مفهوم جهانی الوهیت و پیدایش ادیان
از نخستین هزاره‌های تمدن بشری، مفهوم یک الوهیت—یک موجود الهی که مسئول آفرینش و حاکمیت بر جهان است—در ذهن انسان‌های متفکر شکل گرفت. این اندیشه‌ی بنیادین در نهایت به باور به جهان پس از مرگ منجر شد، مفهومی که جوامع انسانی را به شدت تحت تأثیر قرار داد و الهام‌بخش شکل‌گیری ایدئولوژی‌های دینی مختلف شد.
با گذشت زمان، این ایدئولوژی‌ها به ادیان ساختاریافته تبدیل شدند که هر یک دارای کتاب‌های مقدس، تعالیم، آیین‌ها و نظام‌های عبادتی خاص خود هستند.
در حالی که این متون مقدس ادعا دارند که از منبع الهی سرچشمه گرفته‌اند—چه از طریق وحی مستقیم یا الهام—اما همچنان محصول تفسیر و انتقال انسانی هستند. مفاهیم الوهیت و آخرت ریشه‌های دین را تشکیل می‌دهند؛ اما ایمان به این مفاهیم مختص افراد مذهبی نیست. برای مثال، دئیسم (خداگرایی بدون دین خاص) نمایانگر باور به یک خالق الهی بدون وابستگی به هیچ سنت دینی خاصی است.
خدا به عنوان یک عنوان جهانی در میان فرهنگ‌ها و ادیان
واژه‌ی "خدا" در زبان‌های مختلف به اشکال زیر دیده می‌شود:
- انگلیسی: God
- اسپانیایی: Dios
- فرانسوی: Dieu
- آلمانی: Gott
- هندی: Bhagwan
- فارسی/اردو: خدا
مانند "پادشاه"، "رئیس‌جمهور"، "قاضی"، واژه‌ی "خدا" نیز یک عنوان است، نه یک نام خاص. بسیاری از سنت‌های دینی نام واقعی خدا را با احترام زیاد نگه می‌دارند و به جای آن از عناوین جایگزین استفاده می‌کنند.
در برخی از سنت‌های یهودی، حتی واژه‌ی "خدا" به شکل "G-d" نوشته می‌شود تا از پاک شدن یا بی‌احترامی به آن جلوگیری شود.
اگرچه ویژگی‌های خداوند در ادیان مختلف تفاوت‌هایی دارد، اما برخی از صفات مشترک او در بسیاری از اعتقادات شامل موارد زیر است:
- حاضر در همه جا (حی و حاضر)
- قدرت مطلق (قادر متعال)
- دانای مطلق (علیم مطلق)
- مهربان، عادل، حکیم، بخشنده
واژه‌ی "الله" و کاربرد تاریخی آن
در زبان عربی، "الله" معادل واژه‌ی "خدا" است و از ترکیب "ال" (به معنی "آن" یا "The") و "إله" (به معنی "خدا") شکل گرفته است. بنابراین، "الله" به معنی "خدای یکتا" است. این امر در کلمه طیبه (اعلام ایمان اسلامی) آشکار است:
> "لا إله إلا الله"
> (هیچ خدایی جز خدا نیست.)
این جمله نشانه‌ی توحید است، یک باور مشترک در اسلام، مسیحیت، یهودیت و دیگر ادیان توحیدی.
استفاده از "الله" پیش از اسلام
پیش از ظهور اسلام در قرن هفتم، گروه‌های مختلف مذهبی در جزیره‌العرب، از جمله بت‌پرستان عرب و صابئیان، واژه‌ی "الله" را برای اشاره به خدای برتر خود استفاده می‌کردند. اگرچه هر قبیله نام مخصوصی برای خدای خود داشت، اما عنوان "الله" برای احترام به خدای برتر به کار می‌رفت.
برای مثال:
- مشرکان مکه، هبل را به عنوان خدای اعظم خود پرستش می‌کردند.
- دیگر قبایل عرب، سین (خدای ماه) را می‌پرستیدند.
- یهودیان و مسیحیان عرب نیز در متون عربی خود از "الله" برای اشاره به خدا استفاده می‌کردند.
قرآن کریم وجود ادیان پیشین را تصدیق می‌کند و در سوره بقره (۲:۶۲) می‌فرماید:
> "همانا کسانی که ایمان آورده‌اند، و کسانی که یهودی‌اند، و مسیحیان، و صابئیان، هر که به خدا و روز بازپسین ایمان آورَد و کار نیکو کند، پاداششان نزد پروردگارشان خواهد بود، نه ترسی بر آنان است و نه اندوهگین خواهند شد."
این آیه ماهیت فراگیر ایمان به خدا را در ادیان مختلف تأیید می‌کند.
اسلام و نماد هلال ماه
یکی از مهم‌ترین نمادهای اسلامی، هلال ماه است که با خدای ماه سین در پیش از اسلام ارتباط دارد. این نماد به شکل گسترده در معماری اسلامی مشاهده می‌شود، از جمله:
- مقام ابراهیم در کعبه
- برج ساعت مکه، که در پایین آن واژه‌ی "الله" نوشته شده است
- گنبد و مناره‌های مساجد در سراسر جهان، از جمله مسجد فیصل در اسلام‌آباد
- پرچم کشورهای اسلامی، مانند پاکستان و ترکیه
- هلال احمر، معادل اسلامی صلیب سرخ
این نمادها نشان‌دهنده‌ی استمرار سنت‌های مذهبی هستند که از عربستان قبل از اسلام به فرهنگ اسلامی راه یافته‌اند.
"الله" به عنوان یک واژه‌ی جهانی در ادیان مختلف
از آنجایی که "الله" یک عنوان است نه نام خاص، این واژه بیش از دو هزار سال در ادیان مختلف استفاده شده است. شواهد تاریخی و باستان‌شناسی نشان می‌دهند که این واژه در:
- یهودیت و مسیحیت پیش از اسلام در عربستان
- ترجمه‌های قدیمی عربی تورات و انجیل
- امروزه در میان مسیحیان عرب‌زبان که هنوز هم از "الله" برای اشاره به خدا استفاده می‌کنند
به کار رفته است.
بنابراین، می‌توان گفت که همه‌ی ادیان توحیدی حق دارند از "الله" به عنوان اشاره‌ای به خدا استفاده کنند، صرف نظر از وابستگی دینی خاص.
تسلیم در برابر خدا: حلقه‌ی اتصال میان ادیان
متون دینی بر اهمیت تسلیم و انقیاد در برابر خدا تأکید دارند. قرآن کریم (۳:۸۵) می‌فرماید:
> "و هر کس دینی جز تسلیم در برابر خدا (اسلام) بجوید، هرگز از او پذیرفته نخواهد شد و در آخرت از زیانکاران خواهد بود."
واژه‌ی "اسلام" خود به معنای "تسلیم" در برابر خداست، و این مفهوم در بسیاری از ادیان دیگر نیز وجود دارد:
- یهودیت: یهودیان در هنگام دعا زانو می‌زنند و به سوی یهوه تسلیم می‌شوند.
- مسیحیت: بسیاری از مسیحیان هنگام دعا زانو زده و فروتنی نشان می‌دهند.
- هندوئیسم و بودیسم: پیروان با سجده در برابر معابد به خدایان احترام می‌گذارند.
- زرتشتیان: پیروان زرتشت در برابر آتش مقدس سر تعظیم فرود می‌آورند.
نتیجه‌گیری: پذیرش تنوع دینی برای جامعه‌ای همدل
قرآن کریم (۲:۶۲) به پیروان ادیان مختلف تأکید می‌کند که یکدیگر را با احترام بپذیرند. در یک جهان متنوع، درک متقابل و مدارا دینی برای همزیستی مسالمت‌آمیز ضروری است.
با پذیرفتن تنوع دینی و ارزش‌های مشترک ایمان، جوامع می‌توانند به آینده‌ای همدلانه، هماهنگ و معنوی‌تر حرکت کنند.
https://thefridaytimes.com/14-Mar-2025/of-god-and-various-religions
نظر شما