فرصتی برای گفت‌وگوی تمدنی، خلاقیت اقتصادی، و همکاری‌های فرهنگی–صنعتی

مقدمه

در این میان اندونزی و ایران، هر یک با میراثی عمیق و ریشه‌دار در تمدن، هنر و معنویت، به عنوان دو قطب اثرگذار در شکل ‌دهی به جریان مد اسلامی شناخته می‌شوند. اندونزی با جمعیتی بالغ بر 27۰ میلیون مسلمان و تنوع گسترده قومی و فرهنگی، توانسته مد اسلامی را با رنگ و بوی محلی، خلاقیت‌ های بومی و گرایش‌ های جهانی درهم بیامیزد و به الگویی موفق برای عرضه دربازارهای بین‌المللی تبدیل کند. ازسوی دیگر ایران با پیشینه‌ای دیرینه درحوزه‌های معماری،طراحی، صنایع‌دستی و زیبایی ‌شناسی پوشاک نقشی ممتاز در تعریف معیارهای هنری و فرهنگی مد اسلامی ایفا کرده است؛ معیاری که تلفیقی از حجب و حیا، اصالت تاریخی و نوآوری هنری را در بر می‌گیرد. مطالعه و درک روابط میان این دو کشور درحوزه مد اسلامی، فراتر از بررسی طرح‌ها، پارچه ‌ها یا سبک‌ های پوشش است. این همکاری می‌تواند بستری برای گسترش دیپلماسی فرهنگی، تبادل تجربیات هنری و صنعتی، ایجاد فرصت‌ های اقتصادی مشترک و حتی تقویت پیوندهای انسانی میان ملت‌ها باشد. در واقع، مد اسلامی در پیوند میان ایران و اندونزی نه تنها به عنوان یک صنعت سودآور، بلکه به مثابه پلی فرهنگی عمل می‌کند که می‌تواند گفتمان مشترکی از زیبایی، معنویت و هویت اسلامی را در سطح جهانی تقویت و تثبیت نماید.

تنوع و زیبایی در لباس مسلمانان اندونزی

تنوع و زیبایی در پوشش مسلمانان اندونزی نه تنها جلوه‌ای از هنر و سلیقه، بلکه بازتابی عمیق از تاریخ، اقلیم، فرهنگ و آیین‌های بومی این کشور است. در این سرزمین پهناور که از شرق تا غرب آن صدها قومیت و زبان گوناگون زندگی می‌کنند، لباس مسلمانان شکلی منحصربه ‌فرد یافته که تلفیقی از سنت‌های محلی، آموزه‌های اسلامی و خلاقیت‌های هنری معاصر است. این تنوع به گونه‌ای است که هر جزیره و منطقه، امضای خاص خود را بر لباس‌ها و پوشش‌ ها دارد و در مجموع، سیمایی غنی و چندلایه از هویت اسلامی اندونزی را به نمایش می‌گذارد. درجاوه «کبایا» به عنوان یکی از شناخته‌ شده‌ترین پوشش‌های سنتی زنان، با پارچه‌های لطیف، رنگ‌های ملایم و گلدوزی‌های ظریف، به‌ویژه در مراسم رسمی و جشن‌های مذهبی، جلوه‌ای از وقار و لطافت زنانه را به نمایش می‌گذارد. این لباس که ریشه در تاریخ سلطنتی و فرهنگی جاوه دارد، در گذر زمان با استانداردهای پوشش اسلامی هماهنگ شده و امروز نمونه‌های آن با روسری‌های هم‌رنگ و پارچه‌های دست‌بافت ترکیب می‌شوند. درسوماترا به‌ویژه درمناطق مینانگ‌کابائو «باجو کروگ» با برش‌های خاص و تزئینات محلی، همراه با «تنگکولوک» یا پوشش سر، نمادی از پیوند ناگسستنی سنت اسلامی و احترام به آداب بومی است؛ لباسی که هنوز هم در مراسم عروسی و مناسبت ‌های مهم مذهبی جایگاهی ویژه دارد.

در بخش‌هایی از کالیمانتان و سولاوسی، لباس ‌های اسلامی با نقش ‌ونگارهای بومی و رنگ‌ های زنده همچون فیروزه‌ای، طلایی و بنفش طراحی می‌شوند که الهام‌گرفته از طبیعت سرسبز، جنگل‌ها و زندگی ساحلی مردم این مناطق است. در جزایر ملوک و پاپوآ نیز، با وجود فاصله جغرافیایی، لباس‌های اسلامی با ویژگی‌های خاص محلی همراه شده‌اند؛ مثلاً استفاده از پارچه‌های باتیک یا ایکات با طرح‌های هندسی که در کنار حجاب ساده، هویتی خاص و متفاوت خلق می‌کند.

در شهرهای بزرگ و مدرن‌تری همچون جاکارتا، باندونگ و سورابایا، دختران جوان مسلمان با حفظ حجاب، ترکیبی از پوشش ‌های روزآمد و برندهای بین‌المللی اسلامی را به کار می‌برند. سبک «استریت‌مودست» (Street Modest) که ترکیبی از مانتوهای سبک، شال‌های رنگارنگ و کفش‌های ورزشی است، به‌ویژه میان نسل جوان محبوبیت یافته و بیانگر تلفیق روحیه مدرن با پایبندی به اصول اسلامی است.

در سال‌های اخیر این تنوع فرهنگی و خلاقیت هنری، مد اسلامی اندونزی را به صنعتی پویا و روبه‌رشد تبدیل کرده که میلیون‌ها نفر را در حوزه‌ هایی همچون طراحی، تولید، فروش، صادرات و تبلیغات مشغول به کار کرده است. دولت اندونزی با نگاه راهبردی، از این ظرفیت به عنوان یک ابزار اقتصادی و فرهنگی بهره می‌گیرد. برگزاری رویدادهایی مانند Jakarta Muslim Fashion Week، Indonesia Fashion Week و جشنواره‌های تخصصی مد در باندونگ و یوگیاکارتا، بستری برای معرفی طراحان محلی به بازارهای جهانی فراهم کرده است. حمایت از برندهای بومی همچون Shafira، Zoya، Elzatta و Buttonscarves نه تنها به توسعه بازار داخلی کمک کرده، بلکه صادرات پوشاک اسلامی به کشورهای همسایه و حتی خاورمیانه و اروپا را رونق بخشیده است.

با اجرای برنامه‌های ملی و همکاری بخش خصوصی، اندونزی با جدیت در مسیر تبدیل‌شدن به «مرکز جهانی مد اسلامی» تا سال ۲۰۳۰ گام برمی‌دارد. این هدف نه تنها به معنای توسعه اقتصادی و اشتغال‌ زایی است، بلکه فرصتی برای تثبیت هویت فرهنگی و معرفی چهره‌ای نوین از اسلام به جهان خواهد بود؛ چهره‌ای که بر محور زیبایی، وقار و اصالت بنا شده است.

پیوند صنعت و اقتصاد

پیوند صنعت مد اسلامی ایران و اندونزی، با توجه به ظرفیت‌ ها و پیشینه فرهنگی هر دو کشور، می‌تواند الگویی بی‌بدیل از همکاری فرهنگی-اقتصادی در جهان اسلام ایجاد کند. ایران با سابقه‌ای درخشان در حوزه هنرهای سنتی، طراحی پارچه، دوخت و تزئینات دستی و اندونزی با تجربه گسترده در بازاریابی، تولید انبوه و ایجاد برند های موفق اسلامی، هر یک مکمل دیگری در زنجیره ارزش این صنعت محسوب می‌شوند.

در حوزه طراحی، ایران می‌تواند با بهره‌گیری از میراث غنی خود در نقوش اسلیمی، مینیاتور، تذهیب و هنر قالی‌ بافی، الهام ‌بخش ایجاد طرح‌ های پارچه و گلدوزی‌هایی شود که اصالت شرقی و هویت اسلامی را در خود دارد. این المان‌ ها می‌توانند در ترکیب با رنگ‌ها و فرم ‌های پرانرژی و گرم اندونزی، محصولاتی بیافرینند که هم در بازارهای داخلی و هم در عرصه بین‌المللی منحصربه‌فرد باشند. به عنوان نمونه، تلفیق پارچه‌های باتیک اندونزی با برش‌ ها و طرح‌های الهام‌گرفته از لباس‌های سنتی ایرانی مانند «چادرشب گیلانی» یا «ترمه یزدی»، می‌تواند خط تولیدی جدید با هویتی مشترک ایجاد کند.

در بعد تولید و بازار، اندونزی با داشتن شبکه گسترده تولیدکنندگان و صادرکنندگان پوشاک اسلامی، می‌تواند محصولات طراحی‌شده با مشارکت ایران را به بازارهای بزرگ آسیای جنوب‌شرقی، خاورمیانه و حتی اروپا عرضه کند. این امر نه تنها فرصت‌ های اقتصادی تازه‌ای برای کارآفرینان و طراحان ایرانی فراهم می‌آورد، بلکه جایگاه ایران را در نقشه جهانی مد اسلامی تثبیت خواهد کرد. به عنوان مثال برگزاری «هفته مد مشترک ایران و اندونزی» در جاکارتا یا تهران، با حضور طراحان، تولیدکنندگان و سرمایه‌گذاران، می‌تواند پلی برای معرفی محصولات مشترک و ایجاد قراردادهای تجاری شود.

در بُعد دیپلماسی فرهنگی، همکاری در حوزه مد اسلامی می‌تواند به عنوان ابزاری نرم برای تقویت روابط سیاسی و اجتماعی دو کشور عمل کند. نمایشگاه‌ها و جشنواره‌های مشترک، نه تنها باعث تبادل هنری می‌شود، بلکه زمینه شناخت متقابل مردم دو کشور از فرهنگ، سبک زندگی و ارزش‌های یکدیگر را فراهم می‌آورد. حتی می‌توان با ایجاد «مرکز نوآوری مد اسلامی ایران-اندونزی» به توسعه ایده‌های نو، آموزش طراحان جوان و برگزاری کارگاه‌های تخصصی کمک کرد. با توجه به رشد سریع تقاضا برای پوشاک اسلامی در بازار جهانی، این همکاری می‌تواند به ایجاد یک «برند مشترک اسلامی» بین دو کشور منجر شود؛ برندی که پیام‌آور زیبایی، وقار و اصالت فرهنگی جهان اسلام بوده و در برابر جریان ‌های همسان‌ساز مد غربی، هویتی مستقل و خلاق ارائه کند.

پوشش اسلامی در ایران؛ پیوند هنر، فرهنگ و هویت

پوشش اسلامی در ایران، نه تنها یک ضرورت دینی بلکه بخشی از میراث عمیق فرهنگی و هنری این سرزمین است؛ میراثی که ریشه‌ های آن را می‌توان در هزاران سال تاریخ، از دوران باستان تا عصر حاضر پی گرفت. ایرانیان همواره لباس را چیزی فراتر از پوششی ساده می‌دانسته‌اند. در نگاه آنان، لباس نماد منزلت اجتماعی، جایگاه خانوادگی، ذوق هنری و پیوند با ارزش‌های معنوی بوده است. این نگاه، پس از ورود اسلام به ایران، غنای بیشتری یافت و اصول پوشیدگی و عفاف با زیبایی‌شناسی ایرانی در هم آمیخت تا جلوه‌ای متمایز از پوشش اسلامی شکل گیرد.

تنوع اقلیمی و قومی ایران، تنوعی خیره‌کننده در سبک‌های پوشش ایجاد کرده است. در خراسان لباس‌های بلند و گشاد با رنگ ‌های آرام و پارچه‌های لطیف، هم پاسخگوی شرایط آب‌وهوایی سرد و خشک بوده و هم وقار و متانت فرهنگی مردم این خطه را منعکس می‌کرده است. در کردستان لباس‌ های محلی با پارچه‌های دست‌باف، کمربندهای پهن و رنگ‌های گرم، نشانی از پیوند عمیق با طبیعت کوهستان و در عین حال احترام به ارزش‌های دینی است. در جنوب ایران به‌ویژه در بوشهر و هرمزگان، پارچه‌های سبک و نازک با چاپ‌های سنتی و رنگ‌های روشن طراحی می‌شد تا با اقلیم گرم و مرطوب این مناطق سازگار باشد و در عین حال پوشیدگی لازم را حفظ کند. حتی در ترکمن‌ صحرا، لباس‌ های پرنقش و نگار زنان با روسری‌های بلند و حاشیه‌دوزی‌های خاص، آمیزه‌ای از شکوه هنری و رعایت حجاب اسلامی را به نمایش می‌گذارد.

پس از پیروزی انقلاب اسلامی، پوشش زنان در ایران وارد مرحله‌ای تازه شد که در آن طراحی لباس با اصول حجاب اسلامی پیوندی نظام‌ مند یافت. مانتو، چادر، روسری و مقنعه به‌عنوان پوشش‌ های رایج، نه‌تنها با الزامات شرعی هماهنگ شدند بلکه با الهام از فرهنگ ملی و هنر ایرانی، به تدریج هویتی خاص پیدا کردند. طراحان ایرانی با استفاده از نقوش اسلیمی، گل‌وبوته‌های سنتی، رنگ‌بندی‌های متناسب با ذوق ایرانی و پارچه‌های تولید داخل، پوشش‌هایی را عرضه کردند که هم از نظر زیبایی ‌شناسی چشمگیر بود و هم با ارزش‌های فرهنگی جامعه سازگاری داشت.

امروزه پوشش اسلامی زنان ایرانی، به‌ویژه مدل‌ های متنوع مانتو و شال، در بسیاری از کشورهای مسلمان و حتی در میان غیرمسلمانانی که به مد «پوشیده» یا Modest Fashion  علاقه‌مندند، جایگاه پیدا کرده است. از مانتوهای سبک تابستانی با طرح‌ های مینیمال تا چادرهای مشکی با برش‌ها و تزئینات ظریف، همگی نشان می‌دهند که چگونه ایران توانسته میان حجاب و هنر، میان پوشیدگی و زیبایی، تعادلی الهام‌بخش برقرار کند. این تجربه موفق ایران را در زمره کشورهایی قرار داده که نه‌تنها مصرف‌کننده، بلکه خالق و صادرکننده ایده‌های نو در حوزه مد اسلامی هستند؛ ایده‌هایی که می‌توانند با کشورهایی مانند اندونزی پیوند خورده و به الگویی مشترک در جهان اسلام تبدیل شوند.

مد اسلامی؛ زبان مشترک فرهنگ و تمدن میان ایران و اندونزی

مد اسلامی در معنای ژرف و چندلایه خود، چیزی فراتر از صنعت پوشاک است؛ این پدیده می‌تواند به زبانی مشترک میان ملت‌ها و تمدن‌ها بدل شود. زبانی که با واژگان پارچه، رنگ، برش و طراحی سخن می‌گوید، اما پیام آن فراتر از ظاهر است و مفاهیمی همچون هویت، عفاف، زیبایی و احترام به ارزش‌های معنوی را به مخاطب جهانی منتقل می‌کند.

ایران و اندونزی، هر دو با پیشینه‌ای دیرینه در تمدن اسلامی و هویت فرهنگی متمایز، مسیرهای متفاوتی را برای شکل دادن به مد اسلامی پیموده‌اند، اما در جوهره، به یک هدف مشترک رسیده‌اند: حفظ و ترویج پوششی که هم با تعالیم دینی همسو باشد و هم از زیبایی‌شناسی و اصالت فرهنگی غنی برخوردار باشد. ایران با بهره‌گیری از میراث هنری خود – از ترمه و زربفت گرفته تا نقوش اسلیمی و مینیاتوری – و اندونزی با استفاده از پارچه‌های باتیک، سونگکت و طراحی‌های الهام‌گرفته از طبیعت و سنت‌های بومی، هر یک روایت ویژه‌ای از مد اسلامی را به جهان عرضه کرده‌اند.

این دو روایت، اگر در قالب همکاری مشترک و هم ‌افزایی فرهنگی قرار گیرند، می‌توانند پایه‌گذار «برند تمدنی مشترک» در جهان اسلام شوند؛ برندی که نه تنها در بازارهای بین‌المللی پوشاک اسلامی رقابت کند، بلکه حامل پیام همگرایی فرهنگی میان دو ملت بزرگ مسلمان باشد. چنین برندی می‌تواند در نمایشگاه‌های جهانی مد اسلامی، از لندن و دبی گرفته تا جاکارتا و تهران جلوه‌گر وحدت و تنوع جهان اسلام باشد و الگویی الهام‌بخش برای سایر کشورها ایجاد کند.

این همگرایی در نهایت، فراتر از تجارت و اقتصاد خواهد رفت. همکاری ایران و اندونزی در حوزه مد اسلامی می‌تواند به بستری برای تقویت دیپلماسی فرهنگی، افزایش شناخت متقابل مردم دو کشور و حتی ترویج ارزش‌هایی همچون صلح، احترام متقابل و همزیستی مسالمت‌آمیز در میان ملت‌ های مسلمان و غیرمسلمان بدل شود. بدین ترتیب، مد اسلامی از یک صنعت، به یک پیام فرهنگی-تمدنی ارتقا می‌یابد؛ پیامی که ایران و اندونزی می‌توانند با صدایی واحد به گوش جهان برسانند.

اشتراکات فرهنگی؛ از حجاب تا طراحی ‌های هنری

اشتراکات فرهنگی ایران و اندونزی در حوزه حجاب و زیبایی‌شناسی پوشاک نشان می‌دهد که این دو کشور، با وجود فاصله جغرافیایی و تنوع قومی، در نگاه به پوشش اسلامی به نقطه‌ای مشترک رسیده‌اند. در هر دو جامعه، حجاب نه به‌ عنوان قید و محدودیت، بلکه به‌ مثابه جلوه‌ای از وقار، کرامت، اصالت فرهنگی و احترام به ارزش‌های دینی تعریف می‌شود. این نگرش، فضای وسیعی را برای بروز خلاقیت، نوآوری و بیان هنری در طراحی و تولید لباس اسلامی فراهم کرده است. زنان در هر دو کشور نقش برجسته‌ای در این عرصه دارند. آنان نه تنها مصرف‌کنندگان اصلی پوشاک اسلامی هستند، بلکه به‌ عنوان طراح، کارآفرین، تولیدکننده و برگزارکننده رویدادهای مد، نقش‌آفرینی مؤثری دارند. در ایران طراحانی همچون الهام ناصری با ترکیب برش‌ های مدرن و نقوش الهام‌گرفته از هنر ایرانی، مانتوها و روسری‌هایی طراحی کرده‌اند که هم هویت ملی را بازتاب می‌دهد و هم قابلیت عرضه در بازار جهانی دارد. شبنم وثوق با بهره‌گیری از رنگ‌ های اصیل و الگوهای بومی، سبک‌هایی ارائه داده که در نمایشگاه‌های بین‌المللی مورد توجه قرار گرفته است. زهرا حسینی نیز با نگاه هنری به چادر و مانتو نشان داده که این پوشش می‌تواند همزمان ساده، زیبا و پرجاذبه باشد.

در اندونزی نیز طراحان مطرحی همچون انیسا حسن با ترکیب پارچه‌های باتیک و طراحی مدرن، هویت اندونزیایی را به شکلی تازه و جهانی عرضه کرده‌اند. دیان پلنگی با رنگ‌ های شاد و چاپ‌های سنتی، لباس‌هایی متناسب با فرهنگ محلی اما دارای جذابیت جهانی خلق کرده است. ایوان گونوان نیز با طراحی‌هایی که میان وقار اسلامی و فرم‌های معاصر تعادل برقرار می‌کند، برند خود را به رویدادهای مد مهم دنیا رسانده است.

این اشتراکات فراتر از سبک و سلیقه، نشان می‌دهد که ایران و اندونزی می‌توانند با تکیه بر تجارب زنان طراح و کارآفرین، جریان مشترکی در مد اسلامی ایجاد کنند؛ جریانی که از حجاب به‌عنوان نقطه آغاز، به عرصه‌های طراحی هنری، نوآوری صنعتی و دیپلماسی فرهنگی گسترش می‌یابد و درنهایت در قالب یک هویت بصری مشترک، پیام وحدت و تنوع جهان اسلام را به مخاطبان جهانی منتقل می‌کند.

فرصت‌ های همکاری میان ایران و اندونزی در عرصه مد اسلامی

فرصت‌ های همکاری میان ایران و اندونزی در عرصه مد اسلامی بسیار متنوع و چندبعدی است و می‌تواند به تقویت روابط فرهنگی، هنری و اقتصادی دو کشور منجر شود. رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در اندونزی، دانشگاه‌ های هنر و طراحی، اتاق ‌های بازرگانی و انجمن‌های تخصصی پوشاک می‌توانند نقش حلقه‌های اتصال را ایفا کنند.

از گام‌ های مهم می‌توان به برگزاری نمایشگاه مشترک لباس سنتی اسلامی با عنوان «از پارس تا جاوه» اشاره کرد؛ رویدادی که جلوه‌های هنری و طراحی‌های بومی دو کشور را در کنار یکدیگر به نمایش بگذارد. این نمایشگاه می‌تواند با ترکیب لباس‌های سنتی ایرانی مانند ترمه، چاپ باتیک یزد و گلدوزی‌ های خراسانی با لباس‌ های اندونزیایی همچون باتیک، سونگکت و باجو کروگ، نمادی از وحدت فرهنگی جهان اسلام ارائه کند.

ایجاد برند مشترک ایرانی–اندونزیایی در حوزه مد اسلامی، گامی بلند در جهت حضور مؤثر در بازار آسیای جنوب شرقی است. این برند می‌تواند با بهره‌گیری از اصالت ایرانی و خلاقیت اندونزیایی، محصولاتی منحصربه‌فرد و رقابتی تولید کند. همچنین، اعزام متقابل طراحان لباس برای برگزاری کارگاه‌های آموزشی و دوره‌های تخصصی، فرصتی ارزشمند برای تبادل تجربه و دانش ایجاد خواهد کرد.

برگزاری هفته مد اسلامی در تهران و جاکارتا با حضور هنرمندان، طراحان و مؤسسات فرهنگی نیز می‌تواند توجه رسانه‌ها و بازارهای جهانی را به همکاری دو کشور جلب کند. در کنار آن راه‌اندازی دوره‌های زبان فارسی ویژه طراحان اندونزیایی با تمرکز بر واژگان طراحی و دوخت، ارتباط فرهنگی و هنری را تقویت خواهد کرد.

در نهایت، حضور و معرفی هنرمندان و تولیدکنندگان ایرانی در نمایشگاه Muslim Fashion Indonesia، بزرگ‌ترین رویداد مد اسلامی منطقه، فرصت بی‌بدیلی برای ورود به بازار اندونزی و آشنایی مستقیم مصرف‌کنندگان با توانمندی‌های ایران فراهم می‌کند.

زنان، اقتصاد خلاق و مد اسلامی

یکی از شاخص‌ترین ابعاد مد اسلامی در ایران و اندونزی، نقش‌آفرینی گسترده زنان است؛ حضوری که از طراحی و تولید تا مدیریت برند و بازاریابی را در بر می‌گیرد. این مشارکت باعث شده صنعت مد اسلامی به بخشی مهم از اقتصاد خلاق دو کشور تبدیل شود. در ایران زنان طراح با الهام از میراث هنری و فرهنگی کشور، از نقوش سنتی و صنایع دستی گرفته تا نوآوری در برش و ترکیب رنگ، محصولاتی ارائه می‌دهند که هم در بازار داخلی و هم در عرصه بین‌المللی جایگاه دارد. بسیاری از این بانوان با راه‌اندازی کارگاه‌های تولیدی کوچک، اشتغال‌زایی کرده و شبکه‌ای از زنان فعال در صنعت پوشاک ایجاد کرده‌اند.

در اندونزی نیز زنان سهم بزرگی در رشد مد اسلامی دارند. از طراحانی که مجموعه‌ هایشان در هفته ‌های مد بین‌المللی به نمایش گذاشته می‌شود تا کارآفرینانی که از طریق رسانه‌های اجتماعی برندهای شخصی خود را معرفی کرده‌اند، همگی در شکل‌دهی به هویت مد اسلامی نقش دارند.

ایجاد شبکه طراحان زن مسلمان ایران و اندونزی، برگزاری کارگاه ‌های آموزشی مشترک، حمایت مالی از بانوان کارآفرین و معرفی آنان در رویدادهای بین‌المللی، می‌تواند نقش زنان را در این صنعت تثبیت و تقویت کند. چنین اقداماتی نه تنها موجب رشد اقتصادی می‌شود، بلکه تصویری مثبت و الهام‌بخش از زنان مسلمان در جهان ارائه می‌دهد.

دیپلماسی پوشاک؛ فرصتی برای گفت‌وگوی فرهنگی

پوشاک، فراتر از کارکرد روزمره، می‌تواند به زبانی بی‌کلام اما قدرتمند برای برقراری ارتباط میان ملت‌ها بدل شود. هر لباس حامل داستانی از تاریخ، جغرافیا، ارزش‌ها و زیبایی‌شناسی یک ملت است و پوشیدن لباس ملت دیگر به معنای تجربه بخشی از فرهنگ و جهان‌بینی اوست.

نمایشگاه‌های پوشاک سنتی بستری زنده برای این دیپلماسی نرم هستند. در چنین رویدادهایی، بازدیدکنندگان با دیدن، لمس کردن و حتی پوشیدن لباس‌ ها، کلیشه‌ها را می‌شکنند و به درک عمیق‌تری از فرهنگ دیگران می ‌رسند. برای ایران و اندونزی برگزاری نمایشگاه‌های مشترکی چون «از پارس تا جاوه» یا «لباس‌ های جهان اسلام» می‌تواند نمادی از این گفت‌وگو باشد. این نوع دیپلماسی نه تنها روابط فرهنگی را تقویت می‌کند، بلکه زمینه همکاری‌های هنری، دانشگاهی و اقتصادی را نیز فراهم می‌آورد و پایه‌ای برای اعتماد متقابل میان ملت‌ها می‌سازد.

آینده‌ای مشترک برای صنعت مد اسلامی

رشد فناوری، گسترش تجارت الکترونیک و افزایش تقاضای جهانی برای پوشاک اسلامی، فرصتی بی‌سابقه برای همکاری ایران و اندونزی ایجاد کرده است. بازار کشورهای مسلمان از مالزی و سنگاپور تا ترکیه و قطر آماده پذیرش برندهایی با هویت فرهنگی و کیفیت بالا است.

ایجاد کنسرسیوم مشترک مد اسلامی میان دو کشور، طراحی برند های خلاق، حمایت دولتی از صادرات و بهره‌گیری از پلتفرم‌های دیجیتال مانند Shopee، Tokopedia و Digikala می‌تواند این همکاری را به مرحله تازه‌ای برساند. حضور در بازارهای جهانی مانند Amazon و Etsy، همراه با بازاریابی در شبکه‌های اجتماعی، مسیر دسترسی به مشتریان بین‌المللی را هموار خواهد کرد .این مدل همکاری، علاوه بر سودآوری اقتصادی، الگویی الهام‌بخش از هم‌افزایی فرهنگی–اقتصادی میان دو کشور مسلمان ارائه می‌دهد؛ الگویی که ترکیبی از اصالت، نوآوری و تعامل جهانی است.

نتیجه‌گیری

مد اسلامی در ایران و اندونزی مفهومی فراتر از صنعت پوشاک است؛ این حوزه بازتاب فرهنگ، زیبایی‌شناسی و هویت اسلامی دو ملت است که می‌تواند در دورانی که جهان با بحران‌های هویتی روبه‌روست، پیام‌آور وقار، اصالت و همزیستی باشد. ایران و اندونزی با ترکیب تجربه‌های هنری و ظرفیت ‌های تولیدی، قادرند برند تمدنی مشترکی ایجاد کنند که در بازار جهانی بدرخشد. این فرصت، فراتر از دوخت پارچه، به معنای دوختن پیوندهای فرهنگی و انسانی است؛ پیوندهایی که از کارگاه‌های طراحی و نمایشگاه‌های مد آغاز می‌شود و تا عرصه دیپلماسی فرهنگی و اقتصادی ادامه می‌یابد. هر لباس حاصل این همکاری، نه تنها یک محصول، بلکه داستانی از ایمان، هنر و دوستی است که می‌تواند در قلب‌ها ماندگار شود.

مد اسلامی در اندونزی و نسبت آن با جمهوری اسلامی ایران، موضوعی است که ابعاد هویتی، فرهنگی، اقتصادی و دیپلماسی فرهنگی را هم‌زمان در بر می‌گیرد. این حوزه نه تنها بازتابی از باورها و ارزش‌های دینی است، بلکه به یک صنعت پویا و تأثیرگذار در بازارهای جهانی تبدیل شده و ظرفیتی راهبردی برای تعاملات تمدنی و همکاری‌های بین‌المللی ایجاد کرده است.

اندونزی، به‌عنوان بزرگ‌ترین کشور مسلمان جهان، تنوع قومی و فرهنگی بی‌مانندی دارد که مستقیماً بر شکل و سبک پوشش اسلامی تأثیر گذاشته است. از لباس‌های سنتی جاوه‌ای با پارچه‌های نفیس و طرح‌های باتیک گرفته تا پوشش‌های آیینی سوماترا با رنگ‌های درخشان، همه نشان‌دهنده پیوند عمیق دین و فرهنگ بومی هستند. در این کشور حجاب نه‌تنها نماد پایبندی به ارزش‌های اسلامی بلکه بخشی از هویت فرهنگی و حتی بیانیه‌ای شخصی است. زنان اندونزیایی با حفظ اصول عفاف، همواره به رنگ، طرح و خلاقیت اهمیت داده‌اند و همین باعث شده مد اسلامی در اندونزی ترکیبی از سنت و مدرنیته باشد. دولت اندونزی نیز با برنامه‌ریزی دقیق و حمایت رسمی، در تلاش است تا جایگاه کشور را به‌عنوان مرکز جهانی مد اسلامی تا سال ۲۰۳۰ تثبیت کند؛ هدفی که از طریق برگزاری هفته‌های مد اسلامی، پشتیبانی از برندهای بومی و تسهیل صادرات پوشاک دنبال می‌شود. این روند علاوه بر منافع اقتصادی، نوعی قدرت نرم فرهنگی را نیز برای اندونزی در جهان اسلام به همراه دارد.

در ایران پوشش اسلامی ریشه در تاریخ و فرهنگ چند هزار ساله دارد و لباس‌های محلی اقوام مختلف، همچون کردی، بلوچی، ترکمنی و بختیاری، جلوه‌هایی از هنر و هویت ایرانی هستند که با اصول اسلامی هم‌خوانی دارند. پس از انقلاب اسلامی توجه ویژه‌ای به طراحی پوشش متناسب با فرهنگ ایرانی–اسلامی شکل گرفت و جریان ‌هایی چون طراحی مانتو، چادر و لباس‌های متنوع زنانه با الهام از نقش‌ها و رنگ‌های سنتی گسترش یافت. نمایشگاه‌ها و جشنواره‌های تخصصی مانند جشنواره مد و لباس فجر، کارگاه‌های طراحی و فعالیت مراکز علمی–فرهنگی در این حوزه، همگی بیانگر تلاشی سازمان‌یافته برای حفظ و ارتقای این هویت در دنیای معاصر است. نقطه اتصال ایران و اندونزی در این حوزه، تنها در اشتراکات مذهبی خلاصه نمی‌شود؛ بلکه هر دو کشور نگاه مشترکی به پوشش به‌ عنوان نمادی از کرامت انسانی و هویت فرهنگی دارند. هر دو در عین پاسداشت سنت، نوآوری را پذیرفته‌اند و همین رویکرد بستری مناسب برای همکاری‌های فرهنگی، اقتصادی و حتی سیاسی فراهم می‌کند. همکاری‌های مشترک می‌تواند شامل برگزاری نمایشگاه‌های بین‌المللی با حضور طراحان دو کشور، تبادل تجربیات، تولید مشترک پوشاک با برندهای ترکیبی و حضور هم‌زمان در بازارهای هدف باشد. از منظر اقتصادی رشد بازار جهانی پوشاک اسلامی که پیش‌بینی می‌شود تا سال ۲۰۳۰ به بیش از ۴۵۰ میلیارد دلار برسد، فرصتی استثنایی برای ایران و اندونزی به شمار می‌رود. ایران با برخورداری از طراحان خلاق، کیفیت بالای پارچه و ظرفیت فرهنگی و اندونزی با توان تولید انبوه، شبکه توزیع گسترده و شناخت عمیق از بازار جنوب شرق آسیا می‌توانند زنجیره تأمین مشترکی ایجاد کنند که علاوه بر کشورهای مسلمان، به بازارهای اروپایی و آسیایی علاقه‌مند به مد پوشیده نیز راه یابد. از جنبه اجتماعی و فرهنگی، مد اسلامی می‌تواند زمینه‌ساز توانمندسازی زنان در هر دو کشور باشد. حضور فعال زنان در طراحی، تولید و فروش پوشاک اسلامی، فرصت مناسبی برای ایجاد شبکه‌های مشترک بانوان طراح، برگزاری کارگاه‌های آموزشی و حمایت از استارتاپ‌های این حوزه فراهم می‌کند. این بعد انسانی همکاری، نقش مهمی در تقویت روابط مردمی دو کشور خواهد داشت. از منظر دیپلماسی فرهنگی مد اسلامی ابزاری نرم اما پرقدرت برای معرفی ارزش‌های اسلام معاصر است؛ اسلامی که در آن زیبایی، عفاف، خلاقیت و تعامل فرهنگی در کنار هم قرار دارند. حضور مشترک ایران و اندونزی در رویدادهای بین‌المللی، می‌تواند آن‌ها را نه فقط به‌عنوان تولیدکنندگان پوشاک، بلکه به‌عنوان حاملان یک گفتمان تمدنی معرفی کند. با این حال بهره‌گیری کامل از این ظرفیت ‌ها نیازمند مدیریت هماهنگ، حمایت دولتی، سرمایه‌گذاری بخش خصوصی و ایجاد ساختارهای رسمی همکاری همچون «کنسرسیوم مشترک مد اسلامی ایران–اندونزی» است. به‌کارگیری فناوری‌های نوین بازاریابی، توسعه فروش دیجیتال و توجه به استانداردهای جهانی کیفیت و طراحی، کلید موفقیت در این مسیر خواهد بود.

در نهایت، مد اسلامی در روابط ایران و اندونزی می‌تواند به شاخه‌ای راهبردی و ماندگار از همکاری‌های دو کشور تبدیل شود؛ شاخه‌ای که فراتر از صنعت پوشاک، حامل پیام ایمان، هنر، احترام و دوستی میان دو ملت باشد؛ پیامی که از ریشه‌های مشترک گذشته الهام می‌گیرد و به سوی آینده‌ای با چشم‌انداز فرهنگی و اقتصادی مشترک حرکت می‌کند.

گردآوری و پژوهش:

مریم دانشور قهفرخی دانشجوی کارشناسی ارشد طراحی لباس

جنی چهیاواتی  (Jeny Tjahyawati) رئیس جامعه مد و فشن اسلامی اندونزی

منابع :

·  Yuniastuti, V., & Pratama, A. A. (2023). Portraits and Challenges of Indonesia’s Modest Fashion Industry on the Halal Industry Competition in the World. Indonesian Journal of Halal Research, 5(1), 21–29.
LINK

·  Masuwd, M. A. (2025). A Look at the Halal Fashion Industry in Indonesia and the Struggles It Faces on a Global Scale. (Vol. 2, No. 1, pp. 78–95).
LINK

·  Maziyyah, N. (2023). Halal Fashion in Indonesia as A Business Industry. BS Journal.
https://journals.smartinsight.id/index.php/BS/article/view/322

·  Al-Mustaqim, A., & Abdullah, N. (2024). Muslim Fashion Development Strategy in the ḥalāl Industry in Indonesia: SWOT Analysis. Al-Irsyad: Journal of Islamic and Contemporary Issues, 9(1)._

LINK

·  Park, H. (2021). Indonesian Muslim Women’s Fashion Design Preference. KoreaScience.
https://koreascience.kr/article/JAKO202108458519363.pdf

·  Farhan, F. (2025). Determinants of Fashion Consciousness in Indonesian Muslim Hijab Fashion Consumption. IJHI – Universitas Islam Indonesia.
https://journal.uii.ac.id/IJHI/article/download/39119/18193/136508

·  Mejova, Y., et al. (2017). #Halal Culture on Instagram. arXiv.
https://arxiv.org/abs/1711.07208

·  Shin, J. (2024). Constructing Muslim Womanhood in Indonesia: Hijab Governance. ScienceDirect.
https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S156848492400025X

·  Bucar, E. M. (2016). The Visual Ethics of Indonesian Fashion-Veiling. JSTOR.
https://www.jstor.org/stable/26450463

·  Saraswati, A. (2024). Indonesian Modest Fashion, New York Catwalks, and the Global Stage. In Springer chapter.
https://link.springer.com/chapter/10.1007/978-981-99-5659-3_4

·  Yuniastuti, V. (2023). Portraits and Challenges of Indonesia’s Modest Fashion Industry… DOI: 10.15575/ijhar.v5i1.17385.
lINK

·  Vogue Business (2020). Inside Jakarta Fashion Week.
https://www.voguebusiness.com/fashion/inside-jakarta-fashion-week

·  Vogue Business (2024). Why Modest Fashion Week Went Back to Istanbul, and What’s Next.
https://www.voguebusiness.com/story/fashion/why-modest-fashion-week-went-back-to-istanbul-and-whats-next

·  Vogue Business (2022). TikTokers Are Changing the Narrative Around Modest Muslim Luxury Fashion.
https://www.voguebusiness.com/fashion/tiktokers-are-changing-the-narrative-around-modest-muslim-luxury-fashion

·  Credence Research (2025). Islamic Clothing Market Size, Share, Growth and Forecast.
https://www.credenceresearch.com/report/islamic-clothing-market