خلاصۀ مدیریتی:
- سریال‌های ترکیه‌ای، از نظر توزیع جهانی، بعد از سریال‌های آمریکایی، رتبۀ دوم را در اختیار دارند و زبان ترکیه‌ای دومین زبان خارجی پربیننده در سراسر جهان است که توانسته زبان‌های فرانسوی، اسپانیولی و چینی را پشت سر بگذارد.
- پاکستان، نخستین کشوری نیست که تسلیم هیجان سریال ارطغرل شده (زبان اردو، چهارمین زبانی است که پس از زبان‌های عربی، اسپانیولی و روسی، این سریال به آن دوبله شده است)، اما دلبستگی آن به این سریال، پیامدهای ژئوپلیتیکی وسیع‌تری دارد.
- از زمانی که منطقۀ غرب آسیا گرفتار درگیری‌های فرقه‌ای، تندروی‌های مذهبی و تغییرات ژئوپلیتیکی مثل رقابت شدید عربستان سعودی و ایران شد، پاکستان روز به روز به ترکیه نزدیک‌تر می‌شود و سعی می‌کند تفکر مدرنیتۀ اسلامی حاکم بر ترکیه را جایگزین تفکر وهابیت عربستانی کند.
- با این حال، این حرکت، ساده نیست و پاکستان امروزی میدان جنگ فرهنگی و سیاسی بین کشورهایی مثل ترکیه، ایران و عربستان سعودی است. پاکستان از زمان استقلال تا کنون، روی گسل تضاد منافع کشورهای خارجی قرار داشته و به همین دلیل، در هر بازۀ زمانی، به یک سمت رفته است.
- در این بین، اردوغان که دنبال بازیابی جایگاه امپراتوری عثمانی است، تلاش می‌کند با نزدیک شدن هر چه بیشتر به پاکستان و تاثیر فرهنگی بر آن و به خصوص طرفداری از موضع پاکستان در مساله کشمیر، این کشور را به جبهۀ خود اضافه کند.
- کشمکش بین عربستان سعودی و ترکیه در جبهه‌های مختلفی در جریان است و پاکستان، در وسط این درگیری گیر افتاده است. به نظر می‌رسد علی‌رغم تمایل به نزدیکی به ترکیه و علاقۀ قلبی مردم و مقامات این کشور به مدل توسعه‌ای آن، به دلیل وابستگی سیاسی و اقتصادی به عربستان سعودی، پاکستان نمی‌تواند طبق تمایلات خودش حرکت کند.
- تاثیرگذاری فرهنگی ترکیه بر پاکستان، با مشکل گیجی فرهنگی مردم این کشور نیز مواجه است. مردم پاکستان بعد از گذشت ۷۰ سال از تاسیس کشورشان، هنوز نمی‌دانند چه قرائتی از اسلام مناسب‌تر و اصیل‌تر است: قرائت صوفی‌گرایانه ترکیه یا متعصبانه و خشن وهابی‌گری عربستان.
- با این حال، ترکیه به دلیل برخورداری از مولفه‌های جنگ نرم، به خصوص اعتبار و محبوبیت بیشتر دولت آن نزد سایر مسلمانان، برندۀ جنگ فرهنگی جهان اسلام در قرن ۲۱ است.
متن گزارش:
زمانی که اسراء بیلگیچ، بازیگر ۲۷ سالۀ سریال تلویزیونی مشهور «قیام-ارطغرل»، تصویری از بازی‌اش را در اینستاگرام منتشر کرد، اصلاً تصور نمی‌کرد که بازتاب گسترده‌ای در بین کاربران این شبکۀ اجتماعی پیدا کند. بیلگیچ، نقش حلیمه خاتون، یک شاهزاده خانم سلجوق، همسر ارطغرل و مادر عثمان که بعدها بنیانگذار پادشاهی عثمانی می‌شود را بازی کرده است. با این که هزاران نظر دربارۀ عکس بیلگیچ در اینستاگرام نوشته شده، اما بخشی از نظرات که از سوی طرفداران پاکستانی وی ارسال شده بود، جای تعجب داشت.
امروزه، سریال‌های ترکیه‌ای، از نظر توزیع جهانی، بعد از سریال‌های آمریکایی، رتبۀ دوم را در اختیار دارند و زبان ترکیه‌ای دومین زبان خارجی پربیننده در سراسر جهان است که توانسته زبان‌های فرانسوی، اسپانیولی و چینی را پشت سر بگذارد. سریال ارطغرل که پخش آن از ۲۰۱۴ آغاز شده، ابتدا در شبکۀ نت‌فلیکس مشهور شد و تا کنون مجوز پخش آن در ۷۲ کشور صادر شده است.
زمانی که فصل پایانی این سریال در ۲۰۱۹ و همزمان با سالگرد فتح قسطنطنیه توسط عثمان و انقراض امپراتوری روم شرقی، در شبکۀ تلویزیون ملی ترکیه (TRT) پخش شد، تعداد افرادی که در یوتیوب این سریال را جستجو کردند، از تعداد کسانی که سریال بازی تاج و تخت را جستجو کردند، بیشتر شد. داستان سریال ارطغرل در قرن ۱۳اُم در آناتولی اتفاق می‌افتد و زمانی را روایت می‌کند که ارطغرل، رهبر جنگجوی قبیلۀ قایی، در جنگ‌های صلیبی با امپراتوری روم شرقی و مغول‌ها می‌جنگد. این سریال به معنای واقعی، یک سریال هیجانی و اثرگذار است که احساسات و اشتیاق کل مردم ترکیه و حتی جهان اسلام را تحت تاثیر قرار داده است.
ارطغرل، که انگین آلتان دوزیاتان نقش او را بازی می‌کند، در زمانی زندگی می‌کند که مسلمانان در اوج عظمت بودند و با این که فقط حدود ۶۰۰ سال از بعثت حضرت محمد (ص) گذشته بود، اسلام در بخش‌های وسیعی از جهان، از شبه‌جزیرۀ ایبری تا کرانه‌های رود سند گسترش یافته و می‌رفت که کل جهان را فتح کند. در این سریال، ارطغرل، به عنوان یک مرد شریف، قابل احترام، عادل، شجاع و منصف به نمایش گذاشته می‌شود که آشنا و غریبه در برابر عظمت او خاضع‌اند و او را دوست می‌دارند و به او احترام می‌گذارند، ولی اطراف او را عده‌ای جاسوس و خائن احاطه کرده‌اند. ارطغرل، در فصل‌های مختلف این سریال، با سپاهیان قدرت‌های امروزی جهان، یعنی مغول‌ها یا همان چینی‌های امروزی و روم شرقی، یا همان غرب امروزی، می‌جنگد.
رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه، از این سریال به دلیل «نفوذ در قلب ملت ترک» قدردانی و اعلام کرد که یکی از طرفداران پر و پا قرص آن است. کمال تکدن، تهیه‌کنندۀ این سریال، یکی از اعضای حزب عدالت و توسعه است و محمد بوزداغ، نویسندۀ این سریال، با این که عضو رسمی این حزب نیست، اما آشکارا از آن حمایت می‌کند. او پس از تصمیم اردوغان و کابینه‌اش برای برگزاری نماز جمعه در مسجد ایا صوفیه، در توئیترش نوشت: «هشتاد و شش سال انتظار به پایان رسید».
با این که پاکستان، نخستین کشوری نیست که تسلیم هیجان سریال ارطغرل شده (زبان اردو، چهارمین زبانی است که پس از زبان‌های عربی، اسپانیولی و روسی، این سریال به آن دوبله شده است)، اما دلبستگی آن به این سریال، پیامدهای ژئوپلیتیکی وسیع‌تری دارد. پاکستان و ترکیه، از دیرباز، روابط احترام‌آمیزی با یکدیگر دارند و یکدیگر را «کشورهای برادر» خطاب می‌کنند. ترکیه، یکی از اولین کشورهایی بود که پاکستان را پس از تاسیس در ۱۹۴۷ به رسمیت شناخت و برای عضویت آن در سازمان ملل تلاش کرد.
حتی قبل از استقلال پاکستان، مسلمانان ساکن تحت حکومت بریتانیا در شبه قارۀ هند، از تلاش‌های امپراتوری رو به زوال عثمانی در سال‌های ۱۹۱۹-۱۹۲۲ برای تقویت خلافت اسلامی حمایت می‌کردند. از نظر آنان، خلیفۀ اسلامی، نماد اتحاد جهان اسلام بود و به همین دلیل، مسلمانان شبه قاره هند حتی تا زمانی که مصطفی کمال آتاتورک، محمد پنجم، آخرین سلطان عثمانی را برکنار و امپراتوری عثمانی را منقرض کرد، به این امپراتوری کمک مالی می‌کردند.
از زمانی که منطقۀ غرب آسیا گرفتار درگیری‌های فرقه‌ای، تندروی‌های مذهبی و تغییرات ژئوپلیتیکی شد - که رقابت شدید بین عربستان و ایران و دور شدن هند از ریشه‌های سکولاریسم حاکم بر آن و حرکت به سمت حاکمیت ارزش‌های هندو بر آن کشور به منظور رقابت با قدرت چین، نمونه‌هایی از این تغییرات است- پاکستان روز به روز به ترکیه نزدیک‌تر می‌شود و سعی می‌کند تفکر مدرنیتۀ اسلامی حاکم بر ترکیه را جایگزین تفکر وهابیت عربستانی کند.
با این که روابط دو کشور بیشتر بر روابط سیاسی، نظامی و اقتصادی متمرکز است، اما امروزه، روابط فرهنگی میان پاکستان و ترکیه رو به گسترش است. شهرت سریال ارطغرل در پاکستان، بر خلاف شهرت سایر سریال‌های ترکیه‌ای، یک حرکت خودجوش و مردمی نبود. برای مثال، بیش از ۵۵ میلیون نفر پاکستانی (حدود یک چهارم جمعیت کشور)، فصل پایانی سریال عشق ممنوعه را نگاه کردند، اما این علاقه، کاملاً خودجوش و بدون دخالت دولت پاکستان بود. برای اولین بار در تاریخ پاکستان بود که یک سریال خارجی با چنین استقبالی مواجه شد.
برخلاف سریال‌های قبلی ترکیه‌ای، شهرت سریال ارطغرل در پاکستان، پیامدهای سیاسی عمیق‌تر و مهم‌تری دارد. با این که سریال مذکور به دلیل رعایت استاندارهای سریال‌سازی مانند داستان پیچیده، تنش‌های احساسی و رعایت شئونات اخلاقی حاکم بر یک خانوادۀ مسلمان، سریال جذابی است، اما طرفداری گسترده از آن در پاکستان، نشانۀ موقعیت مستحکم ترکیه در افکار عمومی پاکستانی‌ها است.
شهریار میرزا، تهیه‌کنندۀ پاکستانی شاغل در شبکۀ ترکیه‌ای تی‌آرتی وُرلد، در یک گفتگوی شخصی گفت: «با این که غرب، به واسطۀ حاکمیت انگلستان بر شبه قاره، بیشترین تاثیرگذاری را بر فرهنگ پاکستان بر جای گذاشته، اما پاکستان امروزی میدان جنگ فرهنگی و سیاسی بین کشورهایی مثل ترکیه، ایران و عربستان سعودی است. پاکستان از زمان استقلال تا کنون، روی گسل تضاد منافع کشورهای خارجی قرار داشته و به همین دلیل، در هر بازۀ زمانی، به یک سمت رفته است».
تلویزیون پاکستان، پس از دستور عمران خان، نخست‌وزیر کشور، پخش فصل اول سریال ارطغرل را از ماه رمضان امسال آغاز کرد. عمران خان در بسیاری از سخنرانی‌های خود از این سریال نام برده است. او اخیراً از «اثرگذاری فرهنگ‌های دسته سوم از طریق هالیوود و بالیوود بر فرهنگ پاکستان» ابراز تاسف کرد و گفت: «ما فرهنگی غنی از داستان‌های عاشقانه و تاریخی داریم که با ارزش‌های اسلامی، غنای آن بیشتر شده است». شبکۀ تی‌آرتی ترکیه، سریال ارطغرل را بدون دریافت هزینۀ مجوز پخش، به پاکستان هدیه داد، چون به خوبی می‌دانست که تاثیرات این سریال بر پاکستانی‌ها، خیلی بیشتر از درآمد فروش این سریال به آنها است.
مخاطبان پاکستانی، ۲۵ درصد از مخاطبان جهانی این سریال در یوتیوب را تشکیل می‌دهند و در آخرین هفتۀ ماه مِی، دوبلۀ اردوی این سریال، ۳۳اُمین محتوای پربازدید در یوتیوب در کل جهان بود. شهریار میرزا معتقد است که ترکیه با سریال‌های قبلی‌اش، دنبال اهداف فرهنگی و جلب توجه پاکستانی‌ها نبود، اما امروزه و با این سریال، دنبال این هدف فرهنگی هست. بوزداغ، نویسندۀ سریال ارطغرل، در اظهار نظری گفت «منتظر روابط خیره‌کننده بین پاکستان و ترکیه باشید. با این که دو کشور، مرزهای دور از همی دارند، ولی روح‌شان آنها را به یک ملت تبدیل کرده است».
بوزداغ با اشاره به نظرات عمران خان، گفت: «من هیچ وقت چنین سریالی را برای هالیوود یا بالیوود یا هر کسی که ضد اسلام است، نمی‌سازم. ما باید هنر اسلامی و قدرت جهان اسلام را بازیابی کنیم، زیرا هنر و تاریخ اسلام، هنر و تاریخی متعالی است. امروزه، ما باید صدای زیبای اسلام را به کل جهان برسانیم».
اردوغان آتشین و پر شور و حرارت، شاید در داخل باعث تفرقه بین مردم ترکیه شده باشد، اما در خارج، چه دوستان و چه دشمنانش اذعان دارند که کاریزمای خاصی دارد که ده‌ها جهان اسلام فاقد چنین شخصیت کاریزماتیکی بوده است. وی تمام تلاشش را می‌کند تا ترکیه را به جایگاه تاریخی‌اش در رهبری مسلمانان سنی بازگرداند و جایگزین عربستان سعودی کند. پس از خلع محمد پنجم، آخرین پادشاه عثمانی، آل سعود با در دست گرفتن تولیت دو مسجد مهم مسلمانان در مکه و مدینه، مدعی رهبری جهان اسلام شد. تا پیش از آن، امپراتوری عثمانی متولی این دو مکان مقدس بود و بنابراین، رهبر امت اسلامی برای حدود ۴۰۰ سال به حساب می‌آمد. این جایگاه، دقیقاً جایگاهی است که اردوغان دنبال بازیابی آن است.
زمانی که امارات متحدۀ عربی، یکی از کلیدی‌ترین متحدان عربستان سعودی، به رسمیت شناختن اسرائیل را در ماه اوت اعلام کرد، اردوغان گفت ممکن است روابط سیاسی‌اش را با این کشور قطع کند و برای همین، سفیر خود در ابوظبی را فراخواند. وی در سخنرانی خود در مجلس پاکستان در فوریه امسال، به ناراندرا مودی، نخست‌وزیر هند به بهانۀ اعلام رسمی اشغال کشمیر تاخت. اردوغان ضمن مقایسۀ وضعیت کشمیر با جنگ امپراتوری عثمانی بر علیه نیروهای متحدین در جنگ جهانی اول، گفت: «هیچ فرقی بین نبرد چناق قلعه و کشمیر وجود ندارد».
کشمکش بین عربستان سعودی و ترکیه در جبهه‌های مختلفی در جریان است و پاکستان، در وسط این درگیری گیر افتاده است. علی‌رغم علاقۀ قلبی پاکستان به ترکیه، عمران خان، نخستین رهبری در جهان بود که از شاهزاده محمد بن سلمان، پس از قتل جمال قاشقچی، روزنامه‌نگار عربستانی در کنسولگری این کشور در استانبول، استقبال کرد. این استقبال وقتی مهم می‌شود که بدانیم اردوغان بعد از انکار چند بارۀ عربستان سعودی، مدارک این جنایت را فاش کرد. با این حال، عمران خان با چشم‌پوشی از این جنایت، ترجیح داد با یک کالسکۀ رویایی به استقبال شاهزاده محمد برود.
در ماه اوت، و مصادف با اولین سالگرد قطع ارتباطات اینترنتی کشمیر تحت مدیریت هند - که طولانی‌ترین قطع ارتباط تحمیل شده توسط یک کشور دموکراتیک به حساب می‌آید- عمران خان از عربستان سعودی خواست تا از موضع پاکستان در خصوص کشمیر حمایت کند، در غیر این صورت، پاکستان اجباراً سراغ سایر کشورهای اصلی سازمان همکاری‌های اسلامی می‌رود. ریاض خیلی سریع به این درخواست پاسخ داد: از اسلام آباد خواست مبلغ ۱ میلیارد دلاری که بابت خرید مدت‌دار نفت بدهکار است را بپردازد و توافقات بین دو کشور برای اعطای وام و نفت مدت‌دار را خاتمه‌یافته بداند. این پاسخ نشان داد که پاکستان چقدر از نظر اقتصادی ضعیف و وابسته است.
برخی شایعات حاکی از آن است که عربستان سعودی همچنین از پاکستان خواسته تا پخش سریال ارطغرل را قطع کند. امارات متحده عربی و عربستان سعودی، در یک کار مشترک، بیش از ۴۰ میلیون دلار روی ساخت سریال «پادشاه آتش» سرمایه‌گذاری کردند. این سریال که دربارۀ مقاومت اعراب در مقابل امپراتوری عثمانی است به کارگردانی پیتر وبر، کارگردان مشهور انگلستانی، ساخته شد. این سریال را می‌توان پاسخی پرهزینه به فعالیت‌های ترکیه برای رواج نوعثمان‌گرایی دانست، اما تلاشی که شکست خورد، چون هیچ وقت نتوانست به اندازۀ سریال ارطغرل، مخاطب جذب کند.
پاکستان هم تمایل دارد تا خود را به عنوان یکی از رهبران جهان اسلام معرفی کند، اما به دلیل ضعف ناشی از فساد دولتی، نهادهای عمومی بی‌کفایت و تروریسم، نمی‌تواند به این آرزو دست پیدا کند. یکی از پردردترین مشکلات پاکستان، تسلط ارتش بر تمام ارکان کشور است که ثابت کرده فرقی ندارد چه نخست‌وزیری سرکار باشد یا خواستۀ مردم چیست، مهم این است که ارتش چه چیزی می‌خواهد. علی‌رغم وابستگی پاکستان به دریافت وام‌های بشردوستانه از منابع بین‌المللی مانند صندوق بین‌المللی پول و آمریکا، دولت عمران خان دنبال الگوبرداری از مدل‌های توسعه‌ای در ترکیه و مالزی است. به همین دلیل، عمران خان، اردوغان و ماهاتیر محمد، نخست‌وزیر سابق مالزی را قهرمانان شخصی خودش نامیده است.
با این که دولت عمران خان بارها این موضوع را جار زده است، اما واضح است که وی توانایی الگوبرداری از این افراد را ندارد. در نشست مجمع عمومی سازمان ملل متحد در ۲۰۱۹، عمران خان اعلام کرد که سه کشور پاکستان، ترکیه و مالزی، قصد دارند برای مقابله با اسلام‌هراسی، یک شبکۀ تلویزیونی مشترک راه‌اندازی کنند. اما علی‌رغم تمام تاکیدات وی بر برادری اسلامی، عمران خان حاضر نشد در کنفرانس جهان اسلام که در مالزی در دسامبر ۲۰۱۹ برگزار شد، شرکت کند. وی در توجیه عدم شرکت خود در این کنفرانس گفت: «متاسفانه، دوستان ما، که خیلی به پاکستان نزدیک هستند، احساس کردند که این کنفرانس ممکن است باعث تفرقه در امت اسلامی شود». بدون شک، مقصود وی از دوستان پاکستان که مانع حضور وی در کنفرانس مالزی شدند، عربستان سعودی است، بدون این که نامی از این کشور ببرد. اردوغان اما خیلی شفاف گفت: «متاسفانه، شاهد هستیم که عربستان سعودی به پاکستان برای عدم حضور در این کنفرانس فشار آورده است». از آن به بعد، دیگر هیچ سخنی از تلویزیون مشترک سه کشور به میان نیامده است.
یکی از مشکلات عمدۀ پاکستان این است که نمی‌داند «پاکستانی بودن» یعنی چه؟ در طول عمر ۷۳ سالۀ این کشور، اتفاق نظری بین مردم آن در خصوص این که پاکستان باید کشوری مدرن باشد یا اسلامی، وجود نداشته است. مدرنیته، به عنوان کالای صادراتی غرب، هم طرفداران و هم مخالفانی در پاکستان دارد. همچنین، مردم پاکستان نمی‌دانند که بهتر از کدام قرائت اسلام، پیروی کنند: از قرائت صوفی‌گرایانه از اسلام که قرن‌هاست بر شبه قاره حاکم است یا از قرائت متعصب و واپس‌گرایانۀ وهابی‌گری سعودی.
شاید ارطغرل اولین نامی باشد که در نت فلیکس پاکستان جستجو می‌شود، اما در کنار این نام، سریال‌های غربی دیگری هم وجود دارند که پرطرفدار هستند. این تضاد سلیقه، بیانگر تضاد مستمر بین ارزش‌ها، تمایلات و جهان‌بینی رایج بین کشوری با بیش از ۲۰۰ میلیون جمعیت است.
این گیجی فرهنگی، در طبقۀ نخبۀ پاکستان، بیشتر مشاهده می‌شود. اما طبقۀ متوسط پاکستان که پایگاه سیاسی اصلی عمران خان به حساب می‌آید، کمتر دچار این گیجی فرهنگی هستند. آنها خودشان را با افتخار، مسلمان و پاکستانی می‌دانند. این طبقه، که جمعیت اصلی کشور را شامل می‌شود، خواستار قرائتی از اسلام هستند که تا حد زیادی در سریال ارطغرل به نمایش درآمده است. این سریال بر اساس ارزش‌های اصیل اسلام بنیادگرا ساخته شده و در آن از داستان‌های عاشقانۀ پر از هرزگی یا نمایش زنان برهنه خبری نیست. در این سریال، داستان‌های عاشقانه بر اساس ازدواج یا علائق پاک و نجیبانه، روایت می‌شوند و بسیاری از زنان حاضر در این سریال، سرپوش‌های قبایلی به سر دارند. ارطغرل هم در بسیاری از صحنه‌ها در حال نماز خواندن نشان داده می‌شود. حتی در مواجهه با جاسوسان روم شرقی و زنان زیباروی مغول، مادر ارطغرل به صحنه می‌آید و به وی یادآور می‌شود که پس از مرگ حلیمه، وی باید مجدداً ازدواج کند.
علی‌رغم تمام این عشق‌های منزه در سریال، شوک‌هایی خارج از سریال، مثل پست‌های اینستاگرامی بیلگیچ هم وجود دارند. دوزیاتان، که نقش ارطغرل را بازی می‌کند هم به دلیل پس از انتشار عکس‌هایی از خودش و همسر کاملاً بی‌حجابش در اینستاگرام، مورد انتقاد قرار گرفت. برای مثال، یک پاکستانی در زیر این پست گفته: «من طرفدار تو هستم، اما نه در چنین تصاویری».
عجیب‌تر این که، بسیاری از پاکستانی‌های عاشق این سریال و ارزش‌های بیان شده در آن، اصلاً متوجه پیام کثرت‌گرایی مذهبی نهفته در این سریال نشدند. ارطغرل نه تنها یک فرد خیرخواه امت اسلامی است، بلکه نسبت به پیروان سایر ادیان هم بسیار مهربان است. این ارزش، یکی از مهم‌ترین درس‌هایی است که پاکستان باید از این سریال فرا بگیرد. برای مثال، ایالت پنجاب پاکستان اخیراً بیش از ۱۰۰ کتاب را به بهانۀ کفرآمیز بودن، توقیف کرده است که در میان آنها، کتاب‌های درسی هم وجود دارند که بهانۀ نمایش عکس خوک، توقیف شده‌اند. یا به تازگی در این ایالت، قانونی برای روش نام بردن از پیامبر اسلام، تصویب شده است. این در حالی است که ترکیه، دنبال بازیابی امت اسلامی بر اساس کثرت‌گرایی مذهبی است.
ترکیه قدرت داستان‌سرایی را به خوبی درک کرده است. داستان‌سرایی، یکی از مهم‌ترین ابعاد قدرت نرم است که می‌تواند هر ارزشی را به صورت ناخودآگاه به مخاطبان منتقل کند و ابزارهای لازم برای خلق درک جدید از مفاهیم مورد نظر، بازنویسی تاریخ و پاک کردن گناهان و حقایق تاریخی یک ملت را به خالق داستان می‌دهد. بینندگان سریال ارطغرل، امپراتوری عثمانی را در قوی‌ترین و تواناترین حالت آن می‌بینند و در نتیجه، ضعف سلاطین بعدی این امپراتوری را که منجر به سقوط آن شد، فراموش می‌کنند.
ریاض مینتی، مدیر بخش محتواهای دیجیتال شبکۀ تی‌آرتی ترکیه، که بیشتر بر بین‌المللی‌سازی برند تی‌آرتی، تمرکز کرده است، در گفتگویی اعلام کرد که دستور کار تی‌آرتی، «تولید و انتشار محتواهای ارزش‌محور و خانواده‌پسند» برای «پنج میلیارد نفر از مردم جهان» می‌باشد. مسالۀ اصلی برای تی‌آرتی، تعداد تماشاگران سریال‌هایی مثل ارطغرل نیست، بلکه این است که «آیا این سریال توانسته عواطف بینندگانش را تحت تاثیر قرار بدهد یا نه؟»
قدرت نرم زمانی به خوبی کار می‌کند که قدرت رسمی پشت آن، معتبر و باورکردنی باشد. بدون شک، دولت ترکیه مشکلات فراوانی دارد و برای نمونه، اردوغان، آزادی‌های رسانه‌ای را به شدت محدود کرده، اما همچنان در مقایسه با حکومت‌هایی مثل عربستان سعودی، بسیار موجه‌تر و معتبرتر است. علاوه بر همۀ این موارد، ترکیه هیچ وقت جوانان کشورش را به خاطر شرکت در تظاهرات اعتراضی، گردن نمی‌زند یا روزنامه‌نگارانش را در سرکنسولگری‌های به قتل نمی‌رساند.
اگر پاکستان می‌خواهد در آینده موفق شود، راهش نگاه به مسیر پر تعصب عربستان سعودی نیست که دنبال تضعیف ترکیه به عنوان برندۀ جنگ‌های فرهنگی جهان اسلام در قرن ۲۱ است.
منتشره در شمارۀ پاییز ۲۰۲۰ مجلۀ foreign policy
تهیه و تنظیم: مهدی امیرجعفری؛ کارشناس اقتصادی کنسولگری جمهوری اسلامی ایران در کراچی، مهر ۱۳۹۹
نظر شما