انواع سیستم آموزشی به مجموعه ای از قوانین، مقررات، روش ها و فرآیندهایی گفته می شود که برای انتقال دانش، مهارت و ارزش های فرهنگی و اجتماعی به دانش آموزان و افراد جامعه، در قالب دوره های تحصیلی و آموزشی استفاده می شود. نظام های آموزشی در اندونزی شامل مدارس، دانشگاه ها، موسسات آموزشی و سایر سازمان های آموزشی است که به عنوان نهاد های اصلی برای آموزش و پرورش نسل جوان و تقویت توانایی های افراد جامعه عمل می کنند.

از نظر ساختاری، آموزش در اندونزی بر عهده وزارت آموزش و فرهنگ جمهوری اندونزی است. بر اساس ماده ۱ بند ۸ قانون شماره ٫۲۰ سال ۲۰۰۳ میلادی در مورد نظام آموزش و پرورش ملی، مقاطع تحصیلی مراحلی هستند که بر اساس سطح رشد دانش آموزان تعیین می شوند. علاوه بر این، این مرحله نیز با توجه به اهدافی که باید به آن دست یافت، و قابلیت هایی که باید به طور کلی توسعه یابد، تقسیم می شود.

آموزش پایه در اندونزی از طریق سه کانال راهبری می شود: رسمی، غیر رسمی و اینفرمال. سیستم آموزشی اندونزی به گونه ای است که همه شهروندان ملزم به شرکت در برنامه آموزش پایه اجباری به مدت نه سال، یعنی شش سال در مقطع ابتدایی و سه سال در مقطع راهنمایی هستند. از سال ۲۰۰۵ مقطع دبیرستان سه سال برای برخی از استان ها واجب شده است. مقطع عالی اندونزی از سیستم سه درجه لیسانس٬ فوق لیسانس و دکتری پیروی می کنند.  

در سطح پایه تحصیلی، یعنی پیش دبستانی و دبستان، دانش آموزان با محتوای دروس عمومی از جمله ریاضیات، علوم، زبان اندونزی و دین آموزی آشنا می شوند. سپس در مقطع متوسطه اول، علاوه بر دروس عمومی، دروس تخصصی نیز به دانش آموزان تدریس می شود که برای ورود به دوره های تحصیلات تکمیلی ضروری اند. حدفاصل میان دوره های پایه تحصیلی و دوره های عالی آزمون سراسری وجود دارد که رقابت را برای داوطلبان رشته های برتر دانشگاهی بیشتر می کند.

تاریخچه

سیستم آموزش و پرورش در اندونزی ابتدا توسط هلند معرفی شد.  هلند یک سیستم آموزشی رسمی برای کشورهای هند شرقی از جمله اندونزی ایجاد کرد٬ اگرچه این سیستم به محافل خاصی محدود بود.

 سیستمی که هلند برای اندونزی معرفی کردند تقریباً مشابه ساختار فعلی با سطوح زیر بود:

• Europeesche Lagere School، مدرسه ابتدایی برای اروپایی ها
• Hollandsch Inlandsche School ٫ مدرسه ابتدایی برای بومیان
• Meer Uitgebreid Lager Onderwijs، مدرسه راهنمایی
• Algemeene Middelbare، مدرسه دبیرستان

از دهه ۱۹۳۰، سیستم آموزشی رسمی هلند در بسیاری از استان های اندونزی اجرا شد. اما این سیستم مدت زیادی پایدار نماند. با آمدن ژاپن (1942-1945) به اندونزی این شرایط تغییر کرد.

ابتدا زبان اندونزیایی به عنوان زبان رسمی آموزش جایگزین زبان هلندی شد. دوم، سیستم آموزشی یک پارچه شد. آموزش مبتنی بر طبقه اجتماعی که قبلاً در دوره هند شرقی هلند وجود داشت، لغو شد. سوم، دوره پایه ها تغییر کرد. پس از پایه ی ابتدایی شش ساله (Kokumin Gakko)، پایه راهنمایی سه ساله و پایه دبیرستان سه ساله به سیستم اضافه شد.

با این حال، سیستم آموزش در دوره ژاپن شرایط نامناسب تری نسبت به دوره استعماری هلند داشت . بسیاری از مربیان و دانش آموزان برای کمک به نیازهای جنگ ژاپن راهی شدند. در سال تحصیلی ۱۹۴۰/۱۹۴۱ یا زمانی که اندونزی هنوز مستعمره هلند بود، تعداد مدارس ابتدایی ۱۷٬۸۴۸ مدرسه بود. اما در پایان اشغال ژاپن (۱۹۴۴/۱۹۴۵)، تعداد مدارس ابتدایی به ۱۵٬۰۶۹ کاهش یافت. علاوه بر این، گرایش تحصیلی نیز به ژاپن اشاره دارد. دکترینی که ژاپنی ها به معلمان داده اند Hakko Ichiu است که به معنای هشت رشته زیر یک سقف است یعنی جاه طلبی ژاپن برای متحد کردن آسیای شرقی بزرگ (از جمله آسیای جنوب شرقی) تحت یک رهبری، یعنی تحت رهبری امپراتور ژاپن بود.

پس از استقلال اندونزی، در سال ۱۹۴۷، کمیته تحقیق در مورد سیستم آموزشی جمهوری اندونزی متشکل از ۵۲ عضو تشکیل شد. این کمیته وظیفه بررسی مسائل آموزش و پرورش کودکان از مهدکودک تا مقطع عالی را بر عهده داشت. علاوه بر این چند مورد که قابل توجه این کمیته بود: طرح درس، سازماندهی نگهداری محتوای آموزشی و تدریس آن.

پس از چندین ماه کار، کمیته پیشنهادات متعددی به دولت ارائه کرد که عبارتند از:

۱. دستورالعمل های آموزش و تدریس باید اساساً تغییر کند.

۲. به ویژه در زمینه تدریس، باید جایگاه منظم و کاملی پیدا کند.

۳. در خصوص آموزش عالی پیشنهاد می شود تا حد امکان به صورت گسترده برگزار شود.

۴. پیشنهاد می شود برای اعزام دانشجویان به خارج از کشور تلاش شود.

۵. آموزش اجباری، کمیته پیشنهاد کرد که تحصیل اجباری به صورت مرحله‌ای و حداقل برای 10 سال انجام شود.

پس از پذیرش این پیشنهادات توسط دولت، ساختار و سیستم آموزشی جدیدی در اندونزی تدوین شد. مبانی تعلیم و تربیت به اصول دموکراسی، استقلال و عدالت اجتماعی پایبند است. تاکنون سیستم آموزشی اندونزی برگرفته از دو سیستم هلند و ژاپن است. هرچند تاثیر سیستم هلند بیشتر است.

نظام آموزشی در اندونزی

نظام متوسطه در کشور اندونزی به دو مقطع مقدماتی و تکمیلی تقسیم شده است و همینطور آموزشی فنی و حرفه‌ای نیز وجود دارد. دوره راهنمایی و دبیرستان در این کشور سه سال طول می‌کشد و دوره ابتدایی نیز ۶ ساله است.

رشته های علوم اجتماعی و تجربی در دبیرستان های کشور اندونزی نیز تدریس می‌شود. در دوره های فنی و حرفه‌ای کشور اندونزی دروس تجاری، خانه داری و همینطور مهارت زندگی آموزش داده می‌شود. یک سری از مدارس نیز با آموزش های دینی همراه است که اهمیت مشخصی دارد و به طور کلی برای افراد ارائه می‌شود. افرادی که دارای معلولیت های جسمی و ذهنی هستند می‌توانند در دبیرستان های استثنایی این کشور تحصیل کنند.

به طور کلی وضعیت بازار کار در کشور اندونزی برای گروه های تحصیلی مختلف خوب است. یک سری موسسه ها در کشور اندونزی برای توسعه مهارت های لازم انتخاب شده است و مشخص است که مهارت های حرفه‌ای در این کشور شامل چندین دسته مهم هستند و افراد پس از دوره مشخص می‌توانند ورود به کار داشته باشند. هدف آموزشی در کشور اندونزی یادگیری مهارت های اساسی به صورت مشخص است به طوری که سود و زیاد در این زمینه بر اساس آموزش های پایه صورت بگیرد. طرح های دسترسی آموزش پایه در کشور اندونزی نیز از سوی وزارت علوم ارزیابی شده است.

الگوی آموزش در اندونزی تنها در مدرسه انجام نمی شود. در کنار آن مدارس شبانه روزی مانند حوزه در ایران هم وجود دارد که اکثرا برای مدارس های آموزش های دینی است. با توجه به آب و هوا و همچنین ساختار اندونزی که مجمع الجزیره است٬‌ بسیاری از مدارس ها هم در دل طبیعت برگزار می شود که به آن مدارس طبیعت گفته می شود.

برخی از خانواده ها انتخاب را بر این گذاشته اند که فرزندان خود را در خانه به صورت مستقل تدریس کنند. با طلب علم در خانه٬والدین فضای بیشتری برای مراقبت از آموزش و پرورش فرزندان خود دارند. معمولا در این زمینه والین از مدارس بسته ای از محتوای درسی را می گیرند و سپس دانش آموز تنها برای آزمون نهایی به مدرسه می آیند. روش ها کاملا متفاوت است بستگی به مراکز آموزش از هر سطح دارد.

سطح تحصیل در اندونزی به دین گونه است:‌

آموزش پیش دبستانی (Taman Kanak-kanak)

طول دوره آموزش پیش دبستانی ۱ تا ۲ سال است که از سن ۴ سالگی آغاز گردیده و تا سن ۶ سالگی به طول می انجامد. این مقطع آموزشی در زمره آموزش رسمی و رایگان بوده اما گذراندن آن برای کودکان اجباری نمی باشد. اساسی‌ترین اهداف این گونه مؤسسات رشد و توسعه جسم و ذهن کودکان و نیروی ابتکار، خلاقیت و تفکر آنان است. مهد کودک برای مراقبت از نوزادانی که والدین آنها مشغول به کار هستند تدارک دیده شده است.

از ۴۹۰۰۰ مهدکودک در اندونزی، ۹۹.۳۵ درصد توسط بخش خصوصی اداره می شود. دوره مهدکودک معمولاً به کلاس الف (یا صفر کوچک) و کلاس ب (یا صفر بزرگ) تقسیم می شود که هر کدام برای یک دوره یک ساله است.

آموزش ابتدایی (Sekolah Dasar)

مرحله اولیه پس از گروه های بازی اختیاری پیش دبستانی که ممکن است از سال سوم کودک آغاز شود، ادامه می یابد و بیشتر مدارس ارائه دهنده این دوره ها تحت کنترل دولت هستند ، برخی برنامه های شتاب دهنده ای را ارائه می دهند که فاز را به 6 سال فشرده می کند ، همانطور که سیستم تعلیم و تربیت اسلامی به موازات این کار می کند.

به بیانی دیگر بهتر است بگوئیم گرچه فرستادن کودک به مهد کودک برای والدین اجباری نیست ، اما با این وجود در آماده سازی کودکان برای ورود به دبستان (Sekolah Dasar) ، که برای کودکان شش تا 12 ساله است و آغاز آموزش اجباری است، مهم است و در واقع به این دلیل است که مهارت های ساده خواندن و شمارش را به کودکان معرفی می کند.

لازم به ذکر است که برای تکمیل آموزش ابتدایی و ورود به دوره متوسطه ، دانش آموزان کلاس ششم باید دو امتحان نهایی را بگذرانند : امتحان نهایی مدرسه و امتحان سراسری.

آموزش میانه (Sekolah Menengah Pertama)

دوره راهنمایی پلی بین سرعت ملایم تر دوره ابتدایی و چالش های دبیرستان است که ممکن است در پی داشته باشد، این همچنین به معلمان کمک می کند تا جهت آینده احتمالی دانش آموزان خود را تعیین کنند ؛ نظام تعلیم و تربیت اسلامی همچنان گزینه دیگری را ارائه می دهد. طول دوره آموزش راهنمایی سه سال است. این مقطع آموزشی در زمره آموزش رسمی و گذراندن آن برای افراد اجباری است.

آموزش متوسطه (Sekolah Menengah Keatas)

دو نوع مختلف از دبیرستان های اندونزی وجود دارد که دو جریان آموزشی برای کسانی که ثبت نام اختیاری را انتخاب می کنند ارائه می دهد ، یکی از این موارد برای کسانی است که قصد ادامه تحصیل در دانشگاه را دارند و مورد دیگر برای کسانی است که بلافاصله شغل پیدا می کنند ، جوانان دیگر گزینه اسلامی را انتخاب می کنند. کل دوره ۳ ساله است. به فارغ‌التحصیلان مقطع دبیرستان دیپلم متوسطه اعطا می‌شود و این دوره شرط لازم جهت ورودبه دانشگاه است (قبولی درامتحان ورودی)

اما دبیرستان فنی وحرفه ای٬ یکی از برنامه‌ های موفق برای آموزش مهارت های لازم، استاندارد کردن 9 طرح زیر برای اصلاح کیفی برنامه‌ها مخصوصاً در زمینه‌های تکنیکی، فرهنگ اجتماعی و توانایی های یادگیری می‌باشد، این طرح ها عبارتند از: منشی‌گری، هتل‌داری، آشنایی با کامپیوتر، علم الکترونیک، خودروسازی، حسابداری، هتل داری، طراحی لباس، تربیت متخصص زیبایی. در مدارس فنی‌وحرفه‌ای توسعه مهارتهای حرفه‌ای در اولویت قرار می‌گیرد و بر آمادگی دانش‌آموزان برای ورود به بازار کار تاکید می‌شود.

تعداد دبیرستان ها در اندونزی در حدود 9000 دبیرستان است.

آموزش عالی (Sekolah Tinggi)

سیستم آموزش عالی اندونزی از جمله مواردی است که از سیستم سه درجه -لیسانس (S1)، فوق لیسانس (S2) و دکترا (S3)- پیروی می کند. در برخی از مراکز عالی که تمرکز بر آموزش حرفه ای دارند٬ لیسانس را با دیپلم یا Ahli Madya ترجیح می دهند. مدرک دیپلم ۴ یا D4 برابر دوره لیسانس است.

• دیپلم:‌سنین مختلف (حدود ۲-۴ سال)
• کارشناسی: سنین مختلف (حدودا ۴ سال)
• کارشناسی ارشد: سنین مختلف (حدود ۲ سال)

• دکترا: سنین مختلف (حدود ۲ سال)

در اندونزی هر دانشگاه عملکردهای خاصی نظیر آموزش،تحقیقات و خدمات اجتماعی را دنبال می‌کند. چند نوع مراکز آموزش عالی در اندونزی وجود دارد:‌

• دانشگاه های دولتی و خصوصی٬ که توسط وزارت فرهنگ و آموزش اداره می‌شوند.
• دانشکده‌های تربیت معلم٬ که مدرک آنها معادل مدرک دانشگاهی است.
• مؤسسات اسلامی٬ که هم‌سطح دانشگاه هستند اما توسط وزارت امور مذهبی اداره می‌شوند.
• مدارس عالی دولتی وخصوصی٬ که آموزش اکادمیک وحرفه‌ای را در رشته‌های خاص هم‌سطح با دانشگاه ها ارائه می‌دهند.
• مدارس عالی دولتی وخصوصی٬ که تنها از یک دانشکده تشکیل شده‌ و در سطوح مختلف دیپلم فنی اعطا می‌کنند.
• مراکز پلی‌تکنیکی٬ که وابسته به دانشگاهها هستند و آموزش ها و مهارت های تخصصی ارائه می‌دهند.

کانال آموزشی در اندونزی

کانال آموزشی محملی است که دانش آموزان از طریق آن پتانسیل خود را در یک فرآیند آموزشی منطبق با اهداف آموزشی پرورش می دهند.

• آموزش رسمی

آموزش رسمی، آموزشی است که به طور کلی در مدارس برگزار می شود. این کانال آموزشی دارای سطوح آموزشی مشخصی است، از تحصیلات ابتدایی، متوسطه تا آموزش عالی.

• آموزش غیر رسمی

بیشتر آموزش های غیر رسمی در سنین پایین و همچنین آموزش ابتدایی است. همچنین پارک های آموزشی قرآن وجود دارد که در بسیاری از مساجد یافت می شود و مدارس یکشنبه که در همه کلیساها یافت می شوند. علاوه بر این، دوره های مختلفی از جمله دوره های موسیقی، تدریس خصوصی و غیره نیز وجود دارد. تمرکز این آموزش بیشتر به توانایی هایی است که به اوقات و فراغت دانش آموزان مربوط می شود.

• آموزش اینفرمال

آموزش اینفرمال کانال آموزش خانواده و محیطی در قالب فعالیت های یادگیری مستقل است که آگاهانه و مسئولانه انجام می شود.

برنامه درسی

برنامه درسی قبل از استقلال اندونزی توسط دولت هلند و ژاپن در اندونزی اجرا می شد. پس از استقلال اندونزی٬ برنامه درسی در سال ۱۹۴۷ منتشر و تصویب شد. ایجاد آن در سال ۱۹۴۵ آغاز شد و تا سال 1949 ادامه داشت. دوره دوم با ایجاد برنامه درسی جدید در سال ۱۹۵۰ آغاز شد تا سال 1960 ادامه یافت. سومین و آخرین تغییر برنامه درسی در دوره نظم قدیم برنامه درسی ۱۹۶۴ بود. این برنامه در سال ۱۹۶۱ تهیه شد و تا سال ۱۹۶۸ اجرا شد.

در دوره نظام قدیم، برنامه درسی در اندونزی با هدف ایجاد شخصیت ملی و تقویت ایدئولوژی قدرت سوکارنو٬اولین رییس جمهور اندونزی٬ به همراه بود. پس از پایان دولت نظام قدیم و آغاز حکومت نظام جدید، هدف برنامه درسی در اندونزی تقویت ایدئولوژی پانچاسیلا (‌۵ باب مهم این کشور) و توسعه دولت یا کشور بود. در دوران نظم نوین، 4 تغییر در سیاست برنامه درسی رخ داد. تعیین برنامه درسی مبتنی بر استفاده از فارغ التحصیلان آموزشی برای تولید نیروی کار ماهر و ایجاد ثبات و امنیت سیاسی است.

برنامه درسی در اندونزی 3 بار تغییر کرد. اولین برنامه درسی در دوره اصلاحات، برنامه درسی مبتنی بر شایستگی یا برنامه درسی ۲۰۰۴، برنامه درسی سطح واحد آموزشی یا برنامه درسی ۲۰۰۶ و برنامه درسی ۲۰۱۳ بود.

زمان یادگیری

اکثر مدارس در اندونزی سال تحصیلی خود را در ماه جولای آغاز می کنند. یک سال تحصیلی به دو ترم تقسیم می شود. ترم فرد از جولای تا دسامبر و ترم زوج از ژانویه تا ژوئن شروع می شود.

تفاوت نظام اندونزی با نظام ایران

از نظر سطح تحصیلی و نظام آموزشی کشور اندونزی با ایران تفاوت چندانی ندارد. شاید تنها تفاوتی که به چشم می خورد آموزش حرفه ای است که در سطح آموزش عالی قرار دارد. چرا که نه٬ فارغ التحصیل با مدرک دیپلم سطح ۱ تا ۳ میتواند وارد بازار کار و رقابت کند. حتی با داشتن دیپلم سطح ۴ که برابر لیسانس است٬ فارغ تحصیل می تواند حقوق یکسان همانند با لیسانس دریافت کند.

نقطه تفاوت دیگری که میتوان در نظام آموزشی اندونزی با ایران دید٬ حق انتخاب مدرسه بر اساس آموزش دینی و غیر دینی است. هر چند در هر دو مراکز دروس دینی داده می شود اما در مراکز آمورش دینی بیشتر تمرکز به آموزش دینی است . درحالیکه در مدارس عمومی٬ درس دینی شرط قبولی یک دانش آموز نیست. این قانون هم قطعا بخاطر تفاوت در نظام آموزشی هر دو کشور است.

 

منابع :

• ویکی پدیایی اندونزیایی
• دانشنامه آزاد اندونزی 
• سیستم های آموزشی در اندونزی اثر وزارت آموزش و فرهنگی
• مقاله سیستم آموزشی اندونزی:‌بین خواسته ها و واقعیت ها٬ نوشته مونیره دانشجو رشته علوم و تربیت دانشگاه UIN Alaudin Makassar
• gardaoto.com
• kompas.com
• adjar.id
• sekolah.link
• صفحه رسمی دانشگاه Medan Area