مراکز نشر در هر جامعه ای نقشی پر رنگ و تأثیر گذار در گسترش فرهنگ ، هنر و دانش در آن جامعه دارند . فعالان این مراکز تاجران فرهنگ یا فرهنگیان تاجر اند که کار و کسبشان از دو جهت مورد ارزیابی قرار می گیرد ، اول : فرهنگی ، دوم : اقتصادی .

رونق و کسادی کار این مراکز نشانگر وضعیت کتاب و کتابخوانی و در نتیجه سطح توجه و استقبال مردم از علم و دانش و فرهنگ است .

جامعه الجزایر هم مثل سایر جوامع از این قاعده مستثنا نیست و ناشران و دست اندرکاران این صنعت ضمن ارائه خدمات به جامعه در جهت دهی افکار و اندیشه ها  و پیشبرد علم و دانش از اهمیت فراوان برخوردارند آن ها در ۳ مرحله تولید ، چاپ و توزیع کتاب در زمینه ها و موضوع های مختلف فعالیت و خدمات ارائه می کنند .

نگاهی به گذشته :

استعمار ۱۳۰ ساله فرانسه بر کشور الجزایر صرف نظر از همه مظالم و ستم هایی که یر این جامعه روا داشته اما در زمینه صنعت چاپ و نشر دارای تأثیر مثبت بوده است . استعمارگران به ظن گسترش فرهنگ و زبان فرانسه در این دیار و تربیت نسلی با اندیشه های فرانکوفونی ، صنعت چاپ را در این کشور رشد داده و با اعطای آزادی قلم و نشر آن اولین روزنامه ها را در این کشور راه انداختند و به افکار مختلف دینی و ضد دینی اجازه فعالیت دادند . البته آنها با تبدیل بسیاری از مساجد به کلیسا ، ساختن کلیساها ی جدید ، تضعیف نقش و جایگاه علمای دینی ،گسترش زبان فرانسوی و محو و نابودی زبان عربی (زبان قرآن و متون دینی) و ... در پی آن بودند که جامعه مسلمان الجزایری را به تدریج به سوی مسیحیت سوق داده و زمینه را برای سلطه مادام العمر خود بر این کشور مهیا سازند .

اما مردم مسلمان و غیور الجزایر به رهبری علمای دینی و سایر انقلابیون و مجاهدان در انقلابی شکوهمند و تقدیم یک و نیم میلیون شهید ، بساط استعمار را برچیدند و کشورشان را به استقلال رساندند .

از آن پس به تدریج آموزش زبان فراموش شده عربی در مدارس و دانشگاه ها آغاز شد و جامعه استعمار زده و نسل های استحاله شده در فرهنگ استعماری به تدریج هویت ملی و دینی خود را باز یافتند .

در سایه این انقلاب به تدریج چاپ و نشر کتب ، روزنامه ها و مجلات به زبان بومی (عربی) آغاز و طی ۶۰ سال گذشته گسترش یافت .

امروزه هر چند کتاب های بسیاری به زبان فرانسه انتشار می یابد و دار النشر هایی هستند که تمام منشوراتشان به این زبان است ولی بیشتر کتب نشر یافته در الجزایر به زبان عربی است و انتشاراتی های عربی نسبت به همتایان فرانسه زبان ، شمار فراوان تری دارند که در مقدم آنها انتشاراتی هایی هستند که کتب دینی و اسلامی منتشر می کنند .

آمار انتشاراتی ها :

هر چند به گفته آقای سعید سبعون ، از مدیران دار القصبه للنشر ، بزرگترین انتشاراتی الجزایر ، آمار دقیقی از دنیای نشر و کتاب ، نمی توان ارائه کرد ولی در مطبوعات عدد ۵۰۰ و ۶۰۰ انتشاراتی در این کشور مطرح است . با این همه آقای احمد ماضی رئیس اتحادیه ناشران الجزایر در مصاحبه با الحوار می گوید : ناشران واقعی در الجزایر ۱۰۰ بلکه ۵۰ تا بیشتر نیست . بیش از این عدد را در حقیقت نمی توان نام ناشر بر آن ها گذاشت .

فهرست ناشران الجزایر

فهرست زیر دربردارنده مهمترین شرکت های انتشاراتی در الجزایر است که می توان آن ها را فعالان واقعی نشر در این کشور دانست .

مهمترین ناشران

مهمترین ناشران عبارت اند از :

دار القصبه ، دار الهدی ، دار المعرفه ، دار الامام مالک للنشر و التوزیع ، دار هومه للطباعه و النشر و التوزیع ومنشورات الشهاب.

دسته بندی ناشران الجزایر

مجموع ناشران در کشور الجزایر را از یک دیدگاه می توان به ۳ دسته تقسیم کرد .

۱- ناشرانی که امکانات لازم را برای سفارش و گزینش کتاب تا مرحله توزیع آن در اختیار دارند . این ناشران داری هیأت علمی ، برای گزینش و یا سفارش کتاب ، چاپخانه ، کتابفروشی ، و سیستم توزیع هستند و می توانند در امر نشر کتاب سرمایه گذاری کرده به چاپ و نشر آن بپردازند ، آنها در مرکز دارای کتابفروشی و احیانا در شهرستان ها هم دارای نمایندگی هستند و می توانند کتاب های خود را با سیستم توزیعی که ایجاد کرده اند به دست خوانندگان برسانند . تعداد این انتشاراتی ها بسیار کم است و بیشتر شامل کتاب های درسی و کمک درسی می شود که بیشترین مخاطب و مشتری را دارند . از انتشاراتی های مهم در این سطح می توان دار القصبه للنشر و التوزیع را نام برد .

۲- ناشرانی که به امر چاپ و نشر و توزیع کتاب می پردازند ولی از خود چاپخانه و ... ندارند ولی کتاب فروشی و احیانا نمایندگی هم دارند .

۳- ناشرانی که فقط در یک دفتر خلاصه می شوند ، نه چاپخانه دارند ، نه کتاب فروشی و نه سیستم توزیع . اینها فقط سفارش می گیرند و خدمات چاپ ارائه دهند و احیانا در برخی موسم ها مثل نمایشگاه سالانه کتاب ، به عرضه کتاب می پردازند . بسیاری از به اصطلاح انتشاراتی های الجزایر از این نوع سوم هستند . برخی دیگر هم فقط پروانه کا رانتشاراتی گرفته اند و از برخی امتیازات آن استفاده می کنند ولی هیچ فعالیت انتشاراتی ندارند .

آمار حضور در نمایشگاه بین المللی کتاب

فرصت حضور در نمایشگاه کتاب می توان معیاری برای انتشاراتی های واقعی و فعال در این کشور باشد.

بنا به گفته آقای محمد اقرب مدیر نمایشگاه بین المللی کتاب الجزایر ، در آخرین نمایشگاه بین المللی کتاب  در سال ۲۰۱۹ در مجموع ۲۹۸ ناشر محلی به عرضه کتاب های خود پرداخته اند . این شمار از ناشران ، شامل انتشاراتی های دانشگاهی و مؤسسات دولتی هم می شود .

سطح بندی شمارگان کتاب های نشر یافته در الجزایر

کتاب های نشر یافته در الجزایر همچون سایر کشورها در موضوعات مختلف است ولی به طور طبیعی ، کتاب های درسی و کمک درسی در بالای فهرست است و سپس از آن کتاب های دینی ، تاریخی و ادبی در رده های بعدی جای دارند ولی روی هم رفته شمارگان کتاب های غیر درسی در این کشور بین ۵۰۰ تا ۱۰۰۰ عدد و گاهی کمتر از این عدد است و این به خاطر مشکلاتی است که در صنعت نشر وجود دارد .

مشکلات نشر در الجزایر

الجزایر کشور وسیعی است و مساحت آن ۲.۳۸۷.۰۰۰ کیلومتر مربع است (۱.۵ برابر ایران) بیشتر این سرزمین صحرا است و شهرها از هم دور هستند . با اینهمه از جمعیتی حدود ۴۴ میلیون برخوردار است (نصف جمعیت ایران) عدم حضور شرکت های قدرتمند توزیع ، با توجه به وسعت کشور و جمعیت کم ، مهمترین مشکل پخش کتاب در کشور الجزایر است ، از این روی ناشران مجبورند کتاب را فقط برای استانی چاپ کنند که مرکز استقرار آن انتشاراتی است و توان توزیع کتاب به سایر استان ها و شهرستان ها را ندارد .

علاوه بر مشکل توزیع ، گرانی کاغذ و هزینه بالای چاپ ، به ویژه در تیراژ پائین ، مالیات زیاد و...... از جمله مشکلاتی هستند که رویاروی نشر کتاب در الجزایر قرار دارند .

 دور بودن شهرها از یکدیگر و وسعت خاک الجزایر ، هزینه حمل و نقل کتاب را بالا برده و اقتصاد نشر را تحت تأثیر قرار می دهد . برخی شنیده ها حاکی از آن است که کسادی بازار کتاب برخی ناشران را مجبور کرده که کار نشر را کنار گذاشته به جای آن رستوران باز کنند .

حمایت های دولت از چاپ و نشر

آمار دقیقی ازیارانه کتاب  و کمک های مستقیم دولت به انتشاراتی ها در دست نیست ولی برخی شهرداری ها و نیز وزارت فرهنگ ، تعدادی از کتاب های نشر شده را خریداری کرده و در کتابخانه های عمومی برای استفاده مراجعه کنندگان قرار می دهند .

نظارت دولت بر چاپ و نشر کتاب

دولت الجزایر نسبت به نشر الکترونیک کتاب و قرار دادن آن در فضای مجازی تا به حال نظارت و سخت گیری اعمال نکرده است اما نسبت به نشر کاغذی و چاپ کتاب و نیز واردات کتاب ، بسیار سخت گیر است . این امر به ویژه در مورد کتاب های شیعه و کتاب های نشر یافته در ایران بسیار جدی است .

رایزنی فرهنگی کشورمان در الجزایر ، در سال ۲۰۱۷ جزوه ای کوچک پیرامون فتاوای فقهای شیعه بر ضد تکفیر مسلمانان ، به انتشارات البیت سفارش داده که در تیراژ محدود چاپ شده است . پس از گذشت ۳ سال هنوز ناشر کتاب در راهروهای محکمه باید پاسخگو باشد و هنوز موضوع تعیین تکلیف نشده است .

در مقابل بیشتر انتشاراتی های دینی این کشور سلفی و وهابی هستند و گاهی کتاب های ضد شیعه منتشر می کنند . کتاب های وهابیت معمولا با نازلترین قیمت در الجزایر عرضه می شود و در نمایشگاه های بین المللی کتاب در کنار غرفه بزرگ عربستان سعودی ، بزرگترین غرفه ها از آن ناشران سلفی و وهابی است .

قیمت کتاب در الجزایر

هزینه بالای چاپ و نشر و توزیع کتاب ، در کنار تیراژ پائین آن ، قیمت تمام شده کتاب را بالا برده است. از این روی برای بیشتر مردم که سطح درآمد پائین دارند ، امکان خرید کتاب به سختی میسر می شود .

رقابت نشر الکترونیک

پیدایش فضای مجازی و امکان بارگذاری کتاب ها در موضوعات مختلف در آن و سهولت دسترس به آن برای هر کس که یک دستگاه کامپیوتر و یا لپ تاب در اختیار داشته باشد ، رقیبی جدی برای نشر کاغذی و چاپی کتاب است ، این امر در جای خود ، کمک پر ارزشی به نسل کتابخوان هر جامعه است و لی اقتصاد نشر را تحت تأثیر قرار داده و به سرمایه گذاری در چاپ و نشر آسیب وارد نموده و باعث کسادی و رکود بازار کتاب چاپی شده است . البته این امر اختصاص به کشور الجزایر ندارد و همه کشورها به آن مبتلا هستند .

امتیاز بازار کتاب در کشور الجزایر

یکی از امتیازات بازار کتاب در الجزایر ، همچون سایر کشورهای عربی ، تعداد بسیار کشورهای عرب زبان با نظام های مختلف در دنیا است . شاید اندیشمندان و نویسندگانی که به تولید فکر و اندیشه می پردازند و صاحب نظر در علوم و دانش ها باشند ، در کشور الجزایر در حد مطلوب نباشند ، یا اگر متفکرانی هستند ، اهل تألیف و نویسندگی طبق ذائقه نسل جوان نباشند ، ولی از آنجاکه زبان مردم این کشور ، از یک سو مشترک با زبان کشورهای عربی و از سوی دیگر با کشورهای فرانسه زبان است ، دایره انتخاب کتاب از سوی مردم را بالا می برد و منابع بسیار در اختیار آنان قرار می دهد که می توانند از طریق فضای حقیقی و یا مجازی از آن بهره ببرند .