حاصل از تجزیه آثار هنری یا تاریخی یا مکان های باستان شناسی (آیکون ها و مجسمه های مذهبی، حتی در شرایطی که بخشی از اثر باشد، باید به عنوان محصولات فرهنگی متعلق به این دسته تلقی شوند)

- آثار باستانی با قدمت بیش از 100 سال مانند کتیبه ها، سکه ها و مهرهای حکاکی شده

- موارد مربوط به قوم شناسی.

- محصولات شاخه هنری مانند: تصاویر و نقاشی ها و طراحی های تماماً دستی، روی هر بستر و با هر ماده ای (به استثنای طرح های صنعتی و اجناس ساخته شده با تزئینات دستی) تولیدات هنری اصیل نقش برجسته و تندیس و مجسمه سازی، حکاکی و لیتوگرافی اصل، مجموعه ها و مونتاژهای هنری اصیل با استفاده از هر ماده ای.

- نسخه‌های خطی نادر و کتیبه‌ها

- کتب قدیمی، اسناد، نشریات خاص (تاریخی، هنری، علمی، ادبی و غیره) بطور تکی و مجزا یا در قالب یک مجموعه.

- تمبرهای پستی، تمبرهای درآمدی و مانند آن بصورت تک یا در قالب مجموعه.

-  آرشیوها، از جمله آرشیو صدا، عکس و فیلم.

- اثاثیه با بیش از 100 سال قدمت و آلات موسیقی قدیمی.

وضعیت های گمرکی مربوطه

1-       واردات به قلمرو گمرکی اتحادیه مطابق با مقررات شماره  2019/880 در ماده 2 خود، یعنی:

عرضه برای گردش آزاد

ذخیره سازی

منطقه آزاد

پذیرش موقت

مقصد خاص

بهبود فعال

2-       هر ورود دیگری به قلمرو گمرکی اتحادیه مشمول نظارت گمرکی می شود:

 سپرده موقت

ترانزیت

حمل و نقل

زمان و نحوه کنترل

1-       در طول فرآیند واردات

کنترل‌های غیرسیستماتیک گمرکی بر اساس هدف‌گیری و تحلیل ریسک انجام می‌شوند. اسناد معتبر در مورد مبدا قانونی

یا بررسی های لازم می تواند در صورت لزوم و بصورت مشترک توسط گمرک و وزارت فرهنگ انجام گیرد.

2-        پس از واردات

بررسی های هدفمند پس از ترخیص محصولات می تواند توسط خدمات بازرسی گمرکی و یا در حین کنترل های طی مسیر انجام داد.

نحوه صحت سنجی منشا قانونی

1-        کشور مرجع: شامل کشوری که خلق محصول یا کشف آن در آنجا شکل گرفته است.

  گمرک تأیید می کند که کالاهای فرهنگی مطابق با مقررات قانونی و مقرراتی داخلی کشور "خلق یا کشف" اثر صادر شده است.

2-       مدارک معتبر : شامل اسنادی که در زمان کنترل و بازرسی محصول ارائه شوند.

موارد اصلی شامل مجوزهای صادراتی که از سوی کشور مبدا برای کالاهای مورد نظر صادر میشود و موارد فرعی شامل هر سند دیگری که امکان تأیید قانونی بودن خروج کالا از کشور سازنده یا محل کشف آن را فراهم کند (به ویژه اسنادی که ثابت کنند در تاریخ خروج کالا، سیستم مجوز صادرات وجود نداشته است) :  اسناد گمرکی، فاکتورها، اسناد بیمه، اسناد حمل و نقل، گزارش وضعیت، اسناد مالکیت، از جمله وصیت نامه اسناد رسمی یا دست نویس معتبر بر اساس مقررات کشوری که در آن تنظیم شده است. سوگندنامه صادرکننده، فروشنده یا شخص ثالث دیگر، انتشارات موزه، کاتالوگ های نمایشگاهی، مقالات در یک نشریه تخصصی، کاتالوگ های حراج، تبلیغات و شواهد عکاسی یا سینمایی و غیره.

 

دسته B

واردات کالاهای فرهنگی شخص ثالث با قدمت بیش از 250 سال که امکان قاچاق در مورد آنها وجود دارد و مندرج در قسمت ب پیوست آیین نامه شماره 2019/880 هستند منوط به صدور مجوز واردات قبلی است.

دسته بندی و تعاریف:

-  محصولات کاوش های باستان شناسی یا اکتشافات باستان شناسی در خشکی یا زیر آب (قوانین 9706 و 9705 سابق)

- اقلام ناشی از تجزیه آثار هنری یا تاریخی و محوطه‌های باستانی؛ آیکون‌ها و مجسمه‌های مذهبی، حتی به عنوان اقلام مجزا، باید به عنوان کالاهای فرهنگی متعلق به این دسته تلقی شوند. (قوانین 9706 و 9705 سابق)

وضعیت های گمرکی مربوطه

1-       واردات به قلمرو گمرکی اتحادیه مطابق با مقررات شماره  2019/880 در ماده 2 خود، یعنی:

عرضه برای گردش آزاد

 ذخیره سازی

 منطقه آزاد

 پذیرش موقت

مقصد ویژه

بهبود فعال و مستمر

2-       هر ورود دیگری به قلمرو گمرکی اتحادیه مشمول نظارت گمرکی می شود:

 سپرده موقت

ترانزیت

حمل و نقل

زمان و نحوه کنترل

1-       قبل از واردات

قبل از واردات، مجوز واردات باید به طور سیستماتیک از مقامات فرهنگی کشور واردکننده از طریق سامانه ICG درخواست شود. در فرانسه، وزارت فرهنگ مسئولیت تایید قانونی بودن مبدا ارسال کالا و سنجش اعمال دقت های لازم را بر عهده دارد. ظرف 90 روز از زمان ارائه درخواست کامل بر روی سامانه، اپراتور مجوز را صادر یا رد می کند.

2-       در طول فرآیند واردات

بررسی های سیستماتیک مجوز واردات توسط گمرک در زمان ورود انجام می شود.

3-       پس از واردات

بررسی‌های هدفمند پس از ترخیص را می‌توان توسط سرویس‌های تحقیقات گمرکی یا در حین بررسی‌های حمل و نقل کالا پس از ورود به سامانه ICG انجام داد.

نحوه صحت سنجی منشا قانونی

1-        کشور مرجع

بصورت اصولی بررسی میشود که کالاهای فرهنگی از مسیر قانونی و منطبق با قوانین داخلی کشور "خلق یا کشف" محصول صادر شده اند.

به شکل استثناء متصدی می تواند این امر را تایید کند که صادرات  بصورت قانونی انجام گرفته، نه از کشور مبدا خلق یا کشف کالا بلکه از آخرین محلی که کالا در آن حضور داشته به شرطی که دو حالت زیر را شامل شود:

-          مدت حضور کالا بیش از 5 سال باشد.

-          این اقامت برای اهدافی غیر از استفاده موقت، ترانزیت، صادرات مجدد یا حمل و نقل رخ داده باشد

این امکان در دو مورد ارائه می شود:

-            مورد 1: کشور ایجاد یا کشف اثر را نتوان به طور قطعی تعیین کرد.

-          مورد 2: کالاهای مد نظر قبل از 24 آوریل 1972، (تاریخ لازم الاجرا شدن کنوانسیون 1970 یونسکو)، از کشوری که در آن ایجاد یا کشف شده است، خارج شده اند.

1-       مدارک معتبر

مدارکی که باید به عنوان مستندات در زمان درخواست مجوز ارائه شوند عبارتند از:

موارد اصلی: عمدتاً مجوزهای صادراتی که برای کالاهای مورد نظر در کشور مورد نظر ارائه می شود.

به صورت فرعی، هر سند دیگری که امکان تأیید قانونی بودن خروج کالا از کشور مبدا را فراهم کند (به ویژه اسنادی که ثابت کنند در تاریخ خروج کالا، سیستم مجوز صادرات وجود نداشته است) مانند: اسناد گمرکی، فاکتورها، اسناد بیمه، اسناد حمل و نقل، گزارش وضعیت، اسناد مالکیت، از جمله وصیت نامه اسناد رسمی یا دست نویس معتبر بر اساس مقررات کشوری که در آن تنظیم شده است. سوگندنامه صادرکننده، فروشنده یا شخص ثالث دیگر، انتشارات موزه، کاتالوگ های نمایشگاهی، مقالات در یک نشریه تخصصی، کاتالوگ های حراج، تبلیغات و شواهد عکاسی یا سینمایی و غیره.

دسته C

واردات کالاهای فرهنگی شخص ثالث با بیش از 200 سال قدمت و ارزش حداقل 18000 یورو، (ذکر شده در قسمت C پیوست سند مقررات شماره 2019/880) منوط به اعلام توسط واردکننده می باشد.

دسته بندی و تعاریف:

-          مجموعه‌ها و نمونه‌های نادر جانورشناسی، گیاه‌شناسی، کانی‌شناسی، آناتومی و اشیاء مورد علاقه دیرینه‌شناسی (9705 سابق)

 

- اموال مربوط به تاریخ، از جمله تاریخ علم و فناوری، تاریخ نظامی و اجتماعی و همچنین زندگی رهبران ملی، متفکران، دانشمندان و هنرمندان و رویدادهای مهم ملی (9705 سابق)

-  آثار باستانی، مانند کتیبه ها، سکه ها و مهرهای حکاکی شده (سابق 9706)

-  اقلام مربوط به  قوم شناسی (سابق 9705)

  - کالاهای حیطه هنری شامل:

  تصاویر و نقاشی‌ها و طراحی‌هایی که تماماً با دست، روی هر وسیله و با هر ماده ای ایجاد شده اند (به استثنای طرح‌های صنعتی و محصولات ساخته شده که با دست تزئین شده‌اند) (۹۷۰۱ سابق)،  تولیدات اصیل مربوط به هنر مجسمه سازی و پیکرتراشی با هر موادی. (9703 سابق) چاپ و چاپ سنگی اصل (9702 سابق)، مونتاژها و مونتاژهای هنری اصیل با هر ماده ای (9701 سابق)

  - نسخه‌های خطی نادر و کتیبه‌ها (سابق 9702؛ 9706)

- کتاب‌های قدیمی، اسناد، اسناد انتشار یافته خاص قدیمی (تاریخی، هنری، و غیره) بصورت تکی و مجزا یا در قالب مجموعه‌ها (9705؛ 9706 سابق)

وضعیت های گمرکی مربوطه

1-       واردات به قلمرو گمرکی اتحادیه مطابق با مقررات شماره  2019/880 در ماده 2 خود، یعنی:

عرضه برای گردش آزاد

ذخیره سازی

منطقه آزاد

پذیرش موقت

مقصد خاص

بهبود فعال

 

زمان و نحوه کنترل

1-       در طول فرآیند واردات

کنترل‌های سیستماتیک مربوط به شفاف سازی هویت و شرایط وارد کننده در نظر گرفته شده اند که توسط گمرک در زمان واردات انجام میشود.

2-       پس از واردات

بررسی‌های هدفمند پس از ترخیص را می‌توان توسط خدمات بازرسی گمرک یا در حین بررسی‌های ترافیکی برای واردات پس از ورود اطلاعات به سامانه  ICG انجام داد.

نحوه صحت سنجی منشا قانونی

1-       کشور مرجع

بصورت اصولی بررسی میشود که کالاهای فرهنگی از مسیر قانونی و منطبق با قوانین داخلی کشور "خلق یا کشف" محصول صادر شده اند.

به شکل استثناء متصدی می تواند این امر را تایید کند که صادرات  بصورت قانونی انجام گرفته، نه از کشور مبدا خلق یا کشف کالا بلکه از آخرین محلی که کالا در آن حضور داشته به شرطی که دو حالت زیر را شامل شود:

-          مدت حضور کالا بیش از 5 سال باشد.

-          این اقامت برای اهدافی غیر از استفاده موقت، ترانزیت، صادرات مجدد یا حمل و نقل رخ داده باشد

این امکان در دو مورد ارائه می شود:

-            مورد 1: کشور ایجاد یا کشف اثر را نتوان به طور قطعی تعیین کرد.

-          مورد 2: کالاهای مد نظر قبل از 24 آوریل 1972، (تاریخ لازم الاجرا شدن کنوانسیون 1970 یونسکو)، از کشوری که در آن ایجاد یا کشف شده است، خارج شده اند.

 

2-       مدارک معتبر

مدارک معتبر باید در اختیار اظهارکننده باشد، اما تنها در صورت درخواست از سوی گمرک ارائه و بررسی میشود. این در شرایطی خواهد بود که نیاز به کنترل و بررسی جدی تری احساس شود. این اسناد عبارتند از:

موارد اصلی: عمدتاً مجوزهای صادراتی که برای کالاهای مورد نظر در کشور مورد نظر ارائه می شود.

به صورت فرعی، هر سند دیگری که امکان تأیید قانونی بودن خروج کالا از کشور مبدا را فراهم کند (به ویژه اسنادی که ثابت کنند در تاریخ خروج کالا، سیستم مجوز صادرات وجود نداشته است) مانند: اسناد گمرکی، فاکتورها، اسناد بیمه، اسناد حمل و نقل، گزارش وضعیت، اسناد مالکیت، از جمله وصیت نامه اسناد رسمی یا دست نویس معتبر بر اساس مقررات کشوری که در آن تنظیم شده است. سوگندنامه صادرکننده، فروشنده یا شخص ثالث دیگر، انتشارات موزه، کاتالوگ های نمایشگاهی، مقالات در یک نشریه تخصصی، کاتالوگ های حراج، تبلیغات و شواهد عکاسی یا سینمایی و غیره.

سامانه ICG

لازم به ذکر است جهت سامان دادن به واردات کالاهای فرهنگی دسته اول ، دوم و سوم، سامانه ICG یه عنوان سیستم متمرکز رایانه ای برای واردات کالاهای فرهنگی از ژوئن 2025 آغاز به کار خواهد نمود.

نکته قابل توجه:

طبق قوانین درج شده ورود اشیاء فرهنگی و عتیقه جات از سوریه و عراق به فرانسه ممنوع است مگر اینکه (در مورد کالاهای وارد شده از عراق) مربوط به پیش از 6 اوت 1990  باشد و در مورد کالاهای وارد شده از سوریه مربوط به پیش از 9 می 2011.