https://mesihat.org/2024/05/13/o-novom-pazaru

 مجله صدای اسلام شماره 343   پروفسور هاجرالدین لایچ                  Glas islama 343, R: Analize, A: Prof. dr. Hajrudin Balić   

نووی پازار از بدو تأسیس، توقفگاهی اجتناب ناپذیر برای بازرگانان بوده توجه محققان را به خود جلب کرده است اما همچنین صحنه تضاد منافع و اهداف فاتحان مختلف بوده است. ساخته شده، تخریب شده، سپس بازسازی  شده است، اما با موفقیت در برابر تمام ناملایمات مقاومت کرده است.براساس منابع موجود نووی پازار بین سال های 1455 تا 1461 میلادی ساخت شده است. بنیانگذار نووی پازار یک رهبر نظامی مشهور، فرمانده منطقه بوسنی و اسکوپیه، بنیانگذارسارایوو، اسکوپیه - غازی عیسی بیگ ایشاکوویچ، بنیانگذار شهر، سازنده مسجد، کاروانسرا، حمام و 56 مغازه است.این شهر الهام‌بخش دیرینه بسیاری از سفرنامه‌نویسان جهان بوده است که در این اقلیم سفر می‌کردند، مانند بندیکت رامبرتی، که در سال 1553 می‌گوید: «نووی پازار با میدان معروف وبزرگ، پر از مغازه‌ها مسیحی و ترکی است، جایی که مردم دوبرونیک و سایر بازرگانان زندگی می کنند."

ماریو باچی، در سال 1610، اشاره می کند: "این شهر بزرگ و زیبا با بیش از سه هزار آتشدان است و تنها دو خانه لاتین از بازرگانان دوبرونیک وجود دارد.

یک سیاح ایتالیایی زن در سال 1550 از نوی پازار عبور کرد. او آن را به عنوان یک مکان تجاری توصیف کرد که در آن بازرگانان بوسنیایی، صرب، دوبرونیک و حتی ونیزی هستند. او نوشت که غذا فراوان و ارزان است و اجناس از هر طرف می رسد. می گوید در شهر مساجد، چند خان و کاروانسرا زیاد است.مسافر کنتارینی در سال 1580 در نووی پازار بود. به نظرش می رسید که  شهر حدود 6000 خانه دارد. 16 مسجد را برشمرد و بازار بزرگی دید که دکان های گوناگون داشت.اِویلیا سِلِبیا Evlija Celebija سفرنامه نویس که در قرن هفدهم از آن گذشت، آن را به تفصیل شرح داد. او در مورد شهر می‌گوید شهری بود با 3000 خانه، در وضعیت عالی. 23 مسجد در شهر وجود دارد، دو تکیه - یکی در نزدیکی مسجد تاش کوپرو، نزدیک پل سنگی قرار دارد. این شهر به قول خودش «9 فواره دارد که آب آن به قدر چشمه حیات پاک و چهل چشمه در بازار است». آنها را واقفان برای ارواح شهدای کربلا ساخته اند».

او کاخ های بلند را توصیف می کند و می گوید کاخ حاجی ابراهیم افندی، مردی که راه های سارایوو و هرزگوین را سامان داد، پل ها و مسافرخانه ها را ساخت، در وهله اول قرار داشت. وی همچنین از کاخ ذوالفقار زاده محمود آقا یاد می کند. او می گوید در شهر دو حمام وجود دارد: حمام قدیم که برای اولین بار در سال 1489 ذکر شده و موقوفه عیسی بیگ اساکوویچ است و حمام جدید. نوشته که دو خانه هم هست. یکی از آنها نیز وقف عیسی بیگ است که در آن غذا به صورت رایگان بین اربابان و فقرا تقسیم می شود.

او معتقد است که هفت کلیسا در شهر وجود داشته است - لاتین و صربی. هیچ فرانک، یهودی و مجاری وجود نداشت.در مورد آب و هوای شهر می نویسد که بسیار مطبوع است - به قول خودش «تابستان در تابستان و زمستان در زمستان» و مردم سالم و مقاوم هستند.

نووی پازار، مانند هر شهر بوسنیایی، بر روی موقوفات بنا شده است دوران پرتلاطم باعث شد تا زمینداران و بازرگانان ثروتمند این مناطق را ترک کنند و به اعماق امپراتوری عثمانی عقب نشینی کنند. آنها اغلب از فروش زمین و املاک خودداری می کردند، اما با کمال میل اموال خود را به وقف می کردند. این رسم که پازارهای ثروتمند بخشی از دارایی خود را وقف کنند، امروزه نیز وجود دارد. تقریباً هر شهرک بزرگ دارای یک مسجد یا برخی ساختمان‌های وقفی دیگر است که توسط یک یا چند مسلمان ثروتمند ساخته شده است.

شهر نووی پازار با معماری معاصر خود تصویری از یک شهر مدرن را منتقل می کند و در عین حال معنویت را از بناهای مقدس - بناهای فرهنگی می گیرد که به معماری شهری آن روحی می بخشد که آن را با وقار می کند و نت خاصی به آن می بخشد. آثار فرهنگی-تاریخی متعدد قوم بوسنیاک و صرب و نیز دژهای باستانی (استحکامات) جوامع ایلیاتی و رومی، این منطقه را از نظر آثار فرهنگی- تاریخی بسیار غنی کرده است.

مهم ترین محل، بازار قدیمی در نووی پازار، شهرک تجاری قدیمی ترگوویشت، قلعه استاری راس در نزدیکی نووی پازار است. منطقه استاری راس پس از تحقیقات گسترده باستان شناسی که در پایان سال 1971 آغاز شد، نقش مهمی پیدا کرد و به شهرت جهانی رسید. از سال 1979، به عنوان بخشی از بناهای تاریخی قرون وسطی که تحت مجموعه حفاظت شده Stari Ras متحد شده اند، در فهرست میراث جهانی یونسکو قرار دارد.

مساجد معروفی مانند لِی لِک Lejlek  و آلتون عالم Altun alem از قرن شانزدهم در قلمرو نووی پازار ساخته شد. این مساجد با ساختار خود شاهکارهای معماری اسلامی هستند. علاوه بر مسجد، آثار فرهنگی و تاریخی جالبی در منطقه سنجاک وجود دارد که از آن جمله می توان به مدارس، حمام ها، آبگرم ها، مسافرخانه ها، فواره ها و غیره اشاره کرد.

نووی پازار امروز شهری است که در جنبه های معماری و فرهنگی نمایانگر تلفیق شرق و غرب است و به این ترتیب نمونه ای هماهنگ از آمیختگی تنوع است که با ویژگی های خود فرهنگ و سنت موزاییکی منحصر به فردی را می سازد. آنچه مردم این منطقه با افتخار به آن اشاره می کنند، روابط خوب مردمان با گرایش های مذهبی و قومی مختلف است. مردم این منطقه ثابت کرده اند که علیرغم ویرانی ها می توانند با افراد مختلف زندگی کنند و شهرشان می تواند محل ملاقات فرهنگ ها و روایت های مختلف باشد. آثار فرهنگی و تاریخی حفظ شده شاهد تسامح و زندگی است که در اینجا ریشه عمیقی دارد.

امروز نووی پازار شهری است با بیش از 130000 سکنه، هفتاد مسجد، دو دانشگاه که یکی (دانشگاه بین المللی) و دیگری (دانشگاه دولتی) است. نووی پازار شهری جوان است که بیش از 30 درصد جمعیت آن را جوانان تشکیل می دهند. امروزه کارآفرینی خصوصی نیز شناخته شده است و بیش از 700 واحد تجاری در مناطق مختلف ثبت شده است. علیرغم این واقعیت که در دوره پسا کمونیستی، توسط مقامات دولتی مورد بی توجهی قرار گرفت، ساکنان سختکوش و مبتکر آن را به مرکز تجاری منطقه تبدیل کرده اند و آثار فرهنگی و تاریخی آن در سطح وسیعی شناخته شده است.

1403/02/25