مقدمه

توسعه مد اسلامی در اندونزی نشان دهنده پویایی فرهنگی در جامعه است. در دهه‌های اخیر، مد اسلامی تحت تأثیر جهانی شدن، رسانه‌های اجتماعی و تغییر ارزش‌های اجتماعی، دستخوش تحولات قابل توجهی شده است. جهانی شدن، دسترسی به روندهای مد از کشورهایی با فرهنگ مد اسلامی قوی، مانند ترکیه و امارات متحده عربی را فراهم کرده است. این تأثیر، از طریق رسانه‌های اجتماعی و اینترنت، وارد اندونزی شده و بر شیک‌تر شدن طرح‌های مد اسلامی بدون نادیده گرفتن ارزش‌های دینی تأثیر گذاشته است. رسانه‌های اجتماعی نقش مهمی در گسترش این روندها دارند، به طوری که اینفلوئنسرهای مد اسلامی از پلتفرم‌هایی مانند اینستاگرام و یوتیوب برای به اشتراک گذاشتن آخرین ایده‌ها و سبک‌ها استفاده می‌کنند. این امر، پذیرش روندهای مد مدرن‌تر را که با سبک زندگی آنها همسو است، برای زنان مسلمان اندونزیایی آسان‌تر می‌کند. تغییر ارزش ‌های اجتماعی نیز برنحوه نگاه جامعه به مد اسلامی تأثیر گذاشته است. نسل جوان درتفسیر احکام پوشش دینی انعطاف‌پذیرتر است و ترکیبی از سبک‌های مد روز و اصول دینی را ایجاد می‌کند. همزمان، صنعت مد اسلامی در اندونزی به سرعت درحال رشد است و بسیاری از طراحان محلی به رسمیت شناخته شده بین ‌المللی دست یافته‌اند.مد اسلامی اکنون چیزی بیش از لباس مذهبی است، بلکه بخشی از صنعت مد جهانی نیز هست. علاوه بر این افزایش قدرت خرید طبقه متوسط و آگاهی روزافزون از سبک زندگی که با احکام اسلامی همسو است، توسعه مد اسلامی را هدایت می‌کند. روندهای مد فعلی همچنین نشان دهنده تلفیق عناصر فرهنگی محلی، مانند استفاده از نقوش باتیک و بافته شده با لباس‌های اسلامی است که به نمادی از هویت فرهنگی و ملی‌گرایی تبدیل شده است. در این زمینه مد اسلامی در اندونزی پویاتر ،مدرن‌تر و غنی‌تر از ارزش‌های فرهنگی شده است.

روش تحقیق

روش این تحقیق از یک رویکرد توصیفی کیفی با استفاده از تکنیک‌ های مطالعه منابع برای تجزیه و تحلیل توسعه فرهنگی مد اسلامی در اندونزی استفاده می‌کند.این تحقیق برجمع‌آوری داده‌های ثانویه از منابع مختلف مانند کتاب‌ ها، مقالات علمی، مجلات و گزارش‌ های تحقیقاتی قبلی مربوط به توسعه مد اسلامی دراندونزی تمرکز خواهد کرد. این منابع برای شناسایی تأثیرفرهنگ محلی، مذهب و جهانی شدن بر روند مد اسلامی تجزیه و تحلیل می‌شوند. سپس داده‌ های جمع‌آوری شده به صورت توصیفی تفسیر می‌شوند تا الگوهای تغییر و رابطه بین پویایی‌های فرهنگی و تحول سبک‌ های مد اسلامی درمناطق مختلف اندونزی درک شود. از طریق این تجزیه و تحلیل منابع، امید است که بتوان چگونگی نقش عناصر فرهنگی سنتی و مدرن را در توسعه مد اسلامی ترسیم کرد.

تاریخچه توسعه مد در اندونزی

قبل از ورود بیگانگان (پیش از استعمار) مد در اندونزی به شدت تحت تأثیر سنت‌ های محلی ، باورها و شرایط جغرافیایی قرارداشت. هرمنطقه در اندونزی لباس‌ های متمایز خود را داشت که تحت تأثیر آداب و رسوم، باورها و مواد محلی بود. هر قبیله و پادشاهی دراندونزی سبک‌ های لباس متمایز خود را داشت، مانند کِبایا (نوعی لباس سنتی برای بالاتنه)، باتیک، سونگکِت (پارچه‌ای بافته‌شده که با نخ طلا یا نقره گلدوزی شده باشد)، اولوس (شال بافته شده منطقه باتاک، استان شمال سوماترا، معمولاً در مراسم سنتی پوشیده می‌شود)، پارچه بافته شده و ایکات (دارایی بافی یا گونه‌ای روش رنگرزی و همچنین نوعی روش بافت گفته می‌شود). این لباس‌ ها اغلب درمراسم سنتی یا مذهبی پوشیده می‌شدند. در این دوره لباس ‌های سنتی اغلب به عنوان نمادی از جایگاه اجتماعی و نقش فرد در جامعه عمل می‌کنند. به عنوان مثال در بسیاری از مناطق، لباس سنتی پادشاهان یا اشراف به طور قابل توجهی با لباس‌های مردم عادی متفاوت است. درطول دوره استعمار، تأثیرات فرهنگی غرب به ویژه در قالب لباس، وارد اندونزی شد. دراین دوره، طبقات بالا به ویژه ساکنان شهرهای بزرگ، شروع به پذیرش لباس‌های سبک اروپایی، مانند لباس مجلسی، کت و شلوار و کلاه کردند. در ابتدا این تأثیر بیشتر در میان اشراف و مقامات در شهرهای بزرگی مانند باتاویا (جاکارتا)، سورابایا و سِمارانگ، که شروع به پوشیدن لباس‌های سبک اروپایی کردند، قابل مشاهده بود. با این حال درمناطق روستایی و مناطقی دور از مرکز استعمار، مردم همچنان به پوشیدن لباس‌های سنتی ادامه دادند. بعدها در بسیاری از موارد، تلفیقی از سبک‌ های سنتی و غربی، به ویژه در میان طبقات مقامات یا اشراف رخ داد. این تلفیق سبکی جدید، زیبا و متمایز ایجاد کرد که نشان دهنده سازگاری فرهنگ محلی با تأثیرات استعماری است. پس از استقلال اندونزی در سال ۱۹۴۵ حس قوی ملی‌گرایی در سبک‌های لباس منعکس شد. لباس‌های سنتی مانند کِبایا و باتیک به عنوان نمادهای هویت ملی دوباره محبوبیت یافتند. لباس‌های سبک اروپایی باقی ماندند، اما اغلب با سبک‌های محلی تطبیق داده می‌شدند. زنان به ویژه در میان مقامات و همسرانشان، شروع به پوشیدن کِبایا به عنوان لباس رسمی برای مناسبت‌ های دولتی کردند. در این دوره لباس‌ها تنوع بیشتری پیدا کردند و طرح‌های مد، هویت ملی قوی اندونزیایی را نشان دادند.

از دهه 1970 تا 1990 اندونزی مدرنیزاسیون سریعی را تجربه کرد. جهانی شدن و توسعه رسانه‌های جمعی، مانند تلویزیون، فیلم و مجلات مد، تأثیر قابل توجهی بر سبک‌های لباس داشت. روندهای مد بین‌المللی توسط جوامع شهری پذیرفته شد و لباس‌ها سبکی مدرن‌تر و شهری‌تر را منعکس کردند. با این حال، باتیک و پارچه‌های سنتی همچنان برای مناسبت‌های رسمی پوشیده می‌شدند، در حالی که در میان جوانان، روندهای مد غربی مانند شلوار جین، تی‌شرت و لباس‌های غیررسمی به طور فزاینده‌ای محبوب شدند.

با ورود به دهه 2000، مد در اندونزی با ظهور طراحان محلی خلاق، به طور فزاینده‌ای پویا شد. پیشرفت در فناوری و اینترنت، دسترسی اندونزیایی‌ها را برای دنبال کردن سریع‌تر روندهای مد جهانی فراهم کرد. در این دوره مد اسلامی به سرعت شروع به توسعه کرد و ظهور مد حجاب به یک روند اصلی هم در اندونزی و هم در سطح بین‌المللی تبدیل شد. طراحان مد اسلامی محلی مانند دیان پلانگی، ریا میراندا و زاسکیا سونگکار نقش کلیدی در رواج مد اسلامی مدرن و شیک داشتند. آنها لباس ‌های اسلامی خلق کردند که نه تنها با احکام اسلامی مطابقت داشت، بلکه از روندهای مد جهانی نیز پیروی می‌کرد. طرح‌ های آنها شامل رنگ‌های روشن، الگوهای پویا و برش‌های متنوع‌تری بود. در ابتدا لباس زنان مسلمان در اندونزی بسیارساده و تابع احکام سختگیرانه اسلامی بود. حجاب یا جلباب به سبکی بسیار سنتی و با طرح‌ های گشاد و ساده پوشیده می‌شد. لباس‌های زنان مسلمان در آن زمان بیشتر به عنوان نمادی از پایبندی به آموزه‌های دینی عمل می‌کرد و تنوع کمی در طرح و رنگ داشت. سبک‌ها معمولاً ساده، کم‌ رنگ و تا حدودی مدرن بودند. در اواخر دهه 1980، مد اسلامی محبوبیت بیشتری پیدا کرد، زیرا اندونزیایی‌ ها از طریق آموزش و تأثیر سازمان‌های مذهبی، بیشتر از آموزه‌های اسلامی آگاه شدند. در این دوره استفاده از جلباب دراندونزی شروع به گسترش کرد، اما همچنان با چالش‌های مختلفی از جمله سیاست‌های دولتی که حجاب را در مراکز رسمی مانند مدارس منع می‌کرد، روبرو بود. سبک‌های مد اسلامی ساده، متمایل به مینیمالیستی و با رنگ‌های خنثی باقی ماندند.

با ورود به دهه ۲۰۰۰ روند مد حجاب به سرعت شروع به رشد کرد. حجاب دیگر صرفاً یک نماد مذهبی محسوب نمی‌شد، بلکه بخشی از یک سبک زندگی شیک نیز بود. طراحان جوانی مانند دیان پلنگی و ریا میراندا شروع به ظهور کردند و لباس‌های اسلامی را با رنگ‌های روشن و طرح‌های جسورانه‌تر رواج دادند. سبک‌های مد اسلامی، چه از نظر برش لباس، استفاده از لوازم جانبی و چه از نظر سبک‌های مختلف حجاب که می‌توانستند با ترجیحات شخصی تنظیم شوند، متنوع‌تر شدند. علاوه بر این، رسانه‌های اجتماعی نقش مهمی در توسعه مد اسلامی ایفا کردند. محجبه‌ها (hijabers) - اصطلاحی برای زنانی که حجاب شیک دارند - شروع به استفاده از پلتفرم‌های دیجیتالی مانند اینستاگرام برای به اشتراک گذاشتن سبک‌های خود کردند و الهام‌بخش سایر زنان در سراسر اندونزی شدند. روند مد حجاب به پدیده‌ای جدید تبدیل شد که نه تنها بر سبک‌های لباس پوشیدن تأثیر گذاشت، بلکه یک صنعت پررونق نیز ایجاد کرد. در این دهه مد اسلامی در اندونزی نه تنها در داخل کشور رشد کرده، بلکه به رسمیت بین‌المللی نیز دست یافته است. رویدادهای مختلف مد مانند هفته مد جاکارتا و جشنواره مد اسلامی، آثار طراحان مد اسلامی محلی را در صحنه جهانی به نمایش گذاشتند. سبک‌های مد اسلامی به طور فزاینده‌ای با رویکردی جهانی مدرن شده‌اند، در حالی که همچنان ارزش‌های اسلامی را حفظ می‌کنند. علاوه بر این بسیاری از طراحان زن مسلمان اندونزیایی در حال کسب شهرت بین‌المللی هستند، مانند دیان پلنگی که آثارش در هفته‌های مد جهانی مختلف به نمایش گذاشته شده است. روندهای فعلی مد اسلامی طیف گسترده‌ای از سبک‌ها، از غیررسمی تا رسمی، با انواع مواد و نقوش مانند استفاده از باتیک یا پارچه‌های بافته شده همراه با طرح‌های مدرن را در بر می‌گیرد. فراتر از روندهای مد، صنعت مد اسلامی نیز شروع به تمرکز بر پایداری کرده است. طراحان اکنون بیشتر از مسائل زیست‌ محیطی آگاه هستند و با استفاده از مواد سازگار با محیط زیست و فرآیندهای تولید اخلاقی، مفهوم مد پایدار را ترویج می‌دهند.

توسعه مد اسلامی در اندونزی

آثار ادبی متعددی اشاره می‌کنند که اسلام با ورود بازرگانان خاورمیانه، هند و ایران در قرن هفتم وارد مجمع‌الجزایر اندونزی شد. در این زمان بود که گسترش اسلام در مجمع‌الجزایر، به ویژه با ورود اولیای نه گانه (ولی سونگو) به جزیره جاوه، شروع به شکوفایی کرد. در قرن نوزدهم، زمانی که ولی سونگو اسلام را گسترش دادند، زنان مسلمان در مجمع‌الجزایر هنوز سر خود را نمی‌پوشاندند یا حجاب نداشتند. این در حالی است که از دیرباز مشخص شده بود که زنان مسلمان ملزم به پوشاندن سر خود هستند. در گذشته زنان فقط یک پارچه بلند و نازک دور سر خود می‌بستند که موها و گردن آنها را نمایان می‌کرد و لباس‌های سنتی منطقه‌ای مانند کبایا کوتو بارو (یک کبایای سنتی اندونزیایی است که با یک تکه پارچه در وسط آن مشخص می‌شود) را می‌پوشیدند. استفاده از جلباب یا پوشش سر، در قرن بیستم، به ویژه در دهه 1980، همراه با افزایش آگاهی عمومی از آموزه‌های اسلامی، در اندونزی به طور گسترده شناخته شد. استفاده از جلباب در دوران نظم قدیم و جدید با چالش‌های مختلفی روبرو بود. در دوران نظم قدیم، استفاده از جلباب بحث‌ برانگیز بود و بحث‌ها و جدل‌هایی را در رسانه‌های جمعی برانگیخت. استفاده از جلباب نیز بحث‌برانگیز بود و چندین سیاست دولتی آن را در مدارس و مراکز دولتی ممنوع می‌کرد، زیرا دانش‌آموزان یا کارمندان دولت که جلباب می‌پوشیدند، ناقض مقررات تلقی می‌شدند. لذا در آن زمان جلباب عموماً توسط دانش‌آموزان (طلاب) دختر مدارس شبانه‌روزی اسلامی، معاونت امور خانواده و تربیت پوشیده می‌شد. درآن زمان، طلاب دختر، تونیک‌های ساده (لباس‌های گشاد که سینه، شانه‌ها و پشت را می‌پوشاند) تا زانو را به همراه دامن‌های بلند و جلباب مستطیلی تا شده و زیر چانه می ‌پوشیدند.

در دهه ۱۹۸۰ پس از یک مبارزه طولانی، استفاده از جلباب سرانجام در فضاهای عمومی به طور گسترده‌تری پذیرفته شد. فعالان زن اسلامی در مناطق شهری، از جمله دانشجویان/طلاب زن اسلامی، اکنون می‌توانستند لباس‌های اسلامی با جلبابی کاملاً پوشیده و بدون موی قابل مشاهده در گردن یا سینه بپوشند. در دهه ۱۹۹۰، روند مد اسلامی به سرعت توسعه یافت که با ظهور برندهای لباس متعدد مشخص شد و طرح‌های مد روز متنوع‌تری را برای پاسخگویی به تقاضای عمومی ارائه می‌داد. چرا که در آن زمان، استفاده از جلباب دیگر محدود به مناسبت‌های خاص، مانند مراسم مذهبی، توسط طلاب زن اسلامی نبود، بلکه توسط زنانی از پیشینه‌های حرفه‌ای مختلف، از تاجران و مقامات گرفته تا کارمندان خصوصی و کارمندان دولت، پوشیده می‌شد.

تا دهه ۲۰۰۰، استفاده از جلباب در اندونزی گسترده و فراگیر شده بود و دیگر به سن یا وضعیت اقتصادی محدود نمی‌شد. با این حال، آن سال به دلیل ظهور جلباب‌ های مد روز، شاهد ظهور موافقان و مخالفانی نیز بودیم. جلباب مد روز خود ترکیبی از شرایط مذهبی و اجتماعی را در بر می‌گیرد. این امر در زنان جوانی که جلباب دارند مشهود است، اما لباس آنها انحناهای بدنشان را برجسته می‌کند و حتی برخی از ویژگی‌ها را آشکار می‌سازد. البته، در آن زمان، مد غیررسمی محبوب بود و جلباب را با یک تی‌شرت تنگ و شلوار جین ست می‌کرد. علاوه براین، یک روند رسمی برای شرکت در مهمانی‌ها با لباس‌هایی همراه با سبک‌های مختلف جلباب پیچیده پدیدار شد. از آن زمان تاکنون، افراد بیشتری با سبک‌های مختلف لباس اسلامی با کاربردهای مکمل مختلف، مانند اضافه کردن پولک دوزی، نقوش، گلدوزی، جلوه‌های پلیسه‌دار و طیف وسیع‌تری از رنگ‌ها آشنا می‌شوند. انواع مختلفی از لباس‌های اسلامی از گذشته تا به امروز وجود داشته است، از جمله عبایه یا چادر عربی، قمیص (دشداشه زنانه)، تونیک و کفتان.

عبایه یک لباس بیرونی گشاد و بلند، معمولاً مشکی است که توسط زنان مسلمان برای پوشاندن بدن از شانه تا پا پوشیده می‌شود. این لباس از خاورمیانه سرچشمه گرفته و قرن‌هاست که پوشیده می‌شود و درابتدا به عنوان محافظی در برابر گرما و گرد و غبار بیابان عمل می‌کرد. طرح‌ های عبایه معمولاً ساده اما زیبا هستند و اغلب با گلدوزی یا مهره‌دوزی روی آستین‌ها یا یقه تزئین می‌شوند. عبایه از پارچه‌های متنوعی، از پنبه ای سبک گرفته تا ابریشم، بسته به آب و هوا و ترجیحات پوشنده، دوخته می‌شوند. با اینکه عبایه سنتی مشکی است، امروزه در رنگ‌ها و طرح‌های مدرن‌تر، از جمله رنگ‌های روشن و الگوهای چشم‌نواز، موجود است. عبایه علاوه بر پوشیدن روزمره، برای مناسبت‌های خاص و مناسبت‌های مذهبی نیز پوشیده می‌شود و به زنان مسلمان کمک می‌کند تا مطابق با آموزه‌های اسلامی، به الزامات پوشش محجوبانه دست یابند. دشداشه زنانه لباسی بلند است که تمام بدن را از گردن تا مچ پا می‌پوشاند و معمولاً توسط زنان مسلمان پوشیده می‌شود. این لباس از خاورمیانه سرچشمه می‌گیرد و اغلب با نام‌های مختلفی مانند "قمیص" در عربی نامیده می‌شود. دشداشه طرح‌های ساده اما زیبایی دارند که اغلب دارای آستین‌های بلند و گشاد هستند تا راحتی و عفت را تضمین کنند. عبایه‌ها از مواد مختلفی، از پنبه ای گرفته تا ریون و شیفون، بسته به نیازها و ترجیحات پوشنده، ساخته می‌شوند. دشداشه نه تنها به عنوان لباس روزمره پوشیده می‌شود، بلکه برای مناسبت‌های رسمی مانند عروسی‌ها و مراسم مذهبی نیز مناسب هستند. علاوه بر این، دشداشه‌ها در سبک‌ها و رنگ‌های متنوعی، از سنتی گرفته تا مدرن‌تر و مد روز، موجود هستند و به پوشنده اجازه می‌دهند ضمن رعایت آموزه‌های اسلامی، ظاهری شیک داشته باشد.

تونیک لباسی گشاد است که سینه، شانه‌ها و پشت را می‌پوشاند و طول آن از باسن تا بالای زانو متغیر است. این لباس می‌تواند آستین‌دار یا بدون آستین باشد و اغلب به عنوان یک بلوز گشاد برای فعالیت‌های غیررسمی پوشیده می‌شود. تونیک تاریخچه‌ای طولانی دارد و از لباسی به نام تونیکا که یونانیان و رومیان باستان می‌پوشیدند، سرچشمه گرفته است. در آن زمان، تونیک‌ها توسط مردان و پسران پوشیده می‌شدند و طول آنها بسته به موقعیت اجتماعی و سن پوشنده متفاوت بود. در دوران مدرن، تونیک به یک لباس محبوب در بین زنان تبدیل شده است، که دلیل اصلی آن راحتی و توانایی آن در پوشاندن بدن بطور راحت است. تونیک‌ها اغلب از پارچه‌های متنوعی از جمله پنبه ای، کتان و پشم ساخته می‌شوند و راحتی و انعطاف‌پذیری را در شرایط آب و هوایی مختلف فراهم می‌کنند. علاوه بر این، تونیک‌ها را می‌توان با تزئینات مختلفی مانند گلدوزی، مهره‌دوزی یا کمربند تزئین کرد تا جلوه‌ای زنانه و زیبا به آنها ببخشد. کفتان یک لباس بلند و گشاد است که معمولاً آستین‌های بلندی دارد و تا مچ پا می‌رسد. این لباس از بین‌النهرین باستان سرچشمه گرفته و هزاران سال است که توسط فرهنگ‌های مختلف در سراسر جهان پوشیده می‌شود. کفتان‌ها که اغلب از موادی مانند پنبه، ابریشم یا پشم ساخته می‌شوند، می‌توانند با گلدوزی، مهره‌دوزی یا دکمه تزئین شوند. در ابتدا، کفتان‌ها توسط اشراف و مقامات عالی‌رتبه به عنوان نمادی از جایگاه اجتماعی پوشیده می‌شدند. در دوران خلافت عباسیان، کفتان‌های ساخته شده از نقره یا طلا اغلب توسط خلفا پوشیده می‌شدند. در دوران امپراتوری عثمانی، کفتان‌ها به لباس مورد علاقه سلاطین و مقامات عالی‌رتبه تبدیل شدند که اغلب آنها را با رنگ‌های روشن و تزئینات غنی می‌پوشیدند.

علاوه بر لباس، روسری برای زنان نیز ضروری است. روسری فقط یک اکسسوری نیست، بلکه ابزاری ضروری برای زنان مسلمان است تا عورت خود را مطابق با احکام اسلامی بپوشانند. انواع مختلفی از روسری در بین زنان مسلمان محبوب است که هر کدام ویژگی‌ها و سبک منحصر به فرد خود را دارند. برخی از روسری‌های رایج شامل روسری مربعی، پشمینه، خیمار و روسری فوری هستند. روسری مربعی یکی از محبوب‌ترین و متنوع‌ترین انواع روسری در بین زنان مسلمان اندونزی است. این روسری مربعی شکل در اندازه‌های مختلف، معمولاً حدود ۱۱۰ در ۱۱۰ سانتی‌متر، موجود است که به آن اجازه می‌دهد گردن و شانه‌ها را به طور مرتب بپوشاند. روسری‌های مربعی را می‌توان قبل از پوشیدن به صورت مثلث تا کرد و در سبک‌های مختلف انعطاف‌پذیری ایجاد کرد. جنس پارچه‌های مورد استفاده برای روسری‌های مربعی بسیار متنوع است، از پنبه گرفته تا پارچه والی و ابریشم، که هر کدام راحتی و ظاهری متفاوت ارائه می‌دهند. پاشمینه به دلیل شکل بلند و پهن خود، نوعی روسری محبوب است که امکان پوشیدن‌های خلاقانه متنوعی را فراهم می‌کند. این روسری که معمولاً حدود ۷۰ در ۲۰۰ سانتی‌متر اندازه دارد، به فرد اجازه می‌دهد تا آن را به روش‌های مختلفی، چه برای ظاهری ساده و چه برای ظاهری چندلایه، بپوشد. پشمینه‌ها از مواد مختلفی از جمله پنبه، شیفون، ساتن و جرسی ساخته می‌شوند. پشمینه‌های شیفون و ساتن اغلب برای مناسبت‌های رسمی انتخاب می‌شوند زیرا جلوه‌ای لوکس و زیبا ایجاد می‌کنند، درحالی که پنبه یا جرسی به دلیل به دلیل سبکی و خاصیت جذب عرق، برای استفاده روزمره مناسب‌ تر هستند. یکی دیگر از مزایای پشمینه، انعطاف‌پذیری آن در تطبیق با فرم‌های مختلف صورت و سبک‌ های مختلف لباس است. اگرچه پوشیدن آن نسبت به یک روسری مربعی به مهارت و زمان بیشتری نیاز دارد، اما به دلیل ظاهر زیبا، مورد علاقه بسیاری از زنان است. روسری خیمار نوعی حجاب است که برای پوشاندن سر، گردن و سینه طراحی شده و پوشش بیشتری نسبت به سایر انواع حجاب ارائه می‌دهد. خیمارها معمولاً به شکل نیم‌دایره یا مثلث بلند هستند و در اندازه‌های مختلف، از پوشش نیم‌تنه تا پوشش تقریباً تا زانو، موجود هستند و از مواد مختلفی مانند شیفون، پنبه یا جرسی ساخته می‌شوند و بسیار کاربردی هستند زیرا معمولاً مستقیماً و بدون نیاز به سنجاق یا لوازم جانبی اضافی پوشیده می‌شوند. طراحی آزاد آن، آن را برای استفاده روزمره، به ویژه برای کسانی که راحتی و کاربردی بودن را در اولویت قرار می‌دهند، راحت می‌کند. علاوه بر این، خیمارها اغلب در رویدادهای رسمی یا مذهبی پوشیده می‌شوند زیرا جلوه‌ای فروتنانه و زیبا ایجاد می‌کنند. روسری فوری نوعی حجاب هستند که برای سهولت و کاربردی بودن، بدون نیاز به مدل‌دهی گسترده طراحی شده‌اند. برخلاف روسری های مستطیلی یا پشمینه که نیاز به پیچیدن یا سنجاق زدن دارند، حجاب‌های فوری از قبل دوخته شده‌اند، بنابراین فقط باید روی سر انداخته شوند. این مدل در بین زنانی که می‌خواهند ظاهری سریع و مرتب داشته باشند بدون اینکه استایل خود را از دست بدهند، بسیار محبوب است. حجاب‌ها در طرح‌های مختلفی موجود هستند، از مدل ساده‌تر و غیررسمی‌تر "برگو" گرفته تا مدل‌های بلند، کاملاً پوشیده و مطابق با احکام اسلامی. جنس مواد مورد استفاده از پنبه، جرسی و اسپندکس متفاوت است که عموماً به دلیل خاصیت ارتجاعی، راحتی و سهولت مراقبت انتخاب می‌شوند. برخی از مدل‌های حجاب فوری همچنین دارای تزئینات اضافی مانند روبان، پلیسه یا سایر تزئینات برای ظاهری شیک‌تر هستند.

لباس اسلامی مطابق با احکام اسلامی

طبق اسلام، لباس اسلامی معنای عمیقی دارد که فراتر از جنبه‌های فیزیکی صرف است. در آموزه‌های اسلامی، لباس نه تنها برای محافظت از بدن، بلکه به عنوان بازتابی از هویت و احترام به ارزش‌های معنوی نیز عمل می‌کند. مفهوم عورت در تعیین نحوه لباس پوشیدن اساسی است، جایی که از زنان انتظار می‌رود بدن خود را مؤدبانه بپوشانند. علاوه بر این، لباس اسلامی همچنین سادگی و ظرافت را مطابق با اصول شرعی نشان می‌دهد، که هر فرد را به لباس پوشیدن به شیوه‌ای که منعکس کننده اخلاق خوب است، تشویق می‌کند. در این زمینه، انتخاب جنس و سبک لباس بسیار مهم است، زیرا می‌تواند آگاهی و تعهد فرد به دین خود را نشان دهد.

در اسلام، لباس زنان به عنوان نمادی از اطاعت معنوی و حفظ آبرو، اهمیت عمیقی دارد. الزام پوشاندن عورت با هدف حفظ کرامت و محافظت از آنها در برابر فتنه، یعنی هر چیزی که می‌تواند منجر به وسوسه یا دردسر شود، صورت گرفته است. پوشش طبق شریعت اسلامی نوعی عبادت است، همانطور که در قرآن توضیح داده شده است، مانند سوره نور آیه ۳۱ و احزاب آیه ۵۹، که در آن به زنان مؤمن دستور داده شده است که عورت خود را برای حفظ پاک دامنی و اطاعت از خدا بپوشانند. لباسی که عورت را می‌پوشاند، زنان را از نگاه‌های ناپسند نیز محافظت می‌کند، حس شرم را حفظ می‌کند و ارزش‌های حیا و اشکال مؤدبانه را منعکس می‌کند.

در زمینه اجتماعی، لباس اسلامی با تأکید بر اینکه یک زن نه تنها به خاطر ظاهر فیزیکی‌ اش بلکه به خاطر شخصیت و مهربانی‌اش نیز ارزشمند است، به تقویت تعاملات سالم کمک می‌کند. علاوه بر این، این لباس به هویت یک زن مسلمان تبدیل می‌شود و تعهد او را به آموزه‌های دینی و مسئولیت اخلاقی او به عنوان بنده خدا نشان می‌دهد. بنابراین، پوشش در اسلام صرفاً انجام وظایف نیست، بلکه بازتابی از ایمان و اعتقاد به حکمت موجود در هر دستور الهی است.

پوشش زنان در اسلام باید مطابق با احکام، الزامات پوشش کامل عورت آنها را برآورده کند. زنان موظفند لباسی بپوشند که تمام بدن آنها به جز صورت و دست‌ها را بپوشاند، همانطور که مورد توافق اکثر علما است. این لباس باید گشاد باشد، انحنای بدن را نشان ندهد و شفاف نباشد، به طوری که عورت به طور کامل پوشیده بماند. علاوه بر این، مو، گردن و گوش‌ها باید با حجاب یا روسری پوشانده شوند. لباس باید مؤدبانه و ساده باشد، نه بیش از حد یا پر زرق و برق، و منعکس کننده حیا و عفتی باشد که در اسلام توصیه شده است. زنان مسلمان با این روش لباس پوشیدن، آبرو و عزت خود را حفظ می‌کنند، خود را از نگاه‌های نامناسب محافظت می‌کنند و در عین حال هویت خود را به عنوان مطیع خدا نشان می‌دهند.

نتیجه‌گیری

لباس سنتی اندونزی قبل از دوره استعمار، غنای فرهنگ و آداب و رسوم محلی را که در مناطق مختلف متفاوت بود، منعکس می‌کرد. سبک‌هایی مانند کِبایا، باتیک، سونگکت، اولوس و پارچه‌های بافته شده، نمادهایی از جایگاه اجتماعی بودند و با معنای نمادین عجین شده بودند و اغلب در مراسم سنتی و مذهبی پوشیده می‌شدند. در طول دوره استعمار، فرهنگ غربی شروع به نفوذ در لباس اندونزی، به ویژه در میان طبقه اشراف و جوامع شهری کرد که شروع به پذیرش لباس‌های سبک اروپایی کردند. با این حال، لباس‌های سنتی همچنان در مناطق روستایی پوشیده می‌شدند و اغلب ترکیبی از سبک‌های غربی و سنتی دیده می‌شد.

پس از استقلال اندونزی در سال ۱۹۴۵، لباس‌های سنتی به عنوان نمادی از هویت ملی محبوبیت خود را بازیافتند و کِبایا و باتیک به لباس‌های رسمی برای مناسبت‌های مختلف تبدیل شدند. در طول دهه‌های ۱۹۷۰ و ۱۹۹۰، جهانی شدن، روندهای بین‌المللی مد را به اندونزی معرفی کرد و سبک‌های شهری شروع به پذیرش روندهای مدرن‌تر غربی کردند. با این حال، پارچه‌های سنتی مانند باتیک همچنان در رویدادهای رسمی پوشیده می‌شدند.

با ورود به دهه ۲۰۰۰، مد در اندونزی با ظهور طراحان محلی خلاق، به طور فزاینده‌ای متنوع شد. روندهای مد زنان مسلمان به سرعت توسعه یافت و تحت تأثیر طراحان جوانی مانند دیان پلنگی و ریا میراندا قرار گرفت که مد حجاب را رواج دادند. لباس زنان مسلمان دیگر صرفاً یک نماد مذهبی نبود، بلکه بخشی از یک سبک زندگی شیک بود که ارزش‌های مذهبی را با روندهای مد جهانی ترکیب می‌کرد. رسانه‌های اجتماعی نقش مهمی در گسترش این روند داشتند و پدیده حجاب را ایجاد کردند که نه تنها در سطح ملی تأثیرگذار بود، بلکه در سطح بین‌المللی نیز شناخته شده بود.

با گذشت زمان، مد زنان مسلمان در اندونزی دستخوش تحول قابل توجهی شد، از آغاز فروتنانه خود با حجاب‌های محدود تا تبدیل شدن به یک روند شیک و متنوع در دوران مدرن. اکنون مردم انتخاب گسترده‌تری از لباس، مانند عبایه، دشداشه زنانه، تونیک و کفتان دارند که همگی به اصول اسلامی پایبند هستند. با این حال، ظهور تنوع مد، چالش‌هایی را نیز به همراه دارد، زیرا برخی از طرح‌ها بر برجستگی‌های بدن تأکید دارند و می‌توانند در مورد انطباق آنها با احکام اسلامی بحث‌برانگیز باشند. با وجود این، جوهره لباس اسلامی همچنان بر اصول مؤدبانه، حیا، سادگی و حس فروتنی استوار است. لباس نه تنها هویت یک زن مسلمان را مشخص می‌کند، بلکه نمادی از تعهد او به آموزه‌های اسلامی و مسئولیت اخلاقی او به عنوان بنده خدا نیز هست. بنابراین، لباس اسلامی نه تنها برای پوشاندن عورت بلکه به عنوان بازتابی از ایمان و فداکاری برای حفظ ارزش‌های والا در زندگی روزمره نیز عمل می‌کند.

گردآوری و پژوهش:

امام غزالی پژوهشگر فرهنگی

مریم دانشور قهفرخی دانشجوی کارشناسی ارشد طراحی لباس

جنی چهیاواتی  (Jeny Tjahyawati) رئیس جامعه مد و فشن اسلامی اندونزی

کتابشناسی:

یولیزا، ل. (2021). روندهای فعلی لباس، تغییر عملکرد لباس اسلامی در میان زنان مسلمان، مجله آموزش حرفه‌ای معلمان معارف اسلامی، 1، 11-22.

آنافرحانه، س. (2019). روند مد اسلامی از دیدگاه تجارت و تبلیغ. الحضاره: مجله علوم تبلیغی، 18، 81-90.

آمالینا، ن.، وانی، ا. ر.، و لستاری، د. (2022). تحلیل مد اسلامی در عصر هزاره از دیدگاه اسلامی، ابتکار: مجله اقتصاد، حسابداری و مدیریت، 1، 152-160.

رحمه، د.، و دیوی، ک. ای. (2022). توسعه روند مد زنان مسلمان در سوراکارتا 1991-2020 در مطالعه فرهنگ عامه از طریق رسانه‌های جمعی (پایان‌نامه دکترای دانشگاه اسلامی رادن ماس سعید سوراکارتا).

آمالیا، ن.، و جنه، ن. (2023). تحلیل روند مد اسلامی در بهبود سبک زندگی حلال در میان دانشجویان شهر مدان. مجله مشارف الشریعه: مجله اقتصاد و بانکداری اسلامی، 8.