با وجود حمایت‌های قانونی و قانون اساسی، ازدواج کودکان همچنان یک مسئله نگران‌کننده و گسترده در پاکستان باقی مانده است. این پدیده، به‌ویژه برای دختران، آموزش، سلامت و آینده را به سرقت می‌برد. تداوم این رسم زیان‌بار نشانگر ضعف‌های ساختاری و همدستی اجتماعی است. در حالی که معیارهای جهانی خواهان اصلاح هستند، پاکستان در نقطه عطفی حیاتی ایستاده است: یا حقوق کودکان خود را پاس می‌دارد، یا اجازه می‌دهد سنت‌های کهنه، آینده آن‌ها را تباه کنند. افزایش حداقل سن قانونی ازدواج به ۱۸ سال در سراسر کشور دیگر فقط یک توصیه سیاستی نیست، بلکه یک ضرورت اخلاقی، قانونی و انسانی است.

زمینه قانونی و بین‌المللی

پاکستان یکی از امضاکنندگان پیمان‌نامه حقوق کودک سازمان ملل (CRC) است که هر فرد زیر ۱۸ سال را کودک می‌داند. با وجود این تعهد، سن قانونی ازدواج برای دختران در سطح ملی ۱۶ سال است، در حالی که برای پسران ۱۸ سال تعیین شده است. تنها ایالت سند و ناحیه پایتختی اسلام‌آباد قانون برابری سن ازدواج را برای هر دو جنس به ۱۸ سال رسانده‌اند.

این تفاوت نه تنها مغایر با هنجارهای بین‌المللی است بلکه دختران را در معرض محرومیت‌های مادام‌العمر قرار می‌دهد. این مسأله نشان‌دهنده ناتوانی در همگام‌سازی قوانین داخلی با اصول قانون اساسی و تعهدات حقوق بشری است.

گستره بحران

بر اساس نظرسنجی جمعیت و سلامت پاکستان (PDHS) در سال‌های ۲۰۱۸–۲۰۱۷:

• ۳.۳٪ از دختران پیش از ۱۵ سالگی ازدواج کرده‌اند
• ۱۸.۳٪ پیش از رسیدن به ۱۸ سالگی ازدواج می‌کنند

این آمار بیانگر بحران مستمری است که عمدتاً جوامع روستایی و فقیر را تحت تأثیر قرار می‌دهد. این ارقام صرفاً اعداد نیستند؛ بلکه نشان‌دهنده نابودی غیرقابل بازگشت دوران کودکی، آموزش و سلامت هستند.

ریشه‌های اصلی: فقر، ناموس و سنت

ازدواج کودکانه در پاکستان نتیجه ترکیبی سمی از فقر، نابرابری جنسیتی و رسوم ریشه‌دار است. در بسیاری از مناطق:

• رسوم قبیله‌ای مانند "وانی"، "سوارا" و "والوار" که در آن دختران برای حل اختلافات به ازدواج درآورده می‌شوند، همچنان رایج‌اند.
• ازدواج زودهنگام وسیله‌ای برای حفظ آبرو و کاهش بار مالی خانواده تلقی می‌شود.
• در برخی خانواده‌های مرفه، ازدواج دختران به منظور تثبیت مالکیت، ثروت و روابط اجتماعی انجام می‌شود.

تندروهای مذهبی اغلب استدلال می‌کنند که نشانه‌های جسمی بلوغ برای ازدواج کافی است. با این حال، این دیدگاه یک اصل اساسی اسلامی را نادیده می‌گیرد: عقل (بلوغ فکری) به اندازه بلوغ جسمی اهمیت دارد. قرآن کریم همواره بر هر دو نوع بلوغ برای پذیرش مسئولیت‌های بزرگسالی از جمله ازدواج تأکید دارد.

پیامدهای بهداشتی: یک اپیدمی پنهان

ازدواج زودهنگام تقریباً همیشه منجر به بارداری زودرس می‌شود و جان دختران جوان را به خطر می‌اندازد:

• ۸٪ از دختران ۱۵ تا ۱۹ ساله آغاز به فرزندآوری کرده‌اند (عمدتاً در مناطق روستایی)
• نرخ مرگ‌ومیر مادران در پاکستان ۱۸۶ در هر ۱۰۰٬۰۰۰ تولد زنده است.
• ۹۲٪ از مرگ‌ومیرهای مادری در میان دختران زیر ۲۰ سال با عوارض بارداری مرتبط است.

کودکانی که از مادران نوجوان متولد می‌شوند، بیشتر در معرض خطراتی همچون:

• تولد زودرس
• سوءتغذیه
• مرگ زودهنگام

هستند. بر اساس نظرسنجی ملی تغذیه در سال ۲۰۱۸:

• ۴۰٪ از کودکان زیر ۵ سال دچار کوتاه‌قدی (stunting) هستند
• ۱۸٪ لاغر مفرط (wasting)
• ۲۹٪ کم‌وزن (underweight) هستند

پیامدهای اجتماعی و روانی

پیامدهای روانی ازدواج کودکان عمیق و بلندمدت‌اند:

• بیشتر عروس‌های نوجوان از بلوغ عاطفی لازم برای مدیریت زندگی زناشویی برخوردار نیستند.
• بسیاری دچار آسیب‌های روحی و افسردگی می‌شوند.

آمار ملی نشان می‌دهد:

• ۳۲٪ از دختران نوجوان متأهل خشونت فیزیکی را تجربه کرده‌اند
• ۳۱٪ مورد آزار همسر قرار گرفته‌اند
• ۵۳٪ باور دارند که شوهر در زدن همسرش محق است

این عادی‌سازی خشونت، چرخه‌ای از ظلم و بی‌قدرتی را به نسل‌های آینده منتقل می‌کند.

آموزش: مؤثرترین سپر دفاعی

آموزش، مؤثرترین راه مقابله با ازدواج زودرس است. دخترانی که در مدرسه می‌مانند:

• کمتر احتمال دارد زود ازدواج کنند
• از سلامت بهتری برخوردار می‌شوند
• بیشتر در زندگی اقتصادی و اجتماعی مشارکت می‌کنند

با این وجود، ۵۴٪ از دختران پاکستانی به آموزش رسمی دسترسی ندارند، به‌ویژه در مناطق روستایی و محافظه‌کار. توانمندسازی دختران از طریق آموزش باید اولویت ملی باشد.

مسئولیتی قانون اساسی و اخلاقی

قانون اساسی پاکستان تضمین می‌کند:

• حق حیات (ماده ۹)
• حق آموزش (ماده ۲۵-الف)

این حقوق باید به حفاظت‌های ملموس تبدیل شوند. قوانین، سیاست‌ها و نگرش‌های اجتماعی باید به‌گونه‌ای تحول یابند که کرامت و حقوق هر کودک را به رسمیت بشناسند.

توصیه‌ها

• افزایش حداقل سن قانونی ازدواج برای هر دو جنس به ۱۸ سال در تمام استان‌ها
• اجرای جدی قوانین موجود و مجازات عاملان ازدواج‌های زیر سن
• سرمایه‌گذاری در آموزش و کمپین‌های آگاهی‌رسانی، به‌ویژه در مناطق روستایی
• آموزش مأموران اجرای قانون و دستگاه قضایی در مقابله با ازدواج کودکان
• همکاری با علمای دینی برای ترویج تفاسیری از شریعت که بر بلوغ فکری و عاطفی تأکید دارند
• ارائه برنامه‌های حمایت اجتماعی برای کاهش انگیزه‌های اقتصادی ازدواج زودهنگام

آینده‌ای که باید برایش جنگید

پایان دادن به ازدواج کودکان در پاکستان فقط مسئله اصلاحات قانونی نیست—بلکه به معنای تغییر نگرش‌ها، تقویت جوامع، و تضمین فرصت برابر برای هر کودک جهت زندگی، یادگیری و شکوفایی است. دختر، همسر نیست. او دانش‌آموز، رهبر آینده و انسانی با حقوق و آرزوهاست. اکنون زمان اقدام است. ملت باید متحد شود تا این بی‌عدالتی را پایان دهد و آینده دخترانش را محافظت کند.

سن را افزایش دهید. ازدواج کودکان را پایان دهید. دختران را توانمند سازید.

https://thefridaytimes.com/25-May-2025/end-child-marriage-in-pakistan