بزرگترین رویداد گردشگری جهان در برلین پس از چهار سال، با برپایی ۵۵۰۰ غرفه از ۱۵۰ کشور جهان با شعار «آغوش باز برای تغییر» Open for Change از ۷ تا ۹ ماه مارس در برلین بر پا شد. این نمایشگاه که آخرین بار در سال ۲۰۱۹ برگزار شده بود و نزدیک به ۱۱۴ هزار بازدیدکننده داشت، امسال با شکلی متفاوت ظاهر شد. بر خلاف سال های قبل، تعداد روزهای نمایشگاه از پنج روز به سه روز کاهش یافت و بازدید عمومی از نمایشگاه برای افراد عادی نیز حذف گردید. مسئولان این رویداد هدف خود از این تغییر کمی و کیفی را تمرکز بر بنگاه و موسسات اعلام کردند، مدلی که اصطلاحا «بنگاه به بنگاه» یا «بیزنس به بیزنس» Business-to-Business نامیده می شود. با توجه به این مسئله و حذف بازدیدکنندگان عمومی که یکی از مخاطبین اصلی برخی عرضه کنندگان به شمار می آیند، چند کشور و بعضی از ایالت های آلمان از حضور گسترده در این رویداد صرف نظر کردند. نمایشگاه امسال بیش از هر چیز تحت تأثیر تبعات پاندمی کرونا، افزایش قیمت های انرژی و تورم قرار داشت.

تاریخچه کوتاهی از نمایشگاه گردشگری برلین

این نمایشگاه برای اولین بار در سال ۱۹۶۶ میلادی برگزار شد. ابتدا تنها پنج کشور از جمله آلمان غربی، مصر، برزیل، گینه و عراق در آن حضور داشتند. در سال بعد با اضافه شدن رومانی و مجارستان، دو کشور از بلوک شرق، تحول مهمی در فضای فرهنگی جنگ سرد اتفاق افتاد. در ادامه نیز فضای نمایشگاه در دوره های مختلف تحت تأثیر فضای جهانی و روندهای موازی در بورس گردشگری جهانی قرار داشت. با افزایش اهمیت گردشگری در جهان به عنوان یک صنعت، این رویداد نیز محبوبیت روزافزونی پیدا کرد. طبق آمارها یکی از رکوردهای این نمایشگاه مربوط به سال ۲۰۱۶ است که میزبان بیش از ده هزار غرفه و ۱۸۰ هزار بازدیدکننده بوده است. در این سال، گردش مالی نمایشگاه حدود ۷ میلیارد یورو تخمین زده شده است.

نزدیک به ۷۰ درصد از بازدیدکنندگان عمومی از دو ایالت برلین و براندنبورگ در نمایشگاه حضور پیدا می کنند. از این حیث این نمایشگاه تمرکز قوی روی مخاطبان محلی خود در این دو ایالت دارد و برای برخی از خدمات دهندگان می تواند به عنوان یک بازار محلی در نظر گرفته شود.

از سال ۲۰۰۴ طبق یکی سنت رایج در نمایشگاه های بین المللی در آلمان، یک کشور یا یک منطقه به عنوان «مهمان ویژه» یا شریک برگزارکننده در نمایشگاه برلین معرفی می شود. مهمان های ویژه معمولا در فاصله یک یا دو سال قبل و بر اساس اهمیت و شرایط سیاسی، اجتماعی و فرهنگی آن کشور انتخاب می شوند و برنامه های ویژه ای بخصوص هنگام افتتاحیه با حضور مسئولان بلندپایه آن کشور برای آنها تدارک دیده می شود. امسال گرجستان این عنوان را در اختیار داشت. این کشور که سال ۲۰۱۸ عنوان «مهمان ویژه» در نمایشگاه کتاب فرانکفورت را نیز به خود اختصاص داده بود، با توجه به موقعیت سیاسی و فرهنگی خود چند سالی است که در مرکز توجه سیاست اتحادیه اروپا قرار دارد. گرجستان قصد داشت در سال ۲۰۲۴ درخواست خود برای عضویت در اتحادیه اروپا را به ثبت رساند. اما سال گذشته در پی حمله روسیه به اوکراین، این کشور مجبور شد تا درخواست خود را زودتر از موعد به اتحادیه اروپا ارائه دهد تا از تبعات امنیتی و ژئوپولیتیکی در آینده مصون بماند (هر چند که عضویت گرجستان در اتحادیه اروپا احتمالا در دهه آینده میلادی می تواند رخ دهد). این کشور مانند برخی دیگر از کشورهای عضو بلوک شرق سابق در یک دوگانگی سیاسی شدید میان روسیه و غرب (اتحادیه اروپا) قرار گرفته است و طی روزهای اخیر نیز خیابان های این کشور شاهد درگیری میان نیروهای طرفدار اروپا و دستگاه امنیتی بوده است. سال آینده عمان به عنوان مهمان ویژه در نمایشگاه برلین حضور خواهد داشت. تاکنون کشورهایی مانند پرو، یونان، هند، ترکیه، مصر، مالزی، مکزیک، مغولستان و غیره در این نمایشگاه به عنوان مهمان ویژه حضور داشته اند.    

 ایران غایب بزرگ نمایشگاه گردشگری برلین  

 با توجه به شرایط سیاسی، اجتماعی و اقتصادی حاکم در ایران طی ماه های اخیر، بنگاه های گردشگری ایرانی امسال موفق به حضور در نمایشگاه گردشگری برلین نشدند. طبق گزارش ایسنا، [۱] ایران که در پاییز و زمستان ۱۴۰۱ در نمایشگاه‌های گردشگری فرانسه و اسپانیا در پاویون رسمی و دولتی شرکت کرده بود، پس از تحول‌های اجتماعی و سیاسی در داخل کشور، برای جذب گردشگر بیشتر بر کشورهای همسایه، ‌ چین و روسیه متمرکز شده است.

حضور ایران در نمایشگاه برلین طی سال های ۲۰۱۳ تا ۲۰۱۷ به اوج خود رسید و استقبال فراوانی از غرفه های ایران به عمل می آمد. وزارت خارجه آلمان و سایر کشورهای اروپایی ایران را در لیست هشدار سفر قرار داده اند. 

گردشگری در آلمان به روایت آمار

بر اساس تازه ترین آمار منتشر شده در آلمان، [۲] سال ۲۰۲۲ رزرو هتل در این کشور بیش از ۴۸ درصد افزایش داشته است، اما همچنان نسبت به دوره قبل از کرونا حدود ۱۰ درصد کمتر بوده است. [۳] با این وجود، گردش مالی در صنعت توریسم آلمان از ۲۸ میلیارد یورو از نوامبر ۲۰۲۱ به ۵۸ میلیارد یورو در اکتبر ۲۰۲۲ افزایش داشته است. با توجه به این آمار، پیش بینی می شود که طی سال کنونی صنعت گردشگری در آلمان به یک رکورد تازه (حتی بیشتر از دوره قبل از کرونا) دست یابد. هم اکنون گردشگری در آلمان بیش از هر چیز متأثر از تورم، بحران انرژی ناشی از جنگ روسیه علیه اوکراین و مسائل دیگر مانند کمبود نیروی کار متخصص است. با این وجود آمارهای فوق نشان می دهد که مشکلات نامبرده در استقبال افراد نسبت به گردشگری تأثیری نداشته است. طبق بررسی ها، در دوره پس از کرونا، میل افراد به سفر در مناطق ساحلی، مناطق آفتابی و گرم بیشتر شده است. محبوب ترین مقاصد گردشگری آلمان، کشورهای ترکیه، اسپانیا، یونان، مصر و پرتغال می باشند. طبق آمار و برخلاف انتظار، رزرو سفر در ترکیه حتی پس از وقوع زلزله در این کشور افزایش یافته است. در تعطیلات عید پاک که تقریبا با نوروز ایرانی همراه است، استقبال زیادی از کشورهای مصر، جزایر قناری، جزایر بالئاری، مالدیو، امارات و یونان به عمل آمده است.

بر اساس گزارش «جامعه گردشگری آلمان» [۴] سال ۲۰۱۹ حدود ۲.۸ میلیون نفر مستقیما در صنعت گردشگری آلمان فعالیت داشتند. این عدد برابر است با ۶.۱ درصد از کل مشاغل در آلمان. علاوه بر این تعداد حدود ۱.۳ میلیون نفر نیز به صورت جانبی از طریق صنعت گردشگری کسب درآمد داشته اند. در مجموع، صنعت گردشگری با ۴.۱ میلیون نفر، نزدیک به ۹ درصد از کل مشاغل آلمان را در بر می گیرد. در سال ۲۰۱۹ این صنعت نزدیک به ۱۲۸ میلیارد یورو گردش مالی داشته است، این عدد برابر است با ۳.۹۹ درصد از ارزش افزوده ناخالص[۵] در آلمان.

سفرهای کوتاه یکی از محبوب ترین بسته های سفر در آلمان به شمار می روند. این سفرها معمولا شامل ایالت های داخلی آلمان و کشورهای همسایه آن می شوند. در سال ۲۰۲۱ نزدیک به ۴۴ میلیون سفر کوتاه از سوی مردم آلمان انجام شده است. نزدیک به ۳۷ میلیون از این سفرها در داخل آلمان به مقصد ایالت های بایرن، نوردراین وستفالن، برلین، بادن وورتمبرگ و هامبورگ بوده است. از بین کشورهای اطراف نیز، به ترتیب اتریش، هلند، فرانسه و ایتالیا محبوب ترین مقاصد سفر کوتاه آلمانی ها به شمار می روند. مردم آلمان سفرهای کوتاه داخلی خود را اغلب با خودرو شخصی (۷۸ درصد)، قطار (۱۱ درصد)، اتوموبیل های چند منظوره یا کاروان (۶ درصد)، اتوبوس (۲ درصد) و هواپیما (۱ درصد) انجام می دهند.    

 کنگره تخصصی

یکی از مهمترین بخش های نمایشگاه گردشگری برلین که این رویداد را متمایز از سایر رقبای خود در جهان کرده است، بخش نشست های تخصصی است که با حضور متخصصان دانشگاهی، کارآفرینان، خبرنگاران و مجریان حوزه های مختلف مربوط به گردشگری برگزار می شود. در نمایشگاه امسال ۴۷۵ سخنران در ۱۳۸ نشست یا پنل تخصصی طی سه روز حضور پیدا کردند. [۶] این نشست ها که بر روی ابعاد مختلف صنعت گردشگری تمرکز داشتند، به طور همزمان روی چهار استیج در سه سالن مختلف به اجرا درآمدند. به طور کلی نشست ها به موارد زیر پرداختند: تکنولوژی سفر، بازاریابی و فروش، آینده سفر، گردشگری پایدار و مسئولیت اجتماعی.  

روندهای چشمگیر گردشگری در سال ۲۰۲۳

گردشگری به عنوان یکی از حساس ترین و ضربه پذیرترین صنایع اقتصادی در جهان به شمار می رود. تحولات در این صنعت نه تنها به رفتار مصرف کنندگان، بلکه به عوامل سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی نیز مربوط می شوند. یکی از بنگاه های مشاوره در صنعت گردشگری، ۱۷ تحول چشمگیر را برای سال ۲۰۲۳ در نظر گرفته است:[۷]

۱. افزایش استانداردها و مراقبت های بهداشتی و سلامت پس از دوران کرونا.

۲. افزایش چشمگیر پرداخت های بدون تماس (از طریق استفاده از برنامه های Google Pay, Apple Pay و برنامه های مشابه).

۳. محبوبیت نرم افزارهای هوشمند صوتی مانند: Siri, Google Assistant, Bixby.

۴. محبوبیت «واقعیت مجازی» Virtual Reality یا گردشگری مجازی (تورهای مجازی) به ویژه پس از پاندمی کرونا.

۵. محبوبیت سفرهای انفرادی.

۶. محبوبیت سفرهای اکو یا طبیعت گردی (علاقه مندی بیشتر به موضوعات محیط زیستی).

۷. علاقه بیشتر به فرهنگ های محلی و آداب و رسوم محلی.

۸. شخصی سازی سفر Personalization (تطبیق خدمات سفر با علایق و خواسته های شخصی مسافران).

۹. استفاده از ماشین-ربات ها و چت-ربات ها در خدمات مجازی و غیر مجازی برای مسافران.

۱۰. استفاده از هوش مصنوعی جهت بهبود کیفیت و تنوع در خدمات برای مسافران.

۱۱. فناوری تشخیص در استفاده از گذرنامه ها، کارت های شناسایی، تشخیص چهره و یا حتی کنترل در اتاق های هتل.

۱۲. اینترنت اشیا (IoT): ادغام خدمات در کسب و کار (به طور مثال امکان ایجاد یک جلسه در استخر آب گرم و یا درخواست سرویس اتاق از طریق یک اپلیکیشن).

۱۳. واقعیت افزوده : Augmented Reality ارائه خدمات نوین از طریق برنامه های مختلف، به طور مثال نحوه کاوش در یک سایت باستان شناسی و یا اطلاعات درباره ساختمان ها و اماکن گردشگری.

۱۴. محبوبیت غذاهای سالم و ارگانیک.

۱۵. «تجربه مشتری» Customer Journey و استفاده از وب ۲.۰: استفاده مستقیم برخی از خدمات توسط مشتری، مانند صدور کارت پرواز برای هواپیما.

۱۶. واقعیت مجازی و سفر متاورس Metaverse : به طور مثال قابلیت سفر به تمام نقاط دنیا از طریق عینک های چند بعدی و یا ابزارهای مشابه.

۱۷. فرصت های نوستالژیک سفر: به طور مثال تبلیغ سفرهای داخلی یا سفرهایی که مسافران در جوانی آن را تجربه کرده اند.