۱ اسفند ۱۴۰۳ - ۱۲:۵۰

اندونزی : نه قوی به طرح ترامپ.طرح ترامپ خریدار ندارد

مقدمه

طرح دونالد ترامپ رئیس‌جمهور آمریکا مبنی بر جابه‌جایی فلسطینیان از نوار غزه به کشورهای دیگر، به‌ویژه کشورهای جنوب شرق آسیا از جمله اندونزی، واکنش ‌های گسترده‌ای را در میان مقامات، تحلیلگران و افکار عمومی داشته است.این پیشنهاد که از سوی برخی رسانه‌ ها و محافل سیاسی غربی به‌عنوان راهکاری برای کاهش تنش درمنطقه مطرح شده است، با انتقادات شدیدی از سوی کشورهای اسلامی،سازمان‌های حقوق بشری و حتی برخی سیاستمداران غربی روبه‌رو شد. منتقدان این طرح آن را نه ‌تنها غیرعملی، بلکه مغایر با اصول حقوق بین‌الملل و حق بازگشت فلسطینیان به سرزمین خود دانسته‌اند. اندونزی که همواره یکی از حامیان اصلی مسئله فلسطین درسطح بین‌المللی بوده، با واکنشی قاطع این طرح را رد کرده و بر پایبندی خود به حمایت از حقوق مشروع ملت فلسطین تأکید کرده است. مقامات اندونزیایی ازجمله وزیرامورخارجه و شخصیت ‌های مذهبی و سیاسی این کشور اعلام کرده‌اند که چنین پیشنهادی نه‌تنها کمکی به حل بحران غزه نمی‌کند، بلکه در عمل، به پاک‌ سازی قومی و تغییر بافت جمعیتی فلسطین منجر خواهد شد. علاوه بر این جامعه مدنی و گروه‌ های اسلامی اندونزی نیز با برگزاری نشست‌ ها و بیانیه ‌های اعتراضی، مخالفت خود را با هرگونه طرحی که حقوق فلسطینیان را نادیده بگیرد، ابراز کرده‌اند. درسطح بین‌المللی بسیاری از تحلیلگران این پیشنهاد را در راستای پروژه ‌های پیشین برای حذف تدریجی مسئله فلسطین از دستورکار جهانی ارزیابی کرده‌اند. ازنظرآنان جابه ‌جایی اجباری فلسطینیان نه‌تنها مشکل غزه را حل نمی‌کند، بلکه می‌تواند منجر به بحران‌ های جدید درکشورهای میزبان شده و چالش‌ های گسترده‌ای را درمنطقه جنوب شرق آسیا ایجاد کند.

تحلیل تاریخی حمایت اندونزی از فلسطین

اندونزی از زمان استقلال خود در سال ۱۹۴۵ همواره از مسئله فلسطین حمایت کرده و این حمایت را نه‌تنها درسطح دیپلماتیک، بلکه درحوزه ‌های انسانی، اقتصادی و فرهنگی نیز نشان داده است. این کشور هیچ‌گاه اسرائیل را به رسمیت نشناخته و درتمامی مجامع بین‌المللی از حقوق فلسطینیان دفاع کرده است. رهبران اندونزی از زمان نخستین رئیس‌جمهور این کشور سوکارنو، تا رهبران معاصر بر همبستگی با ملت فلسطین تأکید و این موضع را به‌عنوان یکی از اصول سیاست خارجی خود حفظ کرده‌اند. سوکارنو دردهه ۱۹۶۰ اسرائیل را به‌عنوان یک رژیم اشغالگر معرفی کرد و از فلسطینیان حمایت کرد، موضعی که بعدها به سیاست رسمی دولت ‌های بعدی تبدیل شد. اندونزی همچنین در تأسیس و فعالیت‌ های سازمان همکاری اسلامی (OIC) نقش مهمی ایفا کرده و درتمامی نشست‌ ها و قطعنامه‌ های مربوط به فلسطین حضوری فعال داشته است. این کشورهمواره از راه‌حل دو دولتی حمایت کرده و بر لزوم ایجاد کشوری مستقل برای فلسطینیان با پایتختی قدس شرقی تأکید داشته است. علاوه بر مواضع دیپلماتیک اندونزی در زمینه ‌های بشردوستانه نیز کمک‌ های گسترده‌ای به فلسطینیان ارائه کرده است. این کمک‌ ها شامل ارسال کمک‌ های پزشکی، تأمین نیازهای اساسی مردم غزه و کرانه باختری، و حمایت از بازسازی زیرساخت‌ های فلسطینی بوده است. درسال‌ های اخیر مقامات اندونزیایی بارها به کرانه باختری سفرکرده و با رهبران فلسطینی دیدار داشته‌اند. اندونزی همچنین از نظر پایگاه اجتماعی و مردمی نیز حمایت قوی از فلسطین دارد، به ‌طوری که تظاهرات گسترده‌ای درحمایت از فلسطینیان دراین کشور برگزار می‌شود و سازمان‌ های مردم‌ نهاد اندونزیایی نقش فعالی درجمع‌آوری کمک‌های مالی وارسال کمک‌ های بشردوستانه دارند. این حمایت مداوم اندونزی از فلسطین علاوه بر دلایل تاریخی و دیپلماتیک، ریشه در پیوندهای دینی و اعتقادی مردم این کشور با مسئله فلسطین دارد، چرا که بسیاری از مسلمانان اندونزی دفاع از فلسطین را یک وظیفه اسلامی و انسانی می‌دانند.

نقش سازمان‌ های مردم‌ نهاد اندونزی

سازمان‌های مردم‌نهاد در اندونزی نقش بسیار مهمی درحمایت از فلسطینیان ایفا می‌کنند. این سازمان‌ ها، که شامل مؤسسات خیریه اسلامی، سازمان‌ های حقوق بشری، و نهاد های مدنی مستقل هستند، به روش‌های مختلفی ازمردم فلسطین، به‌ ویژه درغزه حمایت کرده‌اند. اقدامات این نهادها شامل جمع‌آوری کمک‌های مالی، ارسال تجهیزات پزشکی و غذایی، برگزاری کمپین‌ های آگاهی‌بخشی و تلاش برای جلب توجه جامعه بین‌المللی به وضعیت فلسطین بوده است. یکی از نمونه‌های بارز این حمایت فعالیت "Dompet Dhuafa" (کیف مستمندان) است که یک سازمان خیریه اسلامی در اندونزی محسوب می ‌شود. این سازمان از طریق جمع‌آوری کمک‌های نقدی و غیرنقدی، در تأمین نیازهای اساسی مردم فلسطین مشارکت داشته است. این کمک‌ها شامل ارسال دارو، تجهیزات پزشکی، مواد غذایی و کمک‌های مالی برای خانواده‌ های آسیب‌دیده در جنگ‌های اخیر غزه بوده است. علاوه بر این سازمان‌هایی مانند "ACT (Aksi Cepat Tanggap)" نیز به طور فعال درارسال کمک‌ های بشردوستانه به فلسطین نقش داشته‌اند. این سازمان درهمکاری با نهادهای بین‌المللی، کاروان ‌های امدادی شامل دارو، مواد غذایی و وسایل ضروری دیگر را به غزه ارسال کرده است. درکنار حمایت‌ های مالی و ارسال کمک‌ های بشردوستانه، سازمان ‌های مردم‌ نهاد در اندونزی کمپین‌ های متعددی برای افزایش آگاهی عمومی درمورد وضعیت مردم فلسطین برگزارکرده‌اند. برای مثال رویدادهایی مانند "Indonesian Solidarity for Palestine" (همبستگی اندونزی برای فلسطین) به صورت منظم در شهرهای بزرگ مانند جاکارتا، سورابایا، و باندونگ برگزار شده است. دراین تجمعات فعالان اجتماعی، دانشگاهیان، و رهبران مذهبی درباره اهمیت حمایت از فلسطین سخنرانی کرده و مردم را به مشارکت در اقدامات بشردوستانه ترغیب کرده‌اند. همچنین برخی سازمان ‌های مردم‌ نهاد در اندونزی درتلاش هستند تا حمایت‌ های دیپلماتیک بیشتری را برای فلسطین جلب کنند.به عنوان مثال نهادهایی مانند "Muhammadiyah" و "Nahdlatul Ulama" که دو سازمان اسلامی بزرگ در اندونزی هستند، بارها از دولت اندونزی خواسته‌اند که موضع قاطع‌تری در حمایت از فلسطین اتخاذ کند. این سازمان‌ها همچنین از طریق نامه‌ نگاری و نشست‌های دیپلماتیک با نمایندگان سازمان ملل و کشورهای دیگر تلاش کرده‌اند توجه جهانی را به مسائل فلسطین جلب کنند. علاوه براین فعالیت‌ های سازمان ‌های مردم‌ نهاد اندونزی به فضای مجازی نیز کشیده شده است. کمپین ‌های گسترده‌ای درشبکه‌های اجتماعی مانند #SavePalestine، #FreeGaza، و #IndonesiaForPalestine راه‌اندازی شده‌اند که در آن کاربران اندونزیایی با انتشار اخبار، ویدئوها، و پست‌ های حمایتی توجه جهانیان را به بحران فلسطین جلب می‌کنند.درمجموع سازمان‌ های مردم ‌نهاد اندونزی با بهره‌گیری از روش‌های مختلف، از کمک‌های بشردوستانه گرفته تا فعالیت‌های دیپلماتیک و آگاهی‌بخشی، نقش قابل توجهی درحمایت از مردم فلسطین ایفا می‌کنند. این اقدامات همراه با حمایت گسترده مردم اندونزی، نشان‌ دهنده تعهد این کشور به آرمان فلسطین و تلاش برای تحقق عدالت بین‌المللی است.

مقایسه این طرح با پیشنهاد های مشابه در گذشته

این اولین بار نیست که ایده جابه‌جایی اجباری فلسطینیان مطرح می‌شود، بلکه این طرح از دهه‌های گذشته تاکنون بارها توسط رژیم صهیونیستی و برخی از حامیان غربی آن پیشنهاد شده است. این ایده ریشه در سیاست‌های صهیونیستی برای حذف تدریجی هویت فلسطینی و تسلط کامل بر اراضی فلسطین دارد و در مقاطع مختلف تاریخی، اشکال گوناگونی به خود گرفته است. از آغاز اشغال فلسطین در سال ۱۹۴۸ طرح‌های متعددی برای اخراج و کوچ اجباری فلسطینیان مطرح شده است که در نهایت با مقاومت مردم فلسطین و مخالفت جامعه بین‌المللی ناکام مانده‌اند.

۱. پاکسازی قومی در سال ۱۹۴۸ (نکبت)

یکی از نخستین نمونه ‌های برجسته این سیاست کوچ اجباری بیش از ۷۵۰ هزار فلسطینی در سال 1۹۴۸، همزمان با اعلام موجودیت رژیم صهیونیستی بود. این فاجعه که فلسطینیان آن را "نکبت" (فاجعه) می‌نامند، با کشتار، ترور و حملات نظامی گسترده همراه بود که به فرار گسترده فلسطینیان از خانه و کاشانه خود منجر شد. بسیاری از این آوارگان به کشورهای همسایه از جمله اردن، لبنان، سوریه و عراق پناه بردند، اما رژیم صهیونیستی نه تنها اجازه بازگشت به آن‌ها نداد، بلکه سرزمین‌ هایشان را به یهودیان مهاجر واگذار کرد. این روند نخستین گام در راستای تغییر بافت جمعیتی فلسطین بود.

۲. طرح ‌های انتقال فلسطینیان به کشورهای عربی (دهه‌ های ۱۹۵۰ تا ۱۹۸۰)

در دهه ‌های بعد رژیم صهیونیستی به همراه برخی حامیان غربی خود پیشنهاد هایی برای انتقال فلسطینیان به کشورهای عربی مطرح کردند. یکی از طرح ‌های معروف دراین زمینه برنامه‌ای بود که طی آن قرار بود اردن به عنوان "میهن جایگزین فلسطینیان" معرفی شود. این طرح که بارها درسطح محافل سیاسی اسرائیل و غرب مطرح شد، هدف اصلی‌اش حذف فلسطینیان از سرزمین‌های اشغالی و جلوگیری از تشکیل دولت مستقل فلسطینی بود. اما این پیشنهادها با مخالفت گسترده کشورهای عربی، مقاومت مردم فلسطین و همچنین مخالفت سازمان ‌های بین‌المللی مواجه شد. برای مثال دردهه ۱۹۷۰ موشه دایان وزیر جنگ وقت اسرائیل، پیشنهاد داد که فلسطینیان کرانه باختری و غزه به طور تدریجی به اردن و دیگر کشورهای همسایه منتقل شوند. اما این ایده با واکنش شدید کشورهای عربی و جامعه بین‌المللی مواجه شد، زیرا به‌وضوح نقض حقوق بشر و یک تلاش آشکار برای پاکسازی قومی محسوب می ‌شد.

۳. طرح آریل شارون برای کوچ اجباری فلسطینیان (دهه ۱۹۸۰)

آریل شارون نخست‌وزیر سابق اسرائیل یکی از سیاستمدارانی بود که بارها طرح ‌های انتقال اجباری فلسطینیان را مطرح کرد. وی در دهه ۱۹۸۰ پیشنهاد داده بود که فلسطینیان غزه و کرانه باختری به صحرای سینا و برخی مناطق دیگر منتقل شوند. او این ایده را به‌عنوان بخشی از راه‌حل نهایی برای "مشکل فلسطین" مطرح کرده بود. اما این طرح نیز با شکست مواجه شد، زیرا نه تنها با مخالفت قاطع مصر، بلکه با اعتراض گسترده بین‌المللی روبه‌رو شد.

۴. طرح کوشنر و معامله قرن (۲۰۱۷-۲۰۲۰)

در سال ‌های اخیریکی ازجدیدترین طرح‌ های مشابه درقالب "معامله قرن" که توسط جرد کوشنر داماد و مشاور ارشد دونالد ترامپ مطرح شد، به‌نوعی بر همان ایده‌های قبلی تأکید داشت. این طرح که هدف آن حذف مسئله فلسطین از معادلات جهانی بود، پیشنهاد می‌داد که فلسطینیان برخی امتیازات اقتصادی دریافت کنند و درازای آن از حق بازگشت و تشکیل دولت مستقل صرف‌نظر کنند. یکی از بندهای این طرح، اعطای شهروندی به فلسطینیان درکشورهای دیگر و محدود کردن حضورآن‌ها درسرزمین‌ های اشغالی بود. این طرح نیز با واکنش شدید فلسطینیان و مخالفت گسترده بین‌المللی مواجه شد و به دلیل عدم پذیرش از سوی فلسطینیان شکست خورد.

۵. طرح‌ های اخیر و واکنش بین ‌المللی

در سال‌های اخیر بار دیگر پیشنهادهای مشابهی مطرح شده است که فلسطینیان را تشویق یا مجبور به ترک سرزمین‌ های خود می‌کند. به‌ویژه پس ازجنگ غزه درسال ۲۰۲۳ برخی سیاستمداران اسرائیلی پیشنهاد دادند که فلسطینیان به کشورهای همسایه مانند مصر واردن منتقل شوند. با این حال جامعه بین‌المللی از جمله سازمان ملل، اتحادیه اروپا، و نهادهای حقوق بشری، چنین اقداماتی را نقض آشکار قوانین بین‌المللی و حقوق بشر دانسته‌اند. تمامی این طرح‌ ها از نکبت ۱۹۴۸ تا پیشنهادهای اخیرنشان‌دهنده سیاست دیرینه رژیم صهیونیستی برای حذف حضور فلسطینیان از سرزمین‌ های خود بوده است. با این حال تمامی این تلاش‌ها درطول تاریخ با شکست مواجه شده‌اند، زیرا فلسطینیان همواره برحق بازگشت و زندگی در سرزمین مادری خود تأکید کرده‌اند و جامعه بین‌المللی نیز هرچند با مواضع گاه متزلزل، به‌طور کلی از این حقوق حمایت کرده است. تداوم مقاومت فلسطینیان، حمایت افکار عمومی جهانی و مخالفت گسترده کشورهای منطقه از جمله عواملی است که همواره مانع از تحقق این طرح ‌های تبعیض‌آمیز و ظالمانه شده است.

بررسی پیامد های اقتصادی و اجتماعی بر اندونزی

اندونزی به عنوان پرجمعیت‌ترین کشور مسلمان جهان، همواره در سیاست خارجی خود رویکردی حمایتی نسبت به فلسطین داشته است. اما پذیرش گروه بزرگی از فلسطینیان می‌تواند پیامدهای اقتصادی و اجتماعی متعددی برای این کشور داشته باشد. ازیک سو مسائل مربوط به اشتغال، اسکان، وتأمین منابع مالی چالش‌ هایی را برای دولت اندونزی ایجاد خواهد کرد و از سوی دیگرحضور فلسطینیان می‌تواند به تعاملات اقتصادی جدید و تقویت همبستگی اجتماعی بین مسلمانان اندونزی و فلسطین کمک کند.

نقش رسانه ‌های بین ‌المللی در ترویج این ایده

رسانه‌های بین‌المللی نقش کلیدی در شکل ‌دهی افکار عمومی و جهت‌دهی به دیدگاه‌های جهانی درباره این پیشنهاد ایفا کرده‌اند. رسانه‌های غربی به‌ویژه شبکه‌ های بزرگ خبری مانند CNN، BBC، The New York Times و The Guardian تلاش کرده‌اند تا این پیشنهاد را به‌عنوان راه‌حلی منطقی و انسانی برای حل بحران فلسطین جلوه دهند.آن‌ ها عمدتاً بر جنبه‌ هایی مانند امنیت اسرائیل، کاهش تنش‌ ها و جلوگیری از درگیری‌ های بیشتر تأکید و سعی کرده‌اند این ایده را درچارچوبی قرار دهند که با سیاست‌ های کلان قدرت‌ های غربی همسو باشد. برخی از این رسانه‌ها ضمن پوشش دیدگاه‌های منتقدان، عمدتاً روایت ‌هایی را منتشر کرده‌اند که در راستای مشروعیت‌ بخشی به این پیشنهاد عمل کرده است.درمقابل رسانه‌های کشورهای اسلامی از جمله الجزیره، پرس تی‌ وی، المیادین و المنار این پیشنهاد را نقض آشکار حقوق تاریخی و ملی فلسطینیان دانسته و آن را تلاشی برای تحمیل شرایطی ناعادلانه بر مردم فلسطین معرفی کرده‌اند. آن‌ها به طور ویژه بر ابعاد حقوقی و اخلاقی این موضوع تأکید کرده و آن را نوعی تداوم اشغالگری و نادیده گرفتن حقوق فلسطینیان توصیف کرده‌اند. این رسانه ‌ها همچنین موضع گروه‌های مقاومت فلسطینی، دولت‌های مخالف این طرح و اعتراضات مردمی در جهان اسلام را بازتاب داده و تلاش کرده‌اند تا این موضوع را در سطح بین‌المللی به چالش بکشند.

رسانه‌های اندونزیایی از جمله Kompas، Tempo، CNN Indonesia و Detik، نیز پوشش گسترده‌ای به این پیشنهاد داده‌اند و بیشتر بر پیامد های منفی آن برامنیت منطقه وتأثیر آن بر روابط بین‌المللی به‌ویژه درمیان کشورهای اسلامی تأکید کرده‌اند.با توجه به حمایت تاریخی اندونزی از آرمان فلسطین و سیاست خارجی این کشور مبنی بر عدم به رسمیت شناختن اسرائیل، رسانه‌ های این کشور این پیشنهاد را نوعی تهدید برای حقوق فلسطینیان و تشدید بحران خاورمیانه تفسیر کرده‌اند. همچنین برخی رسانه ‌های اندونزیایی به مواضع دیپلماتیک جاکارتا وحمایت گسترده مردم اندونزی از فلسطین اشاره کرده‌اند و خواستار راه‌حلی عادلانه براساس قوانین بین ‌المللی و پایان اشغالگری شده‌اند. به طورکلی رسانه ‌های بین‌المللی بسته به جهت‌گیری‌ های سیاسی، منافع ملی و ایدئولوژی ‌های حاکم بر آن‌ ها، روایت‌ های متفاوتی از این پیشنهاد ارائه کرده‌اند. این تفاوت در روایت ‌ها نشان‌دهنده تأثیرگذاری رسانه ‌ها در شکل‌ دهی افکار عمومی جهانی و هدایت گفتمان ‌های بین‌المللی پیرامون مسئله فلسطین است.

تحلیل حقوقی و انسانی طرح

این طرح از منظر حقوق بین‌الملل و اصول بنیادین حقوق بشر به‌ عنوان نقض آشکار موازین بین‌المللی حقوق بشر و عدالت اجتماعی ارزیابی می‌شود. حقوق بین‌الملل بشر دوستانه و قوانین بین‌المللی به‌ویژه کنوانسیون چهارم ژنو (1949) به صراحت هرگونه جابه‌جایی اجباری، تبعید یا انتقال جمعیت‌ های غیرنظامی در شرایط اشغالگری را ممنوع کرده است. براین اساس جابه ‌جایی اجباری ساکنان غزه نه‌تنها نقض آشکار حقوق انسانی آن‌ها محسوب می‌شود، بلکه تبعیدی اجباری و اقدامی غیرقانونی درچارچوب قوانین بین ‌المللی است که با اصول مندرج در اعلامیه جهانی حقوق بشر (1948) میثاق بین‌المللی حقوق مدنی و سیاسی (1966) و کنوانسیون‌های ضدآپارتاید مغایرت دارد.

سازمان‌های معتبرحقوق بشری مانند عفو بین‌ الملل (Amnesty International)، دیده‌بان حقوق بشر (Human Rights Watch) و شورای حقوق بشر سازمان ملل بارها هرگونه طرحی که منجر به آوارگی اجباری فلسطینیان شود را محکوم کرده‌اند و این اقدام را جنایت جنگی تحت ماده 8 اساسنامه دیوان کیفری بین‌المللی (ICC) تلقی کرده‌اند. این نهادها هشدارداده‌اند که سیاست ‌های مبتنی برتغییر بافت جمعیتی، الحاق اجباری سرزمین‌ های اشغالی و محاصره غزه، همگی نقض صریح قواعد بین ‌المللی محسوب می‌شوند و عاملان آن باید در برابر نهادهای بین‌المللی پاسخگو باشند. این طرح همچنین تهدیدی جدی برای حق بازگشت فلسطینیان به سرزمین ‌های خود محسوب می‌شود. قطعنامه 194 مجمع عمومی سازمان ملل متحد (1948) به صراحت حق بازگشت پناهندگان فلسطینی را به رسمیت شناخته و از دولت ‌های ذی ‌ربط خواسته است که شرایط لازم برای بازگشت آوارگان را فراهم کنند. با این حال هرگونه طرحی که منجر به تبعید اجباری فلسطینیان از غزه یا سایر مناطق اشغالی شود، به‌طور مستقیم با مفاد این قطعنامه و دیگر اسناد حقوق بین‌المللی مغایرت دارد. همچنین چنین اقدامی با اصل عدم اجبار در جابه‌جایی جمعیت‌ ها که در حقوق بین‌الملل عرفی مورد تأکید است، تضاد آشکار دارد. ازبُعد انسانی، آوارگی اجباری مردم غزه علاوه بر پیامدهای فاجعه‌بار حقوقی، دارای اثرات اجتماعی و اقتصادی ویرانگری است. به ‌طور کلی این طرح هم از منظر حقوقی و هم از لحاظ انسانی، غیرقانونی و غیرقابل قبول ارزیابی می‌شود. اجرای چنین سیاست‌ هایی نه‌تنها موجب نقض شدید قوانین بین‌المللی و ایجاد بحران ‌های گسترده انسانی می‌شود، بلکه راه‌حل ‌های پایدار برای حل بحران فلسطین را نیز تضعیف کرده و به تشدید بی‌ثباتی در منطقه منجر خواهد شد. جامعه بین‌المللی، به‌ویژه سازمان ملل، نهادهای حقوق بشری و کشورهای مستقل، باید موضعی قاطع در برابر این طرح اتخاذ کرده و از اجرای سیاست ‌هایی که به آوارگی بیشتر فلسطینیان منجر می‌شود، جلوگیری کنند.

راه ‌حل نهایی بحران فلسطین از دیدگاه اندونزی: تحقق حقوق مشروع فلسطینیان

دولت اندونزی همواره بر این موضع تأکید داشته است که راه‌ حل نهایی بحران فلسطین نه درجابه‌جایی اجباری مردم این سرزمین، بلکه در تحقق حقوق مشروع آنان نهفته است. این حقوق شامل پایان اشغالگری، به رسمیت شناختن استقلال فلسطین و ایجاد دولتی مستقل و پایدار برای مردم فلسطین است. این دیدگاه نه ‌تنها در سطح دیپلماسی رسمی اندونزی بلکه در مجامع بین ‌المللی نیز بازتاب گسترده‌ای داشته است.

۱. پایان اشغالگری: کلید حل بحران فلسطین

اندونزی معتقد است که مهم‌ ترین عامل تنش و درگیری در فلسطین، ادامه اشغالگری توسط رژیم صهیونیستی است. به همین دلیل جاکارتا بارها در سازمان ملل، سازمان همکاری اسلامی (OIC)، و نشست‌های مختلف بین‌المللی بر لزوم پایان دادن به اشغال سرزمین‌های فلسطینی تأکید کرده است. برای نمونه در نشست مجمع عمومی سازمان ملل در سال ۲۰۲۳ ریتو مرسودی وزیر امور خارجه سابق اندونزی صراحتاً اعلام کرد:

"تا زمانی که فلسطین در اشغال است، صلحی در منطقه برقرار نخواهد شد. صلح واقعی تنها زمانی محقق خواهد شد که مردم فلسطین بتوانند سرزمین‌های خود را بدون دخالت و اشغالگری خارجی اداره کنند."

اندونزی همچنین از قطعنامه‌های سازمان ملل که بر پایان اشغال کرانه باختری و نوار غزه تأکید دارند، حمایت کرده و در جلسات شورای امنیت سازمان ملل، نقض حقوق بین‌الملل توسط اسرائیل را محکوم کرده است. به عنوان مثال اندونزی از قطعنامه ۲۳۳۴ شورای امنیت سازمان ملل (۲۰۱۶) که شهرک ‌سازی‌های اسرائیل در سرزمین‌های اشغالی را غیرقانونی دانسته است، حمایت کامل کرده است.

۲. به رسمیت شناختن دولت مستقل فلسطین

اندونزی از جمله کشورهایی است که همواره از راه‌حل تشکیل دو دولت حمایت کرده و استقلال فلسطین را به رسمیت شناخته است. در همین راستا این کشور در تمامی مجامع بین‌المللی، تلاش‌های دیپلماتیک خود را برای افزایش تعداد کشورهایی که فلسطین را به عنوان یک دولت مستقل به رسمیت می‌شناسند، به کار گرفته است. در سال ۱۹۸۸ زمانی که سازمان آزادی ‌بخش فلسطین (PLO) به ریاست یاسر عرفات اعلام استقلال فلسطین را مطرح کرد، اندونزی از اولین کشورهایی بود که این دولت را به رسمیت شناخت. علاوه بر این جاکارتا در سال ۲۰۱۶ میزبان نشست فوق ‌العاده سازمان همکاری اسلامی درباره فلسطین بود که در آن، بر حق فلسطینیان برای تشکیل دولت مستقل با پایتختی قدس شرقی تأکید شد.

اندونزی همچنین از تلاش فلسطین برای کسب کرسی کامل در سازمان ملل حمایت کرده و در سال ۲۰۱۲، زمانی که فلسطین به عنوان ناظر غیرعضو در سازمان ملل پذیرفته شد، از این اقدام استقبال کرد. جوکو ویدودو رئیس‌جمهور سابق اندونزی بارها اعلام کرده است که کشورش به تلاش‌های خود برای افزایش مشروعیت بین‌المللی فلسطین ادامه خواهد داد.

۳. جلوگیری از جابه‌جایی اجباری و حمایت از حقوق بشری فلسطینیان

بر اساس اصول حقوق بین‌الملل و کنوانسیون چهارم ژنو، جابه‌جایی اجباری مردم از سرزمین خود اقدامی غیرقانونی و نقض آشکار حقوق بشر محسوب می‌شود. اندونزی بارها اعلام کرده که چنین اقداماتی بحران را نه‌تنها حل نخواهد کرد، بلکه وضعیت را بدتر خواهد ساخت. در همین راستا اندونزی در کنار کشورهای اسلامی و هم‌پیمانان خود تلاش کرده است تا جلوی چنین طرح‌هایی را بگیرد. برای مثال در نشست شورای امنیت سازمان ملل در دسامبر ۲۰۲۳، نماینده اندونزی به صراحت اعلام کرد که هرگونه تلاش برای جابه‌جایی ساکنان غزه، نوعی پاک‌ سازی قومی محسوب می‌شود که جامعه جهانی نباید در برابر آن سکوت کند. اندونزی همچنین در نشست اتحادیه کشورهای جنوب شرق آسیا (آسه‌آن) در سال ۲۰۲۳ اعلام کرد که اعضای این اتحادیه باید نقش فعالی در جلوگیری از اجرای چنین سیاست‌هایی ایفا کنند.

۴. حمایت اقتصادی و بشردوستانه اندونزی از فلسطین

در کنار حمایت دیپلماتیک، اندونزی کمک‌های اقتصادی و بشردوستانه گسترده‌ای را برای مردم فلسطین فراهم کرده است. برخی از اقدامات مهم این کشور شامل موارد زیر است:

کمک ۲ میلیون دلاری اندونزی به آژانس امدادرسانی و کاریابی برای آوارگان فلسطینی (آنروا) در سال ۲۰۲۱.
ساخت بیمارستان اندونزی در غزه، که از سال ۲۰۱۶ تاکنون خدمات درمانی را به هزاران بیمار فلسطینی ارائه کرده است.
ارسال کمک‌های پزشکی و غذایی برای مردم غزه در جریان حملات سال ۲۰۲۳.
مشارکت در پروژه‌های بازسازی در کرانه باختری، از جمله تأمین هزینه ساخت مدارس و مراکز بهداشتی.

این اقدامات نشان می‌دهد که حمایت اندونزی از فلسطین تنها به مواضع سیاسی محدود نیست، بلکه در عمل نیز این کشور تلاش کرده است تا شرایط زندگی فلسطینیان را بهبود بخشد.

واکنش رئیس‌جمهور اندونزی به طرح‌های مشابه در سطح بین‌المللی

رئیس‌جمهور اندونزی در نشست‌ های بین‌المللی، از جمله در سازمان ملل متحد و نشست‌های سران کشورهای عضو سازمان همکاری اسلامی (OIC)، همواره بر حق مسلم فلسطینیان برای بازگشت به سرزمین‌های خود تأکید کرده است. او در سال‌های اخیر، به ویژه در واکنش به «معامله قرن» که در دوران ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ مطرح شد، مخالفت جدی خود را با هرگونه طرحی که بدون در نظر گرفتن حقوق تاریخی و قانونی فلسطینیان تدوین شده باشد، اعلام کرده است. وی همچنین تأکید داشته که هرگونه تلاش برای اسکان مجدد اجباری فلسطینیان در کشورهای ثالث، نقض آشکار حقوق بین‌الملل و اصول عدالت است.

موضع‌گیری وزیر امور خارجه اندونزی

وزیر امور خارجه اندونزی نیز در مناسبت‌های مختلف، بر مخالفت کشورش با طرح‌هایی که هدف آن جابجایی فلسطینیان یا نادیده گرفتن حقوق آنان است، تأکید کرده است. به عنوان مثال در واکنش به طرح «معامله قرن» وزیر امور خارجه اندونزی این طرح را ناعادلانه خواند و اعلام کرد که جابجایی اجباری فلسطینیان، نقض آشکار قطعنامه‌های سازمان ملل، از جمله قطعنامه ۱۹۴ مجمع عمومی سازمان ملل است که به حق بازگشت فلسطینیان به سرزمین‌های خود تصریح دارد. اندونزی همچنین در نشست شورای امنیت سازمان ملل در آن زمان، همراه با کشورهای دیگری مانند ترکیه و مالزی، مخالفت خود را با این طرح اعلام کرد.

نقش وزارت دفاع اندونزی در حمایت از فلسطین

وزیر دفاع اندونزی نیز در موضع‌گیری‌های خود، به حمایت از حقوق مردم فلسطین پرداخته است. وی تأکید کرده که سیاست خارجی اندونزی براساس اصول عدالت و حقوق بشر است و هیچ‌گونه طرحی که درآن فلسطینیان مجبور به ترک سرزمین ‌های خود شوند، مورد پذیرش این کشور نخواهد بود. همچنین نیروهای مسلح اندونزی در چارچوب مأموریت ‌های صلح‌بانی سازمان ملل، در مناطقی مانند لبنان حضور داشته و از مردم فلسطین و حقوق آنان در سطح بین‌المللی حمایت کرده‌اند.

واکنش اندیشمندان و تحلیل‌گران اندونزیایی

۱ ۱. مخالفت دانشگاهیان و محققان

استادان دانشگاه و پژوهشگران اندونزیایی در رشته‌ های علوم سیاسی و روابط بین‌الملل، با انتقاد از طرح ترامپ که شامل جابه‌جایی اجباری فلسطینیان از سرزمین‌های اشغالی و اسکان آن‌ها در مناطق دیگر بود، این اقدام را نقض آشکار حقوق بشر و اصول عدالت بین‌المللی دانسته‌اند. آن‌ها بر این باورند جابه ‌جایی اجباری فلسطینیان نوعی پاکسازی قومی محسوب شده و با اصول حقوق بین‌الملل مغایرت دارد. تحلیل‌گران اندونزیایی تأکید دارند که چنین اقدامی مشابه مواردی در تاریخ معاصر است که در آن‌ ها اقوام بومی از سرزمین خود رانده شده‌اند، مانند سیاست تبعید مسلمانان بوسنی در جریان جنگ‌های بالکان در دهه 19۹۰. چنین اقدامی تنها موجب تقویت اشغالگری اسرائیل و عادی ‌سازی نقض حقوق فلسطینیان خواهد شد. بسیاری از دانشگاهیان اندونزیایی به نمونه‌ های تاریخی مانند سیاست‌ های آپارتاید در آفریقای جنوبی اشاره کرده و هشدار داده‌اند که چنین طرح‌ هایی نه‌تنها بحران را حل نمی‌کنند، بلکه به تحکیم قدرت اشغالگر و افزایش بی‌ثباتی منطقه منجر خواهند شد. دانشگاهیان اندونزیایی می گویند جامعه جهانی باید بر راه‌ حل‌ های دیپلماتیک از جمله اجرای قطعنامه‌ های سازمان ملل و پایان اشغالگری تأکید کند. کارشناسان اندونزیایی خاطرنشان کرده‌اند که در گذشته راهکارهای دیپلماتیک و سیاسی مانند "توافق صلح کمپ دیوید" و "مذاکرات اسلو" هرچند ناکامل، اما چارچوبی برای حل منازعات فلسطین و اسرائیل ارائه داده بودند. در حالی که طرح ترامپ، نه‌تنها از این تجارب موفق استفاده نکرد، بلکه بحران را عمیق‌تر ساخت. به گفته پروفسور بامبانگ هریانتو استاد روابط بین‌الملل دانشگاه اندونزی این طرح نه‌تنها مغایر با اصول منشور سازمان ملل است، بلکه الگویی خطرناک برای دیگر نقاط بحران ‌زده جهان ایجاد می‌کند. وی هشدار داده است که چنین سیاست‌ هایی، راه را برای اقدامات مشابه در مناطق دیگر مانند کشمیر، میانمار و حتی پاپوآ در اندونزی هموار خواهد کرد.

۲. موضع رهبران مذهبی اندونزی

رهبران مذهبی اندونزی به‌ویژه شورای علمای اندونزی (MUI) و دیگر سازمان ‌های اسلامی این کشور، همواره مخالفت قاطع خود را با هرگونه طرحی که به تضعیف حقوق ملت فلسطین منجر شود، اعلام کرده‌اند. در این راستا آن‌ها طرح‌ هایی نظیر «معامله قرن» که در دوران ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ مطرح شد و انتقال اجباری فلسطینیان به کشورهای دیگر را به‌عنوان راه‌حلی برای بحران فلسطین پیشنهاد می‌داد، به‌شدت محکوم کرده‌اند. به‌عنوان نمونه در سال 2020 شورای علمای اندونزی در بیانیه‌ای اعلام کرد که طرح‌هایی نظیر «معامله قرن» نه‌تنها باعث نادیده گرفتن حقوق تاریخی فلسطینیان می‌شود، بلکه می‌تواند راه را برای گسترش اشغالگری رژیم صهیونیستی هموار کند. این شورا تأکید کرد که پیشنهاد جابجایی فلسطینیان از سرزمین خود، برخلاف اصول انسانی، حقوق بین‌الملل، و قطعنامه‌های سازمان ملل است و عملاً به حذف تدریجی مسئله فلسطین از معادلات بین‌المللی منجر خواهد شد. رهبران مذهبی اندونزی همچنین در مواضع خود به نمونه‌های تاریخی اشاره کرده‌اند، از جمله آوارگی گسترده فلسطینیان پس از جنگ 1948 و 1967 که میلیون‌ها فلسطینی را مجبور به ترک سرزمین خود کرد. آن‌ها هشدار داده‌اند که اجرای چنین طرح‌ هایی، مشابه سیاست‌ های پاک‌سازی قومی در گذشته، باعث تکرار فاجعه‌ای انسانی خواهد شد که جهان اسلام و جامعه جهانی نباید در برابر آن سکوت کنند. درهمین راستا سازمان‌ های اسلامی اندونزی از دولت این کشور خواسته‌اند که ضمن گسترش حمایت‌ های دیپلماتیک از فلسطین، از هرگونه عادی‌سازی روابط با رژیم صهیونیستی خودداری کند. آن‌ها همچنین خواستار افزایش فشار بر سازمان همکاری اسلامی (OIC) و سازمان ملل برای جلوگیری از اجرای چنین طرح‌هایی شده‌اند و تأکید کرده‌اند که تنها راه‌حل پایدار، پایان اشغالگری و بازگشت فلسطینیان به سرزمین خود است.

نتیجه گیری :

طرح پیشنهادی برای جابه‌جایی فلسطینیان از غزه، با واکنش شدید مقامات و اندیشمندان اندونزیایی مواجه شده است . دولت اندونزی به‌طور رسمی این پیشنهاد را رد کرده و آن را مغایر با اصول حقوق بین‌الملل دانسته است. اندیشمندان و تحلیل‌گران نیز این طرح را تلاشی برای تضعیف حقوق فلسطینیان و تحکیم اشغالگری اسرائیل ارزیابی کرده‌اند. علاوه براین رسانه ‌های اندونزیایی نقش مهمی درآگاهی‌ بخشی و تقویت حمایت مردمی از فلسطین داشته‌اند. به‌نظر می‌رسد که اندونزی، درکنار سایر کشورهای اسلامی، همچنان بر راه‌حل‌های عادلانه و پایدار از جمله پایان اشغالگری و تشکیل دولت مستقل فلسطین تأکید خواهد داشت. مواضع رئیس‌جمهور و مقامات ارشد اندونزی در مورد جابجایی فلسطینیان و سایر طرح‌ های مشابه، بر اصول حمایت از عدالت، احترام به حقوق بین‌الملل و همبستگی با مردم فلسطین استوار است. این مواضع نه‌تنها در سخنرانی‌های رسمی، بلکه در اقدامات عملی این کشور در سازمان ‌های بین‌المللی، کمک‌ های بشردوستانه و دیپلماسی فعال منطقه‌ای و جهانی نیز مشهود است. اندونزی با تأکید بر لزوم یافتن یک راه‌حل عادلانه برای مسئله فلسطین، از هرگونه طرحی که در آن حقوق اساسی فلسطینیان نادیده گرفته شود، قاطعانه انتقاد کرده و آن را مردود دانسته است. تحلیل‌گران و دانشگاهیان اندونزیایی معتقدند که راه‌حل بحران فلسطین نه در جابه‌جایی اجباری مردم بومی، بلکه در اجرای عدالت، پایان اشغالگری و احترام به حقوق فلسطینیان طبق قوانین بین‌المللی نهفته است. آنان از دولت اندونزی و دیگر کشورهای جهان اسلام خواسته‌اند که در برابر چنین طرح‌هایی موضعی قاطع اتخاذ کنند و به حمایت از مردم فلسطین ادامه دهند.

پژوهش و گردآوری :

محمدرضا ابراهیمی

کیکی میکائیل

منابع :

· Kompas.com: https://www.kompas.com/

· Detik.com: https://www.detik.com/

· Republika.co.id: https://www.republika.co.id/

· Tempo.co: https://www.tempo.co/

· CNNIndonesia.com: https://www.cnnindonesia.com/

· Okezone.com: https://www.okezone.com/

· Viva.co.id: https://www.viva.co.id/

· Antaranews.com: https://www.antaranews.com/