تحولات مربوط به نتایج حمله طوفان الاقصی و حمایت از فلسطین از منظر رسانه های فرانسوی و  تأثیر آن بر چشم‌انداز دیپلماتیک جمهوری اسلامی ایران 

آنچه  در فلسطین می گذرد سابقه ای طولانی از ظلم و ستم اشغالگران و پیامدهای آن است. اما وضعیت کنونی  به دنبال رخدادهای اخیر به شدت حساس و پیچیده شده است. تنش‌های اخیر در منطقه،   نه تنها باعث افزایش خشونت‌ها شده، و سبوعیت اسراییلیها را عریان در منظر جهانی به نمایش گذاشته، بلکه تحولات عمده‌ای را در صحنه سیاسی و اجتماعی فلسطین  و حامیان آن رقم زده است. این تحولات، که با واکنش‌های گسترده بین‌المللی همراه بوده، پیامدهای قابل توجهی را برای منطقه و به ویژه برای کشورهای حامی فلسطین به همراه داشته است.

بر کسی پوشیده نیست که مسئله فلسطین  دارای اهمیت تاریخی و سیاسی و اعتقادی برای جمهوری اسلامی ایران است. پس از پیروزی انقلاب اسلامی در سال ۱۳۵۷، حمایت از مردم فلسطین و مقاومت آن‌ها در برابر اشغالگری اسرائیل به یکی از اصول ثابت و محوری سیاست خارجی ایران تبدیل شد. ایران همواره با تأکید بر آرمان‌های اسلامی و انقلابی، خود را مدافع اصلی حقوق فلسطینیان دانسته و از مقاومت اسلامی در برابر رژیم اشغالگر صهیونیستی حمایت کرده است. این موضع‌گیری نه تنها ریشه در ارزش‌های دینی و انقلابی ایران دارد، بلکه به عنوان بخشی از سیاست‌های منطقه‌ای ایران در برابر نفوذ اسرائیل و هم‌پیمانانش در منطقه تعریف می‌شود.

این مقاله قصد دارد تا با بررسی تحولات اخیر در فلسطین، به تحلیل دقیق‌تری از تأثیر این تحولات بر جایگاه افکار عمومی و رسانه ها از جمهوری اسلامی ایران بپردازد. در این تحلیل، به فرصت‌ها و تهدیدهایی که این تحولات برای ایران ایجاد می‌کند نیز توجه خواهد شد.

یکی از جنبه‌های کلیدی سیاست خارجی ایران پس از انقلاب اسلامی، حمایت گسترده از جنبش‌های مقاومت اسلامی در منطقه بوده است. ایران با حمایت‌های مختلف از حزب‌الله در لبنان و حماس در فلسطین،  نقش فعالی در تقویت این جنبش‌ها و توانمندسازی آن‌ها در مبارزه با اسرائیل ایفا کرده است. این حمایت‌ها به گونه‌ای بوده که این گروه‌ها توانسته‌اند به عنوان بازیگران اصلی مقاومت در برابر اشغالگری اسرائیل شناخته شوند.

حماس به عنوان یکی از گروه‌های مهم فلسطینی که در نوار غزه مستقر است، از حمایت‌های گسترده جمهوری اسلامی ایران بهره‌مند شده است. این گروه با ایدئولوژی اسلامی و مقاومت در برابر اسرائیل، از همان ابتدا با ایران همسو بوده و این همسویی باعث تقویت روابط دو طرف شده است. حمایت ایران از حماس به نحوی موثر بوده که این گروه مبارز را در مقابله با اسرائیل تقویت کرده است.

حزب‌الله لبنان نیز یکی دیگر از جمعیت هاییست که از حمایت گسترده جمهوری اسلامی ایران برخوردار است. این گروه که به عنوان مهمترین قدرت‌ نظامی و سیاسی  در لبنان شناخته می‌شود، با دریافت حمایت‌های مالی و مشاوره های نظامی از ایران، توانسته است نقش مهمی در مقابله با اسرائیل و دفاع از منافع ملت لبنان علی الخصوص شیعیان لبنان ایفا کند. حزب‌الله با انجام عملیات‌های موفق علیه اسرائیل و حفظ امنیت مناطق تحت کنترل خود، به عنوان یک نیروی بازدارنده قدرتمند در برابر اسرائیل شناخته می‌شود.

به این ترتیب، جمهوری اسلامی ایران با حمایت از این گروه‌ها، نه تنها از آرمان فلسطین دفاع می‌کند، بلکه به عنوان یک بازیگر مهم منطقه‌ای در مقابله با نفوذ رژیم اشغالگر اسرائیل و هم‌پیمانان غربی‌اش عمل می‌کند. این سیاست‌ها به تقویت موضع ایران در جهان اسلام و افزایش نفوذ این کشور در منطقه منجر شده است.

در اکتبر ۲۰۲۳، حمله حماس علیه اسرائیل که پاسخی بود به سالها حمله و کشتار و اشغالگری، با شلیک صدها راکت به سرزمین‌های اشغالی آغاز شد، پس از آن، اسرائیل حملات گسترده‌ تری را به نوار غزه انجام داد. این حملات شامل بمباران مناطق مسکونی، مدارس، بیمارستان‌ها و زیرساخت‌های حیاتی بود که باعث تلفات گسترده در میان غیرنظامیان فلسطینی شد. مسجدالاقصی نیز در این دوره به یکی از نقاط کانونی درگیری‌ها تبدیل شد، به‌طوری‌که نیروهای اسرائیلی به نمازگزاران فلسطینی در این مکان حمله کردند، که این امر منجر به مجروح شدن تعداد زیادی از مردم شد و واکنش‌های بین‌المللی گسترده‌ای را برانگیخت.

طی این دوره، درگیری‌ها به سرعت گسترش یافت. این سلسله وقایع به تشدید بحران  در نوار غزه و افزایش تلفات در میان غیرنظامیان انجامید. به‌طوری‌که تا دسامبر ۲۰۲۳، تعداد کشته‌شدگان فلسطینی از مرز ۳۰,۰۰۰ نفر گذشت و بیش از ۱.۴ میلیون نفر از مردم غزه آواره شدند. این بحران با مسدود شدن مسیرهای کمک‌رسانی، افزایش بیماری‌های واگیردار و کمبود شدید مواد غذایی و دارویی تشدید شد.

اقدامات سبوعانه رژیم اشغالگر قدس در غزه واکنش‌های مختلفی را در سطح بین‌المللی به دنبال داشت. ایالات متحده، که یکی از حامیان اصلی اسرائیل به شمار می‌رود، در ابتدا سعی داشت با اتخاذ مواضع دیپلماتیک، دو طرف را به آرامش دعوت کند. اما حمایت‌های مداوم واشنگتن از اقدامات نظامی اسرائیل، انتقادات گسترده‌ای را در آزادگان جهان و به ویژه در جهان اسلام برانگیخت. ایالات متحده چندین بار در شورای امنیت سازمان ملل متحد، قطعنامه‌هایی را که خواستار آتش‌بس فوری و توقف درگیری‌ها بود، وتو کرد، که این امر باعث تنش‌های دیپلماتیک بیشتری شد.

اتحادیه اروپا نیز با صدور بیانیه‌هایی، خشونت‌ها را محکوم کرد و بر لزوم احترام به حقوق بشر و قوانین بین‌المللی تاکید نمود. با این حال، اعلام مواضع ریاکارانه و عدم اتخاذ اقدامات عملی مؤثر توسط این اتحادیه باعث شد که این واکنش‌ها بیشتر جنبه نمادین داشته باشد و تغییرات قابل توجهی در وضعیت ایجاد نکند.

در جهان عرب، برخی از کشورهای عربی مانند عربستان سعودی و مصر، حملات به مسجدالاقصی و کشتار غیرنظامیان فلسطینی را  محکوم کردند و خواستار حمایت بین‌المللی از فلسطینیان شدند. اما در عمل شاهد هستیم که سران این کشورها و سیاستهای اتخاذ شده توسط آنها به نحوی است که برخی  از کشورهای عربی که با اسرائیل روابط دیپلماتیک و اقتصادی دارند، مواضع محتاطانه‌تری اتخاذ کردند و تلاش کردند تا بین حمایت از فلسطینیان و حفظ روابط با اسرائیل تعادلی برقرار کنند.

این تحولات و واکنش‌های بین‌المللی نشان‌دهنده پیچیدگی و حساسیت بالای مسئله فلسطین در صحنه جهانی است و بار دیگر بر اهمیت استراتژیک مسجدالاقصی و نقش آن در مناقشات منطقه‌ای و بین‌المللی تاکید می‌کند.

رویکرد سیاسی جمهوری اسلامی ایران در قبال جنایات رژیم صهیونیستی در غزه از چندین جهت قابل تحلیل است وتلاش می شود در این مقاله بر نکات مؤثر این رویکرد تاکید ‌شود که به تقویت جایگاه ایران در منطقه و جهان اسلام کمک می‌کند.

تقویت استدلال و دفاعیات ضد اسرائیلی ایران

حملات اسرائیل به غزه و تلفات گسترده غیرنظامیان، به ایران این امکان را بیش از پیش داده است که موضع خود را به عنوان مخالف اصلی رژیم اشغالگر قدس  و حامی بی‌قید و شرط مقاومت فلسطین، برجسته‌تر کند. این رویکرد به ایران اجازه می‌دهد تا تفکر شیعه اهل بیتی ع در مبارزه بی امان با جهل و ظلم و اشغالگری را در جهان اسلام و حتی در سطح بین‌المللی در عمل تبیین کند و مشروعیت این مبارزه را استحکام بیشتری بخشد. محکومیت آشکار جنایات جنگی اسرائیل و نقض حقوق بشر در فلسطین، نه تنها حمایت عمومی از موضع ایران را در داخل کشور افزایش می‌دهد، بلکه به تقویت روابط ایران با کشورهای دیگر که مخالف سیاست‌های اسرائیل هستند نیز کمک می‌کند.

ارتقاء جایگاه  منطقه‌ای

 ایران از طریق حمایت از فلسطین و گروه‌های مقاومت مانند حماس و حزب‌الله، نه تنها در جهان اسلام بلکه در سطح جهانی نیز به عنوان یک عنصر کلیدی در سیاست خارجی این کشور شناخته می‌شود.   در واقع، حمایت از فلسطین به عنوان یکی از معیارهای اصلی برای شناسایی جبهه حق و باطل و مشروعیت سیاسی و اخلاقی در جهان اسلام شناخته می‌شود و ایران با تأکید بر این مسئله، به عنوان مدافع اصلی حقوق فلسطینیان جایگاه منطقه ای خود را در موضع حق و مبارزه با ظالم بیش از پیش تقویت می کند.

تقویت روابط دیپلماتیک و نفوذ موثر در کشورهای دیگر

این رویکرد این امکان را به ایران می دهد تا روابط خود را با کشورهای دیگر، به ویژه کشورهایی که جامعه شیعه معتنابهی دارند مانند عراق، لبنان و یمن، تقویت کند و به عنوان یک قدرت منطقه‌ای مؤثر عمل کند. همچنین به ایران اجازه می‌دهد تا اختلافات داخلی جهان اسلام را به سوی محور وحدت اسلامی پیش برده، برای افزایش تاثیر خود در جوامع مسلمان اهل سنت تلاش نموده و نقش رهبری خود را در مقابل اسرائیل و دیگر رقبای منطقه‌ای حفظ کند.

تثبیت موقعیت ایران به عنوان یک بازیگر کلیدی در مناقشات منطقه‌ای

ایران با استفاده از رویکرد عملگرایانه و بیانیه های ضد اسرائیلی و حمایت مستمر از فلسطین، نه تنها به عنوان یک رهبر مقاومت در برابر اسرائیل بلکه به عنوان حامی اصلی فلسطینیان در جهان اسلام شناخته می‌شود. این امر به ایران کمک می‌کند تا به عنوان یک قدرت تأثیرگذار در منطقه باقی بماند و نقش خود را در تحولات آینده منطقه استحکام بخشد.

بررسی رسانه های فرانسوی نیز این موارد را تایید می کنند. برای نمونه می توان به روزنامه لیبراسیون مورخ 17 اگوست 2024 اشاره کرد. [1] این مقاله به نقش ایران در تحولات اخیر خاورمیانه و به‌ویژه در رابطه با حمله ۷ اکتبر پرداخته است. این مقاله به این نکته اشاره می‌کنند که ایران به‌عنوان رهبر اصلی «محور مقاومت» علیه اسرائیل، نقشی کلیدی در شکل‌دهی و هدایت نیروهای نیابتی خود در منطقه دارد. این نیروها که از تهران تا بیروت امتداد دارند و شامل گروه‌هایی مانند حزب‌الله و گروه‌های فلسطینی میشوند که نقش مهمی در خاورمیانه در این شرایط پر تنش ایفا می کنند.

بر اساس این مقاله، ایران پس از ترور اسماعیل هنیه، رهبر حماس، در خاک خود توسط اسرائیل، در حال سنجش پاسخ مناسب به این اقدام است. این مقاله اذعان دارد که نقش ایران از یک محرک و بازی ساز به محور اصلی مقاومت علیه اسراییل تغییر کرده است و با وجود اینکه ایران تا کنون از ورود مستقیم به جنگ خودداری کرده است، اما انتظارات نسبت به این کشور افزایش یافته است تا نقش فعال‌تری را در مواجهه با اسرائیل ایفا کند و به حملات هدفمند اسرائیل پاسخ دهد. این اقدام، برای ایران نه تنها به منظور حفظ اعتبار خود در میان متحدان و نیروهای نیابتی‌اش در منطقه ضروری است، بلکه به دلیل تحولات اخیر و افزایش فشارها بر جمهوری اسلامی نیز به یک الزام تبدیل شده است.اما علیرغم انتظارات فزاینده، ایران با دقت و سنجیدگی در حال بررسی اقدامات بعدی خود است، چرا که ورود مستقیم به جنگ با اسرائیل می‌تواند پیامدهای بسیار جدی و غیرقابل پیش‌بینی داشته باشد. از طرفی، نقش ایران به عنوان رهبر محور مقاومت و حامی اصلی گروه‌های ضد اسرائیلی، این کشور را به موضع‌گیری جدی‌تر واداشته است تا نشان دهد که توانایی پاسخگویی به حملات اسرائیل را دارد و می‌تواند نقش مهمی در تحولات آینده منطقه ایفا کند.

به طور خلاصه، مقاله لیبراسیون به این نکته اشاره دارد که ایران در وضعیت حساسی قرار دارد که باید بین حفظ جایگاه خود به عنوان رهبر محور مقاومت و پرهیز از ورود به جنگ مستقیم با اسرائیل تعادل برقرار کند.

این تحلیل پیش از این در 19 اکتبر 2023 به نحو دیگری توسط یک استراتژیست نظامی فرانسوی بیان شده بود. [2] این مقاله به بررسی نقش ایران پس از حمله طوفان الاقصی پرداخته و تحلیل‌هایی در مورد تأثیرات احتمالی این درگیری بر منطقه ارائه می‌داد.

طبق تحلیل‌های مطرح شده در مقاله، ایران به عنوان یکی از بازیگران کلیدی در منطقه، نقش مهمی در حمایت از گروه‌های مقاومت مانند حماس و حزب‌الله ایفا می‌کند. از دیدگاه پیر سورون، کارشناس استراتژی نظامی، حمله حماس به اسرائیل بدون حمایت و برنامه‌ریزی خارجی از سوی ایران امکان‌پذیر نبوده است. این تحلیلگر معتقد است که ایران از طریق تقویت تنش‌ها و درگیری‌ها در خاورمیانه، به دنبال ایجاد شرایطی است که منجر به مخالفت و بسیج عمومی علیه اسرائیل و حتی کشورهای غربی شود.

در بخش دیگری از مقاله، به نقش حزب‌الله لبنان و تأثیر آن بر تحولات منطقه اشاره شده است. حزب‌الله که به عنوان یکی از نیروهای نیابتی ایران در منطقه شناخته می‌شود، می‌تواند نقش مؤثری در گسترش این درگیری‌ها ایفا کند. با توجه به قدرت نظامی حزب‌الله و تجربه آن در جنگ‌های گذشته، ورود این گروه به جنگ می‌تواند وضعیت را به مراتب پیچیده‌تر و خطرناک‌تر کند.

همچنین، نقش قطر در این بحران نیز مورد بحث قرار گرفته است. قطر که به عنوان یکی از حامیان مالی حماس شناخته می‌شود، به رغم اینکه به طور مستقیم در حملات تروریستی دخالت نداشته، اما به دلیل نزدیکی به ایران و روابط تاریخی با حماس، نقش مهمی در این جریان ایفا می‌کند.

در مجموع، ایران با مدیریت و هدایت نیروهای نیابتی خود در منطقه، در تلاش است تا از این بحران برای تقویت نفوذ خود و تضعیف موقعیت اسرائیل و متحدانش در منطقه استفاده کند. این مقاله ادعا می کند این اقدامات ایران نه تنها منجر به افزایش تنش‌ها در خاورمیانه می‌شود، بلکه می‌تواند پیامدهای گسترده‌تری برای ثبات و امنیت جهانی داشته باشد.

گیلز کپل، تحلیلگر سیاسی و کارشناس برجسته مسائل خاورمیانه در فرانسه، در مصاحبه‌ای با RTL، حماس را به عنوان یکی از ابزارهای ایران در سیستم استراتژیک منطقه‌ای این کشور معرفی می‌کند. او توضیح می‌دهد که ایران از گروه‌هایی مانند حماس برای تقویت نفوذ خود در مقابل دشمنان منطقه‌ای و بین‌المللی استفاده می‌کند. کپل اشاره می‌کند که این تاکتیک‌ها بخشی از سیاست‌های گسترده‌تر ایران برای حفظ و گسترش نفوذش در خاورمیانه است.[3]

 چشم‌اندازهای آینده

با توجه به شرایط پیچیده و حساس منطقه، خصوصا پس از شهادت دکتر اسماعیل هنیه دبیر کل سیاسی حماس در خاک ایران، ایران با هوشیاری و دقت تمام تحولات را زیر نظر دارد و در تلاش است تا در مناسب‌ترین زمان و به شکلی که از بروز جنگ فراگیر جلوگیری کند و همزمان انتظارات جبهه مقاومت را برآورده سازد، اقدام عملی لازم را در دفاع از حق حاکمیتی خود به عمل آورد. این رویکرد هوشمندانه مستلزم هماهنگی کامل با متحدان منطقه‌ای ایران و جبهه مقاومت است. ایران به دنبال راهکارهایی است که علاوه بر تحقق اهداف خود، ثبات منطقه‌ای را حفظ کند و از ایجاد بحران‌های بیشتر جلوگیری نماید. زیرا ایجاد بحران بیشتر در منطقه، گل الود کردن آبی است که در نهایت شفافیت سبوعیت دشمن صهیونیستی را نمایان کرده و به رسانه های غربی فرصت و بهانه لازم را برای ورود به جنگ رسانه ای جدیدی برای معرفی ایران به عنوان محور شر و مظلوم نمایی رژیم اشغالگر اسراییل می دهد.

به عبارت دیگر، لازم است ضعف هایی که در عرصه اطلاع رسانی و افکارسازی جهانی موجود است را با دیپلماسی فعال و حضور مداوم در صحنه‌های مختلف خبری جبران کرد. این حضور می‌تواند استراتژی مؤثری را در مقابل جنگ رسانه‌ای غرب ایجاد کند یا حداقل تأثیر آن را کاهش دهد. با مدیریت هوشمندانه و استفاده از رسانه‌ها و شبکه‌های بین‌المللی، ایران می‌تواند روایت‌های حقیقی مدنظر خود را در سطح جهانی مطرح کند و از تبدیل شدن به هدف تبلیغات منفی جلوگیری نماید. چنان که اقدامات شهید بزرگوار دکتر امیر عبداللهیان در رسواگری رژیم صهیونیستی با سفرهای متعدد دیپلماتیک و پیامها و بیانات ایشان بسیار موثر بود.

 دیپلماسی هوشمندانه ایران در این شرایط حساس می‌تواند نقش کلیدی در تأمین منافع ملی و حفظ ثبات منطقه ایفا کند. تهران با همکاری متحدان خود و از طریق دیپلماسی فعال، می‌تواند نه تنها از افزایش تنش‌ها جلوگیری کند بلکه موقعیت خود را به عنوان یک بازیگر مؤثر در منطقه تقویت کند. هماهنگی با جبهه مقاومت و همکاری نزدیک با کشورهای دوست، به ایران این امکان را می‌دهد که هم از نظر نظامی و هم از نظر دیپلماتیک، گام‌های موثری بردارد و از انزوای بین‌المللی نیز جلوگیری کند.

 تحولات اخیر و اقدامات حساب‌شده ایران نشان می‌دهد که این کشور به دنبال یک راهکار متوازن است که از یک سو از منافع ملی و منطقه‌ای خود دفاع کند و از سوی دیگر از بروز جنگ فراگیر در منطقه جلوگیری نماید. ایران با بهره‌گیری از دیپلماسی و همکاری نزدیک با جبهه مقاومت و متحدان خود، تلاش دارد تا در این شرایط حساس به بهترین شکل ممکن عمل کند. ایران باید با دقت و هوشمندی، فرصت‌ها و تهدیدهای پیش رو را مدیریت کند و با حفظ حمایت از فلسطین به عنوان یک رکن اساسی سیاست خارجی، جایگاه خود را به عنوان یک بازیگر مسئول و مؤثر در منطقه و جهان تقویت نماید. این استراتژی می‌تواند به ایران کمک کند تا از تهدیدهای موجود دوری کند و هم‌زمان اهداف و انتظارات جبهه مقاومت را نیز محقق سازد.

 منبع:

[1] https://www.liberation.fr/international/moyen-orient/represailles-a-lassassinat-de-haniyeh-de-liran-a-lirak-laxe-de-la-resistance-en-ordre-de-bataille-20240816_5LNS6QJ6CFG3HHUN4ZKRJEV73Q/

[2] https://www.temoignagechretien.fr/liran-en-maitre-du-jeu/

[3] https://www.rtl.fr/actu/international/invite-rtl-conflit-israelo-palestinien-le-hamas-est-un-pion-dans-le-systeme-iranien-selon-gilles-kepel-7900314617