کارل بروکلمان (Carl Brockelmann) (۱۷ سپتامبر ۱۸۶۸ – ۶ مه ۱۹۵۶) خاورشناس آلمانی و از بزرگ‌ترین سامی‌شناسان (عرب‌شناسان) در نیمه اول قرن بیستم بود. بروکلمان دوران جوانی خود را در روستوک گذراند. او ابتدا در ترم تابستانی سال ۱۸۸۶ تحصیلات زبان‌شناسی خود را در دانشگاه روستوک آغاز کرد، اما سپس با دریافت یک بورسیه تحصیلی به دانشگاه برسلاو رفت. در سال ۱۸۸۸ به نزد شرق‌شناس مشهور «تئودور نولدکه» در دانشگاه استراسبورگ رفت، جایی که در سال ۱۸۹۰ موفق به اخذ مدرک دکترا شد و آزمون دولتی تدریس در مدارس عالی را نیز گذراند. در دو سال بعد، بروکلمان به عنوان کارآموز و معلم کمکی در دبیرستان پروتستانی استراسبورگ مشغول به کار شد و از جمله به فرزندان خانواده‌های کارخانه‌دار آدلر و اوپنهایمر تدریس کرد.
در سال ۱۸۹۳ بروکلمان در دانشگاه برسلاو برای رشته زبان‌شناسی سامی، مجوز تدریس (habilitation) گرفت. در سال ۱۹۰۰ به عنوان استاد فوق‌العاده زبان عربی به دانشگاه برلین رفت و در سال ۱۹۰۳ به عنوان استاد تمام مصرشناسی در دانشگاه کونیگسبرگ منصوب شد. در سال ۱۹۱۰، او به سمت کرسی زبان‌شناسی سامی و مطالعات اسلامی در دانشگاه هاله دعوت شد، جایی که در سال ۱۹۱۸ تأسیس مؤسسه شرق‌شناسی را پیگیری کرد و در سال‌های ۱۹۱۸-۱۹ به عنوان رئیس دانشگاه خدمت کرد. از جمله شاگردان او می‌توان به هلموت ریتر، آگوست کلینگنهابن و یوهان فوک اشاره کرد. او در سال ۱۹۲۲ دوباره به دانشگاه برلین بازگشت و هانس بائر جانشین او در هاله شد.
با این حال، او در سال ۱۹۲۳ بار دیگر به برسلاو بازگشت. در اکتبر ۱۹۳۲ به ریاست دانشگاه برسلاو انتخاب شد و در مقابل حملات ضدیهودی دانشجویان نازی علیه پروفسور حقوق جزا، ارنست یوزف کوهن، ایستادگی کرد. مورخ معاصر، هلموت هایبر، او را به عنوان «رئیس دانشگاهی با شجاعت فوق‌العاده» توصیف کرده است. از جمله شاگردان
او در برسلاو می‌توان به برتهولد اسپولر و هانس یواخیم کیس‌لینگ اشاره کرد. پس از به قدرت رسیدن نازی‌ها، بروکلمان در ۱ آوریل ۱۹۳۳ از سمت خود برکنار شد و در سال ۱۹۳۵ بازنشسته گردید. جانشین او اتو اشپیس بود.
او در سال ۱۹۳۷ به هاله نقل مکان کرد، جایی که توانست از کتابخانه انجمن شرق‌شناسی استفاده کند. پس از جنگ جهانی دوم، در سال ۱۹۴۵ به سمت مسئول کتابخانه منصوب شد و در سال ۱۹۴۷ به تدریس تورکولوژی پرداخت (که جبران‌کننده از دست رفتن حقوق بازنشستگی او در برسلاو بود). همزمان به عضویت اتحادیه سراسری کارگران آلمان (FDGB) درآمد. او تا سن ۸۸ سالگی به تدریس در رشته تخصصی خود ادامه داد.
بروکلمان در توسعه استاندارد DIN ۳۱۶۳۵ (روش لاتین‌نویسی الفبای عربی) نقش کلیدی داشت. این استاندارد بر اساس روش لاتین‌نویسی انجمن شرق‌شناسی آلمان (DMG) که او و هانس وِر پایه‌گذاری کرده بودند، طراحی شد و در سال ۱۹۳۶ در کنگره بین‌المللی شرق‌شناسان در رم پذیرفته شد.
در سال‌های ۱۸۹۵ تا ۱۹۱۴، بروکلمان به گردآوری اطلاعات درباره تاریخ اسلام پرداخت و نگارش فصل «تاریخ اسلام» را در اثری که زیرنظر یولیوس فون پلوگ هارتونگ درباره تاریخ جهان نوشته می‌شد، به عهده گرفت. این فصل به‌طور فشرده تاریخ اسلام را از آغاز تا زمان تألیف دربرمی‌گرفت. بروکلمان در طی ۲۵ سال این مطلب را گسترش داد و فصلی دراز درباره اوضاع دولت‌های جدید اسلامی بعد از جنگ جهانی اول تا ۱۹۳۹ بر آن افزود. حاصل کار، کتاب مشهور و معتبر تاریخ ملل و دول اسلامی بود که در سال ۱۹۳۹ انتشار یافت.
با اثر خود، «تاریخ ادبیات عربی» (که ابتدا بین سال‌های ۱۸۹۸ تا ۱۹۰۲ توسط انتشارات فلبِر در وایمار منتشر شد و سپس نسخه دوم آن که با ضمائم تطبیق داده شده بود در سال‌های ۱۹۳۷–۱۹۴۲ چاپ شد)، بروکلمان یک کتاب مرجع کتاب‌شناختی مهم نوشت که بعدها فؤاد سزگین با کتاب «تاریخ نگارش‌های عربی» (منتشر شده بین ۱۹۶۷ تا ۲۰۱۵) راه او را ادامه داد.بروکلمان در تابستان ۱۹۵۳ برای بار دوم بازنشسته شد، ولی درس و بحث را رها نکرد. سرانجام در ۶ مه ۱۹۵۶ درگذشت.
منبع: Iranicaonline
نظر شما