مقدمه :

خشونت علیه زنان و کودکان، زخمی عمیق بر پیکر جامعه اندونزی است که توسعه و پیشرفت این کشور را به چالش کشیده است. این معضل که به صورت خشونت فیزیکی، روانی، جنسی و اقتصادی خود را نشان می‌دهد، ریشه در عوامل پیچیده‌ی فرهنگی، اجتماعی واقتصادی دارد. تنوع فرهنگی و جمعیت بالای اندونزی، ابعاد پیچیده‌ای به این مسئله بخشیده است. علاوه بر این عواملی چون فقر، نابرابری جنسیتی و ضعف دراجرای قوانین این بحران را عمیق‌ ترکرده است. دراین مقاله با هدف ارائه تصویری جامع از وضعیت خشونت علیه زنان وکودکان، به بررسی عوامل مؤثر، پیامد های ناشی از آن به تفکیک سن و جنسیت مورد کنکاش و بررسی قرار می گیرد.    

چهره خشونت در اندونزی

آمارهای منتشر شده توسط کمیسیون ملی خشونت علیه زنان (Komnas Perempuan) نشان از افزایش موارد خشونت علیه زنان درسال‌ های اخیر دارد. در سال 2022 این کمیسیون 338,496 مورد خشونت علیه زنان را ثبت کرده است که نسبت به سال 2021 افزایشی 50 درصدی را نشان می‌دهد. این آمارخشونت خانگی، آزار جنسی، خشونت روانی، خشونت اقتصادی، و خشونت درفضای مجازیرا شامل می‌شود. داده‌های یونیسف (UNICEF) نیز حکایت از آن دارد که 4.1 میلیون کودک در اندونزی، کودکان کار هستند و 1 از 10 دختر قبل از 18 سالگی ازدواج می‌کنند.

انواع خشونت

• خشونت خانگی: متأسفانه خشونت خانگی شایع‌ ترین نوع خشونت علیه زنان دراندونزی است. به عنوان مثال درسال 2022 75 درصد از کل موارد خشونت گزارش شده به Komnas Perempuan مربوط به خشونت خانگی بوده است.
• آزار جنسی: آزار جنسی در محیط ‌های کاری و آموزشی نیز به طور نگران کننده‌ای رایج شده است. در سال 2022 بیش از 10,000 مورد آزار جنسی علیه کودکان گزارش شده است.
• کار کودکان: کودکان در مناطق روستایی و صنعتی نیز از خشونت در امان نیستند. آنها در معادن، مزارع، کارخانه‌ ها و حتی در خانه ‌ها به کار گرفته می‌شوند و اغلب در معرض سوء‌استفاده و خشونت جنسی و فیزیکی قرار می‌گیرند.
• ازدواج زودهنگام: ازدواج زود هنگام یکی از چالش‌ های اساسی است که حقوق کودکان را نقض می‌کند. این عمل موجب افزایش منجر به ترک تحصیل، مشکلات سلامتی و خشونت خانگی شده است

گروه‌ های آسیب‌پذیرتر

• زنان معلول: زنان معلول به دلیل محدودیت ‌های جسمی و عدم دسترسی به منابع حمایتی، بیشتر در معرض خشونت قرار داشته اند. آنها بدلیل عدم دسترسی به خدمات بهداشتی، آموزش و اشتغال با تبعیض مواجه شده و دربرابر خشونت خانگی و جنسی آسیب‌پذیرتر شده اند.
• زنان مهاجر و پناهنده: این زنان به دلیل ناآشنایی با زبان، فرهنگ و قوانین اندونزی و همچنین وضعیت اقامت نامشخص درمعرض بهره‌کشی وخشونت قرارگرفته اند. آنها مجبور به کار در شرایط سخت و با دستمزد کم و قربانی قاچاق انسان شده و یا به ازدواج‌ های اجباری تن می دهند.
• زنان LGBTQ+: این زنان به دلیل تبعیض و عدم پذیرش اجتماعی، با چالش‌ های مضاعفی در زمینه خشونت مواجه هستند.
• ریشه‌های خشونت

• عوامل فرهنگی و اجتماعی: باورهای سنتی که نقش‌ های جنسیتی نابرابر را تقویت می‌کنند، در برخی مناطق زنان را همچنان تحت سلطه نظام‌ های مردسالارانه قرار داده و استقلال آنها را محدود می کند. همچنین پذیرش اجتماعی خشونت در جوامع روستایی و عدم حمایت خانواده‌ها از قربانیان به دلیل نگرانی از آبرو، به تداوم این معضل دامن می ‌زند. علاوه بر این برخی رسوم و عقاید مذهبی نیز  خشونت علیه زنان را تقویت کرده است.
• عوامل اقتصادی: فقر گسترده در جوامع روستایی و شهری، بهره‌کشی اقتصادی از کودکان و بیکاری زنان که آنها را به وابستگی مالی به مردان وادار می‌کند، از دیگر عوامل مؤثر برخشونت علیه زنان و کودکانند. زنان در این جوامع برای تأمین معاش خود و خانواده ‌شان تن به شرایط ناامن و استثمارگرانه می دهند.
• عوامل قانونی و نهادی: ضعف دراجرای قوانین موجود، کمبود منابع برای پلیس و دستگاه قضایی و نبود هماهنگی بین نهادهای دولتی و غیردولتی درارائه خدمات حمایتی به قربانیان، از دیگر چالش‌ های مقابله با خشونت در اندونزی هستند. این عوامل باعث شده که قربانیان خشونت به دنبال احقاق حقوق خود نباشند و مرتکبان خشونت نیز از مجازات در امان بمانند.
• عوامل آموزشی: سطح پایین سواد درمناطق روستایی، به ویژه درمیان زنان و دختران، و نبود برنامه‌های آموزشی برای آگاهی بخشی درباره حقوق بشر وجنسیت، به گسترش خشونت کمک کرده وآسیب جدی به توانمندسازی زنان و دختران زده است.
• عوامل دیجیتال و تکنولوژی: با افزایش استفاده ازاینترنت و شبکه‌های اجتماعی، آزار و اذیت‌ های اینترنتی علیه کودکان و زنان نیز افزایش یافته است. نبود مقررات کافی برای مقابله با جرایم سایبری نیز به این مشکل دامن زده و زنان و دختران درفضای مجازی قربانی آزار واذیت، تهدید، انتشار تصاویر خصوصی و سایر اشکال خشونت شده اند.

ریشه‌ های عمیق‌تر خشونت

• نظام مردسالاری: نظام مردسالاری که ریشه درفرهنگ، سنت دارد، با تقویت نقش ‌های جنسیتی سنتی و تبعیض‌آمیز، زنان را در موقعیتی پایین‌تر از مردان قرار می‌دهد و آنها را به وابستگی به مردان وادار می‌کند. این امر موجب شده زنان در برابر خشونت آسیب‌ پذیرتر شوند و درمواجهه با خشونت، کمتر بتوانند از حقوق خود دفاع کنند.
• فقر و نابرابری: فقر و نابرابری اقتصادی و اجتماعی از عوامل مهم خشونت علیه زنان و کودکان در اندونزی است. فقر زنان و کودکان را مجبور به کار در شرایط سخت و ناامن و یا تن دادن به ازدواج‌های زودهنگام می‌کند. نابرابری نیز باعث می‌ شود زنان و کودکان به آموزش، بهداشت و سایر خدمات اساسی دسترسی نداشته باشند و در نتیجه در برابر خشونت آسیب‌پذیرتر شوند.
• رسانه‌ها: رسانه‌ ها نیز با به تصویر کشیدن نقش‌ های جنسیتی کلیشه‌ای و عادی‌سازی خشونت علیه زنان و کودکان، می‌توانند در تداوم این مشکل نقش داشته باشند. برخی فیلم‌ ها و سریال‌های تلویزیونی خشونت علیه زنان را به عنوان یک امر طبیعی نشان می‌دهند و برخی رسانه‌ها با انتشار اخبار و گزارش‌های جانبدارانه، قربانیان خشونت را سرزنش می‌کنند.

انواع خشونت، بررسی عمیق ‌تر

• خشونت روانی: خشونت روانی شامل رفتارهایی مانند تحقیر، تهدید، کنترل و ایزوله کردن قربانی است. این نوع خشونت تأثیرات مخربی بر سلامت روان قربانی دارد و می‌تواند منجر به افسردگی، اضطراب و اختلال استرس پس از سانحه شود. برای مثال، کنترل کردن رفتار، روابط اجتماعی و یا تحقیر کردن یک زن در ملأعام از مصادیق خشونت روانی هستند.
• خشونت اقتصادی: خشونت اقتصادی شامل رفتارهایی مانند محدود کردن دسترسی زنان به منابع مالی، ممانعت از اشتغال و تحصیل و همچنین استثمار مالی زنان است. این نوع خشونت می‌تواند زنان را به وابستگی مالی به مردان وادار کند و آنها را در برابر انواع دیگر خشونت آسیب‌پذیرتر کند. برای مثال ممانعت ازادامه تحصیل یک دختر به منظور وادار کردن او به ازدواج در سن پایین، نوعی خشونت اقتصادی محسوب می ‌شود.
• خشونت در فضای مجازی: خشونت درفضای مجازی شامل رفتارهایی مانند آزار و اذیت آنلاین، تهدید، انتشار تصاویر و فیلم‌ های خصوصی بدون رضایت و همچنین سوء استفاده جنسی آنلاین است. این نوع خشونت تأثیرات مخربی بر سلامت روان قربانی داشته است و منجر به افسردگی، اضطراب و اختلال استرس پس از سانحه می شود. برای مثال ارسال پیام‌های تهدیدآمیز، انتشار شایعات نادرست و یا هک کردن حساب‌ های کاربری از جمله مصادیق خشونت در فضای مجازی هستند.

 خشونت علیه زنان و کودکان یک معضل جهانی است که اندونزی نیز از آن مستثنی نیست. بر اساس آمارهای رسمی، تعداد موارد خشونت گزارش شده در سال‌ های اخیر رو به افزایش بوده و این امر اهمیت پرداختن به این موضوع را بیش از پیش نمایان می‌کند. برای مقابله با این چالش تقویت چارچوب‌ های قانونی یکی از اولویت‌های اصلی است. این اقدام شامل بازنگری و به‌روزرسانی قوانین موجود با هدف تشدید مجازات مرتکبان خشونت و گسترش تعریف قانونی خشونت برای شامل کردن انواع خشونت روانی، اقتصادی و مجازی می‌شود. آموزش قضات، وکلای دادگستری و نیروهای پلیس نیز در این راستا اهمیت دارد تا آن ‌ها بتوانند به نحو بهتری به موارد خشونت رسیدگی کنند. همچنین، ایجاد سیستم نظارتی شفاف برای پیگیری دقیق پرونده‌ها و تخصیص بودجه کافی به نهادهای قانونی و قضایی برای حمایت از قربانیان از دیگر اقدامات ضروری است. آموزش وآگاهی ‌بخشی نیز نقش مهمی در کاهش خشونت دارد. اجرای برنامه ‌های آموزشی درمدارس و جوامع محلی برای آموزش حقوق زنان و کودکان و راه‌های پیشگیری از خشونت ضروری است. رسانه‌ ها می‌توانند با ترویج پیام‌های ضد خشونت و تولید برنامه‌های فرهنگی و آموزشی به افزایش آگاهی عمومی کمک کنند. برگزاری کمپین‌های ملی با همکاری سازمان‌های مردم‌نهاد، هنرمندان و فعالان اجتماعی می‌تواند توجه جامعه را به این معضل جلب کند و نگرش‌های مثبت را تقویت نماید. حمایت ‌های اجتماعی و اقتصادی نیز از دیگر بخش ‌های مهم این راهکارها هستند. تأسیس مراکز مشاوره و پناهگاه برای قربانیان خشونت، ارائه خدمات مشاوره روانی، حمایت قانونی، و کمک به اشتغال و مسکن از جمله اقدامات ضروری دراین بخش است. همچنین، ارائه وام ‌های خرد و آموزش مهارت‌های شغلی به زنان می‌تواند به توانمندسازی اقتصادی آن‌ها و کاهش وابستگی به دیگران کمک کند. حمایت از خانواده‌های آسیب‌دیده نیز اهمیت دارد تا از بازگشت خشونت جلوگیری شود. تقویت همکاری‌ های بین‌المللی می‌ تواند به جذب منابع مالی و فنی و بهره‌گیری از تجربیات موفق سایر کشورها کمک کند. همکاری با سازمان‌های بین‌المللی مانند یونیسف و سازمان ملل متحد و مشارکت در پروژه‌های جهانی برای کاهش خشونت علیه زنان و کودکان از جمله این اقدامات است. تبادل تجربیات میان کشورهای منطقه آسیای جنوب شرقی نیز می‌تواند تأثیرگذار باشد. توسعه فناوری یکی از ابزارهای مؤثر در این مسیر است. راه‌اندازی خطوط تلفن و اپلیکیشن‌ های اضطراری برای گزارش خشونت به صورت آسان و ناشناس می‌ تواند به قربانیان کمک کند. ایجاد سامانه‌ های آنلاین برای مشاوره و پیگیری پرونده‌ها و توسعه سیستم‌ های هوش مصنوعی برای شناسایی و پیشگیری از خشونت در فضای مجازی از دیگر اقدامات قابل اجرا است. درحوزه توانمندسازی زنان، ارائه آموزش‌های مهارتی در زمینه‌هایی مانند خیاطی، آرایشگری، کامپیوتر و زبان‌های خارجی برای ورود به بازار کار و دستیابی به استقلال اقتصادی بسیار اهمیت دارد. حمایت از کارآفرینی زنان با ارائه وام‌های کم ‌بهره و مشاوره ‌های کسب و کار نیز می‌تواند تأثیرگذار باشد. افزایش مشارکت زنان در تصمیم‌گیری‌های مختلف، از جمله در پارلمان، دولت و شوراهای محلی، نیز یکی از راهکارهای مهم برای تغییر ساختارهای اجتماعی است. مشارکت مردان نیز نقشی کلیدی در پیشگیری از خشونت دارد. آموزش و فرهنگ‌سازی برای مردان در زمینه حقوق زنان و راه‌های پیشگیری از خشونت از طریق کارگاه‌های آموزشی و رسانه‌ها می‌تواند مؤثر باشد. تشویق مردان به صحبت در مورد خشونت علیه زنان و کودکان و حمایت از زنان در محیط کار و خانه نیز از اهمیت بسیاری برخوردار است. تقویت نهادهای حمایتی با افزایش بودجه و نیروی انسانی متخصص، نظارت بر عملکرد این نهادها و ایجاد شبکه‌ای از خدمات حمایتی در سراسر کشور نیز ضروری است. در نهایت، استفاده از تکنولوژی به عنوان ابزاری نوین می‌تواند در کاهش خشونت نقش مهمی ایفا کند. توسعه اپلیکیشن‌های موبایل برای گزارش‌دهی خشونت، دریافت کمک و مشاوره و همچنین آموزش و آگاهی‌بخشی و استفاده از سیستم‌های هوش مصنوعی برای شناسایی و پیشگیری از خشونت در فضای مجازی می‌تواند به تحقق این هدف کمک کند. برای ایجاد جامعه‌ای امن‌تر و کاهش خشونت علیه زنان و کودکان، نیاز به همکاری همه‌جانبه میان دولت، جامعه و نهادهای بین‌المللی است. با اجرای این راهکارها و توجه به چالش‌های موجود، می‌توان به جامعه‌ای عادلانه‌تر و امن‌تر دست یافت که در آن همه افراد از حقوق برابر برخوردار باشند و بتوانند در محیطی امن و حمایت‌شده زندگی کنند.

مطالعات موردی موفق: کاهش خشونت خانگی و حمایت از قربانیان خشونت جنسی در اندونزی

مطالعات موردی موفق در کاهش خشونت خانگی و حمایت از قربانیان خشونت جنسی در اندونزی نشان‌دهنده تأثیرگذاری برنامه‌ های جامع و مشارکتی است. این اقدامات با تأکید بر آموزش، آگاهی‌بخشی، توانمندسازی و تغییر نگرش‌های فرهنگی در سطح جامعه به دستاوردهای چشمگیری منجر شده‌اند. در روستای Wirogunan در جاوه مرکزی، برنامه‌ای جامع برای کاهش خشونت خانگی اجرا شد که شامل آموزش حقوق خانواده، مدیریت خشم، توانمندسازی زنان از طریق مهارت‌ آموزی و کارآفرینی، مشارکت فعال مردان در برنامه‌های آگاهی‌ بخشی و استفاده از فعالیت‌ های فرهنگی مانند نمایش و موسیقی بود. همچنین گروه‌های حمایتی برای زنان ایجاد شد تا فضایی امن برای تبادل تجربیات و دریافت حمایت روانی فراهم شود. این برنامه طی یک دهه، نرخ خشونت خانگی را بیش از 60 درصد کاهش داد و به بهبود روابط خانوادگی در بیش از 70 درصد خانواده‌ها شد. سازمان Yayasan Pulih که در جاکارتا فعالیت می‌کند، یکی از موفق‌ترین نمونه‌های حمایت از قربانیان خشونت جنسی است. این سازمان با ارائه مشاوره روانی به بیش از 10 هزار نفر درسال، حمایت قانونی در ثبت و پیگیری بیش از 3 هزار پرونده قضایی و کمک‌ های معیشتی شامل تسهیلات مسکن و اشتغال برای 1500 نفر، به بازگشت قربانیان به زندگی عادی کمک کرده است. همچنین با اجرای برنامه ‌های آموزشی و کمپین ‌های آگاهی ‌بخش رسانه‌ای، سطح آگاهی عمومی را به میزان چشمگیری افزایش داده است. تحقیقات نشان می‌دهد که بیش از 80 درصد قربانیانی که از خدمات این سازمان بهره برده‌اند، توانسته‌اند به استقلال مالی و روانی دست یابند.

کمیسیون ملی مقابله با خشونت علیه زنان (Komnas Perempuan) نیز نقش کلیدی در مستندسازی و پیشگیری از خشونت داشته است. این کمیسیون با ثبت بیش از 400 هزار مورد خشونت در یک دهه گذشته و تدوین قوانین حمایتی جدید، به بهبود سیاست‌های ملی کمک کرده است. راه‌اندازی پلتفرم دیجیتال برای گزارش‌دهی موارد خشونت و برگزاری نشست‌های ملی برای تقویت همکاری بین دولت و سازمان‌های مردم‌نهاد از دیگر دستاوردهای این کمیسیون بوده است. طبق آمار وزارت توانمند سازی زنان و حفاظت از کودکان اندونزی، نرخ خشونت خانگی از 41 درصد در سال 2010 به 25 درصد در سال 2023 کاهش یافته است. همچنین برنامه‌های آموزشی در مدارس و دانشگاه‌ها سطح آگاهی جوانان درباره حقوق فردی را به بیش از 70 درصد افزایش داده‌اند.

ابعاد جدید مسئله

• تأثیر خشونت بر سلامت روان کودکان: خشونت تأثیرات مخربی بر سلامت روان کودکان داشته و منجر به افسردگی، اضطراب، اختلال استرس پس از سانحه، اختلالات خواب، مشکلات رفتاری و افت تحصیلی شده است. کودکانی که شاهد خشونت خانگی هستند یا خود قربانی خشونت می‌شوند، ممکن است دچار احساس گناه، شرم، ترس و بی‌اعتمادی شوند و در برقراری ارتباط با دیگران و کنترل احساسات خود دچار مشکل شوند. حمایت از کودکان قربانی خشونت باید شامل ارائه خدمات مشاوره روانی، آموزش مهارت‌های زندگی و ایجاد یک محیط امن و حمایتی باشد. همچنین باید به تأثیرات متفاوت خشونت بر دختران و پسران توجه کرد. برای مثال دختران ممکن است بیشتر در معرض خشونت جنسی و ازدواج زودهنگام قرار گیرند، در حالی که پسران ممکن است بیشتر به سمت رفتارهای پرخطر و خشونت‌آمیز گرایش پیدا کنند.
• نقش نهادهای مذهبی و رهبران جامعه: نهادهای مذهبی و رهبران جامعه  با ترویج ارزش‌ های انسانی و مذهبی، مبارزه با تبعیض و خشونت و حمایت از قربانیان، نقش مهمی در کاهش خشونت علیه زنان و کودکان ایفا کرده اند. آنها درخطبه‌های خود به موضوع خشونت علیه زنان و کودکان پرداخته و مردم را به مبارزه با این مشکل تشویق و با ارائه خدمات مشاوره و حمایت به قربانیان خشونت، به آنها در بازگشت به زندگی عادی کمک کنند.
• خشونت علیه زنان در مناطق خاص: وضعیت خشونت علیه زنان در مناطق خاص مانند مناطق درگیری، مناطق فقیر و مناطق روستایی با چالش‌های خاصی همراه است. در مناطق درگیری زنان  قربانی خشونت جنسی و جسمی از سوی گروه‌های مسلح می شوند. در مناطق فقیر زنان به دلیل فقر و نابرابری بیشتر درمعرض خشونت قرار داشته اند. درمناطق روستایی نیز به دلیل باورهای سنتی و عدم دسترسی به خدمات حمایتی، خشونت علیه زنان بیشتر است. مقابله با خشونت علیه زنان در این مناطق نیازمند رویکردهای خاص و توجه به چالش‌ های ویژه هر منطقه است.

منابع:

Komnas Perempuan Annual Report 2022

UNICEF Indonesia, "Child Protection": https://www.unicef.org/indonesia/child-protection

Ministry of Women Empowerment and Child Protection: https://www.kemenpppa.go.id/

Human Rights Watch, "Indonesia": https://www.hrw.org/asia/indonesia

Amnesty International, "Indonesia": https://www.amnesty.org/en/location/asia-and-the-pacific/south-east-asia-and-the-pacific/indonesia/

The Asia Foundation, "Indonesia": https://asiafoundation.org/where-we-work/indonesia/

Plan International Indonesia: https://plan-international.org/where-we-work/asia/indonesia

Indonesia's National Commission on Violence Against Women:

Lentera Sintas Indonesia:

Women's Crisis Centre (WCC) Dian Mutiara:

Kemitraan Partnership for Governance Reform: https://kemitraan.or.id/en/

Indonesia Law and Society Journal

World Bank, "Indonesia": https://www.worldbank.org/en/country/indonesia/overview

UN Women, "Indonesia": https://asiapacific.unwomen.org/en/countries/indonesia

• "Violence Against Women in Indonesia" by Kathryn Robinson
• "Gender and Islam in Indonesia" by Suzanne Brenner
• "The Politics of Women's Rights in Indonesia" by Julia Suryakusuma
• "Sex, Power and Nation: Political Conflicts in Indonesia" by Vedi R. Hadiz

• "Violence against Women in Indonesia: The Role of Religion and Culture" by Asmara Nababan
• "Domestic Violence in Indonesia: A Review of the Legal Framework and Challenges" by Kamala Chandrakirana
• "Child Marriage in Indonesia: Causes, Consequences and Solutions" by Ainul Mardiah
• "The Impact of Poverty on Violence against Women and Children in Indonesia" by Sri Kusumastuti