اشاره

منطقه آسیای مرکزی در دهه سوم قرن بیست و یکم، در حال تجربه یکی از پیچیده‌ترین دوران‌های گذار فرهنگی خود پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی است. این منطقه که شامل جمهوری‌های قزاقستان، ازبکستان، قرقیزستان، تاجیکستان و ترکمنستان می‌شود، با جمعیتی رو به رشد و جوان، به بازاری نوظهور اما پرچالش برای صنعت نشر تبدیل شده است. این وضعیت، ما را بر آن می‌دارد تا نه تنها به آمارهای داخلی این کشورها، بلکه به داده‌های یکپارچه فضای اوراسیا که اغلب توسط نهادهای روسی مانند «اتاق کتاب روسیه»، پلتفرم‌های توزیع دیجیتال مانند «لیت ریس» و غول‌های تجارت الکترونیک نظیر «وایلدبریز» تولید می‌شوند، توجه ویژه‌ای داشته باشیم.

در سال ۲۰۲۴، وضعیت کتاب و کتابخوانی در این منطقه تحت تأثیر سه نیروی عمده قرار گرفت: نخست، دیجیتالی‌سازی سریع که الگوهای سنتی توزیع و مصرف را دگرگون کرده است؛ دوم، رنسانس زبانی و هویت‌طلبی ملی که تقاضا برای محتوای بومی را به شدت افزایش داده است؛ سوم، فشارهای اقتصادی ناشی از تورم جهانی و اختلالات زنجیره تأمین که قیمت نهایی کتاب را برای مصرف‌کننده بالا برده است.

این نوشتار تحلیلی را با هدف ارائه تصویری دقیق، داده‌محور و چندلایه از این اکوسیستم تدوین کرده ایم. تمرکز اصلی بر جمهوری قزاقستان به عنوان بزرگترین اقتصاد منطقه است، اما تحلیل‌های تطبیقی با سایر کشورهای آسیای مرکزی نیز برای درک جایگاه منطقه‌ای ارائه خواهیم کرد. داده‌های مورد استفاده از تازه‌ترین گزارش‌های آماری سال‌های ۲۰۲۳ و ۲۰۲۴، تحلیل‌های بازار و نظرسنجی‌های رفتاری استخراج کرده‌ایم تا سندی جامع برای سیاست‌گذاران، ناشران و تحلیلگران فرهنگی فراهم آوریم.

قزاقستان: کالبدشکافی بازار کتاب

قزاقستان به دلیل وسعت جغرافیایی، تنوع قومیتی و سطح بالای نفوذ اینترنت، پیچیده‌ترین بازار کتاب در منطقه را داراست. با این حال، سال ۲۰۲۴ با انتشار آمارهایی همراه بود که پارادوکس عمیقی را در جامعه این کشور آشکار کرد: دسترسی بی‌سابقه به محتوا در مقابل کاهش نگران‌کننده شاخص‌های مطالعه عمیق.

بحران سرانه مطالعه

یکی از بحث‌برانگیزترین رویدادهای سال ۲۰۲۴ در حوزه فرهنگ قزاقستان، انتشار نتایج نظرسنجی جهانی توسط مجله تجاری معتبر «سی‌اوورلد» بود. این گزارش که بر اساس مصاحبه با ۶.۵ میلیون نفر در ۱۰۲ کشور جهان تنظیم شده بود، جایگاه قزاقستان را در رتبه ۹۵ قرار داد. این رتبه، قزاقستان را در زمره کشورهایی با پایین‌ترین نرخ مطالعه در جهان قرار می‌دهد و شوکی بزرگ به بدنه فرهنگی کشوری وارد کرد که همواره به نرخ باسوادی بالای خود (میراث دوران شوروی) افتخار می‌کرد.

تحلیل عمیق این داده‌ها نشان می‌دهد که مسئله فراتر از یک رتبه عددی است و ریشه در تغییرات بنیادین سبک زندگی دارد.

مقایسه شاخص‌های کلیدی مطالعه در قزاقستان و کشورهای منتخب

تحلیل داده‌ها:

همانطور که در جدول فوق مشاهده می‌شود، میانگین مطالعه ۲.۷۷ کتاب در سال برای هر شهروند قزاقستانی، نه تنها در مقایسه با کشورهای توسعه‌یافته غربی، بلکه در مقایسه با همسایگان منطقه‌ای خود یعنی تاجیکستان و قرقیزستان نیز پایین‌تر است. شهروندان قزاقستان تنها ۶۵ ساعت در سال را صرف خواندن کتاب می‌کنند که معادل تقریباً یک ساعت در هفته است.1 این در حالی است که در روسیه، که بازار مرجع فرهنگی برای قزاقستان محسوب می‌شود، این رقم حدود ۳.۴ برابر بیشتر (۲۲۳ ساعت) است.

این شکاف عظیم میان قزاقستان و روسیه، که اشتراکات زبانی و تاریخی زیادی دارند، نشان‌دهنده گسست در الگوی مصرف فرهنگی است. تحلیلگران معتقدند که نفوذ بالای اینترنت و شبکه‌های اجتماعی در قزاقستان (که بالاتر از بسیاری از کشورهای منطقه است) و تبدیل شدن پلتفرم‌هایی مانند تیک‌تاک و اینستاگرام به منابع اصلی دریافت اطلاعات، زمان مفید مطالعه را بلعیده است. علاوه بر این، شاخص پیشرفت اجتماعی قزاقستان در سال ۲۰۲۴ در رتبه ۶۳ جهان قرار گرفت که نشان می‌دهد اگرچه زیرساخت‌های اقتصادی وجود دارد، اما مولفه‌های فرهنگی و رفاه اجتماعی (که مطالعه بخشی از آن است) همپای اقتصاد رشد نکرده‌اند.

اقتصاد نشر و تورم: کتاب به عنوان کالای لوکس

یکی از عوامل بازدارنده اصلی در مسیر توسعه فرهنگ کتابخوانی در قزاقستان، مولفه‌های اقتصادی است. در سال ۲۰۲۴، صنعت نشر قزاقستان با فشارهای تورمی بی‌سابقه‌ای مواجه شد. آمارهای رسمی "اداره ملی آمار" نشان می‌دهد که قیمت کتاب‌ها در مارس ۲۰۲۴ نسبت به مدت مشابه سال قبل ۳.۷ درصد افزایش یافته است. اگرچه این رقم در نگاه اول پایین به نظر می‌رسد، اما باید در کنار کاهش قدرت خرید عمومی و حذف کالاهای فرهنگی از سبد خانوار تفسیر شود.

داده‌های مالی بخش نشر تصویر نگران‌کننده‌تری را ترسیم می‌کنند. در سه ماهه چهارم سال ۲۰۲۴، اگرچه حجم خدمات ارائه شده در حوزه نشر به صورت اسمی (به تنگه) افزایش یافت، اما شاخص حجم فیزیکی (IFV) به ۹۴.۶ درصد رسید. این بدان معناست که حجم واقعی خدمات و تولیدات نشر ۵.۴ درصد کاهش یافته است.

دینامیک اقتصادی بخش نشر در قزاقستان

نکته قابل تأمل در این آمار، سقوط ۱۷.۵ درصدی حجم خدمات انتشار کتاب به ۱۳.۸ میلیارد تنگه است. این در حالی است که بخش مجلات و نشریات ادواری رشدی ۴۷ درصدی را تجربه کرده است. این واگرایی نشان می‌دهد که جامعه قزاقستان به سمت محتوای کوتاه‌تر، سریع‌تر و شاید سطحی‌تر (مجلات) گرایش پیدا کرده و از فرمت‌های طولانی و عمیق (کتاب) فاصله گرفته است. همچنین، افزایش هزینه‌های کاغذ و چاپ که عمدتاً وارداتی هستند، ناشران را مجبور به کاهش تیراژ کرده است.

جامعه‌شناسی خوانندگان

تحلیل محتوایی کتاب‌های پرفروش و ژانرهای مورد علاقه در سال ۲۰۲۴، پرده از ذهنیت جمعی جامعه قزاقستان برمی‌دارد. برخلاف بازارهای اروپایی که ادبیات داستانی سهم غالب را دارد، بازار قزاقستان به شدت عمل‌گرا است.

بر اساس داده‌های وزارت فرهنگ و اطلاعات و تحلیل‌های فروشگاه زنجیره‌ای "ملامون" (بزرگترین خرده‌فروش محصولات فرهنگی)، ترجیحات خوانندگان به شرح زیر است:

غلبه ادبیات غیرداستانی: ۶۹ درصد از بازار کتاب به ادبیات "کاربردی" یا "صنعتی" (شامل روانشناسی موفقیت، کسب‌وکار، فلسفه عملی، پزشکی و هنر) اختصاص دارد.

اقلیت داستانی: تنها ۳۱ درصد از خوانندگان به سراغ ادبیات داستانی می‌روند. در این بخش نیز، ژانرهای سرگرم‌کننده مانند رمان (۳۳٪)، جنایی/کارآگاهی (۱۹٪) و تاریخی (۱۵٪) پیشتاز هستند.

پدیده مارگولان سیسمبای:

صدرنشینی کتاب «مأموریت ممکن: تکنولوژی زندگی شاد» نوشته مارگولان سیسمبای در لیست پرفروش‌های شبکه ملامون، نمادین‌ترین شاخص وضعیت فرهنگی امروز قزاقستان است. سیسمبای، یک میلیاردر و سرمایه‌گذار که به چهره‌ای اثرگذار در شبکه‌های اجتماعی تبدیل شده، الگوی "موفقیت قزاقی" را ارائه می‌دهد. پیام اصلی کتاب او که "افراد شاد همیشه موفق هستند، اما افراد موفق همیشه شاد نیستند"، دقیقاً با نیازهای روانی جامعه‌ای که در حال گذار سریع سرمایه‌داری است و با اضطراب موقعیت اجتماعی دست‌وتپنجه نرم می‌کند، همخوانی دارد. حضور او در صدر جدول، بالاتر از تمام نویسندگان کلاسیک و رمان‌نویسان جهانی، نشان می‌دهد که کتاب در قزاقستان امروز بیش از آنکه ابزار تفریح یا تفکر انتزاعی باشد، به عنوان ابزار توسعه فردی و ارتقای طبقاتی نگریسته می‌شود.

سایر روندهای محتوایی:

هویت شهری: رتبه دوم پرفروش‌ها متعلق به کتاب مصور «سالم، آلماتی!» است. این امر نشان‌دهنده رشد حس تعلق به مکان و علاقه به تاریخچه محلی و شهری در میان نسل جدید شهرنشین است.

ادبیات ترجمه: در بخش داستانی، آثار خارجی همچنان تسلط دارند. جلد سوم «برکت آسمانی» نویسنده چینی و تریلرهای روانشناختی غربی در صدر هستند.

کودک و نوجوان: در بخش ادبیات کودک، آثاری مانند "پری دریایی" و کتاب‌های فانتزی خارجی پرفروش هستند، اما حضور کتاب‌های بومی مانند «سالم، آلماتی» در این بخش نیز قابل توجه است.

رنسانس زبان قزاقی در بستر تجارت الکترونیک

اگرچه آمارهای کلی مطالعه نگران‌کننده است، اما یک تحول مثبت و بسیار مهم در حال وقوع است: انفجار تقاضا برای کتاب‌های زبان قزاقی. این پدیده که می‌توان آن را "رنسانس زبانی" نامید، عمدتاً توسط پلتفرم‌های تجارت الکترونیک هدایت می‌شود که دسترسی به کتاب را دموکراتیزه کرده‌اند.

داده‌های تحلیلی پلتفرم "وایلدبریز" (غول خرده‌فروشی آنلاین روسی که در منطقه CIS فعال است) برای سال ۲۰۲۴ خیره‌کننده است:

رشد کلی فروش: قزاقستانی‌ها در سال ۲۰۲۴ بیش از ۲.۳ میلیون جلد کتاب از طریق این پلتفرم خریداری کرده‌اند که رشدی ۵۲ درصدی نسبت به سال قبل دارد.

جهش زبان قزاقی: فروش کتاب‌های به زبان قزاقی رشدی انفجاری معادل ۳۶۱ درصد در داخل قزاقستان داشته است. این رقم نشان می‌دهد که تقاضای سرکوب‌شده‌ای برای محتوای مادری وجود داشته که کتابفروشی‌های فیزیکی سنتی (که اغلب بر کتاب‌های روسی متمرکز بودند) نتوانسته بودند به آن پاسخ دهند.

محرک‌های رشد: کتاب‌های کودک، ادبیات توسعه فردی (ترجمه شده به قزاقی) و کتاب‌های تاریخ و سنت‌های ملی، پیشران این رشد هستند. به عنوان مثال، تقاضا برای کتاب‌هایی درباره "طب سنتی آسیای مرکزی" و "تاریخ قزاقستان" افزایش یافته است.

عدالت جغرافیایی: داده‌های "وایلدبریز" نشان می‌دهد که بیشترین نرخ رشد خرید کتاب مربوط به استان ترکستان بوده است. ترکستان به عنوان منطقه‌ای با بافت سنتی و قزاق‌نشین، پیش از این دسترسی محدودی به کتابفروشی‌های مدرن (که عمدتاً در آلماتی و آستانه متمرکز هستند) داشت. تجارت الکترونیک این سد جغرافیایی را شکسته است.

وضعیت کتابخانه‌ها: گذار به فضای اجتماعی

سیستم کتابخانه‌ای قزاقستان در حال تجربه پارادوکس "بازدید بالا، عضویت پایین" است.

آمار بازدید: کتابخانه‌ها با ۵۵.۴ میلیون بازدید در سال ۲۰۲۴، پربازدیدترین نهادهای فرهنگی کشور بوده‌اند (بیشتر از سینماها و پارک‌ها).

کاهش اعضا: با این حال، تعداد کاربران ثبت‌نام شده (عضو فعال) با ۷.۱ درصد کاهش به ۵.۷ میلیون نفر رسیده است و امانت گرفتن کتاب ۵.۵ درصد کاهش یافته است.

تحلیل: این تضاد نشان می‌دهد که کارکرد کتابخانه‌ها تغییر کرده است. مردم (به ویژه جوانان) نه برای امانت گرفتن کتاب، بلکه برای استفاده از فضای مطالعه، اینترنت رایگان و محیط آرام (Co-working space) به کتابخانه‌ها می‌روند.

موفقیت دیجیتال: پروژه "کتابخانه ملی الکترونیک قزاقستان" یک موفقیت استراتژیک محسوب می‌شود. بازدید از محتوای دیجیتال این پلتفرم در سه ماهه اول ۲۰۲۴ بیش از ۴۰ درصد و دانلود اسناد ۱۹۲ درصد رشد داشته است. دسترسی کاربرانی از ۱۰۰ کشور جهان به این منابع، نقش آن را در دیپلماسی فرهنگی برجسته می‌کند.

وضعیت کتاب در سایر کشورهای آسیای مرکزی

اگرچه قزاقستان بزرگترین بازار است، اما همسایگان آن الگوهای رفتاری متفاوت و گاه شگفت‌انگیزی را نشان می‌دهند.

ازبکستان: بیداری بزرگ و عطش مدرنیته

ازبکستان پرجمعیت‌ترین کشور منطقه است و بازار کتاب آن در حال تجربه یک دوره شکوفایی است که کمتر در آمارهای رسمی دولتی بازتاب می‌یابد، اما در داده‌های بخش خصوصی مشهود است.

پدیده "آساهی بوک":

پلتفرم "آساهی" Asaxiy.uz که ابتدا به عنوان فروشگاه لوازم الکترونیک آغاز به کار کرد، با راه‌اندازی بخش "آساهی بوک" انقلابی در صنعت نشر ازبکستان ایجاد کرد. تحلیل لیست ۲۰ کتاب پرفروش سال ۲۰۲۴ این پلتفرم 16 حقایق جالبی را آشکار می‌کند:

جهانی‌سازی ذائقه: کتاب «عادت‌های اتمی» در ازبکستان نیز مانند بسیاری از نقاط جهان رتبه اول را دارد. این نشان می‌دهد جوانان ازبک کاملاً به روندهای جهانی متصل هستند.

بیداری سیاسی و اجتماعی: حضور دو اثر از جورج اورول («قلعه حیوانات» و «۱۹۸۴») در میان ۵ کتاب پرفروش بسیار معنادار است. در کشوری که سال‌ها فضای بسته‌ای داشته، استقبال گسترده نسل جوان از ادبیات پادآرمان‌شهری نشان‌دهنده شکل‌گیری آگاهی سیاسی جدید و میل به درک ساختارهای قدرت است.

تولید ملی قدرتمند: برخلاف قزاقستان که لیست‌هایش پر از ترجمه روسی است، در ازبکستان نویسندگان بومی جایگاه ویژه‌ای دارند. رمان «نترس» اثر جاولون جوولیف در رتبه چهارم قرار دارد. این کتاب که به سرگذشت تراژیک روشنفکران "جدیدیست" در دهه ۱۹۲۰ می‌پردازد، نمادی از بازگشت به هویت ملی و تاریخی است.

اقتصاد و توسعه: کتاب‌هایی مانند «چرا ملت‌ها شکست می‌خورند» (عجم‌اوغلو) و «پدر پولدار، پدر بی‌پول» در لیست پرفروش‌ها هستند که نشان‌دهنده تمایل جامعه به درک مکانیزم‌های اقتصادی و رفاه است.

تاجیکستان: حافظان سنت مطالعه

شاید شگفت‌انگیزترین داده آماری سال ۲۰۲۴ مربوط به تاجیکستان باشد. بر اساس گزارش «سی‌اوورلد»، تاجیکستان با میانگین مطالعه ۴.۰۱ کتاب در سال برای هر نفر، در صدر کشورهای آسیای مرکزی قرار گرفته است.

عوامل موفقیت:

سنت فرهنگی: تاجیکستان با تکیه بر میراث ادبی فارسی قدرتمند خود، همچنان ارزش بالایی برای "کتاب" به عنوان یک کالای فرهنگی قائل است.

زمان مطالعه: شهروندان تاجیکستان سالانه ۸۹ ساعت را صرف مطالعه می‌کنند که ۳۷ درصد بیشتر از همسایگان قزاقستانی خود است.

دیپلماسی کتاب روسیه: روسیه نقش بسیار فعالی در بازار کتاب تاجیکستان دارد. سازمان "روس‌هات‌رودنیچستوو" در سال ۲۰۲۴ بیش از ۱۶،۰۰۰ جلد کتاب (آموزشی و ادبیات) به مدارس تاجیکستان اهدا کرد. این حجم از تزریق کتاب رایگان، به حفظ آمار مطالعه کمک کرده است، هرچند وابستگی سیستم آموزشی به منابع خارجی را نیز نشان می‌دهد.

رویدادهای فرهنگی: نمایشگاه بین‌المللی کتاب دوشنبه همچنان یک رویداد مهم منطقه‌ای است که ناشران کشورهای همسایه را جذب می‌کند و به عنوان بستری برای تبادل فرهنگی عمل می‌کند.

قرقیزستان: تعادل میان تولید ملی و چالش‌های توزیع

قرقیزستان با سرانه مطالعه ۳.۹۶ کتاب در سال، شانه به شانه تاجیکستان حرکت می‌کند. نکته متمایز کننده بازار قرقیزستان، سهم بالای تولیدات به زبان ملی است.

تولید بومی: در سال ۲۰۲۴، ناشران قرقیزستانی ۱۰۲۰ عنوان کتاب منتشر کردند که ۵۸ درصد آنها به زبان قرقیزی بوده است. این نسبت در مقایسه با قزاقستان (که سهم زبان روسی در آن بالاتر است) نشان‌دهنده وضعیت سالم‌تر زبان ملی در حوزه نشر مکتوب است.

مشکلات ساختاری: بازار کتاب درسی در قرقیزستان همچنان با چالش‌های جدی روبروست. فروش غیرقانونی کتب درسی در بازارها (به جای توزیع در مدارس) و کمبود منابع، موضوع بحث‌های داغ در وزارت آموزش بوده است. با این حال، وجود ناشران ریشه‌داری مانند "مکتپ" و "ادبیات" که از دهه ۱۹۲۰ فعال هستند، زیرساخت تاریخی خوبی را فراهم کرده است.

ترکمنستان: بازار بسته با داده‌های محدود

ترکمنستان همچنان غیرشفاف‌ترین بازار منطقه است. با سرانه مطالعه ۳.۱۸ کتاب در سال، وضعیت بهتری نسبت به قزاقستان دارد، اما کنترل شدید دولتی بر محتوا و نبود ناشران خصوصی مستقل، تنوع بازار را محدود کرده است. آمار صادرات این کشور (که عمدتاً انرژی است) به رکوردهای تاریخی رسیده، اما تأثیر این ثروت بر بازار کالاهای فرهنگی مانند کتاب مشخص نیست و داده‌های تجارت الکترونیک بین‌المللی (مانند "وایلدبریز") برای این کشور بسیار ناچیز است.

نقش منابع و بازیگران روسی در اکوسیستم نشر منطقه

درخواست برای استفاده از منابع روسی در این تحلیل، ما را به بررسی نقش استراتژیک فدراسیون روسیه در بازار کتاب آسیای مرکزی هدایت می‌کند. این تأثیر در سه لایه قابل مشاهده است:

آمار تولید و "اتاق کتاب روسیه"

بسیاری از تحلیلگران منطقه‌ای هنوز به آمارهای "اتاق کتاب روسیه"  به عنوان یک شاخص مرجع نگاه می‌کنند. در سال ۲۰۲۴، روسیه ۱۰۳،۲۷۷ عنوان کتاب با تیراژ ۳۶۹.۶ میلیون نسخه منتشر کرد. این حجم عظیم تولید (حدود ۲۰ برابر قزاقستان)، باعث می‌شود که بازار آسیای مرکزی به طور طبیعی به عنوان "بازار مصرف" برای ناشران روسی عمل کند. ناشران بزرگی مانند «اکسمو-آست» و «پراسوشنیه» شبکه‌های توزیع قدرتمندی در قزاقستان و قرقیزستان دارند و بخش بزرگی از قفسه‌های کتابفروشی‌های "ملامون" در قزاقستان با کتاب‌های وارداتی از روسیه پر شده است.

پلتفرم‌های دیجیتال: هژمونی "لیت ریس" و "وایلدبریز"

لیت ریس: گروه شرکت‌های لیت ریس که رهبر بازار کتاب الکترونیک در روسیه است، رشد ۱۰ درصدی درآمد را در سال ۲۰۲۴ گزارش کرده است. مدل اشتراکی "مای بوک" (رشد ۷۷ درصدی) به شدت در میان کاربران روس‌زبان آسیای مرکزی محبوب شده است. برای بسیاری از خوانندگان در آلماتی یا تاشکند، دسترسی به کتاب‌های جدید از طریق اپلیکیشن "لیت ریس" بسیار ساده‌تر و ارزان‌تر از خرید فیزیکی نسخه وارداتی است.

"وایلدبریز": همانطور که در بخش قزاقستان اشاره شد، این پلتفرم روسی نقش حیاتی در توزیع کتاب (حتی کتاب‌های زبان‌های ملی) ایفا می‌کند. این پلتفرم با ایجاد یک شبکه لجستیکی فرامرزی، عملاً بازارهای ملی را به یکدیگر متصل کرده است. آمار خرید کتاب‌های قزاقی توسط کاربران در روسیه (رشد ۴۰ درصدی) نشان می‌دهد که دیاسپورای آسیای مرکزی در روسیه نیز از طریق همین پلتفرم‌های روسی به فرهنگ خود متصل می‌شوند.

چالش وابستگی

این وابستگی به زیرساخت‌های روسی (هم در تولید محتوا و هم در توزیع دیجیتال) شمشیری دو لبه است. از یک سو، دسترسی به بازاری غنی و متنوع را تضمین می‌کند، اما از سوی دیگر، توسعه ناشران مستقل بومی و پلتفرم‌های دیجیتال ملی را در کشورهایی مانند قزاقستان دشوار می‌سازد.

نتیجه‌گیری راهبردی و چشم‌انداز آینده

تحلیل جامع داده‌های سال ۲۰۲۴ نشان می‌دهد که آسیای مرکزی در نقطه عطف تاریخی در حوزه کتاب و نشر قرار دارد.

یافته‌ها:

تناقض رفاه و مطالعه: قزاقستان با وجود اینکه ثروتمندترین کشور منطقه است، پایین‌ترین شاخص‌های مطالعه عمیق را دارد. رفاه اقتصادی و نفوذ دیجیتال، بدون سیاست‌گذاری فرهنگی مناسب، منجر به کاهش مطالعه سنتی شده است. در مقابل، تاجیکستان و قرقیزستان با منابع کمتر، ارتباط قوی‌تری با کتاب حفظ کرده‌اند.

گذار از لذت به منفعت: الگوی مطالعه در منطقه (به ویژه قزاقستان و ازبکستان) به شدت به سمت "ادبیات موفقیت" و "کسب‌وکار" تغییر جهت داده است. کتاب دیگر یک کالای صرفاً فرهنگی نیست، بلکه ابزاری برای بقا و پیشرفت در اقتصاد بازار است.

قدرت تجارت الکترونیک: پلتفرم‌های آنلاین (وایلدبریز، آساهی) در حال حل معضل تاریخی توزیع کتاب در منطقه هستند و به طور غیرمنتظره‌ای به بزرگترین حامیان زبان‌های ملی تبدیل شده‌اند.

نقش پایدار روسیه: علیرغم گرایش‌های استقلال‌طلبانه زبانی، روسیه از طریق پلتفرم‌های دیجیتال و صادرات کتاب فیزیکی، همچنان بازیگر مسلط در تأمین محتوای منطقه باقی مانده است.

چشم‌انداز:

پیش‌بینی می‌شود در سال های آینده، دولت قزاقستان برای بهبود رتبه جهانی خود، سرمایه‌گذاری سنگینی بر روی کتابخانه‌ها و حمایت از ناشران بومی انجام دهد. همچنین، انتظار می‌رود "جنگ پلتفرم‌ها" برای تسخیر بازار کتاب الکترونیک و صوتی در منطقه شدت گیرد، جایی که بازیگران محلی تلاش خواهند کرد سهم بازار را از غول‌های روسی بازپس گیرند. رنسانس زبان‌های ملی (قزاقی و ازبکی) در حوزه نشر ادامه خواهد یافت و احتمالاً شاهد ظهور نسل جدیدی از نویسندگان بومی خواهیم بود که می‌توانند با ترجمه‌های خارجی رقابت کنند.

آلماتی قزاقستان

منابع:

https://ranking.kz/reviews/world/kazahstan-okazalsya-odnoy-iz-naimenee-chitayuschih-stran-zhiteli-rk-chitayut-menee-tryoh-knig-v-god.html

https://orda.kz/kazahstan-bet-antirekordy-v-kakom-rejtinge-strana-okazalas-v-chisle-autsajderov-409432/

https://turantimes.kz/interesno/48975-v-rejtinge-stran-po-urovnju-socprogressa-na-2024-god-kazahstan-zanjal-63-e.html

https://www.inform.kz/ru/na-37-podorozhali-knigi-v-kazahstane-c5d2ac

https://inbusiness.kz/ru/last/knigi-dorozhayut-v-kazahstane-a-chitatelej-stanovitsya-menshe

https://tribune.kz/meloman-top-23-samyh-prodavaemyh-knig/

https://bluescreen.kz/na-wildberries-rastiet-intieries-k-litieraturie-na-kazakhskom-iazykie/

https://altyn-orda.kz/interes-k-kazahskoj-literature-na-wildberries-vyros-v-razy-chitayut-i-deti-i-vzroslye-i-dazhe-za-rubezhom/

https://kz.kursiv.media/2025-04-24/fvfv-books-sells/

https://asaxiy.uz/product/asaxiy-books-yil-bestsellerlari-2024-tuplami

https://tajikistan-dushanbe.rs.gov.ru/news/bolee-16-tysyach-knig-dlya-shkol-tadzhikistana-postavleno-iz-rossii-v-tekushhem-godu-2/

https://knews.kg/2023/09/06/v-minobrazovanii-kyrgyzstana-rasskazali-ob-izdanii-uchebnikov-i-ob-ih-prodazhe-na-rynkah/

https://ru.tradingeconomics.com/turkmenistan/exports