روزنامه «پولیتیکا»: هشدار خلیلویچ نسبت به بحران استحاله فرهنگی بالکان

مقاله دکتر سعید خلیلویچ، پژوهشگر مرکز علوم دینی «قم» در بلگراد، با موضوع بحران استحاله فرهنگی بالکان، در تاریخ 3 دسامبر 2025، در روزنامه صربستانی «پولیتیکا» منتشر شد.

«پولیتیکا» قدیمی‏ترین روزنامه منطقه بالکان به شمار می‏رود و از سال‏های آغازین سده بیستم در بلگراد منتشر می‏شود. مقاله خلیلویچ در بخش «دیدگاه‏ها» به چاپ رسید که اختصاص به نشر مقالات تألیفی و انتقادی مسئولین سیاسی و رسانه‏ای و اساتید دانشگاهی صربستان دارد.

خلیلویچ در مقاله خود، هشدار می‏دهد که استمرار بی‏ثباتی سیاسی در صربستان و منطقه بالکان، باعث می‏شود پروسه تغییرات بنیادین هویتی و استحاله فرهنگی و تاریخی اقوام منطقه بالکان با سهولت و سرعت بیشتر به سرانجام برسد.

بر پایه توضیحات خلیلویچ، محیطی که در ابعاد سیاسی و اجتماعی آسیب‏دیده است، غالباً توان و فرصت فعال ساختن ظرفیت‏ها و ذخایر معرفتی فرهنگ بومی خود را جهت مواجهه خلاقانه با چالش‏های نظری و بازسازی آن‏ها مطابق با نیازهای خود پیدا نمی‏کند.

پژوهشگر مرکز علوم دینی «قم» در بلگراد خاطرنشان می‏کند: در این شرایط، نظریات و علوم انسانی و اجتماعی جدید که بر اثر مرجعیت و غلبه سیاسی و اقتصادی اروپای غربی به جوامع آسیب‏دیده بالکان راه یافته اند، با سهولت می‏توانند بنیادهای معرفتی پنهان خود را از حالت خفاء به بروز و ظهور رسانده و از حاشیه به متن فرهنگ بالکان منتقل شوند. این امر رویکردهای کاملاً نوینی را به فهم هستی و انسان در محیط بالکان تولید خواهد کرد.

خلیلویچ در ادامه می‏نویسد: تلاش برای یافتن برون‏رفت از بحران استمرار بی‏ثباتی سیاسی صربستان و بالکان ضروری است، لیکن نباید باعث شود نخبگان و اندیشمندان از بحرانی بنیادین و چالش‏های فرهنگی و تاریخی‏ای غفلت کنند که در پشت صحنه مسایل سیاست روز، به سرعت در حال فراگیر شدن است.

پژوهشگر مرکز علوم دینی «قم» در بلگراد بیان می‏کند: چالش‏های نظری جدید، از ناحیه معرفت‏های حاشیه‏ای و پنهان خود، در محیط بالکان آبستن بحران‏های فرهنگی و تاریخی عمیق خواهد بود، زیرا آن معرفت‏های پنهان به فرهنگی راه یافته اند که باورهای بدیل و ناسازگار با آن‏ها را در طول سده‏های گذشته در دل خود مستقر کرده است.

وی در این رابطه اضافه می‏کند: توسعه و بسط صورت نظری و تئوریک چالش‏های نظری جدید در سطح گسترده و عمومی منطقه بالکان، تحولات بنیادین را چه در اغراض و امیال روزانه و گرایش‏ها و سبک زندگی مردم و چه در لایه‏های اجرایی و عملی آن‏ها در ضمن رویکردها و ساختارهای سیاسی آینده جوامع بالکان، به دنبال خواهد داشت.

خلیلویچ در پایان مقاله خود در روزنامه «پولیتیکا» نتیجه می‏گیرد: اگر برخورد خلاقانه با چالش‏های نظری جدید و پشتوانه‏های معرفتی پنهان آن‏ها نداشته باشیم و زمینه بازخوانی و بازسازی معرفت‏های مهمان را پدید نیاوریم، در سال‏ها و دهه‏های پیش‏رو هنگامی که این چالش‏های پنهان و در حاشیه به بحران فراگیر تغییرات هویتی و استحاله فرهنگی و تاریخی ما در بالکان منجر شود، پشیمانی اثری نخواهد داشت.