اولین اقدامات اروپاییان برای مطالعه درباره سرزمین های شرقی به خصوص شرق اسلامی به قرن های سیزدهم و چهاردهم میلادی همزمان با نهضت ترجمه متون اسلامی به زبان های اروپایی بازمی گردد که با تأسیس دانشگاه های اختصاصی از قرن هجدهم میلادی این مطالعات به صورت آکادمیک درآمدند. مطالعات شرق شناسی در کشورهای مختلف اروپایی، با توجه به انگیزه ها و اهداف مختلف سیاسی، مذهبی و علمی، خصلت و خصوصیات گوناگونی داشته است که بر این اساس می توان آن را به مکاتب متفاوت تفکیک کرد.  مطالعات شرقی (Oriental studies) یا اِستشراق یا شرق‌شناسی یا خاورشناسی به رشته‌ای گفته می‌شود که درباره کشورهای شرقی گفتگو می‌کند و درباره شرق و واقعیت‌های آن بررسی و تفسیر می‌کند. «کنفرانس شرق‌شناسی آلمان» ، یکی از بزرگترین کنفرانس‌های شرق‌شناسی است که از سال ۱۹۲۱ برپا شد و بانی آن انجمن شرق‌شناسی آلمان بود. «انجمن شرق‌شناسی آلمان» رسماً در ژانویه 1898 تأسیس شد تا علاقه عمومی به آثار باستانی شرقی را تقویت کند و تحقیقات باستان شناسی مرتبط را ترویج کند. این انجمن با ارگان‌های مشابه در فرانسه و انگلیس رقابت می‌کرد و در اواخر قرن نوزدهم، اشتیاق فزاینده‌ای برای یادگیری در مورد سرزمین‌های کتاب مقدس را منعکس می‌کرد. انجمن شرق‌شناسی آلمان بر فرهنگ های خاورمیانه از دوران اولیه تا دوره اسلامی تمرکز داشت.

بنیانگذاران «انجمن شرق‌شناسی آلمان» شامل تعدادی از اعضای قدرتمند، با روابط خوب و ثروتمند جامعه آلمان از جمله بانکدار «فرانتس فون مندلسون» بودند. ثروت آنها «انجمن شرق‌شناسی آلمان» کمک کرد تا حفاری های گران قیمتی را در خاورمیانه انجام دهد. قیصر «ویلهلم دوم » به باستان شناسی علاقه پیدا کرد و «انجمن شرق‌شناسی آلمان» را از سال 1901 تحت حمایت خود گرفت و با کمک های مالی امپراتوری، حفاری ها را تأمین مالی کرد بنابراین یافته های آن به طور خودکار به ایالت پروس تعلق داشت. روابط دوستانه بین امپراتوری آلمان و عثمانی به کار آن کمک کرد. کار این انجمن با جنگ های جهانی متوقف شد. «انجمن شرق‌شناسی آلمان»  در سال 1947 مجدداً تأسیس شد و در سال 1998 صدمین سالگرد خود را در موزه «پرگامون» جشن گرفت.در سال 1910، نمایشگاه «شاهکارهای هنر محمدی» (Meisterwerke muhammedanischer Kunst) در مونیخ ، نگرش آشکارا تغییر یافته ای را نشان داد و مطالعه هنری-تاریخی و باستان شناسی بر اساس آثار هنری جهان اسلام آغاز شده بود. اشتغال حرفه ای به هنر اسلامی توسط موسسات مختلف دولتی، خصوصی و دانشگاهی از قبل آغاز شده بود که بر اساس روش های تاریخی و باستان شناسی هنر پایه گذاری شده بود. «کمیته حفاظت از آثار هنری عرب» که پیش از این در قرن نوزدهم در قاهره تأسیس شده بود، وظیفه حفاظت و مرمت بناهای اسلامی و تحقیق در مصر را بر عهده داشت. بین سالهای 1911 و 1914، باستان شناسی اسلامی با کاوش در سامرا (عراق)، پایتخت خلفای اسلامی در قرن نهم پس از میلاد آغاز شد.

در فرآیند تحقیق در مورد هنر اسلامی، دانشمندان کشورهای آلمانی زبان سهم قابل توجهی داشتند. با تأسیس بخش اسلامی در موزه های برلین در سال 1904، به سرپرستی «فردریش زاره»، هنر اسلامی به طور حرفه ای در آلمان تأسیس شد. در دانشگاه وین، «یوزف استریگوفسکی» هنر اسلامی را به عنوان یک رشته مرتبط ترویج کرد. از این پس پیشگامان دانش پژوهی تاریخ هنر اسلامی مانند «ارنست دیس»، «ارنست هرتسفلد»، «ارنست کونل»، «کاترینا اتو دورن»، «کورت اردمان» و «ریچارد اتینگهاوزن» کار خود را آغاز کردند. همچنین در سایر کشورهای اروپایی، تحقیقات علمی درباره هنر اسلامی و باستان شناسی قبل از جنگ جهانی اول آغاز شده بود و پس از آن رونق گرفت، در حالی که ادارات ملی و استعماری خاور نزدیک و شمال آفریقا در جمع آوری و حفظ آثار هنری اسلامی در مرزهای خود فعال شدند.

مهاجرت دانشمندان از آلمان نازی، جنگ جهانی دوم و تجزیه آلمان این وضعیت را به شدت تغییر داد. دارایی موزه های برلین بین شرق و غرب تقسیم شد. در آلمان شرقی به غیر از موزه پرگامون، فعالیت‌های باستان‌شناسی شرقی در دانشگاه «هال ویتنبرگ» متمرکز بود. در دانشگاه‌های آلمان غربی، موضوع تاریخ هنر اسلامی تنها با مقام استادی در هایدلبرگ و استادی افتخاری در هامبورگ ارائه می‌شد که هر دو به مرور زمان حذف شدند. از دهه 1960 به بعد، هنر اسلامی زیر شاخه مطالعات اسلامی، تاریخ هنر، و تاریخ معماری تدریس می شد. دانشگاه های بن و توبینگن و دانشگاه آزاد برلین ابتدا در این زمینه پیش قدم شدند. تحقیقات باستان شناسی در جهان اسلام توسط «مؤسسه باستان شناسی آلمان» با دپارتمان های آن در استانبول، قاهره، مادرید و تهران با شعبه هایی در بغداد، دمشق و صنعا انجام شد. تنها مؤسسه تخصصی در هنر اسلامی و باستان شناسی در آلمان غربی، موزه موزه «هنر اسلامی »در برلین-دلهلم بود. علاوه بر این، در موزه‌های مردم‌شناسی اشتوتگارت و مونیخ، سمت‌های سرپرستی نیز وجود داشت.

در پی اتحاد مجدد آلمان، دو موزه هنر اسلامی برلین دوباره در موزه پرگامون ادغام شدند. متعاقباً، تاریخ هنر اسلامی و باستان‌شناسی اسلامی در دانشگاه‌های آلمان تأسیس شد: کرسی استادی برای تاریخ هنر اسلامی و تاریخ هنر یهودی در منطقه مدیترانه در دانشگاه «لودویگ ماکسیمیلیانس» در مونیخ ایجاد شد. «آوینوام شالم» از سال 2002 تا 2013 در این سمت کار می کرد. در سال 2013، «بتانی واکر»، باستان شناس اسلامی، به عنوان استادی برای مطالعات مملوک در دانشگاه بن منصوب شد. در سال 2014، «وندی شاو» به عنوان استاد تاریخ هنر اسلامی در موسسه تاریخ هنر در دانشگاه آزاد برلین منصوب شد.

در بامبرگ، کرسی تدریس هنر اسلامی و باستان شناسی در سال 1988 تأسیس شد و در سال 1996 به یک کرسی دائمی تبدیل شد.  «انجمن ارنست هرتسفلد» برای تاریخ هنر اسلامی و باستان شناسی، مستقر در بامبرگ به ریاست پروفسور دکتر «باربارا فینستر» به عنوان اولین رئیس هیئت مدیره تاسیس شد وگفتگوهای سالانه آن به یک انجمن بین المللی برای تاریخ هنر اسلامی و باستان شناسی تبدیل شده است. انجمن «ارنست هرتسفلد» وظیفه خود را ترویج پژوهش در دوره های اسلامی در زمینه های تاریخ هنر، باستان شناسی و تحقیقات ساختمانی و خدمت به عنوان بستری برای شبکه سازی و تبادل می دانست. این انجمن از نظر اعضای آن بین المللی است و در سال 2005 در آلمان (e.V.) تاسیس شد. این نام از ارنست هرتسفلد (1879-1948) گرفته شده است که به عنوان یک معمار، باستان شناس، مورخ هنر و مورخ، تحقیقات بنیادی در غرب آسیا انجام داد.

گفتنی است، «رویداد شرق شناسی آلمان» نیز  هر سه تا پنج سال یکبار برگزار می شود. شرکت در «روز شرق شناسی آلمان» برای همه دانشمندان آلمانی و خارجی آزاد است و به عضویت در انجمن شرقی آلمان وابسته نیست. بنابراین، اهمیت روزهای شرق شناسی آلمان بسیار فراتر از جهان آلمانی زبان است. کار روزهای شرق شناسی در تعداد محدودی از کارگروه های بین رشته ای و سخنرانی های علمی در مورد یک موضوع عمومی مورد علاقه عمومی صورت می گیرد، موضوعات علمی خاص در گروه های تخصصی مورد بررسی و بحث قرار می گیرد. چندین بخش تخصصی در انجمن شرق شناسی آلمان جلسات ویژه ای را در چارچوب روزهای شرق شناسی آلمان یا خارج از آن برگزار می کنند. سی و پنجمین روز شرق شناس آلمان در سال 2025 در دانشگاه «فردریش الکساندر ارلانگن» نورنبرگ برگزار می شود.سی و چهارمین روز شرق‌شناس آلمان از 12 تا 17 سپتامبر 2022 در برلین برگزار شد.

منبع: uni-bamberg / dmg-web