در حال حاضر در سوریه چه می‌گذرد و چگونه بر قزاقستان تأثیر خواهد گذاشت؟

بحران سوریه به مرحله جدیدی رسیده است؛ سقوط رژیم اسد. این رویداد چه پیامدهایی برای قزاقستان و جهان خواهد داشت؟

اختلاف سوریه که بیش از یک دهه به طول انجامیده بود، وارد مرحله جدیدی شده است. در تاریخ ۸ دسامبر ۲۰۲۴، پس از حملات سریع نیروهای مخالف، رژیم بشار اسد سقوط کرد. رئیس‌جمهور سابق سوریه به سرعت کشور را ترک کرد و به روسیه پناه برد. این حادثه اوج جنگ داخلی است که از سال ۲۰۱۱ آغاز شد، زمانی که گروه‌های معترض به سیاست‌های اسد سلاح به‌دست گرفتند.

حملات سریع مخالفان، به رهبری گروه اسلام‌گرای "هیئت تحریر الشام (HTS)" و پشتیبانی ارتش ملی سوریه از سوی ترکیه، در مدت زمان کوتاهی، نیروهای سوری را به ورطه فروپاشی نزدیک کرد. از اواخر نوامبر، مبارزان کنترل شهرهای بزرگی از قبیل حلب، حماه، حمص و در نهایت دمشق را به‌دست گرفتند. علیرغم حمایت روسیه و ایران، نیروهای دولتی نتوانستند حملات را متوقف کنند. کارشناسان این اقدامات را «بلتزکریگ» (جنگ سریع) می‌نامند که ارتش سوریه و متحدانش را غافلگیر کرده است.

اما این رویدادها چه معنایی برای سوریه، خاورمیانه و سیاست بین‌الملل دارد؟ سقوط رژیم اسد چه تأثیری بر تعادل ژئوپولیتیکی در منطقه خواهد گذاشت؟ و این رویدادها چه پیامدهایی برای قزاقستان دارند؟ در این باره، خبرنگار کاروان با اسلام کُرایف، تحلیل‌گر سیاست و شرق‌شناس، گفتگو کرده است.

- اسلام، چگونه می‌توانید اتفاقات اخیر در سوریه را توصیف کنید؟ چه اتفاقی افتاده و چه منافع‌ای تحت تأثیر قرار گرفته است؟

- در سوریه تغییرات رادیکالی رخ داده که نشان‌دهنده آغاز مرحله جدیدی در جنگ داخلی است. اسد عملاً تسلیم شده و مخالفان بدون صرف تلاش زیادی، قدرت را به‌دست گرفته‌اند. با این حال، مسائل حاد مربوط به گروه‌های کرد و سایر نیروهای مسلح فعال در منطقه هنوز مورد حل قرار نگرفته است.

به‌نظر می‌رسد که در این وضعیت تقریباً همه، به جز ترکیه که از ابتدا از مخالفان حمایت کرده است، بازنده بوده‌اند. بدون شک، کشورهای غربی، به ویژه ایالات متحده، نیز تأثیر قابل توجهی حفظ کرده و منافع استراتژیک خود را در منطقه نگه داشته‌اند. اما ایران و روسیه مواضع خود را از دست داده‌اند. ممکن است مسکو حق نگه‌داشتن پایگاه‌های نظامی خود را در آنجا حفظ کند، اما در این زمینه بسیاری به مذاکرات دیپلماتیک و سازش‌ها وابسته است.

-سقوط اسد و وضعیت کلی سوریه چه معنایی برای خاورمیانه و به‌طور جهانی دارد؟

- سقوط بشار اسد می‌تواند به‌عنوان سقوط یکی دیگر از رژیم‌های توتالیتر خانوادگی تلقی شود. سوریه نمونه‌ای دیگر از این است که چگونه بحران‌های طولانی‌مدت و ناتوانی در انجام اصلاحات می‌تواند به عواقب فاجعه‌بار برای یک کشور منجر شود. برای خاورمیانه، سقوط اسد ممکن است نقطه شروعی برای تغییرات جدید، چه مثبت و چه منفی باشد. از یک سو، این امید وجود دارد که کشور بتواند پس از سال‌های طولانی جنگ دوباره بهبود یابد و مردم آن زندگی جدیدی بدون دیکتاتوری بسازند. با توجه به موقعیت ژئو استراتژیک سوریه، پتانسیل آن برای توسعه بسیار زیاد است. این کشور از نظر تاریخی یک گلوگاه حمل و نقل مهم بوده و به دریای مدیترانه دسترسی دارد و در تقاطع مسیرهای تجاری جهانی قرار دارد. احیای سوریه می‌تواند به اقتصاد و همکاری‌های منطقه‌ای آن کمک کند.

از سوی دیگر، وضعیت هنوز بسیار نامشخص است. جنگ داخلی هنوز به پایان نرسیده و کشور بین گروه‌های مختلف، از جمله کردها، سازمان‌های اسلامی افراطی و طرفداران باقی‌مانده رژیم قبلی تقسیم شده است. بنابراین، نیاز به تصمیمات نه تنها سیاسی بلکه نظامی نیز وجود دارد.

-آینده ی حوادث را چگونه می‌بینید؟

-در افق کوتاه‌مدت، تمرکز اصلی اپوزیسیونی که قدرت را به‌دست گرفته، بر روی ایجاد یک دولت موقت خواهد بود که قادر به مدیریت کشور در شرایط بازسازی پس از جنگ باشد. این دولت موقت باید به‌عنوان پلتفرمی برای ادغام گروه‌های مختلف سیاسی و قومی عمل کرده تا از بروز درگیری‌های جدید جلوگیری کند. یکی از وظایف اصلی، بازسازی تمامیت ارضی کشور خواهد بود که نیازمند تلاش‌های قابل توجهی برای یکپارچه‌سازی مناطقی است که تحت کنترل گروه‌های مختلف، از جمله نهادهای خودگردان کرد قرار دارند.

اولویت دیگر، ایجاد یک سیستم مدیریت یکپارچه دولتی خواهد بود. ساختارهای پراکنده که در شرایط جنگ عمل می‌کردند، باید در یک شبکه واحد از مدیریت اداری ادغام شوند. این کار نیاز به اصلاحاتی در حوزه مدیریت دولتی دارد.

در عمل، اپوزیسیون گام‌هایی را در جهت تأمین امنیت در مناطق کلیدی، از جمله پایتخت، برداشته است. روشن است که بازگرداندن نظم به دمشق به نمادی از مرحله جدید و نشانه‌ای از توانایی رهبری جدید در مدیریت کشور تبدیل خواهد شد. به‌طور همزمان، کارها برای احیای زندگی اجتماعی و اقتصادی در شهرهای که به‌تازگی فتح شده آغاز خواهد شد. این اقدامات می‌تواند بر اساس تجربیات به‌دست‌آمده در ادلب باشد.

- وضعیت امروز سوریه و احتمال زنجیره حوادث چگونه بر قزاقستان تأثیر می‌گذارد؟

- انتظار نمی‌رود که بحران‌های سوریه تأثیر مستقیم بر قزاقستان داشته باشد، چرا که بین این دو کشور مرز مشترکی وجود ندارد و ارتباط تنگاتنگی ندارند. سوریه شریک اصلی اقتصادی یا سیاسی قزاقستان نیست، بنابراین پیامدهای مستقیم احتمالاً تنها از طریق کانال‌های غیرمستقیم بروز خواهد کرد. با این حال، جنبه‌هایی وجود دارد که ممکن است تأثیر غیرمستقیم داشته باشند.

بسیاری بر این باورند که بحران سوریه بخشی از یک معامله بزرگ بین مسکو و واشنگتن برای حل و فصل بحران اوکراین است. اگر اینطور باشد، خروج روسیه از بحران عمیق می‌تواند تأثیر مثبتی بر کشور قزاقستان داشته باشد.

نکته: در افکار عمومی و رسانه های اجتماعی همواره بحث جدی وجود دارد که کشور بعدی پس از اوکراین کدام است؟ و حتی برخی از روس های تندرو در شبکه های اجتماعی ادعا می کنند به قزاق ها زمین های زیاد و وسیع داده شده است و باید به روسیه بازگردانده شود. حل و فصل جنگ اوکراین در میان افکار عمومی منطقه تاحدودی سوال و دغدغه ایجاد کرده است.

آلماتی قزاقستان

منبع:  https://www.caravan.kz/world/chto-proishodit-v-sirii-i-kak-jeto-otrazitsja-na-kazahstane/