به مناسبت ماه مبارک رمضان، دومین نمایشگاه کتاب رمضان، در شهر دوحه در محل درب الساعی در منطقه أم صلال با حضور وزیر فرهنگ قطر، آغاز به کار کرد.

این نمایشگاه با هدف فراهم آوردن فضایی برای توسعه ارتباطات ناشران و اهالی کتاب، آموزش و سرگرمی برای کودکان و نوجوانان و فضایی فرهنگی و مفرح برای خانواده‌ها در ماه مبارک رمضان، از تاریخ 30 مارس تا 9 آوریل (10-20 فروردین) همه روزه از ساعت 20 لغایت 24 پذیرای بازدید کنندگان بود.

امسال که دومین سال برگزاری این نمایشگاه است، بر اساس آماری که در روزنامه الشرق قطر منتشر شد 79 ناشر داخلی و خارجی عمدتا عربی شامل عربستان سعودی، کویت، مصر، اردن، امارات، عراق، سوریه، لبنان، در آن شرکت کردند. محور اصلی کار نمایشگاه کتاب و با هدف تقویت جایگاه ناشرین و توسعه امر کتابخوانی ایجاد شده بود اگر چه در عمل بخش فعالیت‌های جنبی شامل سرگرمی‌های تفریحی و آموزشی که عمدتا هم مخاطب‌شان کودکان و نوجوانان بودند، رونق بیشتری داشت.

ر اساس اعلام وزارت فرهنگ، تعداد 18 غرفه به ناشرین کودک و نوجوان اختصاص یافته بود و تعداد قابل توجهی نیز ناشران قرآنی بودند در نمایشگاه شرکت کرده بودند و تنها به عرضه قرآن به اشکال مختلف می‌پرداختند.

غرفه‌های قطری چیز زیادی برای فروش یا نمایش عرضه نکرده بودند، تقریبا همه ناشران قطری حضور داشتند، اما غرفه‌ها غنای لازم را نداشت. به نظر می‌رسید نمایشگاه را به عنوان یک نمایشگاه جامع علمی معتبر نمی‌دیدند و نظرشان صرفا ایجاد یک فضای علمی فرهنگی ساده و عمومی بوده. برخی غرفه‌های قطری به آوردن چند عنوان کتاب و برخی نمایش چند نقشه و بروشور بسنده کرده بودند.

غرفه‌های خارجی نیز وضعیت بهتری از غرفه های قطری نداشتند. عمدتا کتابهای کودک و داستانی عرض می‌شد. در غرفه لبنان که فقط کتاب کودک بود. غرفه امارات فقط کتابهای خارجی انگیزشی و داستانی را به زبان انگلیسی عرضه کرده بود و در حقیقت نشر عربی اماراتی وجود نداشت. به جز چند غرفه عمدتا سوری و اردنی که کتابهای تاریخی، سیاسی و فلسفی را عرضه می‌کردند، دیگر ناشرین بیشتر کتاب‌هایی با مخاطب عام را به نمایش گذاشته بودند.

فعالیت های جنبی:

علاوه بر فضای چشم نواز و مفرح نمایشگاه با وجود غرفه‌های سنتی و ساده، درختان کاج، دو برکه مصنوعی و صندلی‌های با روکش سنتی و هوایی که در این فصل هنوز لطافت و خنکای خود را حفظ کرده، سرگرمی‌های مختلفی برای خانواده و به ویژه کودکان در نظر گرفته شده بود. نشست‌های دینی، بحث و گفتگوهای فرهنگی، کارگاه‌های آموزشی و بازی و سرگرمی از جاذبه‌های مختلی هستند که برای این نمایشگاه در نظر گرفته شده بودند.

دو ایستگاه و صحنه نمایش برای کودکان که نمایش‌هایی با داستان‌های علمی، تاریخی و فرهنگی اجرا می‌کردند و این اجراها به اندازه کافی جذاب بودند که بتوانند بزرگسالان را نیز جذب خود کنند. به عنوان مثال یکی از نمایش‌ها داستان پرواز بود که به روایت داستان عباس بن فرناس؛ دانشمند اندلسی عصر امویان می‌پرداخت. این داستان به شکلی بسیار جذاب برای کودکان روایت می‌شد که توجه بزرگسالان را نیز به خود جلب کرده بود.

جلوه‌های نمایشگاه:

در بدو ورود به نمایشگاه، بیش از هر چیز فضای ساده و سنتی نمایشگاه توجه‌ را به خود جلب می‌کند. غرفه‌هایی که با ظاهر گلی؛ به همان شکل سنتی و قدیمی تزئین شده و نسخه خانه‌های قدیمی قطر را روایت می‌کند. در طراحی ظاهر دیوارها و ستون‌ها از هیچ ابزار مدرنی برای صاف کردن گل مالیده شده به بنا از آن استفاده نشده، تمامی غرفه‌ها به همین شکل سنتی، گلی و به رنگ خاک قطر طراحی و سقف آنها با حصیر پوشانده شده. درب ورودی هر غرفه از جنس تخته‌های چوبی و چیزی شبیه همان دربهای خانه‌های قدیمی قطری است که در جای جای مناطق گردشگری قطر به چشم می‌خورد. گویا قطری‌ها نسبت به این سبک معماری تعصب دارند، حتی کتارای مدرن، سوق وکره، سوق مینای قدیم و دیگر مناطق تفریحی و گردشگری هم از همین سبک پیروی کرده‌اند. قطری‌ها به فرهنگ‌شان عشق می‌ورزند.

غرفه‌ها کوچک و محقر هستند؛ غالبا 6 متری و شاید بزرگترین‌شان به 10 متر برسد. تزئینات داخل غرفه‌ها هم به همین سادگی و با حفظ هماهنگی با بنا، ساده و سنتی انتخاب شده‌اند. گاهی دو غرفه به هم وصل شده‌اند و تشکیل غرفه‌ بزرگتری را داده‌اند. به هر حال، اصل همان اندازه کوچک است که ظاهرا استاندارد غرفه‌های این نمایشگاه است و یا شاید بخشی از سبک معماری قدیمی قطری، که نمونه‌های آن در سوق واقف و سوق وکره هم به زیاد به چشم می‌خورد.

چند دستگاه خودکار فروش کتاب هم در نمایشگاه قرار گرفته بود و بازدیدکنندگان می‌توانستند با پرداخت قیمت کتاب، کتاب را دریافت کنند.

نکات:

1. خبر برگزاری نمایشگاه چند روز قبل از افتتاح در مطبوعات قطر منعکس شد و این اولین زمانی بود که ما از برگزاری چنین نمایشگاهی آگاه شدیم.
2. بر اساس اعلام روزنامه الشرق که قبل از برگزاری نمایشگاه و بر اساس مصاحبه ای با مسئولین برگزاری منتشر کرده بود، از شرکت 48 ناشر خارجی از 14 کشور شامل عربستان سعودی، ترکیه، کویت، مصر، اردن، امارات، عراق، سوریه، لبنان، تونس، الجزائر، کانادا، آمریکا و استرالیا، خبر داده بود. در حالی که در نمایشگاه از سه کشور کانادا، آمریکا و استرالیا هیچ غرفه‌ای به چشم دیده نشد و از کشورهای عربی هم همه شرکت نکرده بودند. خبری که در همین روزنامه در زمان اختتامیه منتشر شد، حکایت از همین امر دارد.
3. در ایام ماه مبارک رمضان، دستگاه‌های مختلف فرهنگی قطر تلاش می‌کنند با استفاده از فضای رمضان و همچنین جذاب سازی دوحه برای جذب گردشگر، اقداماتی انجام دهند در همین راستا، برگزاری دو نمایشگاه خرید رمضانی به صورت همزمان، برگزاری مراسم و جشن‌های مختلف فرهنگی در این ماه و همچنین برگزاری این نمایشگاه از مجموعه اقداماتی هستند که با هدف نشاط بخشی به فضای فرهنگی و معنوی ماه مبارک رمضان صورت می‌پذیرند.
4. با توجه به در پیش بودن نمایشگاه بین‌المللی کتاب دوحه که در خردادماه برگزار می‌شود و نیز بر اساس آنچه ناشران عمدتا قطری و همچنین خارجی عرضه کرده بودند، هدف این نمایشگاه مخاطب عام بود.
5. در کل نمایشگاه، توجه و علاقه قطری‌ها به فرهنگ و داشته‌های خود، بسیار خودنمایی می‌کند. چند اثر در این نمایشگاه دیدم که حکایت از این موضوع داشت و درس‌ها برای ما که صاحب تاریخ و تمدنی کم نظیر در جهان هستیم.

دهکده فرهنگی کتارا که از عمرش بیش از 14 سال نمی‌گذرد برای معرفی درختان و کبوتران خود دو کتاب مستقل منتشر کرده است. کتاب "أشجار کتارا" و کتاب "الحمام الزاجل". این دهکده فرهنگی که سرمایه زیادی صرف ساخت آن شده و سالانه میزبان صدها مراسم مختلف ملی و بین‌المللی است را برایش هویت خاص قائل‌اند. هویتی فرهنگی که حالا می‌توانند درباره اجزائش با افتخار قلم‌فرسایی کنند.

کتاب ایما و اشاره در فرهنگ قطر نیز اثر دیگری است که حکایت از توجه بالای قطری‌ها به میراث معنوی و فرهنگی‌شان دارد. البته در این خصوص کتابهای مختلفی نوشته شده و این میزان از توجه آن هم برای جمعیت بین 300 تا 400 هزار نفر بسیار جالب و تحسین برانگیز است.

قطر-دوحه

رمضان 1402 ه.ش.