مقدمه

دیپلماسی قرآنی جمهوری اسلامی ایران یکی ازابزارهای مهم برای تقویت روابط فرهنگی و مذهبی ایران با کشورهای مسلمان است. این نوع دیپلماسی با تکیه برآموزه‌ های قرآنی و اشتراکات مذهبی، به تقویت روابط دینی و فرهنگی ایران درجهان اسلام کمک می‌کند. اندونزی به عنوان پرجمعیت‌ترین کشور مسلمان جهان با بیش از 280 میلیون نفرجمعیت یکی از کشورهای کلیدی در توسعه دیپلماسی قرآنی است. قرآن در زندگی روزمره و درفرهنگ عمومی مردم نقش پررنگی دارد و همین موضوع فرصت‌ های مناسبی برای همکاری ‌های مذهبی و فرهنگی میان ایران و اندونزی فراهم می‌کند. اندونزی به عنوان بزرگ‌ ترین کشور مسلمان جهان، پیوند عمیقی با قرآن دارد. این ارتباط در سطوح مختلف اجتماعی، فرهنگی و مذهبی آشکار و نمایان است. از آموزش قرآن در مدارس دینی تا تلاوت آن در مناسبت ‌های مذهبی و برگزاری مسابقات بین‌ المللی قرائت قرآن، بخشی از هویت اسلامی مردم اندونزی است. یکی از مهم‌ ترین راه‌ های ترویج آموزه‌های قرآنی در اندونزی، مدارس دینی یا پسانترن ‌ها (Pesantren) هستند. این مدارس که تحت نظارت نهاد های بزرگ مذهبی مانند نهضت العلماء (Nahdlatul Ulama) و محمدیه (Muhammadiyah)  فعالیت می‌کنند، به تربیت نسل‌ های جوان در زمینه علوم اسلامی و قرآنی می ‌پردازند. دانش‌آموزان در این مدارس علاوه بر یادگیری حفظ و قرائت قرآن به فراگیری اصول و تفسیر قرآن و اخلاق اسلامی می‌پردازند. این مراکز آموزشی نقش کلیدی در انتقال آموزه ‌های دینی و تقویت هویت اسلامی میان جوانان اندونزی دارند. براین اساس تلاش شد در این مدت حضور قاریان بین المللی از جمهوری اسلامی در پسانترن ها متمرکز شود . لذا قرآن در تمامی مراسم‌ های مذهبی و اجتماعی اندونزی حضوری پررنگ دارد.  ماه رمضان در اندونزی بعنوان ماه بندگی و قرآن مهم‌ترین زمان برای تلاوت قرآن شناخته می‌شود. مردم اندونزی در این ماه به صورت گسترده به تلاوت قرآن می‌پردازند و تلاش می‌کنند که قرآن را به طور کامل ختم کنند. علاوه بر این در مراسم خانوادگی همچون ازدواج، تولد و عزاداری‌ ها، تلاوت قرآن به عنوان بخش اصلی این مناسبت‌ ها دیده می‌شود. مردم بر این باورند قرآن به عنوان منبع برکت و معنویت، بخشی جدایی ‌ناپذیر از زندگی روزمره انان است. اندونزی با جمعیت گسترده مسلمان و تأثیرات عمیق قرآنی درفرهنگ این کشور، فرصت ‌های فراوانی برای توسعه دیپلماسی قرآنی جمهوری اسلامی ایران فراهم می‌آورد. این فرصت‌ ها شامل همکاری‌ های علمی و آموزشی، ترویج آموزه ‌های اسلام معتدل و همچنین پیشنهاد تشکیل نهادهایی برای تقویت تعاملات دینی و قرآنی است. ایران می‌تواند با استفاده از ظرفیت‌های علمی و آموزشی خود در زمینه قرآن و علوم اسلامی، همکاری‌های گسترده‌ای با اندونزی ایجاد کند. دانشگاه ‌های معتبر ایرانی مانند دانشگاه تهران می‌توانند از طریق ارائه بورس‌های تحصیلی و برگزاری دوره‌های مشترک، به توسعه روابط دینی و علمی با اندونزی کمک کنند. این همکاری‌ها می‌تواند به تقویت دیپلماسی قرآنی ایران و گسترش تعاملات فرهنگی میان دو کشور منجر شود. اندونزی به عنوان یکی از کشورهای اسلامی که به ترویج اسلام معتدل و صلح‌ طلب مشهور است، می‌تواند شریک مناسبی برای ایران درمقابله با افراط‌گرایی مذهبی باشد. جمهوری اسلامی ایران می‌تواند از طریق همکاری با نهادهای مذهبی بزرگ اندونزی مانند نهضت العلماء و محمدیه، به گسترش آموزه‌های اسلامی معتدل و مقابله با جریان‌های افراط‌گرا بپردازد. برگزاری سمینارها و کنفرانس‌ های مشترک قرآنی می‌تواند به تقویت این همکاری‌ ها کمک کند. پیشنهاد جمهوری اسلامی ایران برای تشکیل پارلمان قرآن به عنوان یک نهاد بین‌المللی اسلامی، می‌تواند بستری برای تقویت روابط دینی و فرهنگی میان کشورهای اسلامی باشد.این پارلمان می‌تواند به تبادل نظرمیان علمای دینی کشورهای اسلامی و بررسی مسائل جهانی از منظر آموزه‌های قرآنی کمک کند. اندونزی با توجه به جایگاه برجسته خود در جهان اسلام، می‌تواند نقش فعالی در این نهاد ایفا کند. با وجود فرصت ‌های فراوان، دیپلماسی قرآنی جمهوری اسلامی ایران در اندونزی با چالش‌هایی نیز مواجه است. یکی از چالش‌ های اصلی دیپلماسی قرآنی ایران در اندونزی، رقابت با عربستان سعودی است. عربستان سعودی با تکیه بر منابع مالی گسترده و ترویج آموزه‌های وهابی و سلفی، تلاش می‌کند تا نفوذ مذهبی خود را در میان مسلمانان اندونزی افزایش دهد. این کشور از طریق ارائه بورس‌های تحصیلی و حمایت مالی از نهادهای مذهبی در اندونزی، به دنبال افزایش حضور خود دراین کشور است. این رقابت می‌ تواند مانعی برای توسعه دیپلماسی قرآنی ایران باشد. رشد محافظه‌کاری مذهبی درسال‌های اخیر در میان برخی از گروه‌های اسلامی اندونزی نیز چالشی دیگر برای دیپلماسی قرآنی ایران به شمار می‌رود. برخی از این گروه‌ها ممکن است با آموزه‌های شیعی مخالفت داشته باشند و این مسئله می‌ تواند مانعی برای گسترش روابط دینی میان ایران و اندونزی شود. برای غلبه برچالش‌ ها و بهره‌برداری از فرصت‌های موجود، جمهوری اسلامی ایران می‌تواند از راهکارهای ذیل استفاده کند ایران می‌تواند با تولید و انتشار محتوای قرآنی به زبان ‌های محلی اندونزیایی و استفاده از رسانه‌های دیجیتال، به گسترش آموزه‌های قرآنی دراندونزی بپردازد. همکاری با نهادهای اسلامی تأثیرگذار مانند نهضت العلماء و محمدیه، می‌تواند به توسعه دیپلماسی قرآنی ایران در اندونزی کمک کند. این نهادها با نفوذ بالایی که در جامعه اسلامی اندونزی دارند، می‌توانند به عنوان شرکای استراتژیک ایران در گسترش آموزه‌های اسلامی معتدل و مقابله با افراط‌گرایی مذهبی عمل کنند. مسابقات بین‌المللی قرائت قرآن، کنفرانس‌های علمی و دینی و رویدادهای مشترک قرآنی می‌تواند به توسعه دیپلماسی قرآنی ایران در اندونزی کمک کند. این رویدادها بستر مناسبی برای تبادل فرهنگی و دینی میان دو کشور فراهم می‌کنند. دیپلماسی قرآنی جمهوری اسلامی ایران دراندونزی، با وجود چالش ‌هایی مانند رقابت با عربستان سعودی و رشد محافظه‌کاری مذهبی، از ظرفیت‌ های بسیار بالایی برای توسعه و تقویت برخوردار است. ایران با استفاده از ابزارهای رسانه‌ای و دیجیتال، تقویت همکاری ‌های علمی و دینی و تعامل با نهادهای اسلامی محلی، می‌تواند به گسترش دیپلماسی نرم خود در اندونزی کمک کرده و پیوندهای دینی و فرهنگی میان دو کشور را تحکیم بخشد. در پایان قابل ذکر است که با حضور عوامل محفل و اجرای برنامه ها در شهرهای مختلف اتفاقات خوبی در حوزه دیپلماسی قران رقم خورده است .  

پژوهش وگردآوری :

دکتر محمدرضا ابراهیمی

دکتر فاطمه معصومه استاد دانشگاه باندونک  

منابع :

https://www.kemenag.go.id/

https://www.kemdikbud.go.id/

https://www.nu.or.id/

https://muhammadiyah.or.id/

https://mui.or.id/

https://www.kompas.com/

https://www.republika.co.id/

https://www.republika.co.id