تأثیرات جنگ اخیر ایران و اسرائیل، تا سال‌ها دامنگیر خواهد بود. چندی پیش سفری به اسلام‌آباد داشتم و در آنجا با سفیر ایران، رضا امیری مقدم، دیدار کردم. از سوی خود، به نمایندگی از مردم پاکستان، پیروزی ایران در دفاع موفقانه‌اش را تبریک گفتم.

بزرگ‌ترین خطری که در پی این تجاوز متوجه ایران شد، این بود که نظم حکومتی در این کشور از طریق زور سرنگون گردد. ما پیش‌تر در کشورهایی چون لیبی، عراق و سوریه نیز شاهد چنین «تجربه‌هایی» بوده‌ایم که نه تنها نظمی پایدار به ارمغان نیاوردند، بلکه سرزمین‌ها را در خون غرق ساختند.

اگر اسرائیل در سرنگونی حکومت ایران از طریق زور موفق می‌شد، بدون شک ایران نیز دچار همان سرنوشتی می‌شد که چیزی جز ویرانی به همراه نداشت. در چنین وضعی، کشور همسایه‌ای چون پاکستان نیز از تأثیرات منفی آن در امان نمی‌ماند؛ چنان‌که هنوز هم از پیامدهای بحران افغانستان خلاصی نیافته‌ایم.

این جنگ ایران و اسرائیل، به‌طور مستقیم بر سیاست خارجی ایران نیز تأثیر گذاشته است. در دیدارهایی که در تهران با برخی از ایرانیان داشتم، متوجه شدم که بسیاری از آنان از مواضع اخیر هند عمیقاً ناراحت و دل‌نگران هستند؛ چرا که هند نه‌تنها در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی (IAEA) بر علیه ایران موضع گرفت، بلکه از بیانیه سازمان همکاری شانگهای (SCO) نیز کناره‌گیری کرد، و در همین مدت نیز مودی با بنیامین نتانیاهو گفتگو داشت. هند نه‌تنها در حمایت از ایران هیچ بیانیه‌ای صادر نکرد، بلکه حتی تعادلی در موضع‌گیری خود نیز حفظ ننمود.

و درست به همین دلیل، هنگامی که سخن از پاکستان به میان آمد، در مجلس ایران شعارهایی در سپاس از پاکستان سر داده شد. ایران از طریق رئیس‌جمهور، نخست‌وزیر، معاون نخست‌وزیر، وزیر دفاع، رئیس ستاد کل ارتش، وزارت خارجه، وزارت دفاع و رسانه‌های رسمی خود، از پاکستان قدردانی کرد.

در حالی‌که در بیانیه‌های منتشرشده در هند، نه تنها هیچ مقام رسمی یا نهاد دولتی نام برده نشد، بلکه سخن از سپاسگزاری هم به میان نیامد. در این میان، تنها مسلمانان هندی که از ایران حمایت کرده بودند، مورد قدردانی قرار گرفتند.

این دو رویکرد کاملاً متضاد، آشکارا نشان می‌دهد که در ایران، دیدگاهی نو در حال شکل‌گیری است؛ دیدگاهی که هم روابط با پاکستان و هم درک از وضعیت منطقه‌ای را به شیوه‌ای تازه می‌نگرد. از این‌رو، پاکستان باید کاملاً آماده باشد تا به‌درستی تحلیل کند که هند در مواجهه با پیامدهای جنگ ایران و اسرائیل چه نوع استراتژی اتخاذ خواهد کرد و در چه عرصه‌هایی پاکستان می‌تواند مواضع خود را تقویت کند.

برای مثال، اندونزی به عنوان یکی از بزرگ‌ترین کشورهای مسلمان، نقش مهمی می‌تواند ایفا کند. به‌زودی وزیر دفاع اندونزی قرار است به پاکستان سفر کند. روابط دوجانبه ما با اندونزی از تجارت گرفته تا همکاری‌های فنی گسترش داشته است؛ چنان‌که اندونزی تمام زیرساخت‌های مربوط به صنعت روغن پالم را در اختیار ما قرار داد، اما متأسفانه پاکستان نتوانست آن را به‌درستی مدیریت و بهره‌برداری کند.

اکنون، پاکستان باید روابط نظامی و راهبردی خود را با چنین کشورهایی نیز تقویت کند و توان دفاعی خود را به‌طور مؤثر افزایش دهد؛ چرا که با توجه به تنش‌های اخیر میان پاکستان و هند، این نگرانی به‌شدت وجود دارد که هند، برای جبران تحقیر نظامی خود و همچنین به‌منظور تقویت جایگاه متزلزل داخلی نخست‌وزیر مودی، دست به ماجراجویی یا اقدام احمقانه‌ی دیگری بزند.

پس از درگیری اخیر میان پاکستان و هند، دیدارهایی با برخی از هندی‌ها نیز داشتم. البته، دیدار با دیپلمات‌ها و صاحب‌نظران از سراسر جهان همواره بخشی از تعاملات حرفه‌ای من بوده و دیدار با هندی‌ها نیز از این قاعده مستثنی نبوده است. با این‌ حال، اهمیت این دیدار خاص در آن بود که بتوان دریافت حکومت هند و نخبگان آن کشور پس از این تجاوز و پیامدهایش، چگونه به تحولات نگاه می‌کنند.

این نکته همچون حک‌شده بر سنگ است که هند، هرگز انتظار پاسخ‌گویی آن‌چنان قاطع از سوی پاکستان را نداشت، و آنچه رخ داد کاملاً برخلاف پیش‌بینی‌های آنان بود.

در جریان این دیدار، من به تاریخ اشاره کرده و به طرف هندی گفتم: از این خیال خام بیرون بیایید که بدون حل مسئله کشمیر می‌توان به صلح پایدار دست یافت.

تا زمانی که مسئله کشمیر حل نشود، مردم شبه‌قاره همچنان در سایه ترس از لوله‌های تفنگ یکدیگر زندگی خواهند کرد.

دو موضوع وجود دارد که تا زمانی‌که از ذهن تصمیم‌گیران هندی رخت برنبندد، آرزوی صلح در این منطقه خیال باطلی بیش نخواهد بود.

نخست آن‌که هند باید این توهم را از ذهن خود خارج کند که می‌تواند در منطقه نقش «کلانتر» یا «پلیس» منطقه را ایفا کند.

و دوم آن‌که نباید در پی آن باشد که از سلطنت مسلمانان بر هند در قرون گذشته انتقام بگیرد و عقده‌های تاریخی را امروز در عرصه سیاست خالی کند.

تا زمانی که هند خود را از این دو توهم نرهاند و مسئله کشمیر را به همان حالِ بلاتکلیف باقی بگذارد، صلح در این منطقه نه ممکن است و نه پایدار.

منبع مقاله:

https://e.jang.com.pk/detail/920709