جمهوری قرقیزستان از 7 استان و 2 شهر دارای اهمیت کشوری (بیشکک و اوش) تشکیل شده است. هر استان شامل بخش‌ها و شهرهای دارای اهمیت استانی است. بخش‌ها شامل شهرهای دارای اهمیت بخشی، شهرک‌ها و دهستان که روستاها را دربر می‌گیرد، هستند (نقشه 1).

جمعیت شهری که 35 درصد از کل جمعیت دائمی کشور را تشکیل می‌دهند، در 32 شهر و ۱۲ شهرک زندگی می‌کنند که تقریباً 98 درصد از آنها در شهرها به سر می‌برند. جمعیت روستایی در 452 دهستان که شامل 1981 روستا هستند، زندگی می‌کنند.

ترکیب ملی جمعیت (در ابتدای سال، افراد)

تعداد و توزیع جمعیت

توزیع نابرابر جمعیت در سراسر قلمرو جمهوری قرقیزستان یکی از ویژگی‌های آن است. قرقیزستان در کل کشوری کم‌جمعیت است. میانگین تراکم جمعیت دائمی 35 نفر در هر کیلومتر مربع می‌باشد. همچنین مناطق بسیار کم‌جمعیت (در مناطق کوهستانی) و تمرکز زیاد جمعیت در دره‌ها و شهرها وجود دارد که این امر بیشتر به دلیل ویژگی‌های طبیعی و اقلیمی و ویژگی‌های اقتصادی کشور است (نقشه 2).

دره چویی پرجمعیت‌ترین منطقه است که 10.2 درصد از خاک کشور را اشغال می‌کند. در اینجا – که شرکت‌های صنعتی در آن متمرکز شده‌اند و کشاورزی توسعه یافته است – 31.4 درصد از کل جمعیت، از جمله ساکنان بیشکک زندگی می‌کنند و تراکم جمعیت 107 نفر در هر کیلومتر مربع است. مناطق نسبتاً پرجمعیت قرقیزستان شامل استان اوش و شهر اوش (61 نفر در هر کیلومتر مربع) است که 25.8 درصد از جمعیت در آن زندگی می‌کنند. تراکم جمعیت استان‌های باتْکِن، جلال آباد و تالاس به ترتیب 33، 38 و ۲۴ نفر در هر کیلومتر مربع است. استان‌های دارای جمعیت کم با تراکم جمعیت کم نارین و ایسیق کول هستند (به ترتیب 7 و ۱۲ نفر در هر کیلومتر مربع).

در آمار جمعیت‌شناسی از دو دسته جمعیت فعلی و جمعیت دائمی استفاده می‌شود. جمعیت دائمی جمعیتی است که به طور دائم در یک قلمرو معین ساکن هستند، از جمله افرادی که در زمان سرشماری به طور موقت غایب هستند. جمعیت دائمی جمهوری قرقیزستان تا 25 مارس 2022 میلادی 6،936،156 نفر، از جمله 2،408،183 نفر جمعیت شهری و 4،527،973 نفر جمعیت روستایی بوده است.

طی سیزده سال پس از سرشماری سال 2009، جمعیت دائمی جمهوری قرقیزستان 1،573،4۰۰ نفر یا 29.3 درصد افزایش یافته است، از جمله 581 هزار نفر یا 31.8 درصد جمعیت شهری و 992،3۰۰ نفر یا 28.1 درصد جمعیت روستایی.

نمودار 1: توزیع جمعیت دائمی بر اساس قلمرو در سال 2022 (به صورت درصدی از کل)

رشد تعداد جمعیت دائمی به تفکیک مناطق کشور برای سال‌های ۲۰۲۲-۲۰۰۹ ناهموار بوده است. بیشترین رشد در تعداد جمعیت دائمی در شهرهای اوش با 36.8 درصد و بیشکک با 34.1 درصد و استان‌های چویی با 31.6 درصدو باتکن با 31 درصد مشاهده شده است، در حالی که در سایر مناطق این رشد زیاد نبوده است، از جمله در استان نارین 18.9 درصد و در استان تالاس 19.4 درصد.

نمودار 2: تغییر در تعداد جمعیت دائمی بر اساس قلمرو (هزار نفر)

تکامل فرآیندهای جمعیتی و جریان‌های مهاجرت، چه داخلی و چه خارجی، بر تغییر ساختار جمعیت بر اساس جنسیت و سن تأثیر گذاشته است. در سال 2022 تعداد زنان بیشتر از تعداد مردان باقی مانده و به 781۰۰ نفر (71 هزار نفر در سال 2009) رسیده است. افزایش جزئی در این تفاوت بین مردان و زنان تأثیری بر نسبت آنها نداشته است. اگر در سال 2009 به ازای هر 1000 زن 974 مرد وجود داشت، پس در سال 2022 به ازای هر ۱۰۰۰ زن 978 مرد موجود است.

یکی از ویژگی‌های مهم جمعیت کشور نسبت گروه‌های سنی کمتر از سن کار، سن کار و مسن‌تر از سن کار است. در سال 2022، 35 درصد از کل جمعیت را کودکان و نوجوانان، 57 درصد را افراد در سن کار و 8 درصد را فراد مسن‌تر از سن کار تشکیل می‌دادند.

افزایش تعداد زنان بر تعداد مردان پس از 45 سالگی شروع می‌شود و در سنین بالای 80 سال تعداد زنان تقریباً 2 برابر مردان است. اثرات جنگ و طول عمر کمتر مردان نسبت به زنان دلیل این تفاوت است.

نمودار 3: هرم جنسی و سنی جمعیت دائمی

سن و سال

جنگ جهانی دوم تأثیر قابل توجهی بر ساختار سنی جمعیت داشت که منجر به کاهش تعداد موالید شد، چه در سال‌های جنگ و چه در آن سال‌هایی که زنان نسل جنگ و نسل دخترانشان به سن باروری رسیدند. در ساختار جمعیت در سال 2022 نسبت افراد در گروه‌های سنی ۷۹-۷۵ و ۸۴-۸۰ سال به طور قابل توجهی کاهش یافته است، نسلی که در سال‌های جنگ و پس از آن متولد شده‌اند.

مهاجرت جمعیت

تفاوت اصلی بین سرشماری سال 2022 با سرشماری‌های قبلی گنجاندن یک سری سوالات در مورد کار و مهاجرت در برنامه سرشماری کشورهای عضو اتحادیه کشورهای مستقل هم‌سود (CIS) و اتحادیه اقتصادی اوراسیا (EAEU) است.

بر اساس سرشماری سال 2022، از کل جمعیت دائمی کشور، ۱ میلیون و 94.5 هزار نفر از محل سکونت خود موقتا غایب بوده‌اند که از این تعداد 964.6 هزار نفر (88.1 درصد) به دلیل کار، 77.4 هزار نفر (7.1 درصد) به دلایل خانوادگی، 41.4 هزار نفر (3.8 درصد) به دلیل تحصیل و 11.1 هزار نفر (1.0 درصد) به دلایل دیگر بوده است.

از مجموع غایبان موقت، 876.9 هزار نفر (80.1 درصد) از کشور خارج شده و 217.6 هزار نفر (19.9 درصد) در داخل کشور مهاجرت کرده‌اند.

بخش عمده کسانی که خارج از کشور بودند، یعنی 872.9 نفر (99.5 درصد) به کشورهای هم‌سود (CIS) و 4 هزار نفر (0.5 درصد) به کشورهای خارج از CIS رفتند.

نمودار 4: توزیع جمعیت موقتا غایب بر اساس دلایل غیبت موقت (به صورت درصدی از کل)

از مجموع افرادی که محل سکونت خود را ترک کرده‌اند، 77.9 هزار نفر (7.1 درصد) کمتر از یک ماه غایب بوده‌اند، ۱ میلیون و 16.6 هزار نفر (92.9 درصد) از یک ماه تا یک سال غایب بوده‌اند.

برای اولین بار در سرشماری سال 2022 اطلاعاتی در مورد تعداد اتباعی که بیش از یک سال پیش کشور را ترک کرده‌اند جمع‌آوری شد. این دسته از افراد، طبق توصیه‌های سازمان ملل متحد، در جمعیت کشور قرار نمی‌گیرند. بر اساس سرشماری سال 2022، بیش از 199409 نفر جمهوری قرقیزستان را ترک کرده‌اند و در زمان سرشماری به مدت بیش از یک سال غایب بودند.

در سرشماری نفوس و مسکن، ساکنان موقت نیز مشمول پوشش بودند که تعداد آنها 305.7 هزار نفر بود که بخش عمده آنها، یعنی 148 هزار نفر (48 درصد) به دلایل خانوادگی، 63.2 هزار نفر (21 درصد) به دلیل تحصیل و 60.8 هزار نفر (20 درصد) به دلیل کار به طور موقت زندگی می‌کردند.

نمودار 5: توزیع ساکنان موقت

سطح تحصیلات و سواد مردم

نتایج سرشماری سال 2022 تأیید کرد که سطح تحصیلات جمعیت قرقیزستان بسیار بالا است. از جمعیت 15 ساله و بالاتر، 29 درصد دارای تحصیلات عالی و ناتمام، 22 درصد دارای تحصیلات متوسطه حرفه‌ای و حرفه‌ای ابتدایی، 34 درصد دارای تحصیلات متوسطه عمومی و 10 درصد دارای تحصیلات عمومی پایه بودند. تنها 4 درصد از جمعیت دارای تحصیلات ابتدایی بودند و یک درصد نیز تحصیلات عمومی ابتدایی نداشتند.

نمودار 6: جمعیت دائمی در سن 15 سال و بالاتر بر اساس سطح تحصیلات (هزار نفر)

جمعیت بر اساس وضعیت تأهل

ساختار زناشویی جمعیت به طور سنتی از نتایج بررسی‌های جمعیتی انجام شده در چارچوب سرشماری‌های عمومی یا بررسی‌های نمونه‌ای از جمعیت برآورد می‌شود.

بر اساس سرشماری نفوس و مسکن جمهوری قرقیزستان در سال 2022، کل جمعیت 15 ساله و بالاتر 4 میلیون و 646 هزار نفر بوده است که از این تعداد 2 میلیون و 661 هزار نفر متاهل یا یک میلیون و 330 هزار زوج متاهل هستند. بدین ترتیب، بخش عمده‌ای از جمعیت 15 ساله و بالاتر متاهل هستند: 58.5 درصد مردان و 56.2 درصد از زنان.

نسبت افراد 15 ساله و بالاتر که هرگز ازدواج نکرده‌اند 32.3 درصد بود که 36.4 درصد مرد و 28.5 درصد زن بودند.

6.0 درصد زنان و 3.3 درصد مردان از هم جدا شده ثبت شد.

در این سرشماری 264.1 هزار نفر بیوه بودند که اکثریت قریب به اتفاق آنها (9.3 درصد) مانند گذشته زن و 1.8 درصد مرد هستند.

نمودار 7: تعداد مردان و زنان 15 ساله و بالاتر بر اساس وضعیت تأهل

اکثریت جمعیت قرقیزستان را مسلمان سنی حنفی مذهب تشکیل می‌دهد که بر اساس داده‌های سال ۲۰۲۰ بیش از 80 درصد از جمعیت قرقیزستان را به خود اختصاص داده‌اند. 7 درصد جمعیت کشور خود را مسیحی ارتدکس و ۱۲ درصد خود را پیروان سایر ادیان، اعم از مسیحیت کاتولیک، بودیسم، یهودیت، هندو و تنگری‌گرایی می‌دانند. پیروان سایر مذاهب اسلامی مثل شافعی‌ها و حنبلی‌ها (عمدتاً قفقازی‌ها)، شیعیان، پیروان فرقه‌های صوفیه و احمدیه کمتر از ۱ در صد جمعیت کشور را شامل می‌شوند.

منبع: کمیته ملی آمار جمهوری قرقیزستان

https://www.stat.gov.kg/ru/publications/publikaciya-socialnye-tendencii-kyrgyzskoj-respubliki/