مقدمه

ترکیه بمنظور بسط و تعمیق روابط خارجی، سازوکارهای جدیدی را برمحور همکاری علمی – فرهنگی با موسسات فرهنگی و دانشگاه ها اندونزی بنا نهاده است . بنابراظهارات کارشناسان، ترک ها ترسیم دیپلماسی فردا را نیزپیش بینی کرده اند. براین اساس دیپلماسی علمی و فرهنگی، سیاست جدید ترک ها درحوزه مرکزی و جنوب شرق آسیا یعنی اندونزی و مالزی است. ترک ها درسیاست گذاری فرهنگی خود بدنبال ساختارتمدنی اسلامی اندکه الگویی برای سایرکشورهای اسلامی باشند. این رویکرد تمدنی و نگاه جهانی به مقولة فرهنگ، جهت گیری های سیاست علمی و فرهنگی این کشور درکشورهای درحال توسعه است. دولت ترکیه با تدوین الگوی مطالعه تطبیقی، مدیریت روابط فرهنگی استراتژی خود را با تاکید براهداف ترویج تمدن اسلام سکولار، حفاظت و توسعه فرهنگ ملی گرایی و تفاهم و تبادل فرهنگی ازطریق اشتراکات زبانی درجهان اسلام دنبال می کند. ازیک طرف براساس گزارش های میدانی سهم بازار سریال و سایر تولیدات تلویزیونی ترکیه در اندونزی به طرز قابل توجهی رشد کرده است . بطور تقریبی در سال 2023 بیش از20میلیون اندونزیایی به طورمنظم فیلم و سریال های ترکیه ای را تماشا کرده اند. محصولات ترکیه ای اکنون حدود 15درصد از سهم بازار صنعت تلویزیون را در اختیار دارند. البته نباید فراموش کرد که سیاست گذاری ترکیه تنها دربخش آموزش و فرهنگ درکشور اندونزی نبوده، بلکه دولت ترکیه در بخش های نظامی و فناوری نیز توافقنامه های را به امضا رسانده است. وزیر امور خارجه ترکیه درحاشیه اجلاس سران گروه ۲۰ در بالی اندونزی گفته بود ما به عنوان دو قدرت بزرگ جهان اسلام (ترکیه و اندونزی ) همکاری‌ هایمان برای مسلمانان سراسر جهان آرامش و صلح جهانی را در پی خواهد داشت . ترکیه تلاش کرده با تکمیل نفوذ خود در بخش‌های مختلف این پیام را به جهان و مخالفین اش صادرکند که نفوذ خود را می‌تواند دردورترین نقطه آسیا نیزگسترش دهد. فروش 12فروند پهپاد پیشرفته به ارزش ۳۰۰ میلیون دلار از تلاش‌ های همکاری این کشور دربخش نظامی با اندونزی است.  

تمرکز بر فعالیت های علمی – فرهنگی

نفوذ و خیز ترکیه با محوریت فعالیت های علمی و فرهنگی چند سالی است دراندونزی با فراز و نشیب های همراه بوده که در دو سال گذشته این نوع فعالیت ها  افزایش پیدا کرده است. علل مختلفی را می توان برآن متصورکرد که به گفته برخی ناظران شاید مهمترین دلیل دولت ترکیه خصوصا اردوغان تسلط بر شرق و جنوب شرق آسیا (چین و.. ) و برچیدن موسسات علمی- آموزشی فتح الله گولن و مبارزه با فعالیت های آنان درکشورهای جنوب شرق آسیا خصوصا اندونزی است. اردوغان به خوبی می‌داند نفوذ موسسات فرهنگی خصوصا آموزشی فتح الله گولن و فارغ التحصیلان آن برای آینده ترکیه دردسرسازخواهد بود. دولت ترکیه بکرار ازچند کشور جنوب شرق آسیا ازجمله اندونزی درخواست کرده بود دستورتعطیلی مدارس تحت نظارت ارگان وابسته به فتح الله گولن دراین کشورها را صادرکند. درمقابل مقامات اندونزی گفته اند که مدرسه های تحت نظر این وزارتخانه به سازمان 'فتح الله گولن' که 'رجب طیب اردوغان'رییس جمهور ترکیه آن را پشت کودتای شکست خورده علیه خود می داند، وابسته نیستند. اما مقامات ترکیه اعلام می کنند بالغ 9 موسسه در اندونزی با نام گروه 'فتو مدارس وابسته به فتح الله گولن دراین کشورفعالند. از طرفی انتخاب پروفسوردکتر طالیپ کوچوکچان بعنوان سفیرترکیه دراندونزی که دارای سوابق علمی و آموزشی است، نمی تواند بدون علت باشد. اردوغان برآن شده درانتخاب سفیرش درکشور مهم و مسلمان اندونزی مراقبت های لازم را لحاظ کند. طالیپ سفیرترکیه دراندونزی که از شخصیت علمی و آکادمیک ترکیه می ‌باشد تا حدودی نگرانی اردوغان را دراندونزی برطرف کرده است. دکتر طالیپ در این مدت تلاش کرده فعالیت‌ های علمی آموزشی و فرهنگی را درجامعه خصوصا دانشگاه‌ های اندونزی توسعه وگسترش دهد. بعنوان مثال افتتاح اتاق کرنردردانشگاه ‌های شریف هدایت الله وجوکجاکارتا و برخی دانشگاه های دیگر ، مهمترین فعالیت علمی و آموزشی ایشان دراندونزی  است. جذب و بورسیه تحصیلی درتمامی مقاطع با اهداف تسهیل توسعه منابع انسانی و تقویت فرهنگی درکشورهای درحال توسعه اقدام بعدی ترکیه است. براساس آخرین گزارش‌ ها ، بنیاد ترکی تاکنون بالغ بر۲۰۰ بورسیه دررشته‌های علوم انسانی را از مدارس شبانه روزی و دانشگاه ها پذیرش کرده است. دانشجویان درمصاحبه با خبرنگارآناتولی می گویند علاقه مندی ما به ترکیه هر روز بیشتر می‌شود چرا که ترک ها ازنظر آداب و رسوم و منوی غذایی متنوع اند. سیاست جدید ترکیه درحوزه فرهنگی نیز با تمرکز بر دیپلماسی غذا و سلامت وارد فازجدیدی شده و ازاین امرمستثنا نبوده است .بخش فرهنگی و سفیر ترکیه دراندونزی تلاش کرده اند به نوعی فرهنگ و آداب و رسوم کشورش را در کشور میانه‌رو و معتدل گسترش دهند. البته آژانس‌ های ترویج و توسعه گردشگری ترکیه هم دراین امرنقش بسزایی داشته و با همکاری وزارت گردشگری اندونزی فعالیت‌ هایی را درحوزه‌های گردشگری سلامت و غذایی آغازکردند.

اقدامات بشر دوستانه

ازبرنامه های دولت ترکیه اقدامات بشردوستانه و عام المنفعه در برخی از استان های اندونزی است . ایجاد یتیم خانه ها و موسسات خیریه با مدیریت افراد بومی ها و محلی در برخی از استان ها بعنوان نمونه ( اچه و سوماترا) از این دست اقدامات است. یتیم خانه استانبول توسط بنیاد همیاری های بشری ترکیه در باندا آچه مرکز استان آچه دراندونزی احداث شده و از سال 2004 که سونامی دراین کشور اتفاق افتاد، کودکان یتیم اندونزی را تحت پوشش قرارداده است. بنیاد همیاری استانبول درگزارشی نوشت: بسیاری ازکودکان تمایل دارند برای تحصیل به ترکیه بیایند. ربیعه ارگل، دانشجوی دانشکده الهیات دردانشگاه مرمره در مصاحبه با خبرگزاری آناتولی اظهارداشت: با گروه پنج نفره برای دیدار از یتیم خانه استانبول به باندا آچه آمده ایم. وی افزود:  باور کنید هیجان و احساسی که موقع رسیدن به این خوابگاه و دیدن پرچم ترکیه درآن داشتیم، غیرقابل توصیف است. ارگل با ابرازخرسندی گفت: درطول یک هفته درس های فشرده زبان ترکی را به کودکان ارائه کردیم و دانش آموزان ظرف این مدت کوتاه توانستند درسطح پایه چیزهای زیادی را یاد بگیرند.

جمع بندی :

ترکیه با سیاست گذاری و تمرکز برحوزه های فرهنگی دراندونزی بدنبال گسترش نفوذ و تسلط برآن است. آنکارا در نتیجه تعمیق و گسترش سیاست های فراگیر خود، با261 نمایندگی خارجی به پنجمین کشور دارای شبکه گسترده نمایندگی درسطح جهان تبدیل شده است.آنکارا همانند آمریکا، روسیه و چین دراین سالها نیم نگاهی به سیاست گذاری در شرق و جنوب شرق آسیا داشته و با اجرای طرح‌ های جدید به دنبال تقویت جایگاه خود دراین منطقه است. تردیدی نیست که فاصله جغرافیایی مانع بزرگی در توسعه سیاست خارجی ترکیه درجنوب شرق آسیا بوده است، اما برای عبور از این مانع هیچ ابزاری بهتر از قدرت نرم و دیپلماسی فرهنگی وجود ندارد و ترکیه به خوبی از این عناصر همچون برنامه‌ های فرهنگی ،آموزشی تلویزیونی و کمک‌ های بشردوستانه درسیاست خارجی خود بهره برده است.

منابع :

وزارت فرهنگ و آموزش عالی 

وزارت خارجه ترکیه

سفارت ترکیه در اندونزی  

جاکارتا پست