ظهور و درخشش ترکیه در آفریقا و به ویژه در کنیا

ترکیه در دو دهه گذشته سیاست خاصی را نسبت به افریقا دنبال کرده و با داشتن راهبرد و استراتژی مشخص در شرق، غرب و جنوب افریقا از مسیر اقتصاد، فرهنگ و آموزش و همکاریهای نظامی و سیاسی جای پای خود را در این قاره بکر و غنی استحکام می بخشد. افریقا در طول زمان برای استعمارگرانی همچون انگلیس و فرانسه محل کسب ثروت بوده و برای قدرتهای بزرگی همچون آمریکا، چین و هند از 5 سال گذشته بشدت حائز اهمیت گشته است.

بازار افریقا، منابع غنی طبیعی و معدنی افریقا، نیروی کار ارزان افریقا، سرزمینهای توریستی و زیبائیهای افریقا و موقعیت استراتژیک برخی از کشورهای افریقائی چیزی نیست که کشورهای بزرگ را از آن غافل نماید. در همین راستا کشورهائی همچون ترکیه نیز که آرزوهای بزرگ برای تبدیل شدن به قطب اقتصادی و قدرت در منطقه هستند افریقا جایگاه خاصی پیدا کرده است و این کشور به طرق مختلف خود را در این قاره جا کرده و با انجام پروژه های مختلف توانسته است امروزه در اکثر مناطق افریقا بالاخص در شرق این قاره حضور یابد و از شرکتها و موسسات و سرمایه گذاران ترک در این کشورها حمایت می کند. بر همین اساس است که در اکثر شهرها و کشورهای افریقائی علائم و محصولات ترکیه همچون منسوجات و غیره قابل مشاهده است و دولت نیز با لابیها و ایجاد ارتباط رسمی بیشتر با دولتهای افریقائی این امور را تسهیل می بخشد.

این یک واقعیت است که ترکیه در آفریقا در حال رشد است. امروزه با وجود رقبا، شاهد تعامل کاملاً پویا و فشرده بین ترکیه و کشورهای آفریقایی از نظر تجاری، فرهنگی و دیپلماسی هستیم. امروز ترکیه بازیگر قابل مشاهده تری در آفریقا است و آفریقا در 15 سال گذشته جایگاه منحصر به فردی در سیاست خارجی چند بعدی و فعال ترکیه داشته است.

 ترکیه با استفاده از هر کانال دیپلماسی، تجارت، سرمایه گذاری، آموزش، بهداشت، امنیت و همکاری نظامی در کنار ابزارهای قدرت نرم مانند فرهنگ و تاریخ به دنبال افزایش نفوذ خود در قاره آفریقا است. بر این اساس، آفریقا نیز در حال حاضر در ترکیه  بیشتر دیده می شود و تجار، دانشجویان، گردشگران و مهاجران آفریقایی به صورت گسترده به ترکیه یورش می برند. جوامع سومالیایی، سودانی، لیبیایی، مصری، تونسی، الجزایری، سنگالی و نیجریه ای در شهرهای بزرگ ترکیه امروزه بیشتر نمایان شده است.

علاوه بر این، تعداد سفارت های آفریقا در آنکارا از 10 سفارت در سال 2008 به بیش از 40 سفارت در سال 2024 رسیده است. این بدیهی است که ما را دعوت می کند تا به جای یک دیدگاه واحد، به امور جاری ترکیه و آفریقا از یک زاویه چند بعدی نگاه کنیم.

تاریخ ترکیه در این قاره به قرن شانزدهم باز می گردد، زمانی که عثمانی ها برای اولین بار وارد شمال آفریقا شدند. بعدها قلمرو عثمانی در سواحل دریای سرخ و مدیترانه و به سمت منطقه ساحل گسترش یافت. عثمانی ها به مدت چهار قرن قدرت حاکم در آفریقا باقی ماندند و پنج اداره (نمایندگی) جداگانه در الجزایر، تونس، لیبی، مصر و اریتره ایجاد کردند. با این حال، در سال 1912، نیروهای عثمانی از این قاره عقب نشینی کردند و دولت های مستحکم آن را به قدرت های استعماری اروپایی واگذار کردند. اما میراث تاریخی عثمانی در این قاره هنوز توسط دانشگاهیان ناشناخته باقی مانده است. علاوه بر این، در دوران جمهوری خواهان، تمرکز ترکیه به سمت غرب تغییر کرد.

اگر این دوره طولانی عثمانی را کنار بگذاریم، تعامل کنونی ترکیه مدرن با آفریقا به طور رسمی در سال 2005 پس از آن که ترکیه سال 2005 را «سال آفریقا» اعلام کرد و یک سیاست ملموس جدید «باز کردن آفریقا» را اتخاذ کرد، آغاز شد. از آن زمان، ما شاهد سرمایه گذاری دیپلماتیک ترکیه در این قاره بوده ایم، زیرا به گفته وزارت خارجه ترکیه، روابط با آفریقا یکی از اهداف کلیدی سیاست خارجی است و افتتاح نمایندگی های دیپلماتیک جدید روابط ترکیه با این قاره را تقویت می کند.

 امروزه ترکیه بابیش از 43 سفارت فعال در سرتاسر قاره نمایندگی دارد که نسبت به 12 سفارت دو دهه قبل افزایش قابل توجهی داشته است. در واقع، ترکیه پس از ایالات متحده، چین و فرانسه، چهارمین کشور حاضر و فعال در آفریقا با بیشترین نمایندگی است.

همچنین، ترکیه در سال 2005 از سوی اتحادیه آفریقا (AU) به عنوان ناظر انتخاب شد و بعداً در سال 2008 با اولین اجلاس سران ترکیه و آفریقا در استانبول در همان سال به یک شریک استراتژیک تبدیل شد. نقاط کانونی در نشست استانبول «آینده مشترک»، «همکاری» و «همبستگی» بین طرف‌های شرکت‌کننده بود. علاوه بر این، هم ترکیه و هم شرکای آفریقایی توافق کرده‌اند که یک برنامه عملی مشخص مبتنی بر برابری، احترام متقابل و منافع متقابل را اجرا کنند.

دومین اجلاس بین ترکیه و کشورهای آفریقایی در سال 2014 در مالابو، پایتخت گینه استوایی، مطابق با مکانیسم پیگیری اعلامیه استانبول برگزار شد که مشخص می‌کرد اجلاس‌ها هر سه سال یک‌بار و کنفرانس‌های مشترک وزیران هر سه سال یکبار برگزار می‌شود. در مالابو، طرح اجرای مشترک برای دوره 2015-2019 توسط شرکت کنندگان پذیرفته شد.

با این وجود، سیاست ترکیه در آفریقا محدود به نشست‌های دوره‌ای نیست. سفرهای رسمی به کشورهای آفریقایی نقش مهمی در توسعه همکاری ترکیه با آفریقا نیز دارد.

 در همین راستا، اردوغان رئیس جمهور ترکیه در 15 سال گذشته چندین بار از 30 کشور مختلف آفریقایی از جمله سومالی جنگ زده بازدید کرده است. این معمولا یک رکورد برای یک رهبر غیر آفریقایی در نظر گرفته می شود. پس از یک وقفه دو ساله به دلیل همه گیری ویروس کرونا، او یک بار دیگر تور آفریقا خود را از آنگولا، توگو و نیجریه در اکتبر 2021 آغاز کرد.

همکاری اقتصادی و روابط تجاری یکی از اولویت های ترکیه در این قاره است. برای ارتقای روابط تجاری بین ترکیه و کشورهای آفریقایی، ترکیه به منظور تنظیم و توسعه روابط تجاری بین ترکیه و این قاره، به صورت دوره‌ای نشستهای اقتصادی و تجاری ترکیه-آفریقا را با مشارکت اتحادیه آفریقا برگزار می‌کند. اولین مجمع وزرای تجارت و اقتصاد از 42 کشور آفریقایی و بیش از 2000 تاجر در سال 2016 در استانبول برگزار شد. دومین مجمع در سال 2018 با موضوع "سرمایه گذاری در آینده پایدار با هم" برگزار شد. در همان سال و در سطح منطقه ای تر، برای تعمیق روابط اقتصادی و تجاری ترکیه با کشورهای غرب آفریقا، ترکیه مجمع تجاری و اقتصادی ترکیه-اکواس را تأسیس کرد. آخرین مجمع اقتصادی و تجاری ترکیه در اکتبر 2021 در استانبول برگزار شد.

هیئت روابط اقتصادی خارجی ترکیه[i] (DEIK) دارای 45 شورای تجاری در کشورهای آفریقایی به منظور ترویج تجارت دوجانبه و سرمایه گذاری متقابل است. حجم کل تجارت ترکیه با آفریقا از 3 میلیارد دلار در سال 2003 به 26 میلیارد دلار در سال 2021 افزایش یافته است. سرمایه گذاری مستقیم خارجی ترکیه[ii] (FDI) در آفریقا نزدیک به 10 میلیارد دلار است. شرکت های خصوصی ترکیه نیز آفریقا را برای سرمایه گذاری و فرصت های تجاری زیر نظر دارند. به عنوان مثال، شرکت هواپیمایی ترکیه، ترکیش ایرلاینز (THY)، اکنون به 61 مقصد مختلف در 40 کشور آفریقایی در سراسر قاره پرواز می کند.

همکاری ترکیه و آفریقا در زمینه انرژی نیز نشانه هایی از افزایش را نشان می دهد. ترکیه نفت و LNG را از بازارهای آفریقا وارد می کند. الجزایر به چهارمین صادرکننده بزرگ گاز به ترکیه تبدیل شده است و تجارت دوجانبه نیجریه و ترکیه 90 درصد واردات LNG ترکیه از نیجریه را تشکیل می دهد. در سال 2017، چاد غنی از نفت و مواد معدنی از شرکت های ترکیه ای برای استخراج نفت در این کشور دعوت کرد. به همین ترتیب، سومالی از ترکیه برای اکتشاف نفت در دریاهای خود دعوت کرد. علاوه بر این، ترکیه یک قرارداد دریایی با دولت وفاق ملی به رسمیت شناخته شده سازمان ملل در لیبی امضا کرد که به ایجاد یک منطقه اقتصادی انحصاری از ساحل شمال شرقی لیبی تا سواحل جنوب شرقی ترکیه و اکتشاف نفت اجازه می دهد.

ترکیه کشاورزی را یک بخش استراتژیک می داند که در آن می تواند روابط خود را با کشورهای آفریقایی نیز بهبود بخشد. در همین راستا، ترکیه در سال 2017 اولین نشست وزرای کشاورزی ترکیه و آفریقا و مجمع تجارت کشاورزی را در شهر آنتالیا ترتیب داد و با شش کشور آفریقایی در زمینه های کشاورزی، شیلات و دام قرارداد امضا کرد. 40 وزیر کشاورزی از 54 کشور آفریقایی در کنار سازمان غذا و کشاورزی سازمان ملل متحد (فائو) و کمیسیون اتحادیه آفریقا شرکت کردند. امنیت غذایی، تغذیه، تامین مالی و فرصت های اعتباری، صنایع کشاورزی و مسائل توسعه به منظور بهبود همکاری ترکیه و آفریقا مورد بحث و بررسی قرار گرفت. معمول است که پروژه های اجرایی آژانس توسعه رسمی ترکیه، دفاتر آژانس همکاری و هماهنگی ترکیه[iii] (TIKA) در آفریقا ابزار کشاورزی، بذر، کود و آفت کش ها را برای کشاورزان محلی به منظور بهبود ظرفیت کشاورزی خود فراهم کنند.

کمک برای توسعه و امور بشردوستانه نیز یکی از ستون‌های بسیار ضروری حضور ترکیه در این قاره است، زیرا شکاف توسعه‌ای بزرگی بین آفریقا و سایر نقاط جهان وجود دارد. برای مثال، دسترسی به آب سالم و برق هنوز برای میلیون ها آفریقایی مشکل بزرگی است. در این راستا ترکیه به پروژه های توسعه ای در این قاره توجه ویژه ای دارد. TIKA دارای دفاتر هماهنگی در 22 کشور آفریقایی است و سازمان های غیردولتی جامعه مدنی ترکیه (NGO) به عنوان ارائه دهندگان توسعه و کمک های بشردوستانه در آفریقا بسیار فعال هستند. این مؤسسات، مدارس، مدارس، بیمارستان ها و درمانگاه ها با اندازه های مختلف را تأمین مالی می کنند.

حمایت ترکیه از پروژه های توسعه در مورد سومالی به خوبی آشکار شده است. با وجود درگیری های داخلی و قحطی مرگبار، ترکیه در سال 2011 با نگرانی های بشردوستانه در سومالی مداخله کرد. از آن زمان، ترکیه تعداد قابل توجهی از پروژه های توسعه ای را در سومالی تکمیل کرده است. به عنوان مثال، بزرگترین مرکز آموزش نظامی ترکیه و بزرگترین مجتمع سفارت در موگادیشو، پایتخت جنگ زده سومالی واقع شده است. همچنین شرکت های ترکیه ای بنادر اصلی دریایی و هوایی موگادیشو را مدیریت می کنند و 80 درصد درآمد دولت سومالی توسط این بنادر ایجاد می شود. علاوه بر این، ترکیه 2.4 میلیون دلار به کاهش بدهی صندوق بین المللی پول سومالی کمک کرد. نیروهای مسلح ترکیه به آموزش نیروهای ملی سومالی در موگادیشو و ترکیه می پردازند. وزارت بهداشت ترکیه و سومالی بزرگترین مجتمع بیمارستانی در شاخ آفریقا را با هم اداره می کنند، بیمارستان آموزشی و تحقیقاتی اردوغان.

بخش آموزش به بخش قابل توجهی از حمایت ترکیه از توسعه جوانان آفریقا تبدیل شده است. از طریق بنیاد دولتی معاریف، ترکیه 175 مدرسه را در 26 کشور این قاره اداره می کند.

در سال های اخیر، ترکیه فرصت های بورسیه تحصیلی رایگان برای دانشجویان آفریقایی را نیز افزایش داده است. طبق منابع  و اطلاعاتی که در رسانه ها نیز منعکس شده است، تقریباً 15000 دانشجوی آفریقایی از سال 1992 بورسیه تحصیلی کامل را از دولت ترکیه دریافت کرده اند. به عنوان جایگزینی برای مقاصد آموزش عالی اروپایی، دانشجویان کشورهای آفریقایی دانشگاه های ترکیه را ترجیح می دهند. بر اساس تاریخ ریاست جمهوری ترک های خارج از کشور و جوامع مرتبط[iv] (YTB)، 5259 دانشجوی آفریقایی از برنامه های بورسیه تحصیلی ترکیه بین سال های 2010 تا 2019 بهره مند شدند، در حالی که 1147 دانشجوی آفریقایی فقط در سال 2019 بورسیه دریافت کردند. به طور مشابه، موسسه یونس امره ترکیه (YEE) دارای بیش از ده مرکز فرهنگی در این قاره است که دوره های آموزش زبان و برنامه های تبادل فرهنگی را ارائه می دهند.

بخش دوم: دامنه روابط ترکیه و کنیا :

روابط دوجانبه بین ترکیه و کنیا از زمان استقلال کنیا در سال 1963 و گشایش سفارت ترکیه در نایروبی در سال 1968 توسعه یافته است. و رئیس جمهور سابق ترکیه عبدالله گل در سال 2009 از کنیا بازدید کرد که اولین سفر دوجانبه ریاست جمهوری ترکیه و کنیا بود.

کنیا سفارت خود را در آنکارا در سال 2012 افتتاح کرد. اوهورو کنیاتا، چهارمین رئیس جمهور کنیا، در سال 2014 از ترکیه بازدید کرد و چندین توافقنامه و تفاهم نامه در طول این سفر به امضا رسید. در سال 2016، رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه نیز از کنیا بازدید کرد و در آنجا چندین قرارداد برای بهبود روابط تجاری و سیاسی امضا کرد. هر دو کشور توافق کردند که تجارت، صنعتی‌سازی، حمل‌ونقل، کشاورزی، گردشگری، آموزش، بهداشت، مهاجرت، علم و فناوری و همچنین توسعه سرزمین‌های خشک مانند مناطق اطراف رودخانه تانا در کنیا را در اولویت قرار دهند.

به گفته احمد جمیل میروغلو، سفیر وقت ترکیه در کنیا، حجم تجارت بین ترکیه و کنیا به طور پیوسته در یک دهه  گذشته حداقل 30 درصد افزایش یافته است.

احمد جمیل میروغلو در مصاحبه ای اختصاصی با خبرگزاری آناتولی در سال 2020 گفت: «حجم تجارت ما هر سال به طور پیوسته در حال افزایش است که بسیار دلگرم کننده است و ما می خواهیم روابط اقتصادی خود را بیشتر بر مبنای برد-برد افزایش دهیم.»

میروغلو گفت اگرچه ترکیه برای اولین بار در اواخر سال 1967 با کنیا روابط دیپلماتیک برقرار کرد و در سال 1968 سفارت خود را افتتاح کرد، روابط دوجانبه پس از بازدیدهای سطح بالا در بیش از یک دهه پیش شتاب بیشتری گرفت.

میروغلو گفت: «در طول دیدار سال 2016 بین پرزیدنت کنیاتا و رئیس جمهور اردوغان، آنها یک میلیارد دلار را به عنوان حجم تجارت پیش بینی شده خود تعیین کردند.

او گفت که حجم تجارت از آن زمان به‌رغم هدف بالا، طی سال‌ها به طور چشمگیری افزایش یافته است. در سال 2018، حجم مبادلات تجاری کنیا و ترکیه 227 میلیون دلار و در سال 2019، 235 میلیون دلار بوده است.

سفیر سابق ترکیه  افزود: حجم تجارت بین دو کشور از 52 میلیون دلار در سال 2005 به بیش از 140 میلیون دلار در سال 2015 افزایش یافت. برخی از کالاهایی که ترکیه به کنیا صادر می کند شامل لوازم خانگی، غذاهای فرآوری شده، مصالح ساختمانی و آهن است، در حالی که کنیا عمدتا محصولات کشاورزی از جمله قهوه، چای و میوه های تازه را به ترکیه صادر می کند. در سالهای اخیر هم ترکیه در راهسازی، ساختمان سازی و پرزوژه های زیربنائی هم فعال بوده است.

ترکیه همواره کنیا را به عنوان یک شریک قابل اعتماد و یک بازیگر قوی در منطقه شرق آفریقا می داند. روابط کنیا با ترکیه در دوره ریاست جمهوری سومین رئیس جمهور کنیا موای کیباکی (2002 تا 2013) به طور قابل توجهی رشد کرد. در سال 2009، رئیس جمهور کیباکی و عبدالله گل، رئیس جمهور ترکیه، محدودیت های ویزا و بهداشتی برای دارندگان گذرنامه دیپلماتیک را لغو کردند. تلاش های کنیا تحت رهبری کیباکی در زمان رئیس جمهور کنیاتا ادامه داشته است. در اوایل سال 2015، یک هیئت تجاری کنیایی به ترکیه سفر کرد تا فرصت های موجود و جدید در کنیا را برای صنعت چرم ترکیه بازاریابی کند.

ترکیش ایرلاینز

تعداد پروازهای روزانه ترکیش ایرلاینز از نایروبی پایتخت کنیا به کلان شهر ترکیه، استانبول، روابط تجاری دوجانبه و همچنین روابط بین مردم دو کشور را بهبود بخشیده است. ترکیش ایرلاینز هفته ای پنج پرواز از شهر توریستی ساحلی کنیا (مومباسا)  به استانبول دارد. همچنین پنج بار در هفته  هواپیمای باری را از کنیا به ترکیه و باالعکس دائر نموده  که تجارت و اتصال را بهبود بخشیده است.

دولت ترکیه همچنین شرکت های ترک را تشویق می کند تا برای ایجاد شغل و تقویت اقتصاد محلی در کنیا بیایند و سرمایه گذاری کنند و برخی از تولیدکنندگان کفش، فروشگاه های پوشاک و مبلمان ترکیه، مغازه هایی را در کنیا افتتاح کردند. همچنین، برخی از اعضای بخش خصوصی ترکیه با همتایان کنیایی خود در تماس هستند تا در زمینه های مشارکتی مانند بخش های ساخت و ساز، بهداشت، تولید و امنیت غذایی که چهار اولویت اصلی دولت کنیا هستند، بحث کنند. امروزه تجار ترکیه ای در موضوعاتی همچون لباس، مبلمان، لوازم ساخت و ساز، لوازم آرایش و مواد خوراکی در کنیا بسیار فعال هستند و برخی از فروشگاههای بزرگ و زنجیره ای را در سراسر کنیا تغذیه می کنند. تجار سومالیائی که اغلب بازارهای کنیا را در دست دارند روابط بسیار خوبی با ترکیه ایجاد کرده اند و واردات بسیار زیادی از ترکیه دارند.

علاوه بر این، اتاق های بازرگانی ملی کنیا میزبان شورای تجاری مشترک کنیا و ترکیه است که متشکل از اعضایی از بخش های مختلف از جمله انرژی، دانشگاه، امور مالی، گردشگری، مراقبت های بهداشتی، کشاورزی و سرمایه گذاری است. این شورا نقش محوری در ارتقای صادرات دارد.

ترکیه در حال حاضر به دانشجویان کنیایی که مایل به تحصیل در دانشگاه های ترکیه هستند بورسیه می دهد و صدها دانشجو از حدود یک دهه پیش که تاسیس شده است از بورسیه دولت ترکیه بهره مند شده اند. هر ساله تعداد ثابتی از گردشگران و بازرگانان کنیایی و همچنین گردشگران و بازرگانان ترک از کنیا بازدید می کنند.

ترکیه به عنوان شریک در حال توسعه در کنیا شناخته شده است. آژانس همکاری و هماهنگی بین المللی ترکیه (TIKA) پروژه های مختلفی به ویژه در زمینه های بهداشت، غذا، کشاورزی، دام و آموزش توسعه داده است. کارشناسان کنیایی در برنامه های توسعه ظرفیت در زمینه های امنیتی، کشاورزی، آموزش و بهداشت که توسط وزارتخانه ها و آژانس های مختلف ترکیه انجام می شود، شرکت می کنند. سازمان های غیردولتی مختلف ترکیه نیز کمک های بهداشتی و اضطراری را در مناطق مورد نیاز ارائه می دهند.

حجم تجارت دوجانبه میان کنیا و ترکیه در سال 2019 بیش از 235 میلیون دلار بوده است. از این میان، صادرات ترکیه 208 میلیون دلار و صادرات کنیا تنها 17 میلیون دلار بوده است. صادرات ترکیه عمدتاً شامل محصولات نفتی تصفیه شده، فناوری، آهن و فولاد و برخی محصولات کشاورزی است. چای، تنباکو، دانه های سبزیجات، محصولات و مواد خام مورد استفاده در صنعت چرم، عمده صادرات کنیا به ترکیه را تشکیل می دهد. حجم تجارت بین دو کشور از سال 2005 (زمانی که 52 میلیون دلار بود) بیش از چهار برابر شده است. شرکت های ساختمانی ترکیه دهها پروژه  را با ارزش بیش از یک میلیارد دلار در کنیا تکمیل کرده اند.

فعالیت اقتصادی ترکیه در کنیا در مقایسه با دیگر بازیگران اصلی محدود است. چین، اتحادیه اروپا، هند و ایالات متحده همگی روابط اقتصادی بسیار قوی تری با کنیا دارند. ترکیه قصد دارد در سال‌های آینده به افزایش صادرات خود به کنیا با تاکید ویژه بر ماشین‌آلات، خودرو، الکترونیک، مواد شیمیایی و برخی محصولات غذایی ادامه دهد. ترکیه همچنین به دنبال مشارکت بیشتر در صنایع دفاعی، معدنی و انرژی کنیا است. افزایش واردات ترکیه فرصتی را برای کنیایی‌ها فراهم می‌کند تا به انواع وسیع‌تر و افزایش عرضه کالاهای خاص (محصولات نفتی تصفیه‌شده، خودرو، لوازم الکترونیکی) دسترسی داشته باشند. ترکیه معتقد است  که سرمایه‌گذاری و افزایش تجارت به کنیا کمک می‌کند تا پیشرفت خود را در زمینه‌های اولویت‌دار چهار دستور کار بزرگ این کشور (امنیت غذایی، پوشش بهداشت جهانی، مسکن مقرون‌به‌صرفه، و ظرفیت تولید بهبودیافته) بیشتر کند. در حالی که مقداری تقاضا برای کالاهای ترکیه در کنیا وجود دارد، بازار ترکیه در حال حاضر با کالاهایی صادرات معمولی کنیا اشباع شده است. این امر کسب سود برای صادرکنندگان کنیایی را در مقایسه با همتایان ترکیه ای خود دشوارتر می کند.

روابط دفاعی

صنعت دفاعی ترکیه در سراسر شاخ آفریقا گسترش یافته است. در 27 ژانویه 2021، نیروهای دفاعی کنیا (KDF) اعلام کرد که 118 خودروی ضد کمین مقاوم در برابر مین (MRAPs) را از Katmerciler، سازنده خودروهای زرهی ترکیه سفارش خواهد داد. Katmerciler شرکت هایی از آفریقای جنوبی و ایالات متحده را که هر دو تولید کنندگان اصلی MRAP هستند شکست داد و قرارداد 73 میلیون دلاری را به دست آورد. این خودروها، HIZIR MRAP، عمدتاً در عملیات ضد تروریسم فعال هستند. MRAP ها توسط ناتو تایید شده بودند.

ترکیه همچنین ده‌ها افسر پلیس کنیایی را برای حمایت از تلاش‌های کنیا در مبارزه با تروریسم و ‌مبارزه با مواد مخدر آموزش می‌دهد. این ارتباطات در سال 2024 نیز ادامه داشته است.

نیروهای مسلح کنیا احتمالاً جدیدترین کاربر پهپاد محبوب ترکی Bayraktar TB2 هستند.

افتتاح یک مدرسه ترکی در نایروبی

در سال 2009، رئیس جمهور عبدالله گل  در مراسم افتتاحیه یک مدرسه ترکی در نایروبی شرکت کرد و برای بهبود روابط سیاسی و اقتصادی بین ترکیه و آفریقا به آنجا سفر کرد. افتتاحیه Işık Lisesi (دبیرستان آکادمی نور)، که اولین دانش آموزان خود را در در همان سال  پذیرفت، با حضور رئیس جمهور گل، همسرش، هایرونیسا، و تعدادی از مقامات محلی برگزار شد.

گل در سخنرانی خود در این مراسم بر اهمیت پل دوستی ترکیه و کنیا تاکید کرد و گفت :

من افتخار می کنم که ترک ها از طریق آموزش به توسعه کنیا خدمت می کنند. من معتقدم این مدرسه باعث تقویت پیوندهای برادری و دوستی بین دو کشور خواهد شد. من از همه کسانی که کمک می کنند صدای ترکیه در این قاره شنیده شود، تشکر می کنم.

این مدرسه با داشتن چند شعبه در شهرهای مختلف کنیا در حوزه فرهنگی و آموزشی هم بسیار فعال است و فرزندان تعداد زیادی از متمولین، سیاستمداران و پولداران کنیائی در این مدارس مشغول به تحصیل هستند. و از این هم در حوزه اقتصادی و هم در حوزه آموزشی تاثیرگذاری خود را دارند.

منافع متضاد در سومالی

ترکیه ردپای سنگینی در سومالی دارد. این کشور بزرگترین پایگاه نظامی و سفارت ترکیه در خارج از کشور در جهان است. این پایگاه نظامی بیش از 200 پرسنل نظامی ترکیه را در خود جای داده و می تواند تا 1500 سرباز را همزمان آموزش دهد. ترکیه امیدوار است با ترویج تجارت با سومالی، نفوذ اقتصادی خود را تقویت کند. انگیزه آن نیز نگرانی های بشردوستانه بوده است (مداخله بشردوستانه ترکیه در جریان قحطی سال 2011 در سومالی باعث حسن نیت قابل توجهی در میان سومالیایی ها شد). دخالت ترکیه در سومالی نیز به رقابت با کشورهای عربی مرتبط است که در سرتاسر شاخ آفریقا دارای منافع هستند.

اگرچه کنیا و ترکیه روی ثبات در سومالی سرمایه گذاری کرده اند، اما در مورد حمایت از دولت فعلی این کشور و نحوه حمایت از آنها، اختلاف نظر دارند. روابط بین سومالی و کنیا در سطح پایینی قرار دارد.

بر اساس مقاله ای از آفریقا ریپورت، روابط به دلیل دیدارهای روسای جمهور سومالیلند و کنیا، مسدود شدن واردات کات کنیا به سومالی، مداخله ادعایی کنیا در انتخابات کشور عضو فدرال جوبالند و موضع گیری ملی گرایانه رئیس جمهور سومالی کاهش پیدا کرده است. با این حال، یک هیئت حقیقت یاب به رهبری سازمان بین دولتی توسعه (IGAD) هیچ مدرکی برای حمایت از ادعاهای سومالی علیه کنیا پیدا نکرد. سومالی به شدت با این یافته ها مخالفت می کند. ترکیه در مقابل،   قاطعانه در کنار سوما لی است  و از روابط صمیمانه برخوردار است.

مسیری رو به جلو برای روابط کنیا با ترکیه

در حال حاضر، روابط اقتصادی ترکیه با سومالی نیز از اهمیت والائی برخوردار است. با وجود اینکه کنیا دارای اقتصاد بسیار بزرگتر و پیچیده تر است، ترکیه در سال 2019 نزدیک به 36 میلیون دلار بیشتر به سومالی صادر کرد. سومالی همچنین همانطور که قبلاً گفته شد بزرگترین پایگاه نظامی و سفارت ترکیه در خارج از کشور است. با این حال، موقعیت استراتژیک کنیا به عنوان دروازه ورود به شرق آفریقا، شاخ و دریاچه های بزرگ، آن را برای جاه طلبی های اقتصادی ترکیه در این قاره  در حال حرکت به سمت جلو ضروری می کند. در نتیجه، کنیا فضایی برای دنبال کردن منافع ملی خود در سومالی بدون ترس از واکنش شدید دارد.

روابط نزدیکتر با کنیا، دسترسی آن را به بازار بزرگی برای کالاهایش (از جمله سخت افزارهای نظامی) و همچنین نقطه آغازینی برای گسترش روابط اقتصادی خود با سایر کشورها در دریاچه های بزرگ و شاخ آفریقا فراهم می کند. حضور گسترده در منطقه به مثابه موهبتی برای تلاش های ترکیه برای افزایش اعتبار خود در صحنه بین المللی خواهد بود. با این حال، هیچ یک از این منافع برای ترکیه لزوماً تأثیر منفی بر منافع کنیا ندارد.

در این صورت، به همان اندازه به نفع کنیا است که روابط همکاری متقابل با ترکیه را دنبال کند. انجام این کار چندین مزیت بالقوه را در اختیار کنیا قرار می دهد.

اول و مهمتر از همه، بهبود روابط کنیا و ترکیه به کنیا اجازه می دهد تا شرکای اقتصادی و توسعه خود را متنوع کند. این امر باعث می شود محصولات بیشتری در اختیار کنیایی ها قرار گیرد و به طور بالقوه قیمت کالاهای مشابه وارداتی از جاهای دیگر کاهش یابد. همچنین، روابط اقتصادی با ترکیه همان "توشه" را در میان شرکای غربی به همراه روابط اقتصادی در حال گسترش با چین نخواهد داشت. در عین حال، کمک های توسعه ترکیه با رشته های کمتری نسبت به کمک های غرب همراه است. دوم، مشارکت قوی‌تر با ترکیه، واردکننده جایگزین سیستم‌های تسلیحاتی پیشرفته‌تر که کنیا ممکن است برای امنیت خود به آن نیاز داشته باشد، در اختیار کنیا قرار می‌دهد. این امکان را برای یک فرآیند تدارکات رقابتی تر فراهم می کند که به نفع وزارت دفاع و مالیات دهندگان کنیایی خواهد بود.

کنیا و ترکیه در حال تعمیق روابط دوجانبه و تقویت روابط تجاری به پشتوانه تمرکز فزاینده و هدفمند در زمینه های کشاورزی،   فناوری و زیرساخت هستند. تسریع سرمایه‌گذاری در این بخش‌های کلیدی، انگیزه‌ای دوباره برای تحقق امنیت غذایی، تولید و ارزش افزوده می‌دهد.

نتیجه گیری

کنیا و ترکیه با توجه به موقعیت آنها به عنوان قدرت های نوظهور و قدرت های منطقه ای در همسایگی های خود، مسلماً شرکای طبیعی هستند. با این حال، تنها بیست سال پیش، کنیا و ترکیه تا حد زیادی برای یکدیگر ناشناخته بودند.

روابط رو به رشد کنیا و ترکیه رابطه ای منطقی است. عوامل داخلی از جمله اقتصادی، جمعیتی، رهبری و ژئوپلیتیک بهترین دلیل را برای روابط نوپا ترکیه با کنیا و بالعکس فراهم می‌کند.

در 15 سال گذشته، ترکیه تحت رهبری رجب طیب اردوغان و حزب عدالت و توسعه، یک تهاجم اقتصادی و دیپلماتیک را در آفریقا دنبال کرده است. این امر اخیراً با جستجوی کنیا و ترکیه برای شرکای ژئو استراتژیک و تجاری جایگزین در خارج از مناطق مربوطه همزمان شده است. این جستجو همچنین مستلزم یافتن شرکای جایگزین برای چین و ایالات متحده و همچنین  نمونه شرق و غرب بود. جستجوی کنیا و ترکیه و "کشف" آنها از یکدیگر با توجه به شباهت ها و نیازهای آنها به یک رابطه نسبتاً قوی تبدیل شده است.

دامنه روابط کنیا و ترکیه جایگزین مناسبی برای شرکای "سنتی" بیشتر از شرق و غرب، یعنی چین و ایالات متحده است. در حال حاضر، دو کشور دارای پتانسیل قوی برای ترکیب مزیت های نسبی خود برای گسترش و تعمیق روابط، بهبود توان اقتصادی و نفوذ دیپلماتیک خود هستند. با انجام این کار، آنها دست خود را در منطقه تقویت می کنند و به یکدیگر در جستجوی یافتن جایگزین هایی برای جایگزین هایی که تحت الگوی حاکم بر شرق/غرب ارائه می شوند، کمک می کنند.

به نظر می رسد ترکیه برای حضور خود در افریقا یک استراتژی مشخصی را تدارک دیده و برای عملیاتی کردن آن برنامه های کوتاه مدت، میان مدت و حتی بلند مدت را از سال 2006 آغاز کرده و در فازبندیهای مختلف آنها را عملیاتی نموده است. در بررسیهای میدانی کنیا و ارزیابیهای که از سوی کنیائیها صورت می گیرد ترکیه در ورود خود به افریقا بالاخص شرق افریقا موفق بوده و توانسته است در حوزه های اقتصادی، کشاورزی، علمی، فرهنگی و سیاسی موفق عمل کند و هر روز بر تعداد بازرگانان ترکیه در این مناطق افزوده می شود و بازارهای شرق افریقا محصولات متنوعتری از ترکیه را در خود می بیند.

منابع :

Sources

• https://studies.aljazeera.net/en/analyses/rise-turkey-africa
• https://www.mfa.gov.tr/relations-between-turkiye-and-kenya.en.mfa
• https://horninstitute.org/kenya-forging-a-symbiotic-relationship-with-turkey/
• https://www.aa.com.tr/en/africa/kenya-turkey-trade-relations-flourishing-turkish-envoy/1736796
• https://kenyanwallstreet.com/kenya-turkey-to-sign-new-cooperation-agreements-in-march/
• https://hizmetnews.com/781/president-gul-inaugurates-turkish-school-in-kenya/
• https://www.military.africa/2024/08/kenya-poised-to-acquire-turkish-bayraktar-tb2-drone/