خبر حمایت مالی فیس‌بوک از تحقیقات مؤسسه «اخلاق در حوزه هوش مصنوعی» در دانشگاه مونیخ، بازتاب گسترده‌ای در میان کاربران شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌های آلمان داشته‌است. در همان ساعات ابتدایی انتشار این خبر، بسیاری از کاربران آلمانی‌زبان شبکه‌های اجتماعی به‌سرعت آن را در سطح توئیتر منتشر کردند. حتّی چند روز پس از انتشار این خبر نیز رسانه‌های آلمانی گزارش‌هایی را درباره اهمیت طرح «اخلاق در حوزه هوش مصنوعی» و دلایل حمایت فیس‌بوک از این طرح در اختیار مخاطبان خود قرار دادند. با ‌وجود این، برخی از کاربران شبکه‌های اجتماعی نیز نسبت به کمک‌های فیس‌بوک ابراز تردید کردند. این گروه بلافاصله پس از انتشار خبر همکاری فیس‌بوک با مؤسسه تحقیقاتی دانشگاه مونیخ، این پرسش‌ها را مطرح کردند که چرا فیس‌بوک از چنین برنامه‌ای حمایت می‌کند و چرا خبر مربوط به کمک مالی فیس‌بوک به یک مؤسسه دانشگاهی تا این اندازه برای رسانه‌های آلمانی مهم و باارزش است!

۱. ۷.۵ میلیون دلار برای یک طرح پژوهشی

مسئولان فیس‌بوک اعلام کرده‌اند که ۷.۵ میلیون دلار به طرحی پژوهشی در مونیخ آلمان اختصاص می‌دهند. موضوع این پژوهش، اخلاق در حوزۀ هوش مصنوعی است. در این راستا، در دانشگاه فنّی مونیخ، مؤسسه‌ای جدید نیز تأسیس شده‌است که به تحقیق دربارۀ هوش مصنوعی و مسائل اخلاقی مرتبط با این فناوری می‌پردازد. این نخستین‌ بار است که فیس‌بوک از یک طرح دانشگاهی در آلمان حمایت می‌کند. چنان‌که مسئولان این شرکت اعلام کرده‌اند، مبلغ ۷.۵ میلیون دلار برای مدت پنج سال به این طرح پژوهشی اعطا می‌شود.

«شریل سندبرگ»، مدیرعامل فیس‌بوک، چند روز پیش ضمن کنفرانسی در آلمان گفت که این مؤسسۀ تازه‌تأسیس در دانشگاه فنّی مونیخ مستقل عمل خواهد کرد. همچنین، پروفسور کریستوف لوتگه، استاد اخلاق تجارت در دانشگاه فنّی مونیخ و سرپرست مؤسسۀ جدید نیز با تأیید صحبت‌های سندبرگ گفت: «حمایت مالی فیس‌بوک از این طرح بی‌قیدوشرط است». او در مصاحبه با تاگس‌شو نیز گفت: «اگر تحقیقات به صورت مستقل انجام نمی‌شد، من این کار را قبول نمی‌کردم».

۲. سرمایه‌گذاری میلیونی برای کسب اعتبار

هرچند مسئولان شرکت فیس‌بوک مدعی هستند که تنها هدف آنان، حمایت از مؤسسۀ تازه‌تأسیس مونیخ است، اما به ‌نظر نمی‌رسد برای مسئولان این شرکت مهم باشد که چه نوع پژوهشی در مؤسسه انجام می‌شود! برای آنان این مسئله اهمیت دارد که بتوانند بعدها خود را به عنوان شریک یک دانشگاه معتبر معرفی کنند و یا حتّی به این نکته اشاره کنند که تا چه اندازه به مسائل اخلاقی اهمیت می‌دهند. وقتی هم این شرکت به دلیل شکست، سهل‌انگاری و یا شیوه‌های غلطِ کاری در صدر خبرها قرار گیرد، مسئولان آن می‌توانند ادعا کنند که ۷.۵ میلیون دلار برای طرح اخلاق در زمینه هوش مصنوعی هزینه کرده‌اند.

۴. نمایش اخلاق

از سوی دیگر، فیس‌بوک برای تحقیقات در این زمینه، نه با کمبود بودجه روبه‌رو بوده‌است و نه با کمبود محققان توانایی که بخواهند در حوزۀ هوش‌ مصنوعی کار کنند. با وجود این، برای بسیاری این سؤال مطرح شده‌است که چرا مسئولان این شرکت ترجیح داده‌اند که بودجۀ تحقیقات در حوزه هوش مصنوعی را در اختیار مؤسسه‌ای خارجی قرار دهند!

«جان نوقتون»، استاد ارشد حوزه فناوری بریتانیا، به بخشی از این سؤال‌ها در روزنامه گاردین پاسخ داده‌است. او عنوان «نمایش اخلاق» را برای اقدامات جدید شرکت‌ها و اتحادیه‌ها (کنسرن‌ها) در حوزه هوش مصنوعی مناسب دانسته‌است. از نگاه او، اقداماتی که این شرکت‌ها در حوزه مسئولیت اخلاقی نسبت به مخاطبان خود انجام می‌دهند، شبیه به عملکرد دریچه‌های بازرسی در فرودگاه‌هاست.

همچنین، او بر این باور است که حمایت مسئولان فیس‌بوک از طرح دانشگاهی مونیخ، به نوعی شبیه فعالیت‌های تبلیغاتی است:

«ابتدا شریل سندبرگ، مدیرعامل فیس‌بوک در کنفرانسی، خبر همکاری با مؤسسه جدید دانشگاه فنّی مونیخ را اعلام کرد. سپس گزارش‌هایی درباره این همکاری در رسانه‌هایی مانند تاگس‌شو و زوددویچه تسایتونگ منتشر شد. اگر خوب دقت کنیم، متوجه می‌شویم که فیس‌بوک با ۷.۵ میلیون دلار، در رسانه‌های آلمانی برای خود تبلیغات عظیمی کرده‌است. برای مقایسه، بد نیست نگاهی به گزارش سالانه این شرکت بیندازیم. در سال ۲۰۱۷ میلادی، مسئولان این شرکت بیش از ۴.۷ میلیارد دلار برای بازاریابی و تبلیغات جهانی هزینه کرده‌اند. ۷.۷۵ میلیارد دلار نیز به تحقیق و توسعه اختصاص داده‌اند. مشخص نیست که در این گزارش هزینه‌های مربوط به مؤسسه دانشگاه فنّی مونیخ نیز گنجانده شده‌است یا نه، اما مسلّم است که در هیچ یک از این دو بخش، مبلغ ۷.۵ میلیون دلار چشمگیر نیست».

۵. استفاده فیس‌بوک از هوش مصنوعی

علاوه بر نکاتی که در این گزارش بدان اشاره شد، مسئولان و محققان شرکت فیس‌بوک فعالیت‌های زیادی با بهره‌گیری از هوش مصنوعی انجام می‌دهند و از این نظر نیز تحقیقات مربوط به هوش مصنوعی برای شرکت اهمیت دارد. پژوهش‌های رسانه‌های تحقیقی در آمریکا نشان می‌دهند که شرکت فیس‌بوک از هوش مصنوعی برای پیش‌بینی رفتار کاربران و فروش این اطلاعات به تبلیغ‌کنندگان استفاده می‌کند. فیس‌بوک با استفاده از نرم‌افزاری مبتنی بر هوش مصنوعی، رفتارهای کاربران را پیش‌بینی می‌کند. این شرکت اطلاعات به‌دست‌آمده را به شرکت‌های دیگر می‌فروشد تا تبلیغات هدفمند انجام دهند. همچنین، مدیران فیس‌بوک در استرالیا از هوش مصنوعی برای ایجاد بانک بزرگ اطلاعاتی استفاده می‌کنند. آنان معتقدند که می‌توانند از این تکنولوژی، حتّی برای جمع‌آوری اطلاعات درباره نوجوانان آسیب‌پذیر و کسانی که در شرایط بد قرار دارند، بهره گیرند. علاوه بر این‌ها، شرکت فیس‌بوک برای تحلیل عکس‌ها یا تشخیص چهره از هوش مصنوعی استفاده می‌کند. همچنین، برای یافتن پیام‌های حاوی نفرت‌پراکنی، تبلیغات تروریستی یا محتوایی متناقض با آیین‌نامه فیس‌بوک از این فناوری استفاده می‌شود.

۶. این تحقیقات به نفع کیست؟

با این اوصاف، آیا ممکن است که حمایت شرکت فیس‌بوک از مؤسسه پژوهشی مونیخ فقط برای تأمین منافع این شرکت باشد؟ پروفسور «کریستوف لوتگه»، سرپرست مؤسسه تازه‌تأسیس مونیخ به نتس‌پولتیک گفت که او هیچ مشکلی ندارد با اینکه فیس‌بوک هم منفعتی در این طرح داشته باشد. از نگاه او، وقتی فیس‌بوک بودجه تحقیقات «اخلاق در حوزه هوش مصنوعی» را مهیا می‌کند، این اتفاق هم به نفع جامعه علمی است و هم برای فیس‌بوک سودمند خواهد بود. به گفته لوتگه، شرکت گوگل نیز از مؤسسه اینترنت و جامعه هومبولت در برلین حمایت می‌کند و نیز حتّی نماینده‌ای برای نظارت بر این طرح دارد. این در حالی است که فیس‌بوک در هیئت مشورتی مؤسسه جدید مونیخ اصلاً نماینده‌ای ندارد!

البته به نظر نمی‌رسد که نیازی به حضور نماینده فیس‌بوک نیز باشد؛ زیرا ایده‌های لوتگه به عنوان رئیس مؤسسه، با منافع و برنامه‌های شرکت مطابقت دارد. به گفته او، این مؤسسه قصد دارد تا ارتباط میان فناوری و ارزش‌های انسانی را بررسی کند و دستورالعمل‌های اخلاقی را توسعه دهد.

منابع:

https://netzpolitik.org/۲۰۱۹/warum-facebook-ein-institut-fuer-ethik-in-muenchen-finanziert

https://www.tagesspiegel.de/gesellschaft/medien/auftritt-in-muenchen-facebook-managerin-sandberg-wir-haben-uns-geaendert/۲۳۸۸۸۳۸۴.html

https://news.google.com/stories/CAAqOQgKIjNDQklTSURvSmMzUnZjbmt۰TXpZd۱NoTUtFUWl۶MUxTMWtvQU۱FUm۵henVBUTZDWndLQUFQAQ?hl=de&gl=DE&ceid=DE%۳Ade