راولپندی، که غالباً به عنوان مقر قدرت نظامی پاکستان و کانون فعالیت‌های سیاسی کشور شناخته می‌شود، شهری است که تاریخ پیچیده‌ای از همزیستی مسالمت‌آمیز و تنش‌های فرقه‌ای دارد. در میان دهه‌ها چالش، این شهر نمادی خارق‌العاده از صلح و مدارا را در خود جای داده است: یک معبد جین که در قلب جامعه تعلیم القرآن، یکی از قدیمی‌ترین مساجد راولپندی واقع در راجا بازار پرجنب‌وجوش قرار گرفته است. این همزیستی غیرمنتظره، داستانی از عهدی وفادارانه، احترام متقابل و تاریخ مشترکی را روایت می‌کند که بر نیروهای تفرقه‌افکن زمان غلبه کرده است. 

زمینه تاریخی: راولپندی پیش از تقسیم هند

راولپندی مانند بسیاری از شهرهای تاریخی شبه‌قاره، حول محور چند مکان کلیدی توسعه یافت: یک قلعه، یک تبی (محله چراغ قرمز) و یک مسجد مرکزی. راجا بازار، مرکز تجاری این شهر، پیش از تقسیم هند یک منطقه عمدتاً جین بود که مملو از معابد و حویلی‌های باشکوه بود. 

محله‌های مجاور موهان پورا، آرجون نگر و رام باغ هنوز پژواک‌هایی از آن تاریخ را به نمایش می‌گذارند و جروکه‌ها (بالکن‌های چوبی مشبک) همچون شاهدان خاموش آن دوران هستند. اما با وقوع تقسیم در سال ۱۹۴۷، مهاجرت‌های گسترده و خشونت‌های فرقه‌ای رخ داد و همسایگان سابق به دشمنان تبدیل شدند. در این میان، معبد جین که زمانی مرکز عبادت بود، به‌جا ماند و سرپرستی آن به خانواده‌ای مسلمان سپرده شد. 

مسجد و معبد: داستان همزیستی

جامعه تعلیم القرآن در دهه ۱۹۴۰ توسط مولانا غلام‌الله خان در منطقه‌ای که عمدتاً ساکنان آن هندو بودند، تأسیس شد. ساکنان هندو که به صداقت و فروتنی مولانا اعتماد داشتند، سرپرستی معبد را به او سپردند و وعده دادند که روزی بازخواهند گشت. 

مولانا اشرف علی، متولی کنونی و فرزند مولانا غلام‌الله می‌گوید: “آن‌ها هرگز بازنگشتند، اما پدرم به عهد خود وفا کرد و وظیفه نگهداری از معبد را به من واگذار نمود. این معبد نماد صداقت ما و پایبندی به وعده‌ای است که داده‌ایم.” 

این معبد همچنان در میان ساختمان‌های عظیم مسجد و مدرسه دینی باقی مانده و یادبودی زنده از دورانی است که ادیان مختلف در صلح و آرامش در کنار هم زندگی می‌کردند. 

زندگی درون محوطه مسجد

مسجد جامعه تعلیم القرآن پس از حمله تروریستی در روز عاشورای سال ۲۰۱۳ به‌طور کامل بازسازی شد. امروز این مجموعه شامل سالن‌های نماز، کلاس‌های درس، خوابگاه‌های مدرسه دینی و یک بازار پررونق در طبقه همکف است. 

معبد در حیاطی خلوت قرار دارد که از طریق راهرویی کم‌نور قابل دسترسی است. دانش‌آموزان مدرسه روزانه بارها از کنار این معبد عبور می‌کنند.

بازار و احترام متقابل

طبقه همکف مسجد میزبان بازاری پررونق است که نمونه‌ای از تنوع تجاری راولپندی است. رانبیر سینگ، یک سیک که در زمان اشغال مناطق قبیله‌ای توسط طالبان از پیشاور گریخت، اکنون در این بازار کسب‌وکار موفقی دارد. او می‌گوید: “این مکان خانه من است. مسجد به من پناه داد و به من احترام گذاشت.” 

ساکنان دیگر مانند سید شوکت علی، که گروه موسیقی نظامی را در ساختمانی قدیمی مقابل مسجد اداره می‌کند، از همزیستی مسالمت‌آمیز صحبت می‌کنند. وی می‌گوید: “ما به اذان احترام می‌گذاریم و آن‌ها نیز به کار ما احترام می‌گذارند.” 

دیدگاه مولانا: ترویج مدارا

مولانا اشرف علی در گفتگو تأکید کرد که اسلام اهمیت ویژه‌ای برای مدارا و همزیستی قائل است. او گفت: “انسانیت بر هر چیزی مقدم است.” او بر این باور است که حفاظت از معبد پیامی قدرتمند به جهانیان می‌فرستد مبنی بر این که مسلمانان حامی صلح هستند و نه خشونت. 

“پس از حادثه بابری مسجد، ما این معبد را با جان خود حفظ کردیم تا نشان دهیم که پیروان پیامبر محمد (ص) اهل خشونت نیستند.” 

چالش‌های جامعه مدرن: نیاز به مدارا

پاکستان امروزی با تنش‌های فرقه‌ای و بحران هویت مواجه است. نسل‌های جدید که از تاریخ چندفرهنگی خود بی‌خبر هستند، در خلأ اجتماعی رشد کرده‌اند. این خلأ اغلب توسط فرصت‌طلبانی پر می‌شود که با گسترش نفرت به دنبال منافع شخصی خود هستند. 

معبدی که در قلب مسجدی در راولپندی قرار دارد، کلیشه‌ها را به چالش می‌کشد و اثبات می‌کند که مدارا بخش جدایی‌ناپذیر تاریخ مشترک ماست. 

نتیجه‌گیری

معبد جین در جامعه تعلیم القرآن راولپندی نمادی از صلح و همزیستی است. این معبد داستانی از اعتماد، احترام متقابل و ایستادگی در برابر تفرقه‌افکنی را روایت می‌کند. 

برای کشوری که با چالش‌های ایدئولوژیکی و اجتماعی روبه‌روست، چنین نمادهایی راهی برای آینده‌ای بهتر ارائه می‌دهند—آینده‌ای که در آن اعتقادات گوناگون در هماهنگی و همزیستی شکوفا شوند. همان‌طور که مولانا اشرف علی گفت: “انسانیت بر هر چیزی مقدم است”. این فلسفه می‌تواند زخم‌ها را التیام بخشد و شکاف‌ها را پر کند و ما را به سوی جامعه‌ای بهتر و متحدتر هدایت نماید. 

https://www.dawn.com/news/1376578/mandir-main-mehrab-a-temple-inside-a-mosque-in-rawalpindi