مقدمه:

فرهنگ، یکی از مهم‌ترین مؤلفه‌های هویتی هر ملت است که ارزش‌ها، باورها، آداب و رسوم، هنرها، و تاریخ آن ملت را منعکس می‌کند. پاکستان، کشوری با تاریخی طولانی و غنی، میراث فرهنگی بی‌نظیری دارد که ترکیبی از تمدن‌های باستانی، فرهنگ اسلامی، و تأثیرات مدرن را در بر می‌گیرد. تنوع قومی، زبانی، و دینی این کشور نه تنها یک چالش، بلکه یک منبع غنی فرهنگی است که در صورت مدیریت صحیح، می‌تواند عامل تقویت وحدت ملی و شکوفایی اجتماعی باشد. در این راستا، سازمان‌های فرهنگی نقش بسیار مهمی در حفظ و ترویج میراث فرهنگی ایفا می‌کنند. پاکستان از دیرباز به هنرهای گوناگون از جمله موسیقی، شعر، ادبیات، صنایع‌دستی، و هنرهای نمایشی شهرت داشته است. در عین حال، تنوع فرهنگی این کشور به واسطه تنوع زبانی و قومی، بستری پویا برای فعالیت‌های فرهنگی و هنری فراهم کرده است. با این وجود، فشارهای اجتماعی، کمبود بودجه، و نبود آگاهی عمومی از اهمیت فرهنگ، همواره چالش‌هایی جدی برای حفاظت و توسعه این میراث ایجاد کرده است. در چنین شرایطی، سازمان‌های فرهنگی به عنوان نهادهای کلیدی، وظیفه دارند تا نقش پل ارتباطی میان فرهنگ‌های مختلف ایفا کنند و ارزش‌های مشترک ملی را تقویت نمایند. این سازمان‌ها می‌توانند از طریق فعالیت‌های گوناگون مانند برگزاری فستیوال‌ها، نمایشگاه‌ها، و کارگاه‌های آموزشی، نه تنها هنر و فرهنگ محلی را زنده نگه دارند، بلکه نسل جوان را با اهمیت میراث فرهنگی آشنا کنند. پاکستان کشوری با تنوع فرهنگی و اجتماعی بالا است که در آن گروه‌های مختلف قومی، مذهبی و زبانی به طور همزمان در کنار یکدیگر زندگی می‌کنند. این تنوع باعث ایجاد هویت‌های فرهنگی و اجتماعی پیچیده‌ای شده است که در ابعاد مختلف جامعه، از جمله سیاست، اقتصاد، آموزش و حتی هنر و رسانه، تاثیرگذار بوده‌اند. در این گزارش، به تحلیل گروه‌های فرهنگی و اجتماعی در پاکستان پرداخته شده استt.

هدف سازمان‌های فرهنگی

گروه‌های فرهنگی در پاکستان نقش اساسی در شکل‌دهی به هویت ملی، تقویت سنت‌ها و ارزش‌های جامعه، و همچنین حفظ میراث فرهنگی ایفا می‌کنند. این گروه‌ها معمولاً از افراد و نهادهایی تشکیل می‌شوند که به ترویج و نگهداری فرهنگ‌های قومی، مذهبی، هنری، و اجتماعی در کشور پرداخته و در راستای توسعه و گسترش این ارزش‌ها تلاش می‌کنندt.

1. حفظ میراث فرهنگی:سازمان‌های فرهنگی به ویژه سازمان هایی مانند شورای هنرهای ملی پاکستان (PNCA) و لوک ورثه در حفظ و نمایش هنرهای سنتی و فرهنگ‌های محلی نقش مهمی و به سزایی ایفا می کنند.
2. حفظ و ترویج فرهنگ‌های بومی: گروه‌های فرهنگی در پاکستان به حفظ فرهنگ‌های خاص هر قوم و گروه قومی کمک می‌کنند. این گروه‌ها در جشنواره‌ها، رویدادها و فعالیت‌های فرهنگی به معرفی هنر، موسیقی، رقص و سنت‌های قومی می‌پردازند.
3. ترویج هنر و هنرمندان:سازمان‌های فرهنگی فرصت‌هایی برای هنرمندان فراهم می‌کنند تا آثار خود را به نمایش بگذارند و با مخاطبان بیشتری ارتباط برقرار کنند.
4. ارتقای وحدت ملی:در کشوری با تنوع قومی و زبانی مانند پاکستان، سازمان‌های فرهنگی به عنوان پل ارتباطی بین فرهنگ‌های مختلف عمل می‌کنند.
5. آموزش و آگاهی‌بخشی: گروه‌های فرهنگی در زمینه آموزش هنر، تاریخ و فرهنگ به نسل‌های جوان فعالیت می‌کنند. این اقدامات به حفظ هویت فرهنگی و تقویت آگاهی در مورد ارزش‌های تاریخی و اجتماعی کمک می‌کند.
6. تقویت دیپلماسی فرهنگی: سازمان‌های فرهنگی از طریق نمایشگاه‌ها و فستیوال‌های بین‌المللی، چهره مثبت پاکستان را در جهان معرفی می‌کنند. اسحاق دار، وزیر امور خارجه پاکستان تاکید کرد که کشورهای مختلف باید برای بهبود روابط خود از دیپلماسی فرهنگی استفاده کنند. وزیر امور خارجه اظهار داشت که رویدادهای فرهنگی فرصت‌هایی را برای مردم فراهم می‌آورد تا فرهنگ‌های مختلف را مشاهده کنند و هر کشور دارای هویت فرهنگی خاص خود است. [i]

  نقش نهادهای فرهنگی در ترویج هویت ملی و فرهنگی

مؤسسه لوک ورثه به طور سنتی بر حفظ و مستندسازی میراث فرهنگی متمرکز بوده است، اما در سال‌های اخیر، مأموریت آن شامل ترویج میراث فرهنگی به شیوه‌های ملموس و ناملموس نیز شده است. این مؤسسه به ترویج تنوع فرهنگی و ارزش‌های دموکراتیک از طریق حفظ و معرفی فرهنگ‌ها می‌پردازد و نقش مهمی در حفظ فرهنگ‌های محلی جوامع در معرض انقراض ایفا کرده است. برنامه‌هایی مانند معرفی سنت‌های صوفیانه، ترویج فرهنگ پاکستانی و احیای سینمای کلاسیک در این راستا قرار دارند. لوک ورثه همچنین با برگزاری سمینارها، همایش‌ها و رویدادهای بین‌المللی مانند "دهکده اروپا" و جشن‌های نوروز و کریسمس، حس کثرت‌گرایی را در پاکستان ترویج می‌دهد. این مؤسسه از شیوه‌های مدرن ارتباطی نظیر رسانه‌های اجتماعی و پخش آنلاین استفاده کرده و آرشیوهای خود را دیجیتال‌سازی می‌کند.

یکی دیگر از موسساتی که در سطح کشوری و بین المللی در راستای حفظ و ترویج فرهنگ فعال است، شورای ملی هنرهای پاکستان (PNCA)  می باشد. این شورا در تلاش است تا فرهنگ کشور را از طریق برگزاری رویدادهای فرهنگی و همکاری با وزارتخانه‌ها و مؤسسات مختلف ترویج دهد. نشریه‌هایی مانند "رقص‌های مردم عامیانه پاکستان" و "رنگ‌های پاکستان" از جمله آثار منتشر شده توسط PNCA هستند که بر جنبه‌های مختلف رقص‌های سنتی پاکستان و تکنیک‌های آن تأکید دارند. همچنین، نشریه فصلی "فرهنگ" که مدت‌هاست به چاپ نرسیده، در دوران مدیریت خالد سعید بت به مسائلی چون هویت ملی و فرهنگ پاکستان پرداخته است.

در این نشریه‌ها، تأکید بر اهمیت حفظ فرهنگ و هنر ملی در برابر تهدیدات خارجی و ضرورت ترویج هنر و فرهنگ با استفاده از رسانه‌ها و سیاست‌های فرهنگی ملی مشهود است. مقالاتی نیز به اهمیت ایجاد تئاتر ملی، حفظ میراث فرهنگی و بررسی هنرهای مختلف مانند نقاشی استاد الله بخش و تأثیرات مکاتب فکری مختلف در هنر پاکستان پرداخته‌اند. در این راستا، تلاش برای تبیین هویت ملی و معرفی هنر به عنوان ابزاری برای تقویت این هویت در جامعه پاکستان مطرح است.

مؤسسه ملی تحقیقات تاریخی و فرهنگی (National Institute of Historical and Cultural Research) در سال 1979 تأسیس شد و هدف اصلی آن ارزیابی و ترویج تحقیقات در زمینه تاریخ و فرهنگ جنوب آسیا و پاکستان است. این مؤسسه به حفظ و معرفی سوابق تاریخی و فرهنگی، همچنین سفارش آثار علمی در زمینه تاریخ و فرهنگ می‌پردازد. مؤسسه سندولوژی نیز با تمرکز بر حفظ و ترویج فرهنگ ایالت سند، مطالعاتی در زمینه تاریخ، فرهنگ، باستان‌شناسی، زبان‌ها و سایر جنبه‌های فرهنگ سند انجام می‌دهد. این مؤسسه دارای بخش‌های مختلفی از جمله موزه، بخش صوتی و تصویری، و کتابخانه است و به ترجمه آثار ادبی و تاریخی به زبان سندی نیز پرداخته است. سندولوژی با برگزاری نمایشگاه‌ها و کنفرانس‌ها در سطح ملی و بین‌المللی، فرهنگ سند را ترویج می‌دهد. با وجود میراث فرهنگی غنی و نمادهای فرهنگی ملموس و غیرملموس در این مناطق، چالش‌هایی در ایجاد سیاست فرهنگی یکپارچه وجود دارد، به ویژه به دلیل تعارض‌های تاریخی و مذهبی. مؤسسه سندولوژی با برگزاری رویدادها و نمایشگاه‌ها، فرهنگ محلی را معرفی و حفظ می‌کند، اما با مشکلات مالی و کمبود منابع روبه‌رو است و نیاز به استقلال بیشتر دارد تا بتواند به‌طور مؤثرتر عمل کند.

در پاکستان، تلاش‌هایی برای ایجاد ارتباط میان مردم و مناطق مختلف جغرافیایی کشور وجود دارد. نهادهایی مانند شورای ملی هنرها و لوک ورثه برای ترویج هویت ملی و همبستگی میان اقوام مختلف فعالیت می‌کنند. مؤسسه سندولوژی نیز هدفش حفظ و ترویج فرهنگ‌های قومی سند است و می‌خواهد این فرهنگ‌ها را در سطح ملی و بین‌المللی معرفی کند، اما با مشکلات مالی مواجه است. این مؤسسه جشنواره‌ها و رویدادهایی را برای ترویج هویت‌های قومی برگزار می‌کند، اما منابع کافی برای حمایت از این فعالیت‌ها را ندارد. همچنین، مؤسسه سندولوژی از حمایت‌های مختلف مانند قرارداد با صندوق قابل معامله و آکادمی برخوردار است، اما هنوز با چالش‌هایی در اجرای قوانین فرهنگی روبه‌رو است. [ii]

معرفی سازمان‌های فرهنگی

1. سازمان‌های دولتی: این سازمان‌ها تحت نظارت دولت فعالیت می‌کنند و علاوه بر وظیفه حفظ میراث فرهنگی و ترویج هنرها، وظیفه سیاست‌گذاری، حمایت و اجرای برنامه‌های فرهنگی را نیز بر عهده دارند. در ذیل به برخی از سازمان های دولتی فرهنگی اشاره شده است.

• بنیاد میراث پاکستان[iii]  (The Heritage foundation of Pakistan): این بنیاد در راستای مستندسازی و حفاظت از اماکن سنتی و تاریخی ساخته شده در پاکستان فعالیت می کند. همچنین آگاه سازی از معماری و هنر تاریخی غنی و متنوع پاکستان؛ و ترویج میراث فرهنگی برای همگرایی اجتماعی، صلح و توسعه از اهداف این موسسه است.
• اداره ترویج زبان ملی  (اداره فروغ قومی زبان) در سال 1979 تأسیس شد تا از پیشرفت و ترویج زبان اردو، که زبان ملی پاکستان است، حمایت کند. در ابتدا هدف از تأسیس آن ایجاد هم‌افزایی بین دولت‌های ملی و استانی و نهادها برای استفاده از زبان اردو بود. با این حال، با گذشت زمان، دامنه فعالیت آن گسترش یافت و شامل استانداردسازی و جنبه‌های زبانی مانند املا و واژه‌نامه‌نویسی شد. این سازمان همچنین پیشنهاداتی برای حداکثر استفاده از زبان اردو در تمامی جنبه‌های زندگی ارائه می‌دهد. این اداره به عنوان یک اداره وابسته به وزارت میراث فرهنگی و انسجام ملی فعالیت می کند. [iv]
• شورای هنرهای ملی پاکستان در اسلام آباد

(Pakistan National Council of Arts) (PNCA)

ماموریت اصلی شورای هنرهای ملی پاکستان ترویج اشکال مختلف هنرهای تجسمی، هنرهای نمایشی و فیلم‌سازی در سطح ملی است. همچنین این شورا بر تقویت ارتباطات استانی و ایجاد پیوند با سایر سازمان‌های فرهنگی، در سطح ملی و بین‌المللی، برای ترویج فرهنگ، میراث و هنر تمرکز دارد. [v]

•     لوک ورثه (Lok Versa): مؤسسه ملی میراث فولکلور و سنتی (لوک ورثه) در سال 1974 تأسیس شد و مأموریت آن تحقیق، جمع‌آوری، مستندسازی، ارتباطات، حفاظت و ترویج میراث ملموس و ناملموس کشور است. لوک ورثه در تاریخ 17 سپتامبر 2002 از طریق یک فرمان حکومتی از سوی دولت پاکستان به عنوان یک سازمان خودمختار شناخته شد. این مؤسسه تحت نظارت یک هیئت مدیره اداره می‌شود که ریاست آن بر عهده وزیر اطلاعات، پخش و میراث ملی است. مدیر اجرایی مسئولیت کلیه امور فنی و اداری مؤسسه را بر عهده دارد. [vi]
• آکادمی ملی هنرهای نمایشی(National Academy Of Performing Arts) :

آکادمی ملی هنرهای نمایشی (NAPA) پیشروترین سازمان هنرهای نمایشی پاکستان است که برنامه‌های تئاتر و موسیقی با کیفیت جهانی را ارائه می‌دهد و تنها آکادمی ملی هنرهای کشور است که دانشجویان را در زمینه تئاتر و موسیقی آموزش می‌دهد. هدف این مؤسسه تبدیل شدن به یک مرکز برتر است که آموزش با کیفیت همراه با تمرینات دقیق ارائه دهد، هنرهای فرهنگی را حفظ کند و بیان خلاقانه در هنرهای نمایشی را ایجاد نماید. [vii]

• آکادمی اقبال:آکادمی اقبال پاکستان یک نهاد دولتی است که در سال 1962 تأسیس شده و به ‌عنوان یک مرکز برتر برای مطالعات اقبال شناخته می‌شود. اهداف این آکادمی ترویج و گسترش مطالعه و درک آثار و تعالیم علامه اقبال است. برای تحقق اهداف خود، آکادمی اقبال اقدامات مختلفی را انجام می‌دهد که شامل برنامه‌های نشر، پروژه‌های فناوری اطلاعات، فعالیت‌های اجتماعی، برنامه جایزه اقبال، وب‌سایت، پژوهش و گردآوری، پروژه‌های آرشیوی، نمایشگاه، کنفرانس، سمینار، معرفی در خارج از کشور، راهنمایی پژوهشی، کمک‌های علمی، کمک‌های مالی و خدمات کتابخانه‌ای و غیره است. کتابخانه آکادمی اقبال یکی از قدیمی‌ترین و غنی‌ترین کتابخانه‌های جهان است که به طور تخصصی در زمینه مطالعات اقبال فعالیت می‌کند. این کتابخانه نه تنها از پروژه‌های تحقیقاتی آکادمی پشتیبانی می‌کند، بلکه امکانات تحقیقاتی و مرجع را به تعداد زیادی از دانشجویان، اساتید و پژوهشگران اقبال هر ساله ارائه می‌دهد. [viii]
• مجموعه فرهنگی شکرپریان: مجموعه فرهنگی شکرپریان، یک مجموعه فرهنگی است که در راستای ترویج فرهنگ های ملی و بین المللی فعالیت می کند. هیئت مدیره سازمان توسعه سرمایه‌گذاری (CDA) تصمیم به بازسازی مجموعه فرهنگی شکرپریان گرفت و آن را به یک مرکز پیشرفته برای فعالیت‌های فرهنگی تبدیل خواهد کرد. این مجموعه شامل یک سالن فرهنگی مدرن خواهد بود که فرهنگ‌های ملی و بین‌المللی را به نمایش خواهد گذاشت. [ix]

2. سازمان های غیر دولتی:

• بنیاد هنر (The Hunar Foundation) : بنیاد هنر یک سازمان غیرانتفاعی (NPO) است که در سال 2008 توسط گروهی از افراد هم‌فکر پاکستانی تأسیس شد تا به جوانان حاشیه‌نشین پاکستان مهارت‌های فنی و حرفه‌ای آموزش دهد و آن‌ها را توانمند سازد. هدف بنیاد هنر در حوزه آموزش، افزایش تعداد جوانان مشغول به کار مولد و در نتیجه کاهش فقر و تبدیل آن‌ها به اعضای مؤثر جامعه است. امروزه بنیاد هنر بزرگ‌ترین سازمان غیرانتفاعی بخش خصوصی در حوزه آموزش فنی و حرفه‌ای در پاکستان به شمار می‌رود و به شدت به چشم‌انداز خود پایبند است. این چشم‌انداز عبارت است از آموزش و صدور گواهی‌نامه برای بیش از 100,000 دانش‌آموز به‌طور سالانه تا سال 2025-26. این اقدام به جوانان ما مهارت‌های پیشرفته فنی و حرفه‌ای می‌آموزد که به آن‌ها این امکان را می‌دهد تا به‌صورت محلی و بین المللی شغل پیدا کنند و بدین‌وسیله به نان‌آوران خانواده تبدیل شوند. [x]
• موسسه آموزشی هنرکده (Hunerkada College of Visual & Performing Art):

کالج هنرکده هنرهای بصری و نمایشی توسط انجمن هنرمندان پاکستان به‌عنوان یک کالج هنرهای زیبا در اسلام‌آباد، پاکستان تأسیس شد. این کالج در سال 1992 به‌عنوان یک سازمان غیر دولتی و غیرانتفاعی با هدف ترویج هنرهای بصری و نمایشی تأسیس گردید. این مؤسسه توسط هنرمند برجسته پاکستانی، جمال شاه، با این دیدگاه بنیان‌گذاری شد که مهارت‌ها و دانش خود را در زمینه هنرهای بصری و نمایشی به نسل‌های آینده انتقال دهد. در حال حاضر، شعبه‌های آن در اسلام‌آباد و لاهور واقع هستند. این کالج برنامه‌های تحصیلی چهار ساله در رشته‌های هنرهای زیبا، طراحی پارچه و طراحی مد را در همکاری با دانشگاه سرگودها ارائه می‌دهد. کالج دوره‌ها و برنامه‌های مختلفی در زمینه‌های نقاشی، طراحی، مجسمه‌سازی، چاپ‌سازی، عکاسی، فیلم‌سازی، موسیقی، رقص، طراحی پارچه، طراحی گرافیک، طراحی مد، مینیاتور، خوشنویسی، سفالگری، طراحی داخلی، گلدوزی دستی و تزئینات، طراحی و توسعه وب، جواهرسازی و لوازم جانبی، اتوکد، بافندگی پارچه، چاپ روی پارچه، طراحی الگو و برش و غیره را ارائه می‌دهد. [xi]

• مرکز فرهنگی جاده ابریشم: مرکز فرهنگی جاده ابریشم یک فضای فرهنگی است که به ترویج هنر و فرهنگ اختصاص دارد و تمرکز ویژه‌ای بر تبادل فرهنگی بین چین و پاکستان دارد. مرکز جاده ابریشم (SRCC) به‌عنوان نمادی از وحدت و تنوع تأکید کرد که هدف آن ارتقای احترام متقابل بین ملت‌ها است. این مرکز قصد دارد نمایشگاه‌ها، کارگاه‌ها، اجراها و برنامه‌های آموزشی برگزار کند که میراث مشترک جاده ابریشم تاریخی را گرامی می‌دارد و نسل‌های آینده را به ارج نهادن به تنوع فرهنگی الهام می‌بخشد. [xii].[xiii]
• مرکز فرهنگی یک چیز خاص: یک چیز خاص، مرکز هنر، فرهنگ و گفت‌وگو، یک سازمان اجتماعی غیرانتفاعی است که فضایی برای تعامل جامعه، گفت‌وگوی عمومی، پیگیری‌های فرهنگی و مشارکت مدنی را فراهم می‌آورد که رویای آن تبدیل جامعه ای بهتر می باشد و در این راستا تلاش می کند. تیم یک چیز خاص، دیدگاه‌های چندوجهی را برای دستیابی به اهداف توانمندسازی جوانان، ارتباط با جامعه و آگاهی اجتماعی به‌کار می‌گیرد. ما به‌طور فعال در تلاش است تا هنرها، فرهنگ و مشارکت‌های فکری را به‌عنوان ابزارهایی برای تغییر اجتماعی ترویج دهد. [xiv]

2. سازمان های بین المللی

• بنیاد فرهنگی آغا خان (AKTC) : به ترویج بحث درباره محیط ساخته‌شده، میراث فرهنگی و اهمیت حافظه تاریخی می‌پردازد. این بنیاد نمونه‌ها و راه‌حل‌هایی برای مشکلات طراحی معاصر ارائه می‌دهد؛ در احیای فیزیکی و اجتماعی جوامع مشارکت می‌کند؛ به پیشرفت موسیقی و آموزش موسیقی کمک می‌کند؛ و از طریق هنرهای مادی و نامادی فرهنگ‌ها را به هم متصل می‌سازد.

بنیاد آغا خان برای فرهنگ در تلاش است تا درک بهتری از فرهنگ‌های مختلف دنیای مسلمانان ارائه دهد و نقش ارزشمند انواع مختلف بیان فرهنگی را در توسعه نشان دهد. این بنیاد از قدرت تحولی فرهنگ برای بهبود شرایط اجتماعی-اقتصادی و کیفیت زندگی مردم در سراسر جهان بهره می‌برد. [xv]

• King Sejong Institute موسسه آموزشی کره ای است که در پاکستان فعالیت دارد. هدف اصلی این موسسه ترویج زبان و فرهنگ کره ای می باشد. دفتر مرکزی این موسسه در دانشگاه نومل اسلام آباد می باشد. از طریق این موسسه هر ساله تعداد زیادی از دانش آموزان بورس تحصیلی می شوند و برای ادامه تحصیل این کشور می روند. این موسسه در کنار بورس تحصیلی کلاسهایی کوتاه مدت فرهنگی نیز برگزار می کند که در آن علاوه بر آشنایی با فرهنگ این کشور ُ کلاسهای آشپزی، آشنایی با لباس سنتی کره ((hanbok و ساخت وسایل زینتی کره ای به علاقمندان آموزش داده می شود.
• موسسه فرهنگی اکو نهاد فرهنگی سازمان همکاری‌های اقتصادی (اکو)  است که در سال ۱۳۴۱ با توافق سه کشور ترکیه،   ایران و پاکستان در تهران تأسیس شده است. وظیفه این بنیاد گسترش همکاری و تبادل‌های فرهنگی میان کشورهای عضو اکو است. [xvi]
• مرکز فرهنگی عربستان: عربستان سعودی به منظور گسترش روابط فرهنگی خود با کشور پاکستان مرکز فرهنگی خود را در اسلام آباد راه اندازی کرد. این مرکز در سال 2019 راه اندازی شد. [xvii]
• مرکز فرهنگی ترکیه: این مرکز هنر، زبان، فرهنگ و تاریخ ترکیه را ترویج می کند توسط موسسه یونس امره در سال 2022 تاسیس شد. این مرکز در باغ تاریخی برنز (Burns garden) واقع شده است. این مرکز با هدف ترویج فعالیت های فرهنگی و همچنین ایجاد فرصت هایی برای محققان، معلمان و دانش آموزان تاسیس شده است تا مردم پاکستان با تاریخ و فرهنگ ترکیه آشنا شوند. ترکیه دو مرکز فرهنگی در شهرهای کراچی و لاهور دارد. [xviii]
• مرکز فرهنگی ژاپن: سرکنسولگری ژاپن با همکاری موسسه فرهنگی پاکستان-ٰژاپن ( Pakistan- Japan cultural association) فعالیت های فرهنگی خود را در این کشور ارتقا می دهد. [xix]
• مرکز فرهنگی چین:  هدف این مرکز ترویج ارتباطات فرهنگی بین چین و پاکستان است. این مرکز به ترویج همکاری و ارتباطات، تسهیل درک متقابل و حفظ دوستی میان چین و پاکستان اختصاص دارد. [xx].[xxi]

چالش‌ها

ترویج فرهنگ در پاکستان با چندین چالش اساسی روبرو است که بر فرآیند حفظ و گسترش میراث فرهنگی و ارتقای هویت ملی تاثیر می‌گذارند. برخی از این چالش‌ها عبارتند از:

1. کمبود آگاهی عمومی: عدم آگاهی عمومی از اهمیت فرهنگ و هنر مانع مشارکت گسترده مردم در این فعالیت‌ها می‌شود.
2. فقدان زیرساخت‌ها: نبود مراکز مناسب مانند موزه‌ها، تئاترها، و گالری‌های هنر در بسیاری از مناطق، فعالیت‌های فرهنگی را محدود کرده است.
3. تنوع قومی و مذهبی: پاکستان کشوری با تنوع قومی، زبانی و مذهبی گسترده است که در آن گروه‌های مختلف فرهنگی با تاریخ‌ها و سنت‌های متفاوت زندگی می‌کنند. این تنوع می‌تواند چالشی برای ایجاد یک فرهنگ واحد و فراگیر باشد. گاهی اوقات، اختلافات قومی و مذهبی باعث بروز تنش‌ها و تفرقه‌هایی می‌شود که ترویج فرهنگ ملی را دشوار می‌سازد.
4. کمبود منابع مالی و حمایت‌های دولتی: یکی از چالش‌های بزرگ در ترویج فرهنگ در پاکستان، کمبود منابع مالی است. بسیاری از پروژه‌های فرهنگی نیازمند بودجه مناسب و حمایت‌های دولتی برای اجرایی شدن هستند. از آنجایی که اولویت‌های اقتصادی و اجتماعی در کشور به مسائل فوری‌تری اختصاص داده می‌شود، بسیاری از فعالیت‌های فرهنگی دچار کمبود منابع می‌شوند.
5. ضعف در آموزش و ترویج فرهنگ: آموزش در مدارس و دانشگاه‌ها در بسیاری از موارد نتوانسته است به درستی فرهنگ ملی و میراث تاریخی پاکستان را به نسل‌های جدید منتقل کند. بسیاری از کتب درسی و برنامه‌های آموزشی نتواسته‌اند به فرهنگ‌های مختلف و غنی پاکستان پرداخته و دانش‌آموزان را با هویت ملی آشنا کنند.
6. نقص در حفظ میراث فرهنگی: پاکستان با مشکلاتی در زمینه حفظ آثار باستانی و میراث فرهنگی خود روبرو است. بسیاری از بناهای تاریخی و آثار فرهنگی به دلیل کمبود منابع، بی‌توجهی یا آسیب‌های طبیعی دچار تخریب شده‌اند. علاوه بر این، نبود قوانین قوی و نظارت مناسب در حفظ آثار تاریخی به این مشکلات افزوده است.
7. چالش های مدیریت نهادهای فرهنگی: به‌دلیل شکاف‌های ظرفیت در مدیریت نهادهای فرهنگی در سطح ایالت ها، نهادهای فرهنگی با چالش‌های زیادی روبرو هستند.
8. کمبود همکاری‌های بین‌المللی و منطقه‌ای: همکاری‌های بین‌المللی و منطقه‌ای در حوزه فرهنگ و هنر در پاکستان به اندازه کافی توسعه نیافته است. این همکاری‌ها می‌توانند به تبادل فرهنگی، معرفی فرهنگ پاکستان در سطح جهانی و همچنین تقویت روابط فرهنگی با دیگر کشورها کمک کنند.

گروه های اجتماعی در پاکستان

گروه‌های اجتماعی در پاکستان به‌عنوان پیوندهایی بین افراد و جامعه عمل می‌کنند و نقش‌هایی چندگانه دارند. هدف و نقش گروه‌های اجتماعی در پاکستان به طور کلی به ایجاد تعادل در جامعه، حفظ هویت فرهنگی و قومی، دفاع از حقوق و منافع، تعامل و همبستگی اجتماعی، پیشبرد توسعه اجتماعی و اقتصادی، مبارزه با تبعیض و نابرابری و حمایت از اقلیت‌ها و گروه‌های آسیب‌پذیر برمی‌گردد. این گروه‌ها در فرآیندهای اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و اقتصادی تأثیرگذار هستند و از این طریق به جامعه کمک می‌کنند تا مشکلات خود را شناسایی و برطرف کند. گروه های اجتماعی و مردمی در پاکستان به دو گروه اصلی سازمان های غیردولتی(NGOs) و سازمان های بین المللی تقسیم می شود. در پاکستان، سازمان‌های غیردولتی داخلی و بین‌المللی متعددی وجود دارند که در بهبود شرایط اجتماعی و اقتصادی مناطق مختلف کشور نقش اساسی ایفا می‌کنند. این سازمان‌ها به‌ویژه در مناطق دورافتاده و محروم که دسترسی به خدمات دولتی محدود است، به‌عنوان یک راه‌حل حمایتی عمل می‌کنند.

معرفی گروه های اجتماعی در پاکستان

1. سازمان‌های اجتماعی غیردولتی (NGOs)

در پاکستان، سازمان‌های غیردولتی یا NGO (Non-Governmental Organizations) نقش مهمی در توسعه اجتماعی، اقتصادی و انسانی دارند. این سازمان‌ها معمولاً مستقل از دولت عمل می‌کنند و به دنبال حل مشکلات مختلف اجتماعی، اقتصادی و زیست‌محیطی هستند. NGO‌ها در پاکستان در زمینه‌های متنوعی فعالیت می‌کنند، از جمله حقوق بشر، آموزش، بهداشت، حفاظت از محیط زیست، حمایت از اقلیت‌ها، و توانمندسازی زنان و کودکان. در زیر به چند نمونه از سازمان های غیر دولتی فعال و شناخته شده اشاره شده است.

• بنیاد ایدھی: بنیاد ایدھی بهترین بنیاد در پاکستان و یکی از بهترین ارائه‌دهندگان خدمات رفاه اجتماعی در سراسر جهان است که به‌طور غیرانتفاعی، غیرسیاسی و غیرمذهبی فعالیت می‌کند و به صورت 24 ساعته بدون هیچ‌گونه تبعیض در رنگ، نژاد، طبقه اجتماعی یا مذهب به مردم خدمات می‌دهد. این بنیاد با دریافت جوایز و نشان‌های مختلف از سوی سازمان‌های دولتی و غیردولتی در سطح ملی و بین‌المللی شناخته شده است. این بنیاد به پرورش و نگهداری از کودکان بی‌سرپرست، ارائه خدمات رایگان به افراد معلول و ناتوان، مراقبت و تغذیه زنان و سالمندان که مورد آزار و اذیت قرار گرفته‌اند یا از طرف خانواده‌هایشان رها شده‌اند، پرداخته است. بنیاد ایدھی همچنین به بیماران کمک کرده و دارو و درمان رایگان از طریق داروخانه‌های سیار، بیمارستان‌ها و مرکز دیابت در کراچی ارائه می‌دهد. علاوه بر موارد فوق، خدمات دیگری نیز ارائه شده است، از جمله: ارائه خدمات آمبولانس زمینی، هوایی و دریایی، کمک‌های امدادی و نجات در برابر بلایای طبیعی، کمک‌رسانی به پناهندگان در کشورهای مختلف، ارائه خدمات اضطراری به قربانیان خشکسالی، آتش‌سوزی و سیلاب‌ها،   بازیابی اجساد از دریاها و سیلاب‌ها، بازتوانی معتادان، ردیابی افراد مفقود شده، برگزاری مراسم ازدواج برای دختران و پسران بی‌سرپرست، و تأمین غذا، لباس و پتو برای نیازمندان. علاوه بر این، خدمات دیگری نیز به بشریت ارائه شده است، مانند: آموزش فنی رایگان به افراد نیازمند برای خودکفایی از طریق مهارت‌های فنی، آموزش دینی به کودکان برای تبدیل آن‌ها به انسان‌های بهتر، مشاوره در زمینه برنامه‌ریزی خانواده و خدمات مامایی، تأمین خون و پلاسما رایگان، ارائه پناهگاه، غذا و مراقبت به افراد مبتلا به عقب‌ماندگی ذهنی، و مراقبت از یتیمان و کودکان بی‌سرپرست.

خدمات انسان‌دوستانه‌ای که توسط عبد الستار ادھی و همسرش خانم بلقیس ادھی ارائه شده است، به اینجا ختم نمی‌شود. ایشان در بسیاری از زمینه‌های دیگر نیز فعال بوده‌اند، مانند: ارائه کمک‌های قانونی رایگان برای آزادی زندانیان، حمایت مالی و پزشکی از زندانیان، تأمین وسایل کمکی برای افراد معلول، و ارائه خدمات ویژه برای شستشو و کفن کردن اجساد بدون هویت. تمامی این خدمات به‌قدری برجسته و استثنائی است که می‌توان گفت نقش بنیاد ادھی در خدمت به ملت و کشور پاکستان و همچنین بشریت در سطح جهانی، یک نمونه بی‌نظیر از خدمات انسانی است. [xxii]

• موسسه خیریه سیلانی: یکی از بزرگترین سازمان‌های غیر دولتی (NGO) در پاکستان است که هدف آن حمایت از نیازمندان از طریق ارائه خدمات ضروری مانند غذای رایگان، توزیع مواد غذایی، کمک‌های پزشکی، آب آشامیدنی و آموزش است. این موسسه همچنین برنامه‌های آموزشی شامل مدارس، دوره‌های آموزش فنی و حرفه‌ای و آموزش‌های مدرن IT را اجرا می‌کند. موسسه خیریه سیلانی از سال 1999 به طور مستمر در حال ارائه خدمات بشر دوستانه است و ماهانه بیش از یک میلیارد روپیه در امور خیریه مختلف سرمایه‌گذاری می‌کند. موسسه سیلانی که از یک خانه اجاره‌ای آغاز به کار کرده بود، امروز دارای بیش از 630 شعبه در سراسر جهان است. این خدمات شامل بیش از 63 زمینه مختلف از تولد تا مرگ است، از جمله مواردی همچون غذا، بهداشت، آموزش، رفاه اجتماعی، آب آشامیدنی، ازدواج، آموزش‌های عمومی IT، آموزش‌های فنی، کمک به پناهندگان سوری و برمه‌ای، خدمات به زائران، پرداخت هزینه‌های مدرسه، اعطای وام‌های آسان، کمک به اشتغال، تعمیرات موتور سیکلت، خدمات پزشکی، تشخیص بیماری‌ها، عکس‌برداری رادیولوژی، سونوگرافی، نوار قلب، درمانگاه‌های مشاوره‌ای، خدمات غذایی سیار، درمانگاه‌های سیار، درمانگاه‌های هوایی و اتاق‌های عمل است. موسسه خیریه سیلانی روزانه به بیش از 300,000 نفر خدمات ارائه می‌دهد. این موسسه دوره‌های آموزشی فنی در زمینه‌های مختلف برگزار می‌کند، به خانواده‌های نیازمند خانه‌سازی می‌کند، هزینه‌های مدرسه و هزینه‌های سالانه کودکان را پوشش می‌دهد، در ازدواج دختران کمک می‌کند، به کسب و کارهای کوچک از طریق وام‌های خرد کمک می‌کند و فرصت‌های شغلی را از طریق ارائه وسایل ضروری مانند ریکشا، موتور سیکلت، دکه‌ها، دستگاه‌های تولید چیپس، ماشین‌های دوخت و غیره فراهم می‌آورد. [xxiii]
• سازمان چیپا: چیپا یک سازمان خیریه غیرانتفاعی در پاکستان است که به مردم بدون تبعیض در نژاد، مذهب یا رنگ پوست، تحت تمامی شرایط، در جایی که حوادث جاده‌ای، تصادفات ناگهانی و وضعیت‌های اضطراری به‌طور روزانه رخ می‌دهند، فعالیت می‌کند. خدمات اجتماعی این سازمان به شرح ذیل می باشد: سرویس آمبولانس چیپا، آشپزخانه چپیا، تامین غذا پنجاه هزار نیازمند در سراسر کشور، تاسیس خانه سالمندان، بهزیستی و شیرخوارگاه، پناهگاه برای زنان، غسل و دفن افراد بی خانمان و ...[xxiv]
• بنیاد زنان (Aurat Foundation) که در سال 1986 به عنوان یک سازمان غیر دولتی و ملی تحت قانون ثبت انجمن‌ها 1860 تأسیس شد، متعهد است تا آگاهی و تعهد گسترده‌ای برای ایجاد یک جامعه عادلانه، دموکراتیک و مراقبتی در پاکستان ایجاد کند؛ جایی که زنان و مردان به عنوان افراد برابر شناخته شوند و حق داشته باشند که زندگی خود را با احترام و عزت نفس سپری کنند. در طول 37 سال گذشته، بنیاد زنان به عنوان یکی از نهادهای پیشرو در سطح ملی و بین‌المللی شناخته شده است که به ایجاد، تسهیل و تقویت گروه‌ها و شبکه‌های جامعه مدنی برای ترویج اعتماد و همکاری میان شهروندان پرداخته و فشار عمومی را برای توانمندسازی زنان در کشور بسیج می‌کند. [xxv]

1. گروه‌های اجتماعی بین‌المللی:

پاکستان به‌عنوان یکی از کشورهای بزرگ و مهم در منطقه جنوب آسیا، همواره با گروه‌های اجتماعی بین‌المللی در ارتباط بوده است. این گروه‌ها در سطح جهانی فعالیت می‌کنند و نقش مهمی در بهبود شرایط اجتماعی، حقوق بشر و توسعه پایدار در پاکستان دارند. سازمان‌های بین‌المللی مانند سازمان ملل متحد (UN)، سازمان بهداشت جهانی (WHO) و سایر نهادهای بشردوستانه جهانی همکاری نزدیکی با گروه‌های اجتماعی داخلی در پاکستان دارند تا به رفع بحران‌های انسانی و اجتماعی این کشور کمک کنند.

جریان های فکری و راهبردی

با وجود چالش‌های سیاسی و اقتصادی در روابط بین دو کشور، روابط فرهنگی به‌عنوان یکی از ارکان اساسی در تقویت تفاهم و همکاری میان ایران و پاکستان عمل کرده و می‌تواند در آینده نقش مؤثری در گسترش ارتباطات و نفوذ فرهنگی این دو کشور در منطقه ایفا کند. این هم‌گرایی نه تنها در زمینه‌های مذهبی و فرهنگی، بلکه در زمینه‌های سیاسی و اجتماعی نیز نمایان است. با این حال، چالش‌های فرقه‌ای و مداخلات خارجی همچنان می‌توانند بر این روابط تأثیرگذار باشند. با این وجود، فرصت‌های زیادی برای گسترش روابط فرهنگی و اجتماعی میان ایران و پاکستان وجود دارد که می‌تواند منجر به تقویت وحدت اسلامی و هم‌افزایی در برابر تهدیدات مشترک شود. رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در اسلام آباد رابطه فرهنگی خوبی با موسسات فرهنگی پاکستان داشته است و تقریبا با تمامی موسسات فرهنگی مذکوره در اسلام آباد همکاری داشته است. فعالیت‌های رایزنی شامل برگزاری نمایشگاه‌ها، کلاس‌های زبان فارسی، نشست‌های فرهنگی و ادبی، نمایش فیلم‌های ایرانی، ترجمه و نشر کتاب‌های فارسی و ارائه بورسیه‌های تحصیلی می‌باشد.

پخش سریال‌های خانگی یکی دیگر از راه‌های مهم تبادل فرهنگی به شمار می‌رود. در سال‌های اخیر، سریال‌های ایرانی مانند «جیران» از شبکه «آن تی وی»، «زخم کاری» با عنوان «شریک جرم» از شبکه «آن تی وی»، و «پاکیزه» از شبکه «آج تی وی» پخش شده‌اند. از میان این سریال‌ها، قسمت اول «جیران» با جذب ۱۸۷ هزار بازدید، موفق به کسب عنوان پر بازدیدترین قسمت شد.

نتیجه‌گیری:

پاکستان به‌عنوان کشوری از گروه‌های فرهنگی و اجتماعی مختلف، نقشی برجسته در تحولات منطقه‌ای و جهانی دارد. سازمان‌های فرهنگی در پاکستان نقش اساسی در حفظ و ترویج فرهنگ ملی و ارتقای هویت اجتماعی و دینی ایفا می‌کنند. این سازمان‌ها نه تنها در عرصه‌های هنری و فرهنگی، بلکه در زمینه‌های آموزشی و اجتماعی نیز تأثیرگذار بوده‌اند. گروه‌های اجتماعی نیز نقش مهمی در شکل‌دهی به تحولات فرهنگی، سیاسی و اقتصادی کشور ایفا می‌کنند. این گروه‌ها، از انجمن‌های علمی و فرهنگی گرفته تا سازمان‌های مدنی و جنبش‌های مردمی، در تقویت هویت ملی، افزایش آگاهی اجتماعی و پیگیری مطالبات عمومی مؤثر بوده‌اند. با وجود چالش‌هایی مانند نابرابری‌های اقتصادی، تنوع قومی و موانع سیاسی، این گروه‌ها توانسته‌اند با ایجاد بسترهای گفتگو، ترویج همبستگی و مشارکت فعال در فرآیندهای تصمیم‌گیری، نقش کلیدی در توسعه پایدار ایفا کنند. در مجموع، تقویت سازمان‌های فرهنگی و اجتماعی می‌تواند به رشد اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی پاکستان کمک کند و بستری مناسب برای ترویج صلح و همبستگی در جامعه فراهم آورد.

منابع: