مقدمه

جنگ سوریه از ابتدا با تحریف ، خبرسازی و جریان سازی های مخلف همراه بود . از ساخت فیلم در مورد جنایات نظام به عنوان فیلم مستند مانند کشف گورهای دسته جمعی، بمباران شیمیایی ، شهادت های دروغین نزد سازمان های بین الملل و ..... تا نقل وقایع و حوادث غیرواقعی از جنگ که بعد از چند سال کم کم ساختگی بودن آن ها آشکار و اثبات شد . خروجی این کار، تاریخ سازی غیرواقعی از آنچه طی سال های گذشته بر سوریه رفته است و انتقال آن به نسل های آینده می باشد. به همین جهت ثبت و ضبط واقعیت رویدادهای سوریه و نوشتن تاریخ معاصر واقعی سوریه، بیش از پیش ضرورت می یابد . در این راستا باید از همه امکانات و در همه زمینه ها اعم از ادبیات، هنر، پژوهش و...  استفاده کرد . طی سال های گذشته این موضوع توسط مقامات و نمایندگان کشورمان در دیدارهای مختلف با مقامات مسئول سوریه از جمله وزیر فرهنگ سوریه مطرح شده است. این موضوع از آن جهت برای ما مهم است که ما نیز بخشی از این تاریخ معاصر و از عناصر تشکیل دهنده آن هستیم. لذا رصد برنامه ها و فعالیت های سوریه در این زمینه و حمایت و پشتیبانی از آن ها و کمک به ارتقای کیفی شان ضروری می باشد. در همین راستا، اعلام موجودیت مؤسسه ای تخصصی در زمینه تاریخ شفاهی سوریه، جلب توجه می نماید.

آنچه در پی می آید گزارش معرفی مؤسسه وثیقة وطن در سوریه می باشد .

---------------------------------

جهت حفظ میراث شفاهی و خاطرات فردی و عمومی جامعه سوریه ، مؤسسه "وثیقة وطن" (سند میهن) فعالیت مهمی با عنوان "هذه حکایتی" ( این داستان من است ) به منظور ثبت داستان های واقعی سوریه مخصوصاً در جنگی که سوریه با آن مواجه است را برگزار می نماید.

در همین راستا یک نشست گفتگو محور در خانه "عدنان مردم بک" در منطقه باستانی دمشق با حضور شخصیت های فرهنگی علمی و رسانه ای ، برگزار شد.

این خانه از آن جهت برای این نشست انتخاب شد که خاطرات مهمی برای سوری ها دارد ، چرا که در این خانه ۳۰۰ ساله ، آقای "خلیل مردم بک" شاعر، دیپلمات، محقق و رئیس فرهنگستان زبان عربی، فعالیت خود را شروع نمود. در این خانه، آقای "مردم بک" سرود ملی سوریه، با عنوان "حماة الدیار علیکم سلام" (ای حامیان دیار سلام برشما) را تألیف نمود. پسر آقای خلیل مردم بک، آقای "عدنان مردم بک"  شاعر و تئاتر نویس بود .

آقای دکتر محمد سعید الطاغوس، عضو هیئت امنای "وثیقة وطن" (سند میهن) گفت : میراث شفاهی، از جامعه و ویژگی های آن محافظت می کند . نمونه بارز آن سرخ پوستان و آفریقایی ها هستند. وی افزود : باید قبل از این که میراث شفاهی این ملت گم شود، آن را حفظ نمود.

این جلسه با پخش سرود ملی سوریه واحترام به شهدا آغاز شد. خانم دکتر بثینة شعبان رئیس هیئت امنای مؤسسه "وثیقة وطن" پیرامون تأسیس این مؤسسه در سال ۲۰۱۶  زیر نظر آقای بشار اسد رئیس جمهور، صحبت کرد. وی ضمن اشاره به اهتمام شخصی خود به موضوع ثبت و تدوین ملاحظات و خاطرت، به کتاب خود پیرامون اوضاع زنان عرب با عنوان "بالیمین و الشمال" (به راست و چپ) که به زبان انگلیسی چاپ شده و بصورت یک فیلم هم به نمایش در آمده و جوایزی هم کسب نموده است اشاره نمود. وی در این کتاب، داستان های مختلفی از زنان عرب از سال ۱۹۸۴ به بعد را برای تصحیح تصویر زن عربی در غرب، نقل نموده است . این کتاب اولین تجربه شفاهی وی بود و اهمیت ثبت وقایع شفاهی را تأکید می نماید. خانم دکتر بُثینه شعبان در همین رابطه گفت: تاریخ شفاهی شباهتی با تاریخی که تاریخ نویسان بنا بر دیدگاهشان آن را می نویسند، ندارد . من با از دنیا رفتن هر شخصیت مهم علمی، سیاسی، هنری و یا فرهنگی که خاطراتشان را ثبت نکرده ایم، احساس خسارت می کنم. در سال ۲۰۱۵ احساس نمودم که این جنگ در سوریه قبل از هر چیز هویت ما را مورد هدف خود قرار داده است، برای همین پس از اشاره بر ضرورت تأسیس و وارد به کار شدن این مؤسسه جهت تدوین تاریخ شفاهی سوریه، آقای بشار اسد، موافقت و حمایت خود را از این مؤسسه اعلام نمود.

وی افزود: مفهوم وطن، فقط منحصر به منطقه جغرافیایی که در آن ساکن هستیم، نمی باشد، بلکه روح و تاریخ این مکان است.  بنا براین میهنی که هم اکنون و در آینده نیز مورد بحث این مؤسسه می باشد، چه در زمینه تدوین مصیبت های جنگ یا تجلیِ بخشش و صلح، یا تدوین صنایع دستی یا میراث کلیسا، هدف اصلی اش حفظ این میهن و عزّتش و اعتلای نام ونشان آن در بین ملت ها است.

خانم شعبان گفت: تلاش های سابق در این زمینه روشمند و مبتنی بر سیاست تعریف شده ای نبود. ولی این بررسی های محدود رخدادهای تاریخی باعث شد که تدوین تاریخی که ترس از دست دادن آن می رود، با جرأت ادامه یابد. هم اکنون پس از سال ها جنگ هنوز ملت سوریه و ارتش آن فداکاری های زیادی را تقدیم می کنند تا این کشور مناره ای برای انسانیت و آزادی باقی بماند. مؤسسه " وثیقه وطن" رخدادهایی که در تاریخ امت به دلایل مختلفی و به وبژه عدم وجود دستگاه مسئول، از آن ها یاد نشده است را تدوین می کند، چرا که در حین حیات افراد مرتبط با رخدادها، خاطرات آن ها ثبت نشده است، بنابراین از جمله اهدافمان این است که منبع و مرجعی باشیم برای تدوین و ثبت این تاریخ که در مناطق مختلف سوریه صورت گرفته است. امیدواریم برادرانمان در کشورهای عربی دیگر نیز از این تجربه استفاده نمایند.

خانم بثینة شعبان برای رسیدن به این هدف، بر اهمیت روشمند بودن فعالیت این مؤسسه تأکید نمود و گفت: این کار ساده ای نیست و به آموزش نیروهای انسانی مجرب و خبره از جوانان دختر و پسر همه مناطق سوریه نیاز دارد. وی ضمن اشاره به این که تدوین میراث شفاهی کشورها در نیمه قرن بیستم با ایجاد مؤسسات تخصصی شروع شده است، افزود: سوریه در این امر به عنوان اولین کشور عربی می باشد که به مستندسازی آنچه بر وطن رفته است می پردازد، به ویژه حوادثی که در ۹ سال اخیر در سوریه اتفاق افتاده است و باید ثبت و تدوین شود تا داستان ها و خاطرات هر دختر و پسر و مرد و زن و هر سرباز از سوریه، که با جان خود از این کشور محافظت نمودند، به فراموشی سپرده نشود.

سپس مسابقه ای با عنوان "حکایتی" (داستان من)  در این برنامه اعلام شد. ضمن تشریح شروط آن، اعلام شد همه افراد سوری در داخل یا خارج از کشور حتی کودکان می توانند در این مسابقه شرکت کنند و لازم هم نیست به زبان رسمی فصیح عربی باشد بلکه ممکن است به زبان گفتاری عربی نیز باشد. همچنین می توان داستان را به شکل مکتوب یا صوتی یا تصویری فرستاد. مهم این است که این داستان واقعی باشد و تخیلی نباشد و با آداب جامعه همسو باشد. حجم داستان نباید بیشتر از ۱۰۰۰ (هزار) کلمه باشد. در این برنامه نیز به عنوان نمونه، داستان آقای دکتر محمد غنوم، هنرمند نقاش هنرهای معاصر که به تجربه خود و تخریب کارگاه نقاشی اش در جنگ پرداخته است، مطرح گردید.

برای این مسابقه، کمیته هایی تشکیل شده و شروطی جهت مشارکت در طرح تدوین تاریخ شفاهی، اعلام گردیده است. نویسنده داستان می تواند نام خودش را ذکر نکند، ولی در این صورت در بخش جایزه شرکت داده نخواهد شد . 

معرفی مؤسسه "وثیقة وطن" (سند میهن)

سازمان غیردولتی و غیرانتفاعی است که به تاریخ شفاهی جهت حفظ خاطرات ملی برای نسل های آینده می پردازد. در این مؤسسه گواهی ها و داستان هایی را که راویان برای کارشناسان نقل می کنند، ضبط و تدوین می شود تا پلی باشد میان آن ها و پژوهشگران متخصص و بدین ترتیب به عنوان منبع و مرجعی است برای اطلاعات تاریخی شفاهی. این مؤسسه همچنین یک مرکز مطالعاتی است که پژوهش های راهبردی در مسایل مهم منطقه و جهان را تهیه می کند. این مؤسسه متکی بر همکاری و کمک داوطلبانه است و از اطراف گوناگون کمک و پشتیبانی دریافت می کند و با وزارت امور اجتماعی سوریه، وزارت فرهنگ، وزارت اداره محلی، وزارت اطلاع رسانی و اداره کل آثار و موزه های سوریه و دبیرخانه رشد و توسعه سوریه، همکاری می نماید.

طرح های مؤسسه :

- ثبت و تدوین زندگی نامه شخصیت های مهم که در زمینه های مختلف، در جامعه نقش فعالی داشتند.

- ثبت و تدوین رخدادها و جنبه های مختلف سال های جنگ .

- ثبت و تدوین صنایع سنتی سوریه که در حال از بین رفتن است .

- ثبت و تدوین میراث سریانی سوریه.

- ثبت و تدوین میراث کلیسای سوریه .

- ایجادکتابخانه صوتی عربی .

- ثبت غذاهای سوریه در چارچوب توسعه روستاها.

نحوه کار مؤسسه :

انجام مصاحبه با شاهدان و افرادی که راوی مشاهدات خود باشند در همه استان های سوریه و ضبط سمعی و بصری این مصاحبه ها و سپس فهرست بندی و مستند سازی و بایگانی کردن آن ها در پایگاه اطلاعاتی بر اساس برنامه های نرم افزاری و شبکه رایانه ای پیشرفته .

از جمله انتشارات مؤسسه :

۱- کتاب : "وثائق اتفاقیات سایکس بیکو" ( اسناد توافقنامه سایکس پیکو )

این توافقنامه در تاریخ سیاسی و تمدنی منطقه بسیار مهم است و نشان دهنده چگونگی اندیشه استعمارگر می باشد که منجر به تقسیم منطقه در راستای منافع سیاسی ابرقدرت های وقت شد.

در مقدمه این کتاب، خانم بثینة شعبان نوشته است: خواننده عربی باید به یقین بداند کسانی که این میهن را هدف قرار داده اند، آن را چیزی جز یک منطقه جغرافیایی مفید یا منطقه ای با ثروت هایی که به سود اقتصاد و پیشرفت آنان می باشد، نگاه نمی کنند. در این راستا ملاحظه می کنیم روش کشورهای غربی در برخورد با این مسایل، با روش کشورهای عربی کاملاً فرق دارد، چرا که غربی ها برنامه ریزی و راهبرد ترسیم و بودجه و راهکار برای تحقق اهداف خود تعریف می کنند و سپس به آرامی و بدون تبلیغات به کار خود ادامه می دهند .

۲- کتاب: "مذکرات عفیف بهنسی" (خاطرات عفیف بهنسی)

عفیف بهنسی تاریخ نویس، باستان شناس، استاد و مدیر آثار باستانی و از نوادر هنرشناس و متخصص در تاریخ و تمدن می باشد. وی با آثاری که منتشر نمود، نشان داد یکی از مهمترین پژوهشگران سوریه و جهان می باشد. مؤسسه "وثیقة وطن"، سعی نمود میراث شفاهی ایشان را علاوه بر آثار چاپ شده اش حفط کند و چه بسا این اطلاعات را در هیچ یک از آثار مکتوب وی مشاهده نکنیم . غالباً در خاطرات شفاهی، مواردی گفته می شود که گوینده خاطره هنگام تألیف اثار مکتوبش، به ذهنش نرسیده است .

برگرفته از روزنامه "الوطن" – شماره ۳۲۱۴ – تاریخ ۲۵/۸/۲۰۱۹

توضیح

در دیدار و گفتگویی که با خانم دکتر بثینه شعبان مشاور سیاسی و رسانه ای رئیس جمهور سوریه و رئیس هیئت امنای مؤسسه " وثیقه وطن " در برنامه ای دیگر ولی مرتبط با همین موضوع داشتم، ایشان با اشاره به سفرش به ایران و بازدید از موزه دفاع مقدس و موزه شهدا و سایر مؤسسات مرتبط، تأکید نمود ایران در زمینه ثبت و تدوین خاطرات جنگ و شهدا و ایثارگران و همچنین تاریخ شفاهی تجارب بسیار ارزشمندی دارد و مؤسسه " وثیقه وطن " باید از این تجارب استفاده نماید و افزود در همین راستا مربیانی از سوی اتحادیه رادیو و تلویزیون های اسلامی، دوره ای آموزشی برای کارشناسان مؤسسه در زمینه چگونگی اجرای مصاحبه در قالب تاریخ شفاهی برگزار کرده اند که مفید بوده است .

فداکاری و مجاهدت ها و رشادت های نیروهای ایرانی در جبهات سوریه نیز بخشی از تاریخ سوریه محسوب می شود و ضرورت دارد در قالب طرح تاریخ شفاهی سوریه ثبت و تدوین و در آرشیو تاریخ معاصر سوریه نگهداری و به نسل های آینده منتقل شود. شایسته است مؤسسات ایرانی ذیربط مانند بنیاد شهید، اتحادیه رادیو و تلویزیون های اسلامی و ....  که احتمالاً با مؤسسه " وثیقه وطن " همکاری می کنند، با برنامه ریزی و بدون ایجاد حساسیت این موضوع را در دستور کار قرار دهند. در این راستا باید خاطرات فرماندهان میدانی سوری که با فرماندهان و نیروهای ایرانی همرزم بوده اند مد نظر قرار گیرد. همچنین ثبت و ضبط خاطرات فرماندهان و نیروهای ایرانی که در جبهات سوریه جنگیده اند باید به شکل حساب شده و با برنامه ریزی تحت پوشش طرح تاریخ شفاهی سوریه انجام پذیرد .