نتیجه مطالعات محققان دانشگاه کنستانس (Konstanz) نشان داد که دوره‌های روزه‌داری روزانه طولانی‌تر در ماه رمضان تأثیر مثبتی بر عملکرد مدرسه جوانان مسلمان پس از ماه روزه‌داری دارد. محققان گمان می کنند که جنبه های اجتماعی فعالیت های مذهبی در این روند نقش مهمی دارد.در یک مطالعه اخیر، محققانی از دانشگاه کنستانس، کلن و برن به این نتیجه رسیدند که به نظر می رسد جنبه های اجتماعی ماه رمضان به طور خاص تأثیر مثبتی بر عملکرد دانش آموزان در مدرسه دارد. نتایج تحقیق در مجله «رفتار اقتصادی و سازمان» منتشر شده است.

در این مطالعه، محققان به بررسی این موضوع پرداختند که آیا روزه‌داری ماه مبارک رمضان بر عملکرد آموزشی دانش‌آموزان پایه هشتم تأثیر دارد یا خیر و آیا مدت روزه‌داری روزانه هم در آن نقش دارد. برای انجام این کار، آنها داده‌های دانش‌آموزان کلاس هشتم را از آزمون بین‌المللی عملکرد مدرسه TIMSS و آزمون اروپایی PISA طی چندین سال ارزیابی کردند.

این تیم برای مطالعه خود این واقعیت را نیز در نظر گرفتند که تاریخ ماه رمضان هر سال بر اساس تقویم شمسی چند روز به جلو می رود و از آنجایی که طول روز بستگی به فصل دارد، طول روزه داری از سالی به سال دیگر تغییر می کند.

به گفته «اریک هورنونگ» نتیجه این تحقیق نشان داد: اگرچه شناخته شده است که روزه‌داری شدید، می تواند تأثیرات منفی بر توانایی تمرکز در طول دوره روزه‌داری داشته باشد، اما دانش‌آموزان در کشورهای مسلمان بعد از روزه‌داری فشرده رمضان در «آزمون بین‌المللی بررسی عملکرد مدرسه» (TIMSS) عملکرد بهتری داشتند.

به گفته «اریک هورنونگ» این تحقیق نشان می‌دهند که بهبود عملکرد مدرسه به‌ویژه به دلیل جنبه‌های اجتماعی روزه‌داری است. آنها دریافتند که ساعات روزه‌داری طولانی‌تر منجر به نمرات آزمون‌های بالاتر برای دانش‌آموزان در کشورهای دارای اکثریت مسلمان می‌شود. آنها همچنین دریافتند که ساعات روزه‌داری طولانی‌تر منجر به نمرات بالاتر آزمون برای دانش‌آموزان مسلمان در کشورهای اروپایی نیز می‌شود.

«گویدو شوردت»، همکار «هورنونگ»، در این تحقیق تأیید کرد «نتایج تحقیقات ما نشان می‌دهد که انجام اعمال مذهبی باعث شکل‌گیری هویت مشترک در بین دانش‌آموزان و افزایش سرمایه اجتماعی می‌شود که برای موفقیت تحصیلی مفید است. این شامل، تماس با جوانان دیگر با وضعیت اجتماعی-اقتصادی بالاتر، حمایت و کمک یا شناخت و دانش است. ما این را به عنوان نشانه‌ای دیگر از تأثیر هویت‌ساز ماه رمضان تفسیر می‌کنیم که تأثیر مثبتی بر عملکرد دارد.»

«هورنونگ» توضیح داد که این نتایج مثبت در عملکرد آموزشی را می توان با افزایش سرمایه اجتماعی توضیح داد، زیرا افراد مذهبی تمایل بیشتری به شرکت در فعالیت های مذهبی دارند و بنابراین میزان پیوندهای اجتماعی بیشتری دارند.

این مطالعه نشان داد که دانش آموزان مسلمان پس از روزه داری در ماه رمضان نمرات بالاتری در آزمون های عملکرد آموزشی کسب می کنند. دانش آموزان با تمرین تجربه معنوی روزه داری می توانند سرمایه اجتماعی و هویت اجتماعی خود را بسازند که به نوبه خود باعث افزایش عملکرد آموزشی آنها می شود.

نویسنده ارشد این مطالعه، «اریک هورنونگ»، گفت که در ماه رمضان، مؤمنان به فعالیت ها و مراسم های اجتماعی، اخلاقی و مذهبی می پردازند که تأثیر قابل توجهی بر زندگی اجتماعی در جوامع مسلمان دارد.

افطارهای هر روز هنگام غروب آفتاب به وضوح اجتماعی است، زیرا وعده های غذایی در خانه با خانواده و دوستان یا با جامعه مذهبی در یک مراسم نیمه جشن تقسیم می شود.

بنابراین، نویسندگان بر این باورند که ماه رمضان باعث افزایش «سلامت معنوی» روزه‌داران، ارتقای مدارا و پیوندهای اجتماعی برای جوانان و ایجاد و تقویت هویت مشترک در میان شرکت‌کنندگان در این عبادت می‌شود. این امر در مورد افراد مسن صدق نمی کند،

والدین فعال مذهبی دوستان فرزندان خود را بهتر می شناسند و کودکان فعال مذهبی به دوستانی با زمینه های اجتماعی-اقتصادی بالاتر دسترسی دارند. بنابراین، در حالی که نتایج آموزشی در میان مسلمانان به طور کلی پایین تر است، مسلمانان مذهبی تر ممکن است به دلیل سرمایه اجتماعی بالاتر، به نتایج آموزشی بهتری دست یابند.

ما شواهدی پیدا کردیم که نشان می‌دهد حضور در مراسم مذهبی در طول ماه رمضان در میان گروه سنی 15 تا 18 سال افزایش می‌یابد. ما بر اساس شواهد مطالعات اجتماعی حدس می زنیم که حضور در مراسم مذهبی منجر به یک شبکه اجتماعی گسترده تر و هویت ساز به خصوص در دوران نوجوانی می شود. نویسنده اصلی این مطالعه افزود که هر دوی این عوامل می توانند منجر به عملکرد آموزشی بالاتر شوند.

در همین رابطه سایت IslamiQ با نویسنده ارشد این مطالعه، «اریک هورنونگ»، استاد تاریخ اقتصادی در دانشگاه کلن آلمان مصاحبه ای ترتیب داد.

IslamiQ : مطالعات قبلی همیشه بر اثرات منفی مستقیم روزه بر عملکرد متمرکز بوده است. شما اثرات مثبت را مطالعه کرده اید. دلیل چنین مطالعه ای چه بود؟

پروفسور دکتر اریک هورنونگ: ما ایده تحقیق خود را توسعه دادیم، تحقیقات قبلاً نشان داده بود که نتیجه امتحانات در ماه رمضان بدتر بود. از این نظر، برای ما جالب بود که یک دیدگاه بلندمدت داشته باشیم و بفهمیم که آیا روزه عواقب بلندمدت نیز دارد یا خیر.  وقتی نتایج ما چنین تأثیرات مثبت قوی را نشان داد، کاملاً شگفت زده شدیم.

IslamiQ : شما می گویید دانش آموزانی که ماه رمضان فشرده ای را تجربه می کنند، به دلیل اینکه روابط اجتماعی خود را تغییر می دهند، می توانند در میان مدت از آن بهره ببرند، در اینجا منظور دقیقاً چه تغییراتی است؟

هورنونگ: ما باید در اینجا کمی حدس و گمان بزنیم چون ما فاقد داده ها و در نتیجه شواهد بسیاری از جنبه های این امر جالب هستیم. آنچه ما داده ها و شواهدی برای آن داریم شرکت در مراسم مسجد است. این نشان می‌دهد که حضور در مسجد در میان گروه سنی 15 تا 18 سال در سال‌هایی که روزهای ماه رمضان بلندتر است، افزایش می‌یابد. اتفاقاً این امر در مورد افراد مسن صدق نمی کند، بلکه فقط در این گروه سنی است. بر اساس تحقیقات در ادبیات جامعه‌شناسی، ما حدس می‌زنیم که شرکت در مراسم مذهبی منجر به داشتن شبکه اجتماعی گسترده‌تر و ایجاد هویت مشترک با افرادی که این تجربه دینی را با آنها به اشتراک می‌گذارد، به ویژه در دوران نوجوانی می‌شود. همانطور که ادبیات جامعه شناختی ما نشان داده است، هر دو این عوامل می توانند به عملکرد بهتر مدرسه منجر شوند.

 IslamiQ : بر اساس این مطالعه، اثر عملکرد در کشورهایی که اکثریت جمعیت غیرمسلمان دارند، مشهود نبود. برای دستیابی به همان اثر عملکردی در این جمعیت ها چه اقداماتی باید انجام شود؟

هورنونگ: این یک سوء تفاهم است. در کشورهایی که اکثریت جمعیت غیرمسلمان دارند، اصلاً انتظار هیچ اثر عملکردی نداریم، زیرا جمعیت آنجا روزه نمی‌گیرند. این شاهدی بر این است این تأثیر تنها در جایی رخ می دهد که مردم ماه رمضان را روزه بگیرند. اتفاقاً، اگر در کشورهای اروپایی هم فقط به دانش‌آموزانی که از خانواده‌های مسلمان می‌آیند و ماه رمضان روزه می گیرند، نگاهی بیندازید، داده‌ها این تأثیر عملکرد را در کشورهای اروپایی غیرمسلمان نیز نشان می‌دهند.

IslamiQ : منظور از «اثر هویت ساز» ماه رمضان چیست؟

هورنونگ: نتایج ما نشان می‌دهد که این تأثیر در مدارسی که نسبت بیشتری از دانش‌آموزان از خانواده‌های مسلمان دارند، قوی‌تر است. این نتایج را وقتی به کشورهای اروپایی نگاه می کنیم نیز می یابیم. ما حدس می زنیم که تجربه ماه رمضان با هم در کلاس مدرسه نیز منجر به شکل گیری نوعی هویت مشترک جدید می شود که تأثیر مفیدی بر عملکرد مدرسه دارد. در این کار، به عنوان مثال، به مطالعه ای اشاره می کنیم که نشان می دهد زیارت مشترک مکه به هویت مشترک حجاج می انجامد.

IslamiQ : تاکنون چه بازخوردهایی در مورد مطالعه خود دریافت کرده اید؟

هورنونگ: خارج از جامعه علمی، تعداد کمی از افراد به اندازه کافی در مطالعه تحقیق می کنند تا بفهمند که ما در حال اندازه گیری اثرات میان مدت هستیم. مطالعه ما توصیه ای به غیرمسلمانان برای روزه داری طبق قوانین ماه رمضان برای افزایش عملکرد نیست، زیرا راه های بسیار کارآمدتری وجود دارد. بلکه مطالعه ما نشان می دهد که شرکت در مراسم مذهبی به صورت گروهی می تواند منجر به عملکرد بهتر دانش آموزان شود.

این مصاحبه توسط انیسه ایلماز انجام شده است.

منبع : 1islamiq , 2islamiq , dailynewsegypt