دو ملت، رویکردهای متفاوت به آغاز سال
ایران و پاکستان، دو کشور همسایه با پیوندهای عمیق تاریخی، آغاز سال نو را به شیوههایی بنیادین متفاوت گرامی میدارند که هر یک نمایانگر هویت ملی متمایز آنهاست. در ایران، جشن نوروز تجلی یک حافظه فرهنگی عمیق و مستمر است که ملت را به میراث باستانی و پیشااسلامی خود پیوند میدهد. در مقابل، پاکستان در یک فرآیند مذاکره فرهنگی پویا، آغاز سال را در دو تاریخ مجزا و با دو ماهیت متفاوت جشن میگیرد که بازتابی از توازن میان مدرنیته جهانی و هویت ریشهدار اسلامی آن است. هدف این گزارش، بررسی تحلیلی جشن نوروز در ایران و رویکرد دوگانه پاکستان به سال نو و در نهایت، ارائه یک تحلیل تطبیقی برای درک عمیقتر این تفاوتهای فرهنگی است. این بررسی با تمرکز بر جشن باستانی نوروز در ایران آغاز میشود که هزاران سال است نبض آغاز سال نو در این سرزمین محسوب میشود.
نوروز در ایران: جشنی باستانی برای تولد دوباره طبیعت
نوروز جشن اصلی سال نو در ایران است؛ یک فستیوال باستانی که ریشه در آیین زرتشتی دارد و بیش از ۳۰۰۰ سال قدمت آن است. این جشن که همزمان با اعتدال بهاری و تولد دوباره طبیعت برگزار میشود، مهمترین رویداد فرهنگی و ملی ایرانیان به شمار میرود.
- معنای لغوی: »روز نو«
- زمان برگزاری: روز اول بهار، حدود ۲۱ مارس (اعتدال بهاری)
- مدت زمان: جشنها به مدت ۱۳ روز ادامه مییابند.
- ریشههای تاریخی: نشأت گرفته از آیین زرتشتی و با قدمتی بیش از ۳۰۰۰ سال.
- اهمیت معنوی: نماد پیروزی نیکی بر بدی و شادی بر غم.
هفتسین: قلب تپنده نوروز
عنصر اصلی و مرکزی جشن نوروز، «سفره هفتسین» است. این سفره، یک چیدمان آیینی شامل هفت آیتم نمادین است که نام آنها در زبان فارسی با حرف «س» آغاز میشود و هر یک معنای ویژهای برای سال جدید به همراه دارد.
| معنای نمادین |
آیتم |
| تولد دوباره و رشد |
سبزه |
| شیرینی و باروری |
سمنو |
| عشق |
سنجد |
| پزشکی و سلامت |
سیر |
| زیبایی و سلامت |
سیب |
| طلوع خورشید |
سماق |
| عمر و شکیبایی |
سرکه |
علاوه بر این هفت آیتم اصلی، اجزای نمادین دیگری نیز بر سر سفره هفتسین قرار میگیرند که هر یک معنای خاص خود را دارند:
- سکه: ثروت و رفاه
- تخممرغهای رنگی: باروری
- آینه: انعکاس و خوداندیشی
- شمع: نور و شادی
- ماهی قرمز: زندگی و گذر زمان
- کتاب مقدس (مانند قرآن یا دیوان حافظ): معنویت و ایمان
آیینها و رسوم فراتر از سفره هفتسین
جشن نوروز مجموعهای از آیینهای ریشهدار را در بر میگیرد که در یک سیر روایی معنادار اجرا میشوند: این آیینها از پالایش (چهارشنبهسوری و خانهتکانی) آغاز شده، به لحظه تجدید حیات مقدس (عیدی دادن در تحویل سال) میرسند و در نهایت با بازپیوند اجتماعی با طبیعت (سیزدهبهدر) به اوج خود میرسند.
- چهارشنبهسوری: این فستیوال باستانی آتش در آخرین سهشنبه سال برگزار میشود. در این شب، مردم برای کسب سلامتی از روی آتش میپرند، آیین قاشقزنی را اجرا میکنند که در آن کودکان برای دریافت شیرینی به در خانهها میروند و از این جهت شباهتی به سنت هالووین دارد، و برای دور کردن انرژیهای منفی، کوزهشکنی انجام میدههند.
- خانهتکانی و خرید: پیش از آغاز نوروز، رسم بر این است که خانهها بهطور کامل تمیز و غبارروبی شوند (خانهتکانی) و اعضای خانواده برای استقبال از سال نو، لباسهای جدید و هدایایی خریداری کنند.
- عیدی دادن: در لحظه تحویل سال، بزرگترهای خانواده اسکناسهای نو را به عنوان هدیه یا «عیدی» به کودکان و اعضای جوانتر فامیل میدهند.
- سیزدهبهدر: جشنهای نوروز در روز سیزدهم فروردین به اوج خود میرسد. در این روز که «سیزدهبهدر» نام دارد، خانوادهها خانههای خود را ترک میکنند تا روز را در طبیعت و فضای باز سپری کنند.
این جشن یکپارچه و طبیعتمحور در ایران، در تضاد با رویکرد پیچیده و دوگانه پاکستان به سال نو قرار دارد.
جشنهای سال نو در پاکستان: تلفیقی از سنتهای جهانی و اسلامی
پاکستان موقعیت منحصربهفردی در برگزاری جشنهای سال نو دارد، زیرا این کشور در دو مناسبت مجزا به استقبال سال جدید میرود. این رویکرد دوگانه، بازتابی از ترکیب فرهنگ مدرن و جهانی با میراث عمیق اسلامی این کشور است.
اول ژانویه: استقبال از سال نوی میلادی
جشنهای سال نوی میلادی در پاکستان، تجلی یک هویت عمومی، شهری و جهانیشده است. این جشنها که مدرن، عمومی و پرشور هستند، به شدت تحت تأثیر روندهای جهانی قرار دارند و عمدتاً در شهرهای بزرگ و با حضور گسترده مردم برگزار میشوند.
- آتشبازیهای گسترده: در شهرهای بزرگی مانند اسلامآباد (در مناطقی چون Park View City وImarat Downtown)، کراچی، لاهور، فیصل آباد، کویته و گوجرانوالا، نمایشهای آتشبازی تماشایی آسمان شب را روشن میکند.
- جشنهای عمومی و کنسرتها: گردهماییهای بزرگ عمومی، اجراهای موسیقی زنده، فستیوالهای غذا و نمایش فوارههای رقصان از ویژگیهای اصلی این شب است. رویداد «New Year Fest 2025» در اسلامآباد نمونهای برجسته از این جشنهاست.
- وضعیت تعطیلی: اول ژانویه در پاکستان یک تعطیلی عمومی نیست، بلکه یک تعطیلی «اختیاری» است. این بدان معناست که اکثر ادارات و کسبوکارها باز هستند.
اول محرم: آغاز سال نوی اسلامی
در تضاد کامل با هیاهوی سال نوی میلادی، آغاز سال نوی اسلامی در اول محرم، زمانی برای «سکوت، تأمل و دعا» و نماد یک هویت خصوصی، جمعی و معنوی است. این روز از نظر تاریخی و مذهبی اهمیت ویژهای دارد، زیرا یادآور «هجرت» پیامبر اسلام از مکه به مدینه است که نقطه آغاز تقویم اسلامی محسوب میشود.
- ماهیت جشن: این روز به سادگی و آرامی، با تمرکز بر شکرگزاری و خودسازی برگزار میشود.
- آیینهای مذهبی: تلاوت آیات قرآن و برگزاری نماز و خطبههای ویژه در مساجد از برنامههای اصلی این روز است.
- گردهماییهای خانوادگی: مردم این روز را در کنار خانواده و دوستان خود میگذرانند و غذاهای سنتی مانند بریانی صرف میکنند.
این دوگانگی در برگزاری جشنها، زمینهای مناسب برای مقایسه مستقیم سنتهای دو کشور فراهم میکند.
تحلیل تطبیقی: ایران در برابر پاکستان
مقایسه جشنهای سال نو در ایران و پاکستان، بینشی روشن از هویتهای ملی متمایز آنها ارائه میدهد. هویت ایران حول محور یک حافظه فرهنگی مشترک شکل گرفته است که بر سنتی باستانی، پیشااسلامی و طبیعتمحور استوار است. در مقابل، هویت پاکستان در میانه یک مذاکره فرهنگی مداوم میان مدرنیته جهانی و ایمان اسلامی تجلی مییابد.
یافتههای این جدول نشان میدهد که نوروز در ایران یک فستیوال ملی و وحدتبخش است که میراث باستانی مشترک ایرانیان را جشن میگیرد. در مقابل، جشنهای دوگانه در پاکستان جامعهای را به تصویر میکشد که هویت خود را میان ارتباطات جهانی و اصول بنیادین اسلامی خود تعریف میکند.
نتیجهگیری: سال نو به مثابه آینه فرهنگ
در نهایت، جشنهای سال نو به مثابه یک لنز قدرتمند عمل میکنند که از طریق آن میتوان روح یک ملت را درک کرد. این گزارش نشان داد که نوروز در ایران بیانگر پیوندی عمیق با تاریخ کهن و جهان طبیعت است. در سوی دیگر، جشنهای چندوجهی پاکستان بازتابدهنده یک هویت ملی پویا و در حال تکامل است که همزمان تحت تأثیر نیروهای جهانی و مذهبی شکل گرفته است. به بیان دیگر، ایران بازگشت ابدی بهار را از طریق یک برداشت چرخهای و طبیعتمحور از زمان جشن میگیرد، در حالی که پاکستان هویت خود را از طریق یک برداشت دوگانه و خطی از زمان که هم تقویم جهانی سکولار و هم تقویم مقدس تاریخی را در بر میگیرد، به نمایش میگذارد.
منابع:
https://www.timeanddate.com/holidays/pakistan/new-year-day
https://parkviewcity.com.pk/new-year-fest-2025-islamabads-grand-celebration-to-welcome-the-new-year/
https://www.datetimeonline.com/holidays/pakistan/new-year-eve
https://www.korea.net/NewsFocus/HonoraryReporters/view?articleId=167897
https://www.aljazeera.com/news/2023/3/21/what-is-nowruz-and-how-is-it-celebrated
https://www.nationalgeographic.com/travel/article/what-is-nowruz-persian-new-year-food
https://surfiran.com/mag/all-about-haft-sin-the-7-s-of-iranian-new-year/
نظر شما