قزاقستان به عنوان یک کشور مستقل با اقتصاد رو به توسعه، شرایط حقوقی و اجتماعی به جهان معرفی شده است. گرایش های اقتصادی، بازار و جهانی سازی که دست آورد قرن بیست و یکم است، منجر به پدید آمدن پدیده های نوین اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و روانی در جوامع شده است. به طور دقیقتر می توان به تحولات نقش و جایگاه مردم در جامعه اشاره داشت.

اگر به ظهور این وضیعت توجه داشته باشیم، مهمترین عناصر دست آورد جهانی سازی، اطلاعات بزرگ همراه با فرهنگ ها و اقتصاد بازار است. بدیهی است که کشوری که تازه در راه توسعه گام نهاده است با الزامات و مشکلات فراوانی رو به روست. و از آنجا که قزاقستان کشور جوانی است، از این قاعده مستثنی نیست و با مشکلات بسیاری نیز رو به رو است.

در حال حاضر در جامعه، همراه با مسائل اجتماعی، اقتصادی و دینی، شرایط اجتماعی و زندگی مردم، سبک کیفیت زندگی، گروه های آسیب پذیر جامعه مانند افراد معلول و بازنشستگان، مادران مجرد و بیکار، پناهندگان و آوارگان، کودکان یتیم و رها شده، جنایتگران و قربانیان جرم و جنایت، معتادان به مواد مخدر و الکل روز به روز افزایش می یابد. در میان مسائل فروش کودکان و گسترش فحشا، مسائل مبارزه با خشونت علیه زنان نیز وجود دارد.

 در مسئله خشونت علیه زنان عامل جنسیتی با عامل قومیت، وضیعت نژادی یا اجتماعی،فرهنگ، دین، سن، مذهب، طبقه بندی اجتماعی، توانایی کار یا ناتوانی، شهروندی پیوست می شود. گسترش خشونت باعث بحران در جامعه می شود و از امنیت و پیشرفت جهان، دستیابی به صلح و برابری جنسیتی جلوگیری می کند.

پیش از انکه به سیاست جنسیتی بپردازیم، ابتدا باید ویژگی آداب و رسوم، سنت های ملی قزاقی را یاد آوری کنیم. روشن است که در زمان شوروی سابق دختران قزاق هیچ گونه حق و حقوقی نداشتند، آنها از حق تحصیل محروم و عموما بی سواد بودند. دختران قزاق مجبور بودند با فردی که خانوده برایشان در نظر گرفته بود، در سن  ۱۳سالگی ازدواج کنند، گاهی مشاهده می شد که دختر بچه ۹ ساله را به ازدواج به پیر مرد ۹۰ ساله در می آوردند. به گفته پژوهشگر خانم «ژانظراوا زاوره» که در موضوعات زن و خانواه مطالعات زیادی را انجام دادند،  دختران قزاق نسبت به دختران اقوام دیگر (ازبک، قرقیز، ترکمن) آزادانه زندگی می کردند.

سیاست جنسیتی که در قزاقستان وجود دارد برای بهبود وضیعت زنان، از بین بردن نابرابری اجتماعی کمک می کند. افرادی که می خواهند سیاست های جنسیتی و شکل گیری این جنبش را در قزاقستان مورد مطالعه قرار دهند، ابتدا باید به وضیعت گذشته زنان توجه کنند و به این سوال پاسخ دهند که دیدگاه های مختلف نسبت به زنان چیست و پذیرش آنها از سوی جامعه چگونه است؟

همراه با خشونت علیه زنان تبعیض زنان نیز مشاهده می شود. از گذشته های دور زن را نصف جان می نامیدند و براساس آن ارزش یک زن نصف یک مرد می دانستند. همین دیدگاه سبب تبعیض بین زن و مرد بود. از گذشته دانشمندان و سیاستمداران وضیعت نابرابری حقوق زنان را، خشونت و تبعیض نسبت به آنها را با مفهوم «آیا زن انسان است، آیا او جان دارد؟» پنهان می کردند.

دیدگاه نصف جان نیز در آثار دینی و فلسفه مشاهده می شود. سقراط دانشمند بزرگ یونانی در باره بالا بودن ارزش مردان نسبت به زنان نظرداده است. او می گوید سه چیز را باید بخت و خوش شانسی دانست: «یونانی بودن، درنده نبودن و مرد بودن.» هدف سقراط از برشمردن این سه مورد بیان جایگاه بالاتر مردان نسبت به زنان بود. او با بیان این موارد راه را برای تبعیض جنسیتی باز کرد. ما قبول داریم که مردان از زنان یک سطح بالاتر هستند، اما این امر باعث نمی شود که  زنان مورد خشونت و تبعیض قرار بگیرند.

 اصول اساسی سیاست جنسیتی، حقوق برابری و آزادی زنان و مردان بر اساس تضمین قانون آساسی جمهوری قزاقستان است. اهداف سیاست جنسیتی در قزاقستان عبارتند از دسترسی به شرکت در ساختارهای اداری کشور برابر با مردان،ایجاد فرصت های برابر در امور اقتصادی، توسعه کسب و کار و پیشرفت در آن، ایجاد شرایط برای انجام حقوق و وظایف خانواده و رهایی  ز خشونت.

درنشست هزاره که در سال ۲۰۰۰ برگزار شد، رهبران بسیاری از کشورهای جهان اعلامیه هزاره ی سازمان ملل متحد را تصویب کردند که یکی از هشت مورد آن حمایت از برابری جنسیتی است.  در این ارتباط جلسه ویژه مجمع عمومی سازمان ملل متحد «زنان در سال ۲۰۰۰: برابری بین مردان و زنان، توسعه و صلح در قرن ۲۱» اختصاص پیداکرد ایضاً  به دولت های که در این جلسه حضور داشتند انجام اقدامات لازم برای تامین دسترسی برابر و مشارکت کامل زنان در تمام حوزه ها و سطوح زندگی پیشنهاد شده.

مفهوم سیاست جنسیتی در قزاقستان اصول، اولویت ها و اهداف و وظایف آن را یاد اور می شود  یکی از اقدامات عملی برای برآورده کردن سیاست جنسیتی، حفاظت از زنان در نهادهای امور داخلی است. قزاقستان تنها کشوری است که این اقدامات و برنامه ها را  بین کشور های شوروی سابق انجام داده است. مسئولان این بخش با دفتر دادستانی، وزارت آموزش و پرورش، سازمانهای غیر دولتی همکاری می کنند. برای درک مساویل  جنسیتی در کشور، مجموعه آماری سالانه ویژه «زنان و مردان قزاقستان» منتشر می شود. در پارلمان جمهوری قزاقستان جهت حفاظت از کودکان و زنان گروه نمایندگان مجلس «خانواده» تاسیس شده است که به مسایل حفاظت از سلامت اهمیت بیشتر داده شود. در این راستا برنانه های دولتی «سلامتی مردم» که با فرمان رئیس جمهور قزاقستان تصویب شد و برنامه علیه ایدز و دیگر برنامه ها جهت حفاظت از سلامتی مردم در حال اجرا است.

 در سال  ۲۰۰۵ تعداد زنان در خدمات دولتی ۴۹۷۱۳  نفر بوده است (۵۷.۴ % ). اما در پست های بالای مدیریت کشور سهم آنها ۱۱ درصد است. در حالی که زنان و مردان حقوق برابر دارند، اما زنان در رده های پایین شغلی کار می کنند. آمار نشان می دهد ۵۰۰ هزار زن مجبور هستند کارهای سخت و زیان آور برای سلامتی را انجام دهند. توسعه کسب و کارهای درخور و شایسته زنان سخت و دشوار است و همین امر باعث گسترش و خشونت و جنایت علیه زنان می شود.

سیاست جنسیتی تنها به زنان مربوط نمی شود و مفهوم آن حل مسایل و مشکلات بدون در نظر گرفتن جنسیت افراد است. امروزه مردان مشکلاتی فراوانی دارند. در یکی از جلسات کمیسیون ملی مسایل مربوط به سلامت باروری مردان و طول عمر آنها مطرح شده است. در واقع از لحاظ سن،  میزان مرگ مردان نسبت به زنان بیشتر است. دلایل این امر مصرف الکل، بلایای مختلف و انجام کارهای سنگین است.

حدود بیش از بیست سال گذشت که کشورمان استقلال خود را به دست آورد و به عنوان یک کشور آزاد شناخته شد. در طول این سالها مسایل مهم در کشور حل شد و قزاقستان مشکلات فراوانی را پشت سر گذاشت و موفقیت ها را به دست آورد که مورد افتخار مردم شد.

امروزه کسانی که در صحنه سیاست قرار گرفتند باید مسولیت ملی را احساس کنند و اقدامات اصولی برای به وجود آمدن سطح جدیدی از جامعه برای مبارزه با بسیاری از مسایل مانند مبارزه با خشونت علیه زنان را انجام دهند. وظیفه ما نیز این است که با تقویت روحیه وحدت و همبستگی و مبارزه با خشونت علیه زنان در کشور به توسعه پایدار در جامعه کمک کنیم.

منبع: مجله اجتماعی-سیاسی «حقیقت»۲۹.۰۳.۲۰۱۳

رایسا ساوربایوا: استاد دانشگاه ژنپو