جایگاه رمضان در فرهنگ پشتون:
در فرهنگ پشتون، رمضان جایگاهی بس والا دارد و مردم این منطقه این ماه را با نهایت احترام و خلوص سپری می‌کنند. پشتون ها که عمدتاً مسلمانان سنی‌مذهب هستند، به این ماه به‌عنوان فرصتی برای نزدیکی به خداوند، تقویت روابط خانوادگی و اجتماعی، و نیز کمک به نیازمندان نگاه می‌کنند.
مهمان‌نوازی که از ویژگی‌های برجسته فرهنگ پشتون است، در این ماه بیش از پیش نمود می‌یابد. در شهرها و روستاها، مردم تدارک ویژه‌ای برای پذیرایی از مهمانان در هنگام افطار می‌بینند.
همچنین ماه رمضان در فرهنگ پشتون به ایجاد همبستگی اجتماعی و تقویت پیوندهای خانوادگی کمک می‌کند. در این ماه، خانواده‌ها و همسایگان اغلب برای افطار و سحری گرد هم می‌آیند. این گردهمایی‌ها فرصتی برای تقویت روابط خانوادگی و محلی است. همچنین، مهمان‌نوازی در این ماه به اوج خود می‌رسد و درهای خانه‌ها به روی فقرا و مسافران باز است.
مهمان‌نوازی و کمک به نیازمندان در رمضان:
در فرهنگ پشتون، ماه رمضان زمان ویژه‌ای برای دستگیری از فقرا و نیازمندان به شمار می‌آید. در بسیاری از مناطق، مردم با جمع‌آوری کمک‌های مالی به‌صورت گروهی، برای نیازمندان تدارک غذا می‌بینند و سفره‌های افطاری برپا می‌کنند.
یکی از مهم‌ترین ابعاد رمضان در میان پشتونان، افزایش فعالیت‌های خیریه و کمک به مستمندان است. خانواده‌های متمول در این ماه به افراد نیازمند کمک می‌کنند، زکات و صدقات خود را پرداخت می‌کنند و به توزیع مواد غذایی و سبدهای غذایی شامل برنج، آرد، خرما، چای، روغن و غیره را میان نیازمندان توزیع می‌کنند. همچنین بسیاری از مردم در خیابان های شهر، مساجد و مدارس دینی سفره‌های افطار برای نیازمندان پهن می‌کنند.
سنت‌های خاص پشتون ها در رمضان
مردم پشتون دارای سنت‌های ویژه‌ای در این ماه هستند. پشتون ها برای آگاهی از آغاز ماه رمضان به علمای دینی و مساجد مراجعه می‌کنند. در گذشته، رویت هلال ماه رمضان از سوی بزرگان مذهبی اعلام می‌شد و مردم با شنیدن صدای طبل یا شلیک توپ از آغاز این ماه مطلع می‌شدند. همچنان در برخی مناطق، برای اعلام زمان سحر و افطار از اذان‌های خاص یا ناقوس‌های سنتی استفاده می‌شود. در برخی مناطق نیز با شلیک توپ یا صدای اذان ویژه، مردم از وقت افطار و سحر آگاه می‌شوند.
کودکان و نوجوانانی که برای نخستین بار روزه می‌گیرند، مورد تشویق خانواده و اجتماع قرار می‌گیرند و گاهی هدایایی دریافت می‌کنند. یکی دیگر از سنت‌های رایج در میان پشتون، تشویق کودکانی که اکنون بر آنان روزه واجب نشده، به گرفتن اولین روزه‌ی خود است. این روزه که "روزه‌ی شیرین" نامیده می‌شود و معمولاً نیمی از روز را شامل می‌شود و خانواده‌ها برای این کودکان که اولین روزه‌اش را گرفته، جشن کوچکی برگزار کرده و هدیه‌ای به او می‌دهند.
بازارها در ماه رمضان رنگ و بوی خاصی به خود می‌گیرند و انواع غذاهای سنتی مانند "چپلی کباب"، "سمبوسه" و "فرنی" تهیه و مصرف می‌شوند.
جرگه پشتون و نقش آن در رمضان:
جرگه، که یک نظام سنتی مشورتی و قضایی در میان پشتون‌هاست، در ماه رمضان با فعالیتی مضاعف همراه می‌شود. در این ایام، تلاش بیشتری برای حل‌وفصل مسائل قبیله‌ای صورت می‌گیرد تا افراد بتوانند پیش از فرارسیدن عید، اختلافات خود را برطرف ساخته و با صلح و آرامش این ایام را سپری کنند.
ویژگی‌های سنتی افطار و سحری:
در مناطق پشتون‌نشین، افطار شامل مجموعه‌ای از خوراک‌های سنتی است که جایگاه ویژه‌ای در این فرهنگ دارد. خرما، شیر، کباب چپلی، سمبوسه و چای، بخش‌های جدایی‌ناپذیر سفره افطار محسوب می‌شوند. همچنین، نوشیدنی‌های محلی همچون شربت و قهوه به‌طور خاص برای روزه‌داران تهیه می‌شود. برخی غذاهای ویژه همچون "کراهی گوشت" (خوراک گوشت در دیگ سنتی)، "چنا چات" (سالاد نخود ادویه‌دار) و "روغنی نان" (نان روغنی) نیز در وعده افطار رواج دارد. در وعده سحری، پشتون‌ها معمولاً خوراک‌های مقوی همچون پراتا (نان روغنی ترد)، ماست و گوشت را ترجیح می‌دهند تا انرژی موردنیاز برای طول روز را تأمین کنند. در مناطق روستایی، بسیاری از مردم با "شین چای" (چای سبز محلی) و "سوچ" (غذای سنتی تهیه‌شده از گندم) سحری می‌کنند.
عبادات جمعی و اقامه نماز تراویح:
در ماه رمضان، مساجد در مناطق پشتون‌نشین به مراکز اصلی عبادت تبدیل می‌شوند. مردم پشتون به‌طور سنتی به آموزه‌های اسلامی پایبند بوده و رمضان را ماه عبادت و طهارت معنوی می‌دانند. مساجد در این ماه شاهد حضور گسترده‌ی نمازگزاران است و تلاوت قرآن، ادای نماز تراویح و ذکر و دعا به‌شدت افزایش می‌یابد. علما و بزرگان دینی در این دوره جلسات وعظ و تفسیر قرآن برگزار می‌کنند و مردم با اشتیاق به این جلسات می‌پیوندند.
شب‌های قدر از مهم‌ترین ایام رمضان در فرهنگ پشتونان محسوب می‌شود. در این شب‌ها، مردم در مساجد جمع شده و به عبادت، تلاوت قرآن و دعا مشغول می‌شوند. برخی از خانواده‌ها این شب‌ها را با روشن کردن شمع یا چراغ‌های رنگی در مساجد و خانه‌هایشان گرامی می‌دارند.
مردم نماز تراویح را به جماعت می‌خوانند و بسیاری برای اعتکاف، شب‌های قدر و دیگر عبادات در مساجد حضور می‌یابند. در دهه آخر ماه رمضان در بسیار از مساجد محافل شبینه برگزار می گردند که در آن یک شبه به ختم قرآن کریم در نماز تراویح می پردازند.
آماده‌سازی برای عید فطر
روزهای پایانی رمضان، پشتونان خود را برای جشن عید فطر آماده می‌کنند. زنان لباس‌های نو و سنتی برای اعضای خانواده تهیه می‌کنند و بازارها پر از شور و نشاط می‌شود. همچنین، سنت "فطرانه" که شامل دادن هدایای نقدی یا مواد غذایی به فقرا است، در این ایام رایج است.
ماه رمضان در فرهنگ پشتون جایگاهی ممتاز دارد. در این ایام، افزون بر انجام فرایض دینی، ارزش‌های اجتماعی و فرهنگی نیز برجسته‌تر می‌شود. مهمان‌نوازی، کمک به نیازمندان و تقویت نقش جرگه، از جمله سنت‌هایی است که در این ماه بیشتر مورد توجه قرار می‌گیرد. پشتون‌ها نه‌تنها پایبندی خود به ارزش‌های اسلامی را نشان می‌دهند، بلکه هویت فرهنگی و اجتماعی خود را نیز زنده نگه می‌دارند، امری که بر اهمیت این ماه در میان آنان می‌افزاید.
منابع:
1. فرهنگ پشتون و ماه رمضان - مرکز تحقیقات فرهنگی پشتون
2. غذاهای سنتی افطار و سحری در رمضان - مجله غذا و تغذیه پاکستان
3. پیشینه تاریخی جرگه پشتون - ژورنال مطالعات قبیله‌ای
4. جایگاه روحانی ماه رمضان در مساجد - مرکز تحقیقات اسلامی
5. سبک زندگی روستایی پشتون و سنت‌های مذهبی - دپارتمان مطالعات اجتماعی و فرهنگی، دانشگاه پیشاور
نظر شما