در بیست و هفتمین دوره نمایشگاه بین المللی کتاب الجزایر چه گذشت؟

   بیست و هفتمین دوره نمایشگاه بین المللی الجزایر از تاریخ ششم تا شانزدهم نوامبر 2024 (شانزدهم تا بیست وششم آبان 1403) با شعار "نقرا لننتصر/ می خوانیم تا پیروز شویم" با حضور کشور قطر به عنوان مهمان ویژه برگزار شد.

   این نمایشگاه که در میان کشورهای عربی و آفریقایی از جایگاه ویژه ای برخوردار است ودر جایگاه دومین نمایشکاه کتاب در قاره افریقا -بعد از مصر – قرار دارد، از سال 1996 آغاز به کار کرده و به صورت متناوب فعالیت داشته است.

   نمایشکاه امسال روز چهارشنبه ششم نوامبر با حضور نذیر العرباوی وزیر اول دولت الجزایر، عبدالرحمن بن حمد آل ثانی وزیر فرهنگ قطر و صوریه مولوجی وزیر وقت فرهنگ الجزایر افتتاح گردید.

   استقبال از این دوره نمایشگاه به شکل محسوس و چشمگیری افزایش یافته بود به طوری که مسئولان وزارت فرهنگ الجزایر و مدیران ستادی نمایشگاه که آمار معمول بازدید سالانه را سه میلیون نفر اعلام کرده بودند ، بعد از پایان نمایشگاه آمار بازدیدکنندگان این دوره را - در سه نقل قول مختلف - از چهار تا پنج میلیون بازدید بیان داشتند. مخصوصا در این دوره از نمایشگاه حضور گسترده بانوان و جوانان بسیار مشهود و برجسته بود.

   طبق آمار اعلام شده از سوی "محمد اقرب" دبیر نمایشگاه بین المللی کتاب الجزایر در این دوره 1700 ناشر از 40 کشور با سیصد هزار عنوان کتاب شرکت کرده بودند که فروش آثارشان حدود دویست هزار دلار برآورد شده است.

  بیشترین فروش بر حسب نتایج اعلام شده رسمی در رتبه اول مربوط به کتابهایی با موضوع تاریخ انقلاب الجزایرو خاطرات دوران مبارزه با استعمار و تاریخ سیاسی معاصر الجزایر بود ، در رتبه دوم رمان وادبیات داستانی قرار گرفت و کتابهایی با موضوع موفقیت نیز رتبه سوم را به خود اختصاص دادند.

   پوشش خبری و رسانه ای گسترده نیز که شامل بیش از هزار خبر و گزارش، میزبانی حدود 400 مهمان در برنامه های رسانه ای، ضبط و پخش حدود دویست برنامه مستقیم ، حضور بیش از چهل رسانه خبری و تولید بیش از 150 گزارش خبری از نمایشگاه بود به جلب بیشتر توجه افکار عمومی کمک کرد.

   همزمانی این دوره از نمایشگاه با جشنهای هفتادمین سال آغاز انقلاب الجزایر به این نمایشگاه حال و هوای خاصی داده بود، به طوری که از سویی عرضه و فروش آثاری با مضامین تاریخ انقلاب الجزایر، خارات مجاهدین و ... در همه غرفه ها – چه به زبان عربی و چه به زبان فرانسوی- با موفقیت و اقبال فراگیر و ملموس مواجه گردید و از سوی دیگر نشست های جانبی و برنامه های جنبی نمایشگاه نیز کاملا به چشم می آمد.

   این نشست ها علاوه بر موضوع هفتادمین سالگرد آغاز انقلاب الجزایر به حوزه های عمومی فرهنگ و اجتماع و سیاست نیز می پرداخت و مورد توجه قرار گرفته بود. دکتر احسن تلیلانی در یادداشت خود در روزنامه خبر با اشاره به همین موضوع چنین نوشته است: " نشست ها بسیار خوب، بلکه عالی بود و به شکلی حساب شده و دقیق طراحی شده بود تا پرسشها و چالشهای امروزین الجزایر و جهان عرب را مطرح کند."

   سالن اختصاصی آفریقا گرچه به طور طبیعی مانند سال قبل رونق نداشت – زیرا سال قبل "آفریقا" موضوع اصلی نمایشگاه بود- اما همچنان فعالیت و شور و نشاط جدی در آن مشاهده می شد.

   اما اگر بخواهیم یک موضوع کاملا فراگیر و عام را به عنوان جنبه برجسته نمایشگاه کتاب الجزایر ذکر کنیم، بی تردید مساله فلسطین خواهد بود، هم به خاطر حساسیت و تعصبی که همه مردم الجزایر نسبت به موضوع فلسطین دارند و هم به خاطر شدت گرفتن جنایت های رژیم صهیونیستی در ماههای اخیر این موضوع به شکل برجسته ای در بیست و هفتمین دوره نمایشگاه بین المللی کتاب الجزایر مورد توجه بود و علاوه بر عرضه کتابهای متنوع و عرضه آثار متعدد از سوی ناشران، برنامه های جانبی مانند سال گذشته در سالن مخصوص "غزه" جریان داشت.

   در عین حال امسال مصادف شدن برپایی نمایشگاه با ایام پس از شهادت دبیرکل جدید حماس ، شهید یحیی سنوار باعث شد توجه مخاطبان فراوانی به کتاب " خار و میخک" او جلب شود و این کتاب که از سوی دو یا سه ناشر مختلف در نمایشگاه عرضه شده بود بعضا در همان روز اول نایاب گردد و تمام نسخه های کتاب در نخستین روز نمایشگاه به فروش رود.

   حضور ناشران خارجی نیز متنوع و پررنگ بود و مخصوصا در رتبه اول کشورهای مصر و لبنان غرفه های متعدد و پر مشتری داشتند و در رتبه بعد کشورهای سوریه، ترکیه، عربستان واردن قرار داشتند. کشور قطر هم که مهمان افتخاری این دوره بود گرچه در عرضه کتاب غرفه های فعال نداشت اما غرفه رسمی خود را به خوبی اداره کرد و جذابیت لازم برای جلب توجه بازدیدکنندگان از نمایشگاه را با تقدیم هدایای ساده یا حضور گروهی با لباس محلی جهت معرفی آداب و سنتهایشان را داشت و جایزه بهترین غرفه را نیز از آن خود کرد. عربستان سعودی نیز گروهی جهت نواختن موسیقی با لباس محلی داشت که در فضای باز برنامه داشتند و معمولا توجه زیادی را جلب می کردند.

   افزایش تولید و عرضه و بالارفتن میزان فروش کتابهایی به زبان انگلیسی نیز در این دوره حتی بیش از سال گذشته به چشم می آمدو آثار سیاست کلان دولت الجزایر برای انتقال تدریجی از زبان فرانسوی که زبان رایج این کشور است به سوی زبان انگلیسی به روشنی مشهود بود.

   بخش کودک و نوجوان نیز در این دوره بیش از گذشته مورد اهتمام بود و از آنجا که طی سالهای اخیر نگرانی والدین نسبت به گوشه گیری کودکان و افراط در ارتباط ایشان با شبکه های اجتماعی و بازی های کامپیوتری در الجزایر بسیار جدی شده است، فعالیتهای این بخش بیش از گذشته مورد توجه بود و هر روز از ساعت ده صبح تا هفت بعداز ظهرمی شد کودکانی را دید که همراه خانواده در روزهای تعطیل یا در قالب اردوی مدرسه در سایر روزها به بازدید نمایشگاه آمده اند.

   در مجموع چیزی که بسیار بر آن تاکید می شد و مورد توجه قرار می گرفت این بود که بر خلاف تصور نادرست عمومی، مردم الجزایر اهل مطالعه هستند و کتاب می خوانند. تلاش های مختلفی هم چه به شکل رسمی و حاکمیتی و چه به شکل شخصی وفردی برای تشویق مردم جهت حضور در نمایشگاه و تهیه کتاب و مطالعه صورت یم گرفت. از معافیت مالیاتی ناشران تا تخصیص یک سفر عمره – که در الجزایر خیلی اهمیت دارد- به عنوان جایزه در مقابل خلاصه کردن یک رمان یا عرضه رایگان کتابهایی به خط بریل جهت نابینایان.

   مسوولان وزارت فرهنگ گفته اند که اقداماتی هم برای کاستن از قیمت کتاب در دست دارند اما ناشران و متولیان حوزه نشر مانند مدیر انتشارات "عثمانیه" معتقدند که " قیمت کتاب همچنان بالاست و گرچه اندکی در مقایسه با دوره کورونا کاهش یافته که به خاطر بالارفتن قیمت کاغذ بود، اما در مجموع همچنان کتاب کاغذی بیش از کتاب الکترونیک خواهان دارد"

   همچنین حضور نویسندگان برای امضای آثارشان در غرفه ها بسیار مشاهده می شد و چیزی که بیشتر از سال گذشته جلب توجه می کرد نویسندگان جوان و خانم های نویسنده جوان بودند که برای فروش و امضای تالیفات خود در غرفه ها حضور داشتند و با مخازبان خود ارتباط برقرار می کردند. شاید بی سبب نبود که در این دوره برای نخستین بار جایزه ویژه "کتابی الاول/ کتاب اول من" به نویسندگان کتاب اولی اختصاص یافت.

   اما مهمترین اتفاق این نمایشگاه که به یک پدیده خاص و خبرساز تبدیل شد حضور "اسامه المسلم" داستان نویس عربستانی بود که مخاطبان الجزایری او را از طریق شبکه های اجتماعی و مخصوصا فیسبوک می شناسند و خبردار شده بودند که قرار است در سومین روز برگزاری نمایشگاه کتاب جهت امضای کتاب جدیدش "خوف" در نمایشگاه حضور پیدا کنند. حضور پیاپی جوانان علاقمند به او چنان جمعیتی را ایجاد کرد و تشنج و ازدحام غیر طبییعی طوری شد که یک ساعت بعد از حضور او در حالی که هنوز تنها تعدادی از کتابها را امضا کرده بود حالت اضطراری فوق العاده اعلام شد و با مداخله نیروهای امنیتی او به خارج از نمایشگاه منتقل گردید و برنامه لغو شد. گفته می شود که پیش از این چنین استقبالی تنها برای احلام المستغانمی داستان نویس مشهور الجزایری و الطاهر زبیری برای کتاب خاطراتش از انقلاب الجزایر رخ داده است.

   طراح روزنامه الشروق " باقی بوخالفه" در یک کاریکاتور به این حادثه واکنش نشان داد و کسی را رسم کرد که برای پیوستن به تیم فوتبال تایید گرفته و خوشحال است و طرف دوم می پرسد : آیا از کاپیتان تیم "ریاض محرز" -فوتبالیست مشهور الجزایری- امضا گرفته ای ؟ وی پاسخ می دهد که :خیر، از اسامه المسلم امضا گرفته ام!

   دکتر عمر هارون نیز  در مقاله ای به تحلیل این رویداد پرداخت و به این پرسش پاسخ داد که چرا یک جوان الجزایری باید مدتها توی صف بایستد و کتابی را به قیمت بیش از 5000 دینار (حدود بیست دلار) بخرد؟ وی ابتدا تاکید می کند که این وضعیت منحصر به مخاطبان الجزایری نیست و دلیل اصلی آن را در بازاریابی شخصی نویسنده در فضای مجازی و شبکه های اجتماعی می پردازد.

   خوشبختانه در این دوره از نمایشگاه کتاب نیز فرصتهای متعددی برای ارتباط با فعالان فرهنگی و دیدار با ناشران و نویسندگان فراهم شد و آشنایی های تازه ای نیز حاصل گردید. محور بسیاری از این گفتگوها تلاش برای یافتن راههایی جهت همکاری های مشترک بود که امید است با رفع موانع موجود به نتیجه برسد و محقق گردد.    

   در روز شنبه نهم نوامبر مصادف با نوزدهم آبان، نشست معرفی کتاب "معروف ترین شخصیت های الجزایر" تالیف رایزن فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در غرفه اتحادیه نویسندگان الجزایر در سالن مرکزی نمایشگاه کتاب برگزار گردید و با استقبال شایسته ای روبرو شد.